장음표시 사용
521쪽
tiec hostibus damnum aliquod inferient, de
cum ipsi conspicerent tantam hominum nrultitudinem in illos moveri, cognoscerent vasallos suos, di eos, quibus praecipere solebant, mortem sibi minari, se ad extremum deductos conspicerent, de tibi consisterent non haberent, nisi super suae civitatis
demo tuorum cadavera, optantes tandem eximia tam acri infortunio, clamabant cur jam illos non interficeremus; maxima celeritate me advocandum nunciarunt, quom
niam me alloqui desiderabant. Et quum Hispani omnes finem hujus belli maxime opta-
ent,& moleste ferretit tantum damnu, quodllis inferebatur, rhaxima sunt affecti laetitia, zogitantes eos pacemxupere, magnoq; gau-lio me accersitum venere, irnprobe Con- enderunt ut accederem adazgerequendam,
in quo erat aliqui ex primatibus, qtii mecumrolloqui volebant. Et quamvis iter haeum arum profuturum ipse conspice rem eo'- litui tamen ire visum quomodo res se habe- et, cognosiebam enim, quod deditio omnis inersabatur in Domino solum,& initibus aut luatuor alijs ex primatibus civitatis, quoniam reliqui sive vivet sive mori contin-Ieret desiderabant a se extra urn locumronstitutos. Et duum pervenissem adagge
era, mihi signiticarunt, quod postquam illine solis filium cognoscerent,& sol tam brevi
pacto unius diei , ac noctis circumibat niversum terrasum orbem, quare eo brevi Pacio eos etiam non interficerem,in eos 1
tot poenis non eximerem, quia ipsi jam siri iis exoptau
522쪽
exoptarent, coelum ascendere ad suu ochi lubum, qui eos ibi expectabat, ut eis requiem condonaret. Illud est idolum, quo Indi maiori prosequuntur veneratione, eg autem multis respondi, ut ad deditionem faciendam allicerem, nil tamen proderat, cunii nobis ea pacis signa videret,quae nunquan victi prae se tulere, quum essemus nos auxilicdivino victores.
Quum ad extremum hostes adduxissemus ut ex jam dictis colligi potest, ut eos a mali
eorum proposito persiuaderemus, quum eorum animus esset mori, allocutus sum quendam ex primatibus inter eos,quem captiVun habebam, captivumque tenuerat antea pelduos aut tres dies patruus Don FerdinandDomini civitatis e falco, dum in civitati pugnaret Ic quamvis esset vulneratus, unaum allocutus, si vellet in civitatem reverti&responsum mihi dedit velle, quum se quenti die civitatem fuissemus ingressi,illun cum aliquibus hostibus destinavi, qui illum
consignarunt incolis civitatis, Jam illum fueram allocutus diffusius, ut colloquere tui cum Domino civitatis&primatibus de pace ineunda in ipse pollicitus est in eo se omnia quae posset effecturum. Incolae civitatis illum
excepere maxima observantia, tanquam exprimatibus unum, quam primum eum adduxere in conspectum uatitimuc in Scsermonem de pace habere coepit, illico iuum interficiendum, sacrificandum commisit.
Et responsum, quod nobis dedere illud fuit, quod maximis o iserationibus advenere,
523쪽
asserentes se velle mori, fustes, Ogittas, apidesque in nos projicere coepere, nobiscum acriter pugnare, isdeo ut nobis equum interficerent aculi quod ex ensequem nobis abstulerant, fabrefecerant. At equus hic tandem caro est illis ascriptus praecio,plurimi enim ex illis obiere,, eo pacto in castra nostra reversi fuimus. Postero vero die reversi sumus in cirit
tem, hostes eo redacti erant,ut in civitate Indorum nobis amicorum infinita multitudo pernoctare auderet. Et quum in conspectum hostium devenissemus, noluimus cum illis pugnam inire, sed tantum deambulare per eorum civitatem, cogitabamus nanque quod omni hora,& momento ad nos pacifice proficiscerentur,in ut ad concordiam eos allicerem, qui tando perveni ad aggere quendam munitissimum, &accersivi quosdam exprimatibus mihi notos, qui post eam latebant eis significavi, quod postquam se profligatos conspicerent, .si vellem unica hora eos delere possem nullo superstite, quare Guauti muci eorum Dominus me allocutum non veniret, cum pollicere illi me
nil incommodi illaturum. Si ipsi, illi
vellent mecum pacifice agere, a me optime eXciperentur, haberenturque di alia cum eis
multa sum locutus , quibus ad lachrymas propensos reddidi. Et flentes mihi responsum exhibuere, se optime nosse errore suum,& exterminium, ripsi proficisci volebant
allocutum eorum Dominum, S una cum
responso illico reverti, ut ab eo loco non
524쪽
so FERDINANDI CORTEsIι discederem. Et discessere, paruodue spacio
reversi fuere, asserentes, quum hora esset jam ter Dominus illorum non esset venturus me allocutum Sequenti tame die procul dubio in meridie illum adventurum putabant, ut ' in platea fori alloqueretur. Et eo modo profecti fuimus in castra, de ego mandavi, ut in quadrato illo in medio plateae existunti paratum haberent stratum pro Domino,&primatibus civitatis,ut ipse habere solent,ri ulteruis sibi epula pararent, cita re ipsa factum extitit. Sequenti vero die ingressi sumus civ ta-t ,3 praecepi nostris copijs, ut paratae etat, ne si hostes insidias pararent, nos incautos
bffenderent, Petro de Alvarado ibidem
existenti idem nunclavi, & quam primum insorum devenimus, nunciandum commisisiuaut imi icin me illum in platea praestolari qui ut apparuit constituit se illuc non venturum, destinavit quinque ex illis primatibus civitatis, quorum nomina quoniam ad 'm non multum faciunt impraesentiarum non recenseo,qui ut advenere mihi significarunt, Dominum illorum me certiorem facere dc rogare per eosdem, ut illi parcerem,
quod eo non advenerat, metu enim me co-c Onaparere non fuerat ausus, etiam adversa detinebatur valetudine. Ipsos autem
adesse&quicquid vellem uberem, quia ipsi
illud exequerentur. Et quamvis Dominus eo urn non advenerit, linimum tamen laei iniimu δd Ventu dictorii primatum. Vide lux nim modus negotio cito finem impqnendi,
525쪽
mponendi ipse eos hilari viil tu exc γi, Mil Itizo illis cibum , potuinque exhibe pduni
rommisi, in quo demonstrarunt fame, quam sustinebant. Et postqua in fuerant epulati, eis injunxi, ut Dominum sium alloquerentur, nec duceretur metu,& illis fidem meam astringebam, quod quamvis in conspectum meum adventaret, nil eidem nocendum permitterem, nec aliquo pacto detineretur, quoniam sine illius praesentia nil boni tractari, aut concitidi poterat,4 mandavi ipsis come stibilia quaedam exhiberi eorum refocillationis gratia, ut secum asportarent, eo in ne gotio promisere onania, quae p*ssent se esse cturos, fita discessere. Et post duarum horarum intervallum , ad me reversi sunt asserentes aliquas vestes ex bombice, quibus
ipsi utuntur &retulere Guanti mucin eorum Dominum eo non adventurum, nec venire constituerat, i excusabat verbum cum eo se habiturum .i Ego autem replicaVi me Causam ignorare cur timeret coram me comparere, postquam videbat me eos, qui causam belli dederanti fomenta, optime tractareo ipsos ire, redireque permittebam, absque incommodo aliquo, & eos rogabam, illum allocutum reverterentur, is ultum adhiberent diligentiae iii illius adventu, postquam illi adventus erat proficuus, ipse illud a ciebam ad illius commodum, ipsi responderuiu se ita facturos, sequenti die reverinsuros ad me una cum responso. Sicque ipsi recessere,& nos in castra nostra devenim I s. Postero die summo mane pri tes in ca
526쪽
stra nostra advenete, & nunciarunt proficis
celer ad plateam civitatis in foro existentem, Dominus namque eorum mecum ibi colloqui volebat ,doipse ratus ita futurum, equum ascendi, iter nosti una prosecuti eum inconstituto loco per tres, aut quatuor boras morati sumus ' nunquam tame eo venire VΟ-Iuit,aut coram me comparere. Et quum viderem illusionem,& esset hora jam tarda,nec ipse Dominus, nec nupcij revertebantur, Indos nobis amicos advocandos commisi, qui remanserat in ingressu civitatis fere per leucam ab eo loco,iabieramus, quibus praecepe-rm,ne ulterius progrederetur incolae enim Civitatis exposcerant, ne alloquio de pace in eunda aliquis eorum interesset)Λ moram notraxerunt Similiter illi, qui erant in castris Petri de Alvarado, & cum advenissent, aggeres quos iam oppugnare coepimus, vicos aquis refertos,qui adhuc in hostium potestate erant, nullum enim majus illis munime ii supererat,& quousq; nobis visum est ingressi sumus tam nos, quam Indi nobis amici. Et quando castris exivi, in1unxeram Condi salvo e sando vat, ut ingrederetur ab alia parte domorum, ubi hostes se munierant, ita ut eos eircundatos haberemus, pugnam tamen non iniret, antequam nos prius certare cognosceret. Quum ita essent circundati,& coarctati, nullum illis patcbat iter, nisi per demortuorum cadavera, subdialia pavimenta, quae illis adhuc supererat, propterea non comperiebant Ogittas fusi es aut lapides, quibus
nobis obesse possent, nobiscum proficiscebantur
527쪽
NARRATIO TERTIA. sos bantur Indi nostri amici ensibus parmisque
accincti .Et tanta fuit eo die tana aquis, quam continenti in eos perpetrata caedes, ut caesa, captaq; fuerint ultra quadraginta millia hominusni,& tantus erat infantium,mulierumq; planctus,& vociferatio, ut nullus adesset, cui Corpietate non moveretur, di nos ali3 plus negoti habebamus in deturbandis amicis 11ostris, ne eos interficerent, te tanta uterentur saevitia,quam in pugnando contra hostes, quae saevitia nunquam nationi alicui in
esse visa est, aliena ab omni humanitate naturali,&ordine quemadmodum in incolis istarum provinciarum, Indi nobis amici eo die praeda maxima potiti sunt, quibus nullo pacto obsistere poteramus. Nos cnim Hispani eramus forte non ingenti, ipsi ultra centum, quinquaginta millia, Mimpossibile
erat talem curam adhibere, aut diligentiam, ut rapinae eorum obsisteremus, quamvis nos omnia egerimus, quae potuerimus. Et una ex rationibus cur recusare in tale certam e concurrere cum incolis civitatis ea erat, quia si
villos expugnabamus id, quod possidebant aquis submergeret, 'uavis aquis non submerge rhi, amici nostri omnia,quae inveniret, depraedarεtur, vel eorum majore portione,&Majestati V ex tot divitijs,quae in ista civita te continebantur, iecundum ea, quae prius pro Celsitudine Vestra habeba Et quia hora erat iam tarda, nec faetore cadaverum sustinere poteramuS, quae per plures dies jacuerat
in illis vicis quae res pestilentior visa erat.
528쪽
quam dici possit, in castra reversi fuimus D
in sero decrevi, sequenti die nos ingressuros civitatem, aptari Jussi tria magna tormenta quae habebamus ut eo adducerentur. Conitabam enim quod cum hostes essent tam aristari, ut se circum agere non possent, quum vellemus ingredi absque pugna aliqua possent
Hispanos aquis submergere, quamobrem yolebam a longe tormentis aliquid, mni inferre, inde disce erent contra nos. Et pariter injunxi malor executori, ut sequentidie paratus esset ad ingrediendum cum bergantinis per lacum quendam magnum inter domos constitutum, quo congestae erant omnes hostium canoae, possidebant adeo exiguum numerum domorum, ubi esse posisent, ut Dominus civitatis, cum aliquibus primatibus canoae insiderent,quum quid agerent, nescirent 'o die conventum fuit, ut civitatem ingressuri essemus. Sequenti die summo mane,quum jam illum Cesceret, omnes paratos esse jussi, conduci tormenta illa magna, & di praecedenti mandaveram Petro de Alvarado, ut me in platea praestolaretur,& hostes non oppugnaret donec illac pervenirem. Quum jam convenis Qui & bergantini essent parati post do- Inos,inq.tibus erant hostes,in1unxi,ut quunt pixidis emissionem audirent, quadam parte, qtiae occupanda superer at ingrederentu r,&hostes se aquis committere cogerent versus eam partem, ubi bergantini parati esse debebant: cillos commonefeci, ut curam adhiberent circa Guaudimucin ,, laborarent
529쪽
NARRATIO ERT A. 4o eum vivum capere, quoniam eo instanti omne cessaret bellum, ego ascendi subdialopavimentum. Et antequam pugnam Iniremus, quosdam exprimatibus civitatis allocutus sum,qui mihi noti erat,& eis dixi qui; nam esset causa, cur eorum Dominus ad imo proficisci nosset: postquam se ad extrem devenisse conspiciebant ipsi ansam non daren ,ut omnes perirent,ri illum advocarent,& nullo premeretur timore. Et visum est duos ex primatibus eum evocatum esse prosectos, & post pusillum reversus est cum illis
unus ex principaboribus inter illos nomine Cyguacoacin, qui erat Dux &praefectus omnium ipsorum, & ejus consilio omnia ad bellum pertinentia regebantur, ego me sibi benignum exhibui, ut spem conciperet 8c metum deponeret, ipse mihi nuncia it Dominum nullo ricto velle ora comparere, irius velle ibi mori, te quidem id
mole; ste ferre, caeterum ego facere quicquid mihi videretur. Quum animum eius cognovissem, dixi ad suos reverteretur, ipseque una cum illis pararent se, volebam enim sc- cum pugnam inire, χ0s ad unum interficere. Et quum in his conventionibus consumpsissemus ultra quinque horas, incolae civitatis omnes stabant super de mortitoriim cadavera, aliqui in aquis. Aliqui vero natantes, aliqui submergebantur eo in
lacu,ubi conveniebant canoae, qui erat latus, tantae erant eorum aerumnae ut nullum sit iuditium ad cogitandum suffciens, quo pactosas pati potuerint, maxima mulierum infantum
530쪽
infantum multiitido ad nos confluebat, Mut qui ' primo accederet maxime properabat, aiter alterum in aquas pro)iciebat,& inter demortuorum cadaverasabmergebantur, ut
visum est ex aqua falsa, quam potabant, XIa me, foetore tanta eos aggressa est pestilesia, ut ultra quinquaginta millia hominum
perierint. Quorum cadavera, ne nos reliqui
egestatem eorum cognosceremuS,aquIS committebant, ne bergantini eos offendere1it,ri nec extra eos proficiebant, ne nos reliqui in Civitate videremus, eo pacto in vicis illis in quibus illi moram trahebant, inveniebamus cumulos Cacia verum, ita ut nullus alibi pedes locare posset. Et quum incolae civitatis confluebant ordinem dederam, ut in omnibus vicis essent Hispani, ne amici nostri eos miseros, qui ad nos confugiebant interficerent otii erant sine numero, etiam significavi Diicibus Indorum nobis amicorum, ut nullo pacto paterentur ad nos confugientes interfici. Et non potuit tantum resisti aut obviari, quin eo die non fuerint interfecti taedificat ultra quindecim millia hominum, Mintra hoc tempus omnes primates civitatis, reliqui bollo apti erant arctati in quibusdam subdialibus pavimentis, Domibus, 'quis, ubi non poterant dissimulare, quo minus Optimo certum illorum interitum prospiceremus, debilitatem.
Quum jam tardam esse horam animadverterem, nec deditionem facere vellent, in eos magna illa tormenta aptari jussi, ut tentarem