Gerardi vanSwieten ... Commentaria in Hermanni Boerhaave Aphorismos de cognoscendis et curandis morbis. Tomus primus septimus Gerardi B. De VansWieten ... Commentaria in omnes aphorismos Hermanni Boerhaave de cognoscendis et curandis morbis

291쪽

versatos, pro novo morbo corbutum habuisse , dum incipiebat se quaquaversum distundere . Hanc sententiam amplexus suit

runt, circa medietatem taculi decimi sexti morbum hunc longe lateque grassari incepisse . Certe Forsus Lib. Is obse . II. r. a. p. 4I7. , qui hoc tempore oruit scorbutum pro novo morbo habuit. Quinimo ipsum nomen, quo hic morbus hodie ab omnibus Medicis designatur , apud Latinos ut Greco Medicos vetustiores non occurrit, neque ab his linguis derivatur sed videntur populi septentrionales huic morbo, qui ipsis frequenter molestus est, illud nomen imposuisse uti patet ex sequentibus , quae apud laum Magnum leguntur Histor de gentibres septentr. lib., c.

g8 p. pio de illis , qui in urbibus obsessis degunt,is obsidentium commeatum

quocumque modo turripere tentant , n a feti caruium recentisrtim morbum incumrant, quibusvis aegritudinibus tristiorem amrria lingua Schorbu appellatum , hoe es saucium stomachum , diris eruciatibus ditum dolore, tabe Ofium : Frigidi enim, ad indigesti , cibi asidius sumti morbum huiusmodi causare tuentur, qualem Medici cobexiam uniυersalem appello . Alio in Ioco lib. I 6. c. o. p. 7o. Vocat eundem morbum Schoerbach unde belgicum numen Scheusiv videtur derivatum suisses licetis apud eosdem Sch sire , ob ulcera risis gingivarum depascentia ,

Seheurbor, o dolores osteocopos, dicatur. Cum autem in hoc morbo , post dolores molestosis lancinantes, sepe cutis deturpatur maculis caeruleisci incis vocaverunt lamineschetit; mutata pronuntiatione Iamueshivi, licet minus bene Satis autem patet , Scorbuti nomen ab antiquo vocabulo , quo septentrionales populi hunc morbum designabant , derivarum fuisse Apud Hippocratem CD internis affection. c. 3ῖ. . . pag. 662. x, dum lienis morbo describit, secundo loco designatur fluctus, in quo color immcitatur oe niger cernitur, pallidus malicorii insuro ex aure male oleto gingiυ male sent, dentibus se-

redunt, in tibiis terra , qualia , '

nocturnae, erumpunt membra extenuantur

neque percus per a tim deiicitur . Plurima ex his symptomatibus in corbulo obstrvantur quidem , sed tamen totam mastoriginem lieni adscripsit Hippocrates is si pertinax morbus fuerit , lienem inuri

jussit . Alio in loco Ibid. c. 8 p. 72. Precenset morbum , quem Ilem sanguineum vocat, in quo sequentia contingere dicit: Ex ore tale olet, a demibris gingiυae abscedunt, oe ex naribus sanguis ouis. Inter-dtim vero, ex cruribus uisera errastini; eb hae quidem sanescunt, alia ero exorium iis color niger es, et tis tenuisu ad deambulationem, exercisation m suu promtus

es . Omnes enim Hippocratis interpretes editores particulam negativam , haud

in textu omissam esse testantur , cum reliqui , quae in textu habentur, repugnare videatur , quod talis aeger ad motum exercendum promtus foret . Certe haemo

rhagiae , Qquidem periculosae , satis

miliares sunt corbuticis, classitudo totius corporis, uti postea patebit. Praeterea n latur , quod tales aegri sint λεπτουραι ,

videmus in corbulo a levissima ostensa cutim abradi quasi, ulcera disticilia sequi inprimis in curribus , ubi , si cutim tantum unguibus scalpant , saepe post levem excoriationem sequitur annosum ulcus. Videtur autei r Hippocrates, licet plura corbuti symptomata recensuerit, tamen non .abuisse congeriem horum symptomatum pro morbo peculiari, sed credidisse , omnia haec pendere a plenis vitio. Ita enim statuit CPraedict. l. a. e. 7. i. S. p. 826. Gingivae vitiarin ora gra υροὶentia his , litaui splenes sunt magni Quicumque vero habent splene magnos , On q, sanguinis era ptiones illis contingunt neque oris graυ olentia , horum tibiae ulcera prava habent, oe cicatrices nigras '. observaverunt, recentiores Medici, splenem, aliquando insigniter mole auetum fuisse in scorbuticisci ita Celeberrimus M ad Monit. e praecerr med. p. 22 . in cadavere rustici, corbutum passi, invenit ingentem lienis molem', sed forna. naturali , seu magnhridine aucta qtie color mur ius erat , nec mollitiem ramor aut sciretas A

Corale

292쪽

eti rear Pendebat autem libras quinque, tu alias in rectum , qua doque sinistrum

quartam librae partem , cum hepar Ratuor in sextrum, adit inrum in sinistrum, ira raratim libras totidemque uncias pon re eumferri interdum quopis pedem non atroia

quarer . Subsantia denique. Mae,isceris v sit sed intrahit , velut ilia , qui magnum jus natura est , arisfibri 'suffusum nigrum quid ascendunt . Quamvis autem paralysis redirem visui obtulit . Interim tamen tu quandoque corbulo superveniat , uti ribus observatis constat , quae apud me stea dicetur, non videtur tamen definitio eum Iepular anat. LI. fect I p. t. a. p. 337. scelotyrbes convenire corbuto. collecta habentur, frequenter lienem ab Ex quibus omnibus videtur concludi omni vitio immunem inventum fuisse in posse, quod morbus ille, qui hodie cor- cadaveribus corbuticorum butus vocatur, non quidem uerit omnino Meminit vi Plinius His. ni. l. et s. e. r. incoctilus Veteribus Medicis , sed tamen

p. 62 p. morbi cujusdam, quo corripieb.m non ita accurate descriptus , quia rarius tu milites in Germania trans Rhenum , occurrebat. Docent enim observata, quod castris a Germanico Caesare promotis. De septentrionales orbis plagae maxime obia eidebant autem illis intra biennium en xiae sint huic morbo cum Veteres Mediates is coinpages in genibus solvebaturci ci quorum scripta ad nos pervenerunt aquae vitio adscribit morbum, monuitque alia loca incoluerint . Praeterea omnium a Medicis 'maeacen vocari is sceler pessimus corbutus observatur in nautis hen Prius nomen serri potest , cum in qui longas navigationes suscipiunt, ter scorbulo oris vitia frequenter occurrant plures menses salsis aut fumo induratis Sedra κελασθώ, aliam signiacationem a carnibus & piscibus vesci coguntur ve- ita enim definitur apud Galenum rum illis tempotibus, quibus Veteres Me- Definit med. n. 2o'. t. a. f. 6 s. hoc vo dici vixerunt , longinqua illa per mare cabulum : Seelουrba species es parat eos , itinera non suscipiebantur, cum acus nam quia quis rectus ambulare non potest, s la ticae usus nondum cognitus erat.

f. II 49.LTIe, quum variatis ad Modum symptomatibus saepe fallat . melic nonia cognoscetur, quam si tota ejus historia praemissa , dei nee demum de

eius natura constituatur. Omnes Medici, qui de corbulo scripse observatores iam fuerint , vix in binistunt, fassi fuerunt, quod magnam dissicut scorbuticis eadem omnino symptomata obtatem invenerint in definiendo hoc mor tinere . In omnibus quidem obtinet , uti deteraninandis talibus signis patho postea g. Is 3 dicetur , talis degeneratio nomicis , per quae corbutus cognosci humorum, ut magis lente icant, simulque ab aliis morbis distingui posset Senncrtur, huic lentori iunctam habeant acrimoniam qui collegit ex optimis auctoribus praeci verum varii hujus lentoris gradus esse pos-pua, quae ad hunc morbum spectant, di sunt , varia indoles Wintensitas acri in cis Lib. . para. s.fect a. c. I. e Tanta m niae Deinde prout ex singulari temperie nisio inbοι rem siciniatum farrago in ves ex aliis causis simul concurrentibus Me affect rene νri , t ix alius sit tona quaedam partes corporis plus assiciuntur πολυαο qui sub tu morsion Ἀρ- morbosa hac humorum dispositione, nova

ciebus larise , ne Medicos , etiam .ina c. olientur symptomata , quae aliorum mor-

vis maximae identur deritiis O borum speciem referent. Sic dolores leu-deiadae . Patebit enim ex sequentibus , ritici stomachici, iliaci c., a corbulo symptomata in decursu hujus mor fiunt, uti postea ad . Iis I dicetur, re- in initio plurcri habere proprietates mediis anti icorbuticis curabiles , qui alia is es nune cum aliis morbis. Deinde, dum methodo exacerbantur potius quam mille morbus inveterascit, nunc has , nunc scunt, uti tigalesnus, qui optime de hoc

sitas ἰ orboris partes magis assicit is morbo scripsit , pluribus observationibus 'didem adeo , ut diligente huius morbi praelicis probavit . Inde autem iactum.

293쪽

suit, ut Medici, praxim exercentes in Llis locis , hi frequenter corbutus occurrit , ubique semper corbutum incus verint , licet a longe aliis causis morbi producti solent . Conquerebatur Henhmmus Seci. s. c. s. p. 7 o. 3so. de hac redi enc Hierabile , sed, libere tamen dia .r ii, quod , licet nullus dubitem , quin

sorbum in his loris Borealibus mera imveniatur, tamen In morbum nota tam frequentem, quam ser vulgi opinio, occurrere

persuasum misi aleo , multos aurem ex his affectibtis Ono pliaribus dicam quorum n mine scoriatum incusamus et morborum

bus sanguis caeterique umores contamisa

moe . Certum est , insolitam pigritiam torporem, quae corbutum incipientem mitantur , etiam praecedere alios morbos suturos is manere saepe diu post graves morbos debellatos . Ideo optime monet paulo postea, quod, nisi ad haec attendatur, sco mi nomen , ut hodie fit, in immensum crescet is omnem fere

numeΥ .nu absolvet.

Ut ergo bona Diagnosis corbuti sentis habeatur, debet prius considerari mo bi historia, quae causas pregressas, symptomatum , in hoc morbo successive 'c-

currentium, ordinem, enumerat. Sic enim

certi quid statui poterit de hoc morbo, qui sub aliorum morborum larva minus Ritentos toties sesellit f. raso. Nvenitur apud Britannos, Batavos, uecos, a nos, Norvegos, e

L manos septentrionales, seu inseriores attingit adeoque Boreales populos, frigidiori sub climate viventes atque inter hos maxime in sestat vicino mari locis marina aqua submersis , lacubus , paludibus , glebae spongiosae pingui , sola

depressis inter aggeres exaltatos, quam coercentes , ora inprimis saevit in otio-- , hyemali tempore in loci lapidibus instratisin extruet frigido in nautas salsis , sumo duratis . carnibus , pane biscocto , qua putri 'a , erminosaque utentes mari , terra veri item ttos aves aquaticae , pisces salsamentarii, ad ventos, sumosve indurati , caro bubula , suillave , sumo, sale condita nimis delectat vel farinacea non sermentata , pisa, fabae, caseus salitus, acer, antiquus, hos qui Melancholiae maniae, labi hypochondriacae hystericae , morbis lentis , obnoxii vivunt , maximeque qui nimio Cortice Peruviano fuerunt s. Patuit ex illis, quae ad g. 11 8. diei mentis hanc sententiam firmat In blbκtilium a Misentim induemne num , effecta esse, e etiam infelices reliquias mo bi alicuius nondum penitus devicti , a qui. Detunt , corbutum septentrionales regi ne magis infestare . interim tamen videtur certum esse, quod hoc non adeo fiato acre fi us , sed potius ob alias rati nes. In orientales India navigantes ipsa sub ona torrida corbutus saepe pessimo modo infestat, uti nimis notum est: observatum sui in Gallia PMPm is PA-

cad. de Sciences Ibyst. Mem p. a 3. aestivis sub servoribus corbutum admodum exasperatum fuisse is plurimos, qui jam reconvalescere incipiebant, pessime se denuo habuisse. Dum hoc considerabat Vregius Medicus Bachstrum Asem circa Sco

I. a. M. venit in hanc opinionem,

Musam eram O primariam scissuri nullam aliam es , quam absinemiam diutu

riorem a quocumque genere recemium veg

tribiliom . Certe plurimis Qvalidis agmdione horunensi , praeter urbis incolas. aliquot millia nullium praesidiariorum hoc morbo abrepta tuerunt dum interim Sum

obsidentibus nihil tale

contingerer

Notum autem est , obsidentes copiam olerum, vegetabilium habere posse, obsessos non . Dum exercitus Caesareus circa

Temeswariam in hyberna deductus fuisset, plura millia militum corbulo perierunt ;5 quod notandum est , in gregarios milites solos civiebat morbus , dum omnes praesecti, etiam inferioris ordinis. imi

ne erant . Verum notat , hyemem di

turniorem fuisse, olera propter obsidionem praegressam vastata is propter paludes huic urbi vicinas hortos oleraceos longius remotos suis . Unde cerae gregarii milites vel nullis vel raris vegetabilibus frui

294쪽

lautius vivebant . simulae autem verno tempore nova dabat munera tellus, est

vi morbus . Constat illos , qui in Indias

orientales navigant , sepe corbutum pati, dum per plures mense vegetabili cibo recenti abstinere coguntur . Simulac vero ad Promontorium Bonae spei appellunt, aegros in nosocomium deserunt , iusculis

ex carne recenti cum omni olerum penere

Gestis,is gratissimis fructibus , reficiunt, tam felici cum eventu , ut quatuordecim dierum spatio sani redeant omnes sere ad Iabores solitos Confirmantur praeterea mindo dicta observationibus Celeberrimi Co

rui, antequam pulchrum illum raelatum e corbulo ediderat Ricbtrem , similia cogita verat de natura indole corbuti dum videbat hunc morbum semper equi longam a vegetabilibus abstinentiam , econrra brevi superari eundem per diaetam vegetabilem , modo nondum viscera exesa fuissent, destructa per pessimam diuturni

iam corbuti acrimoniam . Cum autem Borealibus populis rigida diuturna sit

hyems is plurium mensium spatio nivibus sepulta tellus nulla proserat vegetabilia , atque tunc piscibus carnibusve Diro

vel aere siccatis , aut sale conditis , vivant , patet ratio , quare corbutus si quentior his contingere soleat.

TICINOS, ARi c. Cum in corbulo possiamo, uti postea dicetur, magna adiit putredo, ita ut cadaver oleant miseri, &-egerabilis victim penuria , ad putredinem disponens , merito inter causas corbuti numeretur , uti modo dictum fuit , patetrario, quare illi homines, qui in aere putridis effluviis inquinato vivere coguntur, hae morbo inprimis obnoxii sint maris nempe accolae is prie Ceteris, ubi degunt talibus in locis, quae subinde marina aqua submerguntur . Illi , qui aquam marinam silubrem, potabilem reddere conati suerunt . hanc inprim disticultatem invene

vi, 'quod ingratum subputridum saporem tollere non potuerint: talem enim marilaum , qui in hac aqua adest , inde separare facile poterant . Unde Observatur, quod, dum recedente maris aestu litus ad-

hue madidum solis calori exponitur , pes-smus foetor per vicina loca dispergatur Wlonge adhuc magis , dum pisces, Onchylia c. in litus eiecta , brevi putre scunt. Neque hoc mirum videbitur, consideremus piscium multitudinem , eorundem propagationem numerosam quorundam ex his ingentem molem verum maxima

pars horum in mari perit,' piscium haec cadavera putrescunt sub undis. Si balama in laus ejecta is ibi mortua, intolerabilem cetorem per aliquot miliaria dispergere potuerit; quid fiet, ut ingens a

tum belluarum numerus putrescit in mari' pauca enim plicium species sunt, quae humanis usibus serviunt, & vasta balamarum cadavera , exsecto adipe, ac flexilibus ronchiorum cartilaginibus , in uari relinquuntur a piscatoribus . Si jam hic

addantur planta marinae molles, adeon merosae, pariter in mari putrescentes, tot

hominum oliorum animalium submersa cadaveri, facile patebit ratio quare ingem ill aquarum congeries putrido & ii grato inficiatur sapore, & odore . Minor quidem foetor percipitur , ubi profundum mare est, quia ingenti quae columna teguntur haec in fundo maris demersa , quod exspirat ventis diui.UM. Verum circa litora, ubi nec molandum aequor est, per aestum nune aqua teguntur quaedain loca, alio tempore non , ibi molestus illesceto magis percipitur is quotidiana o servata docent , talibus in locis degentes vivere morbososis corbulo requenter ac figi. Ob eandem causim hunc morbum patiuntur illi , qui stagna, loca paludosa

accolunt , quae etiam aestivis inprimis c loribus pessimum cetorem pargere solent; omnium xxxime si venti validi frequentes non diment noxias has exhalationes

Ob hanc causam peius asticiuntur, qui depressam simul uliginosa loca incolunt

quae minus ventis pereantur . Plura talia loca apud Batavos sunt , quae cespitibus igni alendo servientibus , dum inundantur aqua aggere dein circumducto colle- etiam aquam educunt per molendina , si

que stagna talia, paludes convertunt in laeta pascua i sed , qui inhabitant talia ,

295쪽

ca sere omnes scorbulo languent, dentibus cariosis a gingivis sanguinolentis morbum testantur rimo plerumque in ipso flore aetatis iam fiunt edentuli Ovideam tur, illa, quae . Io8. de noxis aeris stagnantis, palustris,in umbrosi habentur : morbum tamen diutius tolerant ob lab

nutum motum animalem ad glutinosam

spissitudinem disponere humores noctros alia occasione ad 3 6 p. probatum fuit, postea autem demonstrabitur . II 3ῖ. , una cum acrimonia adeste sanguinis cras sitiem. Vita ergo otiosa, sedentaria disponit ad hunc morbum undes in illis locis , ubi corbutus frequens est , observatur, extores, sartores, similes , sedentarias artes exercentes , saepius hoc morbo astici. Multos vidi, qui laboriosa vita

frugali, tantum aquisiverant pecuniae, ut ingravescente aetate , paucis contenti, leni in otio vivere possenta his sempersuasi , ut quotidianis deambulationibus agricultura, vel alio quovis modo , corpus exercerent' quod si negligerent, brevi in hunc morbum incidebant . Quamdiu in longinquis navigationibus procellosummare perpetuos sere labores nautis imper.at , plerumque adhue satis sani vivunt Verum simulac per lo:agius tempus serenum mare uerit , incipiunt corbuti v

stigia apparere,, cito crescit morbus obdurum victumis alia , de quibus statim dicendum erit ' unde periti navarchae invitos cogunt ad labores , etiam inutiles dum tranquilla serenitas adest diu

Digus e Plurimi apud Batavos totam vitam sere in talibus locis transigunt quae infra solum depresia solis senestris

Perpetuam humiditatem ibi tesse satis experiuntur hineis lapidibus pavimen. tum sternum ipsos parietes tegulisl .inideis incrussant , probe gnari , omnia ex ligno parata ab humiditate brevi coriarum piin destrui . Quin imo pessimo more, in talibus locis cubilia ponunt , licet observent quotidie , lectum , stragula, supposita lecto stramina , madescere

Verum quidem est, quod secum instruanr, sed sub camino , neque adeo argum me hinc de noeti dum ignis silet, ii, loco tali urinido rigido dormiunt Apud plures, parcimoniae causa, ignis subcineribus spetitur , postquam culinari inservivit usui; neque semper rugalis coena novum ignem poscit, vel saltem modicum tantum . Quin imo saepe munditiei maxime studiosae matronae malunt vespertino tempore frigus pati, quam magno labore detersum secum novo igne exstructo, culare . Dentes in his erosi , gingivae lentes semicorruptae , molesti dolores per totum corpus sparsi , quotidiana observatione docent, quam familiaris sit ab his causa corbutus quod etiam iam not verat laus Magnus O fisor demens. SNptentrian. l. 6. e. II p. 7o. ubi de sco

buto agit , dicens : id tu es salsorum ciborum, nec digestorum , nasci, frigida

murorum exhalarione Ioi ex . Ted vim tantam non habuit , ubi muri interius tabulis quorumcumque ignorum sunt cooperti.

Tali enim victu coguntur uti nautae in longis navigationibus , cum recente carinnes diu servari non possint . Oves, gallinae , porci, quandoque aluntur in navibus, ut subinde recentes carnes ciuscula haberi possint, sed nunquam tanta copia, ut omnibus unicere valeant. Praefectorum navis aegrorum usibus haec solum dicantur . Unde patet, necessario ratas, pingues , terrestres , humores nasciri videg. opp. , quibus muriatica acrimonia se admiscet . Quandiu autem valido motu corporis cratarum adunatio impeditur satis commode se habent, uti telum fuit; imprimis si potu copioso diluantur hum res, eluatur illud salsum abundans in sanguine . Verum dum calores sub aequatore incipiunt experiri, plerumque qua illorum potui destinata, putrescere incipit, Wpessimo scelere ; unde miseri potum fastidiunt, & vel nullum sumunt, vel pa cillimum. Verum quidem est, quod aqua

haec putrida post aliquod tempus incipiat sedimentum deponere , lympida fieriini

tabilis denuo reddi atque dei bona m neat, interim tamen , dum per plures die

296쪽

imo quandoque septimanas , horrendam fracedinem spirat aqua , adeoque a potu

abhorrent nautae, pessima dispositio humo. rum nascitur , dum nec satis diluitur cra sum , nec sudoriis urinae subministratur vehiculum ut sciens , ut per has vias acria de sanguine elui possint . ili vero, in quibus ingens sitis aqua putrescentis fastidium

vincit, una cum potu putrida haec mi asmata ingerunt, pariter nociturari idem contingit

quandoque, ubi aquae penuria adest, dum

adversa tempestate diutius protrahitur navigatio, quam communiter fieri solet. Quod autem sale conditarum carnium

usus ad corbutum faciat, etiam inde patet , quod illi homines , qui naufragi uinpassi , vel mercede conducti , in ultimis septentrionis plagis yemem transegetyunt, omnes sere mortui sint corbulo , ubi his solis vixerunt . contra plurimi ex illis,

qui recentes cervorum , vulpium turiorum

Carnes venatu sibi comparaverant, Uale

Aves aquaticae piscibus vivunt, saltem plurima: cum autem pisces cito putrescant,

hinc Whae aves , ubi his sere solis pascuntur , dant nutrimentum , quod sponte sua in putredinem tendit , cum omni Gnimalia, quae aliis animalibus nutriuntur omnes succos facile alcalescentes habeant

vide Praeterea in piscibus pin-

sue abundat oleum se ideo aves pisci-vorae omnes rancidum sapiunt plus vel minus rancida autem talis acrimonia peior

est simplici putredine,, ubi semel una ribus nostris ista est, disi ilius inde eluitur. Ob eandem rationem pisces salsamentarii salem pertinaciter retinent, qui etiam carnes pinguiores, ubi semel penetratae suerunt sale, quo condiuntur tunc enim nequidem diutuina macerationeis coctione

in larga quae copia a sale liberari poterunt. Cum autem Batavi hyemali tempore similia in deliciis habeant, imo recentes carnes fastidiant plurimi, patetis alia

ratio, cur requentius corbulo laborent

Septentrioniales populi, experientia docti, inde corbutum fieri, in diuturnis obsidi nibus omnem operam adhibebant , ut Ob-

sidentium pecudes abdueere possent, ,l-ra industria in ipsis domorum tectis parabant pascua . Lignis erum abietinis, circorticibus argoris erui. , exquisita industria Odomos' legunt, terram herbiferana quadrata figura a campis excisam superinisonentes. qtium submisi υem vel hordei semine fr-mioribus radicibus nectunt quo fit ut tecta hujusmodi pratorum virentium speciemo im turem mutini laus Hist. gem. Seperet. Lib. IX. cap. 8 pag. 346 Sic recentium carnium es vitabant storbutum, quem praecae teris omnibus morbis metuebant, & quem noverant in urbibus obsessis adeo fatalem

esse Cum autem sarinosa cruda, non sermentata , glutinoso spontaneo producendo veant, ut ad . p. dictum suit, & uti postea dicetur ad g. risariis in corbuto, saltem incipiente, crassities talis u. morum adu patet ratio, quare talia a satim sumta ad scorbutum disponant, pra cipue si his vescentes non tantur simul validis corporis exercitiis: dura enim mecsorum ilia . haec serunt, alia multa, quae otiosis hominibus pessime nocent . ita

fabae, his milia legumina, similis i dolis sunt, cum in farinam redigi possint.

quae cum aqua subacta aeque lentescit, ac aliae farinae ex cerealibus paratae. Caseus autem , licet ex dulci & blando lacte paretur, si antiquior fuerit, magnam acrimoniam acquirit, ita ut linguam mordeat. Notum est, caseum parari, dum laeti recenti vel acidum quodvis, vel coagulum lactis dictum, instilletur tune enim reparatur a tenui lactis sero crassior pars, quae intra densum linteum summa vi premitur , ut omne serum exeat relictum tunc in linteo magna constat parte butyrace laetis, &uaseo proprie dicto: ille ob pingue butyraceum admissum , dum diu

servatur , admodum ac se fit non autem

acidus , ted ad alcatinam indolem potius

vergit. Ubi vero ac prius orbatur crem re pingui dein coagulatur, tunc caseus inde premis longe minus acris fit peraei tem, sed durescit Astar cornu, igni admotus persecta ut cornu lentescit, stula- Iur , comburitur , scelet M. Boreh. Chem. m. II pag. Io I. λ. Adeoque caseus, una cum

297쪽

cum acrimonia per aetatem acquisita , in putredinem vergit , licet ex alte ace-icente paratus sit: cum plerumque multo sale condire soleant caseos diu servandos, patet acile, quare illorum ulus noeeat illis, qui ad coibutum inclinant alias otiam ob causas ramo quotidianis observatis constat, corbuticos omnium symptona tum augmentum percipere , simul ac perpaucos tantum dies tali caseo utuntur. QuI MELANCHOLiae c. Constat ex

illis, quae . roq; dicta suerunt de causis melancholiae, plures ex illis etiam corbuto producendo favere, dum pertinacem in humoribus tenacitatem faciunt, dissipando tenuissima, figendo reliqua. Hinc Wauciores, qui de corbulo scripserunt, affinitatem magnam inter cacochymiam trabitariamin corbutum statuerunt. Certe Eιι-zaienus pag. . audacter pronuntiavit Qtιο cum erassiore ictus ratione diuturnior moestitia exercuit , de his aegrotantibus conflanter semper praedicere ausus fui, eos a scor- .uto morbo, et aliis permixto teneri . Et

postea subjungit sequenti pag. 7. I

ιem hujus morbi caras, melanc lici hum ris exuberantia censetν . Notavit egregius

ille vir, qui An i navigationem circa totum orbem terrarum descripsit Ansens' g rounci the woria sc pag. sco buto afflictos classiarios pusillanimes fieri, a levissima etiam causa summo terrore percelli imo observavit, dum adversa quaedam contingerent, quae spem felicis in patriam reditus minuebant, mox augeri mombi violentiam, sic ut perirent illi, qui in ultimo morbi gradu versabantur; alii vero , qui languida membra trahentes adhuc utcumque fungi poterant suo munere, statim cogebantur decumbere. Cum auter g Iio8 ulemonstratum sit,

labem hypochondriacxm- hystericam merito inter evidentes melancholia causas numerari, patetin ratio, quare his malis assidii aegri in corbutum proni sint, si aliae eausi huius morbi simul accesserint in primis si talibus locis vixerint ubi en-demius corbutus est. Cum autem f. iosi, ubi de generalibus

morborum chronicorum causis dicebatur

constiterit, quod in morbis lentis m,

io viscostas humorem , lacrimonia varia observetur, dum a sana indole sanguis degenerat , patet satis, quare his morbis obnoxii facile corbutici fiant.

ubi agebatur de illis et sectis, quae febrem intermittentem sequi solent, notatum fuit, quod post has febres, inprimis si diuturnae Qualida fuerint, humores crassi lacres reddantur , simulque solidae partes corporis debilitentur unde ob laxa vasa liquid crassa atque acria simul , febres

intermittentes aliquando terminarentur in scorbutum, alios morbos chronicos. Ubi autem pertinacibus talibus febribus curandis adhibetur cortex Peruvianus, tunc mutationes humorum solidarum partium corporis, per ipsam ebrim praegressam sactae, male adscribuntur usui corticis Peruviani . Interim tamen, hoc observatur, post aestates servidissimas sequi autumnali tempore febres intermittentes difficiles cum anxietate praecordiorum , levi flavedine oculorum is urina subicieritia , quae omnia docent , in visceribus abdominali bus obstructiones natas esse . Ubi interc, laribus diebus solventium remediorum c. pia datur, haeσper febrim sequentem iota saepe eliciter expediunt saburPm vi- .sceribus inseritae , sicque tuto tolluntur hae febres bel si pergant, liberatis jam amateria obstruente visceribus, cortice Peruviano dato se liciter curantur . Ubi au tiem, antequam soluta fueritin expulsa haae materia, praepropere datur cortex Peruvia Inus, languent tales aegri sique repetatur corticis usus , dum prima recidivae signa apparent, pertinax sepe obstruemio manet in toto systemate vasorum mesente corum, quae ergo melancholiae & morbo hypochondriaco originem dare poterit c vi- de . io8. adeoque corbulo, uti myd dictum fuit . Mensamus CSest. 6. V s pq ISI. , qui indignabatur, uti

antea dictum sui , corbutum toties inculpari in morbis chronicis,is qui cortice peruviano in ebribus intermittentibus aliisque morbis curandis satis libere usus suit, ingenue satetur, dolores vagos, anO-

malis Minconditis sympromatibus stipa

tos s

298쪽

ros , saepe sequi , suspicabatur primo ad

affectuum hystericorum classiem reserri debere haec mala; sed iteratis experimeruis didicit , quod remediis hystericis non cederent illi dolores, sed antiscorbuticis feliciter tollerentur rheumatismum scorbuticum vocavit, monuit, quod iuli, qui longum c repetitum corticis Permutant usum experti sunt, huic mati sim obnoxii ; quod quidem , ut obiter intingam,

inquit, unicum est incommouum qitia ex hoe remedio illatum novi tinqtiam . Tamen alia lata imprudentem corticis Peruviani

usum in ebribus intermittentibus curandis secuta suisse , in illarum ebrium historia patuit Sullicit hic notasse , quod , fatente Idenhamo, corticis Peruviani nimiumulum corbuti symptomata secuta fuerint, quae non cedebant nisi remediis huic morbo debellando propriis 3. Is i. Ubi vero hos aggreditur, his sere phaenomenis incedit , augetur,1 maturatur L pigritia insolita, torpor, sedendiis decumbendi amor, lassitudo spontanea toto corpore, gravitas ejusdem, musculorum omnium dolor quasi a nimia satigati ne , maxime in cruribus lumbisque ambulandi imprimisque per acclive vel declive summa dissicultas mane a somno evigilanti sensus omnium artuum Ἀωsculorum quasi fatigatorum contularum. optimam Diagnosin morbi dat enum

ratio symptomatum, quae observantur illo tempore, dum morbus adest, unde &ico

butus hic tali modo describitur . Verum in multis morbis, Wimprimis in acutis,

inter congeriem symptomatum inUeniuntur quaedam , quae, dum adsunt, certo morbum determinant, & ab aliis omnibus modibis distinguunt , licet praeterea in eodem morbo obterventur symptomata innae etiam in aliis morbis inveniuntur . Sic v. g. e. bris acuta cum pulsu duro, dolore acuto punctorio, inspirationem admodum impediente, cum tussi sere perpetua, in pleuritide inveniuntur is eius diagnosin faciunt. Dum feroxis perpetuum delirium

cum febre acuta continua oritur, Phrenitis adesse dicitur . In duobus autem illis morbis multa adsunt epe symptomataeommunia, nempe sitis, anxietas, nausea

quandoque , calor , pervigilium ci In morbis autem chronicis, qui ex vitiis liquidorum, sensim natis , originem ducunt vide g. ioso. lento gradu iuncti ne corporis labefactant, maior cepe dis ficultas est eruendi signa illa pathognom nica, quae certam dant Diagnosin morbi praesentis , inprimis in morbi principio; ubi nondum adeo licii est sanitas , sed quasi vacillare incipit tantum Cauce regressae, quae morbum producere aptae sunt, multum lucis diagnos ascindunt in corbulo , qui variis adeo symptomatibus ludit, ut optimi huius morbi

observatores testati suerint, in binis aegris, hoc morbo assiletis , raro , vel nunquam eadem symptomata observari; in suerint similia, mutato tamen ordine in diversis

aegris decurrere frequenter. Interim tamen conveniunt autores in

eo, quod incipientem sic butum comitetur torpor insolitus, & lassitudo totius corporis, spontanea dicta ideo, ut distinguatura simili molestia, quam experiuntur validis laboribus fatigati homines Eugaunus in uribus locis, is de Line de Morbis redanis p. s. 6. 7. ac bom de sorbuio p. 9 I. Verum talis lassitudo, totius corporis gravitas etiam observantur in aliis morbis incipientibus, uti iam momuerat Hippocra

neraliter, quod lassitudines spontaneae morbos priesagiant futuros. Praeterea in Orbis validis resurgentes dum viribus exhausti movere corpus tentant, similem lassit

dinem experiuntur in priniis dum nondum integre morbus debellatus est 5 adhuc aliquid de materia morbosa superest in corpore. Dum haec noverat Idenhamus, mgre tulit se orbutum ubique ineuiari, iOluit haec esse signa e morborum fimrium, nondum vero factorum s vel etiam infolices reliquias morbi tale tis nondum, Acti penitus, a quibus sanguis cinerique

mares contaminantur Πα s. cap. s. q.

299쪽

tepida simul aeris constitutione omnes homines e gravari, ut totum corpus pomderosius quasim ad solitos motus peragendos inertius sentiatur , ob peripi rationem insensibilem tunc imminutam , uti ex .m-Grii observatis constat imo etiam in valde lethoricis talis torpor Observatur.

t deoque patetis in aliis morbis similia

3m promata inveniri, Attentus tamen ad omnia Medicus sto butum incipientem ab aliis morbis distinguere poterit, si noverit, uti dictum fuit, causas corbulo producendo aptas praecessis se Lassitudo illa spontanea , si morbum acutum minitetur , brevi certe in talem moibum abit, si autem a retento perspi- rabili producta fuerit, quiete corporis, tenui victu , blandu sudore, finietur vel si neglectum hoc uerit, quandoque pericu

losum in orbum faciet. In corbulo autem

talis lassitudo sensim subrepit, per plures dies imo sepii manas pergit sensim aucta, nullo alio morbo sequente , imprimis hoc peculiare habet, quod a somno evigilanti molestior sit haec lassitudo, quam reliquo diei tempore , dum lassitudo ab aliis causis orta post somnum minui potius soleat. Observatur autem , quod levitatis sensui, Wad motum alacritas, tunc adsint,

omnia vasa corporis obtinet is contra ubi transitus liber humorum vel in toto corpore vel in parte impeditur , gravitas molestia percipiuntur . r.tchii pondus homo sanus non percipit, verum si phlelamone illud occupaverit, instar plumbi grave sentit , cogitur illud vel fascia sustinere , vel sulcro cuicumque obvio impo. nere. Cum autem, humorum immeabilium crassities peccet in hoc morbo, ut ii stea ad . iis 3 dicetur, & causae, paragrapho praecedenti numeratae, tali humorum classii iei producendae faveant, merito videtur posse statui, quod in primo hoc scorbuti stadio observata symptomata immeabilitati humorum per vasa adscribi queant, mulque desciat copia subtilissimi totius corporis liquid, quod motui musculari servit cum in viicidiori, a sanitatis conditionibus egenerante sanguine, nec quaC-titate nec qualitate debitis, secerni possit. Ubi autern huic visciditati nondum juncta est valida ac limonia, in initio morbi, de molestis doloribus non adeo conqucruntur storbutici, sed tantum de gravitates lassitudine totius corporis . Atque hoc est primum corbuti stadium, in quo si morbus

non curetur, tunc sequuntur nova sympto. mata, succestive nunc numeranda . .

quando libera humorum circumducti pera Dissicilis anhelos , ad motus vel parvos sere deficiens respiratioci crurum tumor accedens, recedensque horua prae gravitate immobilitas maculae rubrae, fuscae, flavae violaceae face color pallido-suscus meis sector incipiens Gingivae tumentes, dolentcs, calidae prurientes, ad minimam pressionem evomentes cruorem dentium ob retractas gingivas denudatio, mobilitas dolores varii, vagi per omnes externas .nternasque corporis partes in ira producentes tormina , Pleuritica , Stomachica iliaca colica , Nephritica , Cyllica , Hepatica

Lienaria c. Hemorrhagiae variae, sed leviores. Notandum hic est

quod describantur symptomata corbuti, quando sensi su repit hic morbus lento gradu augetur, prout plerumque solet heri . In urbibus vero obsessis longinquis peregri nationibus marinis , ubi penuria salubris cibi adest is moestitia perpetua ac

timor , ibi longe citius ille morbus progreditur, Womnia symptomata cito exacerbantur, brevique tempore ad summam malignitatem perveniunt . In pia cedenti numero jam notatum luerat, ambulationem

admodum difficilem esse, in primis per acclive vel declive, sed omnium maxime dum acclivia adscendere debent. Dum enim hoc sit, musculi omnes sere agere debent, ut pondus totius corporis elevetur in descendendo, quamvis minor, tamen valida, aelio mulcularis requiritur, ut corpus sustineatur , ne praecipiti nitanis motu dela. halu . Musculis autem agentibus vides.

28. a. acceleratur motus sanguinis Venosi versus cor dextrum, adeoque illud o luitur, nisi cito, liberrime se evacua,

300쪽

ie possit per arteriam pulmonalem. Haec est ratio , quaero etiam in sanis hominibus, gradus rapidissime adscendentibus, cor palpitare incipiat respiratio fiat re-

Quentior ac molestior, quia sanguis venωlus tunc tanta copia .celeritate redit ad cor dextrum a toto corpore , ut non possit eodem tempore transire per pulmonem, nisi celeri respiratione frequentius dilatetur pulmo unde etiam coguntur quiescere homines, vel suffocarentur. Sic Niam observatur, generosissimos equos, nimis veloci cursu exercitos, saepe mortuos concidere . Si autem hoc fiat in homine sano , ubi omnes humores sunt meabilem,

omnia vasa pervia facile intelligitur a leviori acceleratione sanguinis venosi per motum muscularem faeta, idem fieri debere , si sanguis majorem lentorem visciditatem habuerti, sicque difficilius per ultimas angustias arteriae pulmonalis transire possit talem autem lentorem sanguini corbuticorum inesse, postea ad g. II J. probabitur unde patet ratio, cur in ini-rio corbuti illidultas ambulandi sit, ubi per acclivia vel declivia inceditues aucto vero morbo ad parvos etiam motus deficiat respiratio. Ualenus pag. 3. , qui graphice hunc morbum d Escripsi, hoc pulchre notavit , dicens : Si morbus hic subsis , post levem morum rara mani fam

Diserum Uructionemo eum demons uerent, cum diffisilio restiratis, tum labra maegrae lusco e lurid colore , praeter consuetudianem, citraati ambientis aeris Irigus, conseiacua. Quare livor in facie oriatur, infar-

esto pulmone, antea ad g. 848 explicatum fuit, ubi de lethali peripneumonia agebatur. Optime autem notat Eugalenus ibid. difficilem illam respirationem corbuti corum distingui a simili malo, ab aliis causis nato, quod non adlint iuss1 Iibitas, perror, dolor ungens, orthopnea , his fiamilia horacis assectibus propria.

DEN suur c. Cum difficilior sit ascensus venosi sanguinis ex artubus inferioribus corporis versus cor , hinc, venae ibi valvu-ias plures habent, musculis imponuntur aut interponuntur, ita ut ab li tu- latentibus, dum agunt, vicinae venae conl- Tomo T

primi possint, sicque singuinis venosi mintus cor versus accelerari unde observamus in hominibus diu quiescentibus saepe pedes tumere, quia vena minores comis mode se evacuare nequeunt in venas majores nimis distenta . Cum autem pigritia insolita, ad parvos etiam motus deficiens respiratio, omnem iere motum muscularem prohibeant , patet ratio , quare crura frequenter tumeant in hoc morbo. Tepore autem lecti δε situ corporis o rizontali, cum iacilitetur sanguinis venosi reditus ab artubus inferioribus , recedit laepe ille tui nor, denuo rediturus ob eandem rationem. Ob diffficiliorem autem trans tum hum rum per artus inferiores, tumoremque gravantem , sentiunt haec membra ponderosa,acsi plumbo insui gravia serent, ideo adhuc minus illa movere possunt. Accedit, quod a sanguine viscido,, quasi appido , corbuticorum , minori copia & mi. nus bonum secernatur fluidum illud tenuissimum , quod encephali fabrica paratum

per nervos ad musculos derivatur, ut Otus musculares fiant.

nes auctores , qui de hoc morbo scripserunt ejusque symptomata retensuerunt, maculas se observasse tectantur. In obsidione Bredana iis de M e de Morb. Bred. I . I. 6. 7. corbulo correpti Mutis lividas per corporis superficiem dispersas habuerunt, imo multis tota cutis purpurio colore inficiebatur Moneta alenus, fag.

47. quod his maculis lividis corbuticorum decepti Chirurgiin Empirici peste laborare sic allectos crediderint, , data Theca , aliisque calidis medicamentis , no:a paucis aegris mortem acceleraverint nec hoc adeo mirum videbitur , si consideremus, egregium virum Potipari Aeadem. des sciences I 699. Mem pag. 37. c. x, dum attente obscitabat Iu llimum cor, tum in nos omio grassantem , conclutiste,

quod aliquam similitudinem haberet cum laeva peste Atheniensium 1 Li creti delcri. pia , comparando symptomata observa. ta cum descriptione pestis, quae apud hunc Poetam legitur, satis hoc probat. Obleris vationes autem Ouparti magnum lumen assum