장음표시 사용
221쪽
LIB. III. RAc T. V. c. tamen ante executionem consilium suum a Gractei, quantum potest' conaerarium suadet , et si non persu deat, probabile est excusaria restitutione,
maxime si eum,cui damnum paratur,moneat ut ca
3. Tenetur item, qui tuo consensu, calculo,uei suffragio est causa essica damni Lessi d. v 3. . Item palpo, ut qui laude,adulatione,vel exprobratione ignaviae , aliterve alium ad damnumina rendum excitat, animat .Less. Fili. I. V. Item qui inferenti damnum praebet recur. sum , illum receptat, illius furta aut instrumenta occuliat, vel ea emendo rapinas fovet, c. Ibid. Hi enim omnes , uti cis cui res furtiva traditae sunt in custodiam tenentur non manifesto fure restituere Domino. Et sic peccare eos qui a sartoribus eminu fragmenta panni, seu vestium, docte Villat ob apud Dian p. 4 rom. .R. II 6 dicet ibid. Sanchaexcuset eos,qui ista emunt a sartoribus, gistris , o quod his plerumque detrahatur plus a iusta mercede , quam mereantur ista fra3menta ii 5nue licite ea retineant. Neque hic a peccato excus i caa pones , qui a filiis familias acceptant pecunias aliasve res parentibus surreptas , notat
quin ipsum reum juvat ad fugiendum Onon concurrendo ad delictium non tenetur restitueres; modo non det illi spem refugitimposterum. Tum ouia non est causa damnici tum quia reo licet fu,
gere, ut infra dicetur l. q. d. 7.ς. Item participans de praeda,aut quoquo modo
cooperans; ut agens excubias applicans scalas,pa-Ians instrumenta, confiseens litteias, c. in bello iniquo tormenta advehens. .Excusantur tamen modo actio per se non sit mala)quia ea non spon-
re, sed justo metu coacti faciunt, v. g. cum rustici
222쪽
furto a solis militibus facto,coguntur eorum praedas avehere,vel pecora abigere.Leff. i. . n. 9. Item tenentur causae, quae privative ad damnuesterius concurrunt;nimirum mutus,sive non clamans clim potest; aut non obstans, no manifestans, sed tunc tantum, quando tales ex aliquo pacto,vel ossicio,vel stipedio,&c tenentur ex iustitia damnu
tus,belli Dux ,tenentur ad restitutionem damnoria, quae a feris,latronibus,militibus, ob ipsorum culpabilem negligentia dantur Item Consiliari j,Canonici tacentes , absentantes se, non impedientes iniquam constitutione,vel electionem.Item tutores,administratores bonorum,&c non impedientes damna pupillis, minoribus, Ecclesiis provenientia. Item custodes montium,Vinearum, hi Varum, agro rum,piscinarum,qui damna non impediunt,vel facta non manifestant. Mol, d. I 6. Fili tom 32.c. 2 q.
I et vide supra.ι3-i,3.ciet. Ite Principes& Domini Territorium, si sciant vias publicas infestari prydonibus,, cum possint, non impediant, tenentur mercatoribus, caeteris viatoribus damna, quae ab istis accipi u ut compensare Dian.p. 8. . T. R. 33. 8. Supradicti non tenentur ad restitutionem uando non fuerunt causa efficax damni, ut v. g. si. ur, homicida, non fuerit efficaciter motus mandato, consilio alterius, sed nihilominus absolhtὸ erat facturus. Item, si v. g. in Capitulo ali ante te dederint suffragium,ita ut videas te nihil impetra,
aurum, etsi negesa tunc enim non teneris restituere s licet pecces, pro qualitate damni , addendo tuum, vel mandando, consulendo, 3cc Bon.' Probabile est,non teneri supradictos , si non se moraliter certum, eorum mandatum, consilium,essicaciter influxisse: quia in dubio melior est conditio possidentis:praesertim circa materiam j
223쪽
Li B. ΙΙΙ. TRAc T. V. o ο.io. Nec tenentur, si efficaciter tantum eoneuri an ad circunstantias ac modum actus damnosi V.g.si quis tantum impellat alium , ut citius , vel animosius,hoc vel illo loco, vel modo noceat.Vid. ii Nec tenetur , qui deliberatὸ volenti inferre magnum damnum, suadet,ut infis eidem inferat, quia tunc utiliter alterius negotium gerit. Dieo eidem , quia non licet impedire damnum unius eum inauria alterius.11. Non tenetur item , tra Navari Angeh.&e. Confessarius, etsi ex officio consessiones audiat, ut Parochus,ic si ex negligentia vel ignorantia , poenitentem non moneat , aut obliget ad restitutionem 3 quia etsi ex officio teneatur bene instruere poenitentem , ideoque peccet graviter omittendo , quando est necessarium non tamen ad hoc tenetur ex obligatione erga tertium, quasi ex justitia debeat ejus damnum cavere,autiroci
rare , ut hoc ei compensetur. Secus tamen diceri
dum videtur,si positivὸ restitutionem impediat,ea
malitia, imo etiam ex ignorantia crassa , vel culpalata: quia tunc consilio suo est causa efficax damni.Vid.LeT3caon d aq. p. o Lama. a. .c TR infra l.6 c. 1 dub. s.
Resp. Cum plures damnificantes, vel seorsim singiui rem suam agere possint , vel comunctim inque lixiliis plus nimine in damnum influeres hine ex tali ordinein mensura influxus , ordo, mensura restitutionis desumenda est. Ita communiter Din, de resolves I. Si plures absque consensu i quisque persoseorsim, casu eoneurrant ad damnum singuli, non unus tenentur restituere, quam quod quisqueror si damnitiuuiit, L Im.ι.3.tν 2. s.
224쪽
α si plures cum consensu, is invicem juvantes id fecerint, singuli in solidum tenentur rest tuere totum damnum invia singuli sunt causatotius damni, eum unus Juvet alterum, procedat ex eoi fidentia , quam habet in auxilio aliorum, Unde si unus eorum restitutionem fecit, potest a reliquis, nimirum a principali totum, aut si is nolit a reliquis pro rata singulorum, repetere. Bon. de p. d. I.q. 2.po I ex Vas . Mol Fili.&c-3. Quod si actio damnificatis suit lucrativa,&apud aliquem ex cooperatoribus res ablata adhuc existat , aut is eam mala fide assumpsit, tenetur is primo loco restituere ipsam, vel aequivalens , etsi ille non faciat, sed reliqui sLl. 2.e. 3. . Si actio damnificans non fuit uerativi, ut quia res periit,& destructa est, ut fit, .g in combustione, mutilatione,detractione, tunc alite alios primo tenetur restituere qui mandavit, vel qui causa fuit primaria,vel executor primarius; ut in bello Princeps, εc dux etsi is noni faetivus , vel quia non vult, vel quia non potest;tenentur reliqui,V g. caeteri milites. Quod etsi de militibus spiculative verum sit , practice tamen 1j excusantur per accidens tum quia non pos uni totum restituere: tum quia dominorum voluntas non est,nec expectatio, ut plus restituant quam partem suam, ideoque si
hane possunt , ad id tenentura uti etsi quia adhuc
reliquum habent ex iniquo. Lay. l. 3. in .e s .uum Soex Cai Mol cambion ressu Lq. x .ilio, os ex Nav c.ir, a te . .n 3 .dicit militem gregarium, qui alios non induxit, non teneri ad restitutionem totius damni illati a toto exerciti, sed
tantum pro sua parte . . supra t. .c I d. s.βνc. 3.
si damnum passus condonet restitutionem
l rincipali damnificanti etiam minus principalesiberantur mon autem vice versa : quia ruente
Lincipali , ruit ac si tum, uo contra Vide
225쪽
Resp. Attendendum, an laedatur jus alicuius , quod a natura dege, vel aliter habeat;& an per vim, fraudem, calumniam, .mendacia quis alium impedierit:num vero aliterande enim apud LaJm .l.c.& Bon. q. 2 ρ-I2. resolves sequentes casus.
r. Qui alterum impedivit a consecutione rei debitae ex justitia , tenetur ad restitutionem Led.
1. Si res nonerat debita ex justitia, sed conferenda est libera voluntate, tunc qui sine vi, fraude, calumnia collatorem inducit, ut v. g. ossicium, vel legatum, beneficium Ecclesiasticum,4 similia dona gratuita non conferat, cui apud se constituerat , aut qui petierat, sed vel nulli, vel alteri etiam minus dignes; et si saepe is possit graviter peccare, praesertim si id ex odio,vel alio malo fine
faciat non tamen tenetur ad Ieriturionem Aetor 3 M. AE, Vas .sa,Bon p. ix. 3. Si in re praeclicta ex libexa voluntate confere da, aliquis per vim, fraudem, vel calumnia, collat re induceret ne ei daret, aut eum a petitione cum
quivis habeat jus petendi) ut a coniecutione tali. rei,per vim, fra dcm calumniam, vel mendacium impediret, cum etiam quivis jus habeat ne inique
inipediatur is teneretur ad compensationem da ini, arbitrio viri prudetis, juxta certitudine vel pro babilitatem qua allier tale bonum alioqui assecuturus fuisse existimaretur, dummodo tamen eo sit di. gnus, na si indignus est, non tenetur ad restitutione nisi famae, si eam forte laeserit. Lem Lx-α. iis .d. s. Mobitata. 13s Aa, V. Restitutio, n. 22 l. V Bou.l.c.
Cui vel quibus situ. tam 3 Res p. Attendendum ad naturam justitiae,& quis 4δmni patiatur,quidre ratio, leges serant com-
226쪽
muniter.Vide Leg. Maay rie. 9.Vnde resolves. . . Quando bona restituenda, dive debita quae- eumque sunt incerta,hoc est, cum cui debeantur ignoras , aut adire non potes , aut illi restituere tunc si ea habeas sine delicto,ut invenisti, vel amercatore,verbi gratia,per errorem accepisti duas
ulnas panni pro una δε jam is diicessit, nec scis quo abierit, teneris adhibere aliquam dili,entiam
inquirendi post quam, si spes non sit vidi dominum , probabile est quod non tene. r. Mare
pauperibus, licet ita plerique cum D. Thoma sen tiant, sit magis pium,ac practice suadendum sed possis tibi retinere, ut docet petrus Navarrus quem sequitur Lay hic, tess. Eo 4.dub. .
num 4, idque iamp. 2.t. .misc. s. dicit esse tu tum in praxi. Si vero ea habeas ex delicto ut furto, usura, &c.teneris ea restituere pauperibus, vel
Ecclesiae, hospitali,&c. quia debet tunc fieri restitutio meliori modo quo potest, ut saltem , cum Corpori Dornini non prout prosit eius animae
dum in pauperes expenditur. Ita communiter Doctores , ut 'Hebis apud Lay m. hic. 1. Qui multis minutis furtis, v. g. olei , panis, vini,&c. damnum intulit multis civibus eum teneri restituere,non pauperibus,sed ipsis civibus mino ris deinceps vendendo,aut majore mensura, donec veniatur ad aequalitatem' dicit Mos a Va .racEsc.dicunt esse probabile,quod possit dare pauperibus, praesertim civitatis ejusdem. Quando bona sunt certa, ordinarie restitui debent possessori justo, quo accepta sunt,Vel cui damnum illatum, si is non sit immediatus Dominus. Unde quod acceptum est a depositatio,cori modatario, condactore, custode , administratore, debet non Domino, sed ipsis restitui quia alioqui ipsis fieret injuria, si jure possessionis, detentionis custodiae , aut utilitatis spoliarentur,d damnum atque luςrum cessans compensari deberet
227쪽
. Excipitur tamen hinc.1. Si horum nihil in te . esset,ut sule illorum damno,infamia, Domino restitueretur. 1. Si probabiliter ipsi putarentur rem absumpturi vel ablaturi cum iniuria Domini: quomodo Dona Ecclesia non Praelato dissipatori , sed potius Capitulo restituenda sunt. Item accepta a filio familias, pupillo,surioso,vxore, religioso. sint ex iis bonis, quorum administratio ipsis non coiri petit, plerumque restituenda sunt patri,tutori,ma
rito,Praelato. Sic etiamsi bona alicuius publicara si seo addicta sint, tunc enim depositum, similia debita,fisco debent reddi.s Cum quis ignorato Domino , ut restituendum erat,non praemissa aliqua diligentia pauperi bus distribuit ion satisfecit Domino postea comparenti secus si diligentia sit praemissa. Vide Less. Cum Dominus quidem estur , sed ei mitti
non potest sine sumpti, sine si res male accepta est,tenetur restituens aliquas expensas ex se facere; si autem bene accepit, nonnisi expensis Domini. Qtiando nullo modo potest mitti, expectandum est ad tempus csi adhuc non sit spes, reputatur debitam incertum Tola. i. q. 7. Cum quis accepit rem alienam a posset re bonae fidei putante rem esse suam,cum non sit,ium si quidem interuenerit aliquod iustum pactam, ut depositi,commodati pignoris , c. illi restitue
dum est,non Domino. at tamen ex charitate monendus erir,si id ei profuturum putetur, sine alterius grauiore incommodo , infamia , di c. a'. AZor. 3. 4. c.3 q. P. Si autem aliter accepta est
tunc vero suo Domino restitui debet, si eum nouisti,& absque incommodo fieri possit. 8 Quauido a fuge vel alio venditore qui, emit,
sue mala siue bona fide rem fortiuam,tenetur restituere Domno, non furi . Ita communiter Mol. 3T.tonici bio.os n. O. Toletus tament. - . 17.
228쪽
syl. Ant. Mald .in 1. x tis .cap. 3. iab. 2.p babi- litet sentiunt posse reddi furi , ut ab eo pretium suum recuperet quia non constituit rem pejore loco, qui ante fuerat δε consequenter ipse non inseri Domino damnum. Quo o Nav. Trul. .e. II .d. 4 admittunt cum hac limitatione si mox Mnon post longum tempus contractum rescindat,vel si certo sciat furem redditurum rem Domino,vet si Dominus rei sit mortuus, aut absit, ita ut conveniri non possit. Quod si autem pretium suum
recuperare non possit a venditore, tenetur redderct
Domino,& sibi damnum ascribere. Quod si porro
sciens rem esse furtivam, emat eo fines ut invento vero Domino testituat, tunc si emit parvo pretio,
. tenebitur id ei dominus refundere , cum utiliter ejus negotium gesseriti. secus autem , si pretiun esset fere aequale rei, tune enim lassicit refundere ad arbitrium viri prulentis tantum quantum vi detur meritus rem Domini utiliter redimendo.
Vide Less.l-c-c. 4 d. 3. Dian .p. - 3. R. s. s . Si bona fide rem alienam, v. g. equum emisti ab altero,v. g. Petro,& vendidisti tertio,verbi gratia, Paulo, postea cognoscatur esse Ioannis, e6 que repetente a Paulo,Paulus repetat pretium a te, existimat quidem probabile a v. mian.p. I.t. 8. N 68.non teneri te Paulo id reddere, si in nullo
factus sis ditior sed susticere, si tuam actionen ,
quam habes in Petrum, ei cedas, Verum Sotus, Salon Lest . Sayr Bon .le est. Τ- . . 2 rectius docent, teneri te , exigente Paulo contractum rescindere pretium rellituereri tum quia vendidisti rem vi- tiosam, tum quia teneris de evictione elmptori,nec eum potes remittere ad illum, cum quo nihil ha- .
bet negoti j Qv od si tamen Paulus cum possit, ti bi non restituat equum , sed Ioanni, hoc ipso
impediat, quὁ minus pretium tuum possis recuperare , nec tu teneris ei pretium ab ipso receptinii restituereJoa.Lesi & Vid. Truli c. II. d. II. diuiiij b Corale
229쪽
io, et s. III. RAeT. I V. yc. Quaeres Cui restituendi, sive dandi sint thesauri 3 alia inventa quae habentur pro derelictis. Resp. Quando nullius Domini sunt , jure naturali gentium fiunt primo occupantis Potest tamen per consuetudinem, & leges aliter quid o dinari quod ervandum est. De quo vide Lessi. 1.2. Quaeres. 2. An, cini restituenda, quae ea piuntur venatione juste prohibita. Resp. Id aestimandum partim ex jure naturae, partim ex consuetudineis legibus,ac juribus ea
resolvitur hic casus Venator iniquus tenetur restituere saltem damna, quae segetibus fructibusque infert.
Resp. Qui bona fide damnum intulit, aut possidet aliquid, de quo postea melius eognoscit tenetur,ne incipiat esse possessor malae fidei,& detinere alienum,id tantum, non plus restituere,quod ex ea re ipsi superes , una cum ejus fructibus , si extent, vel quatenus inde actus est ditior praeterquam δε dominium sibi comparavit per legitimam praescriptionem. Ita communiter doctores.
i. Si vestem v .g.bona fide donatam a sum aut alio, portasti, sere attrivisti ac postea Dominus compareat, teneris eam aut aequalcm ei restituere, M Usuper persolvere quantum attrita est , si alias vestem 'qualis valoris attrivissesci si tamen eam musisti aut ablata tibi est , e ad nita teneris.
230쪽
C, p. II. De Re 'tuilanti et os . Si autem res, quam a fure bona fide accep, stis sive donatione , sive emptione sit usu consumptibilis, eamque cum tuis mi icit isti, ita ut diserriai nequeat etsi deinde deprehendas furtivam fuisse, non teneris restituere. Nava Sylv Sayr Leis Bon. Z-I. - ρ. I quia per istam commixtionem bona fide factam, est in te transtatum,dominium, colligitur ex L. Si ali ni nummi Udesolui INeque est ratio cur hae potius quam illa pars censeatur aliena, atque adeo periit obligatio realis, & tantum manet personalis in venditore Vid. Dian. πια . 1 66 Trus L ..ii d. 3 Lessit. 1. O .d. 8. ubi addit esse valde probabile , iureque naturae conformes, quod verus Dominus rei illius ablatae S permixtae quandiu totus cumulus extat cietineat Ius in re, ut ex isto cumulo sibi satisfiat ante alios; imo possit ex eo occulte accipere. α Milites bona fide militantes , intellecta postea belli injustitia id tantum restituere debent quod adhuc habent ex praeda, quo facti sunt ab
3. Qui bona fide per inculpatam ignorantiam celebravit contractum , quem postea usurarium esse cognoscit , non plus tenetur, quam factus est
. Possessorem bonae fidei,si adhibita diligentia
inclinet in eam partem, quὁd res non sit sua,teneti aliquid restituere juxta inclinationem, docet Con. d. 3 di boo n. 93 At Palaus e.I.d. 3. p. 2.n-nlripulit
ad nihil teneri:quia possessio contrariis rationibus non convincentibus praeponderat Idem docet Vas.
Si neglexit investigare veritatem, deinde sciri non potest, dicit Palausu.c.ad nihil teneri. . Si b0na fide rem vendidisti dono tibi datam,tcnςris restituere pretium: quia factus es Iocupletior in satis debet eis tibi, non haberiminus quam ante, Quod si tamen apud alteruare I estis. 6 α