Medulla theologiae moralis, facili ac perspicua methodo resolvens casus conscientiae, ex variis probatisque authoribus, concinnata. A R.P. Herm. Busembaum è Societate Jesu, ..

231쪽

reddere tenetur. Ibid. 3 Vasti c.' S. 2.Mol. Lesri. et Si bona fide rem ipse emisti, si vendidisti abstque lucro , nihil teneri restititer sed solus is,

apud quem res est.Mol. l. Less.l L. c. I .d. I. contra va'.&c. , . Si rem alienam bona fide donasti, non donaturus aliam, si hanc non habuisses, ad nihil tenerist quia non est factus ditior secus si aliam donatarus fuisses, quia tune parcendo tuae , factus es ditior vel si aliquid accepisti in remunerationem.

Bonae.Τmss.l. s.c., A. I 8. Si aliena re lueratus es tanquam instrumentor, .g. humentum alienum alio deportatum e

didisti, vel pecuniam alienam negotiationi τposuisti, non teneris illud lucrum restitueres; quia non est fructus rei alienae,sed tuae merae industriae: tales enim fructus dicuntur merae industriae, quos ipsa natura ex se nullo modo gignit, sed tantum concurrit ut instrumentum operantis. LaIm l .n 3.ex S. Thom c. s. Fructus omnes rei, sive j fini mere naturales, hoc est 'di vix ullo hominum labore egent, Vt foetus animalium,arborum, herbae,& gramina; sivesnt simul industriales, sive mixti; hoc est , ad quos aeque, aut magis hominum labor cum natura con- Turrit ut v. g. seges, quae serendo gignuntur item vinum, oleum, lana, c. qu,etiam referuntur pretia locationis domorum, jumentorum sui fructus civiles appellantur, hi inquam fructus Tei, si percepti,& extantes sint, Domino restitui debent;deductis tamen expensis propriis, ex aestimatione la oris. Et quidem pretuim locationis ex re aliena debet Domino restitui, licet is rem, penes se habuisset, non fuisset locaturus V. Laym l. e. Si

tamen fructus isti reales bona fide possessi fuerint xςmpore a lege praescripto ad uiacapiendum illos squod si adsit titulus est biennium inter praesentes,

232쪽

CAp. LI. De Re θῖfuttine 2 os inter absentes quadriennium si autem non adsit titulus, anni M. cum bona fi leo non sunt resti tuendi, quia usucapio transfert dominium Salon.

io a fure accepisti sive bona, sive mala fide rem usu consumptibilem , v. g. vinum, oleum tri ticum,&c. cum propriis ipsius furis rebus permixtum , ita ut discerni non possit, non teneris restituere, si fur ad restituendum sit potens quia surpe commixtionem istius rei cum propria , acquisivit ejus dominium, atque adeo illud tanquam

verus ejus Dominus potuit transferre Navarrus, Sancti. Less.Bon.Trulli l. 7.e. II. d. 3. V. Dian .p. I. r

Res p. Id juxta supradicta aestimandum a quantitate tum uris , quod alter habet, tum damni, quod injuste infertur:cui aequale reddi debet, nisi aliud de damnificati mentein consensu rationabiliter praesumatur. Unde resolues. i. Si damnificatus habeat jus in re, in quadamnum est passus , restitutio ei facienda est in solidum in autem tantum habeat jus ad rem, restitutio facienda est pro quantitate juris , consideratis circunstantiis quia non debetur solidus valor rei, quae spectabatur, cum taatum sit in spe,&multis n odi possit impediri. 1. Q ii in loco publico suae civitatis contra iustam prohibitionem pascit, vel ligna caedit, non tenetur ad restitutionem, nisi communitati graviter nocuerit, v. g. stipes incidendo, arbores aedificiis idoneas sternendo quia rationabiliter praesumitur mens Reipub. non esse suis membris usum publicorum locorum rigidius prohibere . quam sub malcha solvenda casu quo deprehendantur a Gravius tamen peccaret, teneretur ad resti-

233쪽

turionem, si quis pasceret in loco alicujus privati, etsi etiam hic taesum aliquando possit de cor,

sensu Domini, qui saepe non intendit ut fiat restitutio, sed ut deprehensus poenam luat. . Q ii venantur vel piscantur in locis alteri locatis, vel alias prohibitis saltem si eaeonclusa, vel circumsepta non sunt non pecore mortaliter, nec teneri ad restitutionem , docet Dian ex Lessi

Etsi probabilius sit, in praxi communiter te- nedum, peccari mortaliter circa vectigalium fraudatione ex eaque oriri obligationem restitutio, nis: non omnino tamen improbabiliter id ali quidam negant , eo quod consuetudo interpretetur non esse mentem legissatorum ad aliud obligare

ti, qui defraudavit abellas , seu vectigalia impo

starebus iis, quae emuntur non ad negotiationem sed ad usus proprios vel familiae necessaria, .giani, carnibus, piscibus, frumento, oleo,&c. 6. Caeterum ordinarie injustus, seu malae fidei da nificator aut possessor,tenetur non tantum re stituererem ablatam, fructus perceptos exceptis suis expensis, industria , sed etiam sarcire

damnum emergens de luerum cessans:cum vere sit injusta causa talium damnorum Unde si Dominus e sua retenta, per culturam vel negotiationem percepturus suisset ex agro suo , aut pecunia centum floreri , malter parum, vel nihil, debet is Domiho tuo satissiore pro centum illis florenis: quamvis communiter soleant Domini plurimum . emittere,si res componatisr Lay LDθ-ro 'ς - i res aliena,dum injuste detinetur,crescat,aup

234쪽

pretium ejus augeatur Domino crescit, a proin de id ei praestari debet.Vide Lay hic lib. .e.1 c. . 8. Si res aliena, dum in juste detinetur, pereat aut deterior fiat idque casa vel justa hostium incursione, vel naturaliter i certum sit apud Domi num aeque perituram fuisse, non tenetur alter restituere: quia nihil novi detriinenti Domino apudiarem, v iaccidit, quod non apud ipsum. Si vero non fuisset peritura apud Jominum , vel saltem nonnisi per injuriam,tunc injustus detentor adhuc tenetur ad restitutionem, licet sine sua culpa res

9. Si res aliena apud iniquum detentorem pereat, idque ipsius culpa, aut quia is absumpsit, ab tim donavit, destruxit, Scio tunc etiamsi Domitio relicta , fuisset certo peritura, nihilominus tene tur pro ea Domitio satisfaceres, ut est eomnumis apud Laym. ιοc. cisa ess&c. 1 o. in fingens se pauperem, vel alium quam est,extors eleemosynani non tenetur restituere sparva fuit qualis ostiatim mendicantibus datur: se cus si fuit magna, tunc enim quia subintellisi tu Coditio haec, si pauper est tenetur restituere iecu- dum Molm danti;secundum Palaum vel danti,vei aliis paup ribus.Videascob 3 ρ.2. 6.nrio'. . i. Qui in extrema, cessitate consumpsit, quis dantea acceperat dommodatum,ςonductum et prς

Carium,non tenetur restituere quia nec ratione rei acceptae, cum ea nec in se, nec in pretio extet, nec

xatione acceptionis clim jure eam cosumpseriniec Tatione contractus, cum hic non obliget, nisi repereunte tua culpa-Less.Hurtad. TruLDia p. s. .8. it . 1 o. Imo probabiliter ne quidem id quod ante illam necessitatem erat suratus in in ea consanast, quia furtum illi non ademit ius, quod ad rem

tali casu hebebat. Con. Pal. Huri. Diana. c. i. con

tra Less. ω Vas sicut neque si in ipsa necessitate accepisseti consuripsisset Dian .l.c.It y. ex Mori ε .aliis contra Lessium.

235쪽

cor m,varbigrarsa, per mutilatisn/m, occisionem , erc. Resp. Injustus occisor, mutilator, in eoinien tia tenetur tantium restituere , pro damuis bonorum fortunae quae ex tali occisione, vulnere, c. directe ab eo causata sunt juxta prudentis arbitrium, praecise autem pro vita, membro vel cicatrice, nihil tenetur restituere secundum rigorem, elim sinthon, altilatis ordinis,quae pecunia aestimari non possunt. Ita contra Sotum, Sylv c. probat lassi LAE.'.w23 VTayI. 33 Unde resolve . T. Qui occidit ebri talium , si ebrietas non fuit culpabilisa voluntaria, et licet fuerit talis, si tamen homieidium vel non praevidit, vel diligentiam debitam adhibuit ad cavendum , non tenetur ad restitutionem: tenetur autem stir vidit,

a. Qui occidit Caium putans esse Titium, tenetur ad restitutionem: quia actio ista est Caiori

3. Si laesus ante morte omnia remisit,ad nihil tenetur occisor:quia filiis n5 fit iniuria in bonis, nisi quatenus laeduntur in parte contra ejus volun RE: volenti enim non fit iniuria ergo sicut per eiuri jus aequirunt, se etiam amittunt: etsi non recte faciat parens, fili valde egeant. Leis.l. x .c. - Etsi graecise pro vita,membro,occisione,non sit obligatio restituendi:per sententiam tamen ja- dicis cogitur injurians satisfacere pro injuria. Consilium est, ut Consessarius pro his injungat eleemosynas, Missas , pro salute occisi. 6. Si occisus , vel mutilatus fuerit servus vel animal, tunc etiam pro vita in membris facienda uestitutio squia horrum vita pretio aestimat 'r; ac proinde tantum gebet restitui, quanti potuisset vendi pro mutilatione vel cicatrice , qua V eluris inderetur.

236쪽

. pro expensis laueris nihil restituitur , quia illae aliquando faciendae tandem fuissent. Nisi foristyoccatione illatae necis , verbi gratiae traia, triana, majores fieri oportuerit. 8. Restitui debent impensa factae in curationem de medicamenta 3ulnerati,vel occisi .Fila. 3 α.' Item lucra, quae ex mutilatione vel vulnera tione cessarunt; non quidem tam in solidum , ae si de facto essent acquisita, sed pro majore aut mi

nore spe, quam laesus habuit illa acquirendi V. 'o. Si homicida a Magistratu plectatur, verius est adhuc teneri ad damna sarcienda cum morte sua tantu satisfaciat justitia publicae, o haeredibus occisi. Qui tam- , clim ple umque aliud non

exigant videntur esse contenti, ac proinde haeredes homicidae ad nihil tunc teneri. Fili.l. n. 2I .ri. Debet autem restitutio fieri tantum parentibus interfecti,silii si uxori:quia hietoli directe laeduntur;cum moraliter censeantur una persona cum occiso. Nisi tamen occideris animo etiam nocendi aliis: nam tunc etiam bis restituere teneri dicit C. Lugo de I n. 7. exaest Trull.Le.d. 4.

ix. Et si probabile sit , deberi etiam restitutio nem creditoribus occisi, si quod damnum illis,e.

ea caede obvenit contrarium tamen etiam proba

bile saltem secundis limitationem casu praec dentis, est; cum occisio illa non sit directe ausa,

I3. Non tenetur occisor aliquid eis restituere, quos occisus alebat ex liberalitates quia damnum illorum per accidens sequitur. V. Leis lib. cap. λ

I . Nec tenetur ad damna, quae v. g. provenient ex morte alicuius innocentis,qvi per errorem 2 taretur homicidium fecisse, sic captus plectere --

tur: quia udus mors non dixe ac causaretur ab

237쪽

,io a1 III. RA C. V. est. ipso, sed per accidens, me errore vel malitia ae

Resp. Qui virginem per injuriam defloravit,tenetur tantiim rependere damnum, quod ei ex talii juria est secutum: idque vel matrimonio,vel damni minimatione ad arbitrium prudentis,ut talem nimirum inveniat, quale minens virgo invenissedivi

i. Praecise pro sola virginitate non obligat restitutio. Unde si stuprum mansit clam aut non impedivit quin aeque laute nuberet, ad nihil tenetur stuprator .Le on.q.4.d mare di rex. Item ad nihil tenetur, si defloravit consen- tietem,absque vi,fraude,vel promissione matrimon , quia non est facta injuria. Ibid .QTrul. d. x. 3. Si virginem importunis precibus flexit, nihil tenetur restituere,quia adhucconsensit liberἡ.Nisi sorte preces tales fuerint, ut cum vi, coactione aequiparentur:ut si conjunctae fuerint eum minis, vel metii reverentiali, v. g si fuit illius dominus,

vir magnae aut horitatis. Trullae.' .d. .

si per promissionem veram, vel fictam nutrimoni eam flexit, tunc tenetur ducere eam :quia in omni c5tractu,ubi alter ex parte sua acceptavit, implevit,teneturi alter implere,etam si ficte con- axerit,quia snebatur ex ustitia vere c5 trahere, eum alioqui omnia humana commercia fraudibus paterent.Et id quidem verum est,etiamsi stupratoxa eligione vovisset. Lessii .2.ι. o 4 3 4.Tml. . s. Non tamen tenetur fictus promissor eam dueereis sa quo i. Is puellam valde notabiliter conditione excederer,vel verbis usus esset fictione facile indicantibus L. Si ipsa conscia esset praeci icti voti; quia tunc ipsa contraxisset mala fide. 1.Si ipse Patavit esse virginem, cum tamen non esset. . Si exm-xrimonio gravid maum aut scandalum timem

238쪽

CΑΡ. LI. De Reytutiam iret tur. s. si ipse etiam sacris initiatus est, aut alieri matrimonio copulatusci tunc enim his casibus solum teneretur curare ut aeque commode nubat , modo ante dicto, dando scilicet dotem,vel aliter:

Respondeoxum ex adulterio damnificari possintconiux alier, proles legitimae,circa sustenta. ti0nem, haereditatem,&c. patet quod uterque atauterans, nata eis prole , debeant, cum id damnum causent, eatenus restituere, quatenus possunt sine detrimento alii oris boni,causatione majoris maliis est commmis Visita mi, t. 3.ρ. e. I , Under

solves.

1 4iod ttinet ad ipsam adulteram, ordinariὸ non tenetur prodere, quod proles ejus spuria sit: nam mviro su tristitiam in sui odium,i dita cordias domesticas crearet,ac famam suam prodi

geret, quibus damna fortunae merito cedunta Ao , cedit , quod proles matri non teneatur credere se esse illegitimam. Fili .rrai 8 32 q. 121. a. Debet tamen si potest, aliis industriis da numcompensare,verbi gratia, i .diligentius admi nistrando rem familiarem. ι .de cultu corporis detrahendo. 3. st habet bona propxia, plus legitimis, quam purio relinquendo. eum inducendo , ut reli cta haereditate vel ejus parte amplectatur statum Ecclesiasticum, vel Religiosum, ii idoneus sit,

3 od attinet ad ipsum adulterum spurii pio

trem, etiam ipse saepe excusatur, vel in toto, vel cxparte , sive quia damnum ab adultera compensatum fuit,vel copensandum creditur; sive quiarestitutio non potest fieti ne periculo vitae, dispendio famae , turbationeis discordiis familiarum iuvequia non est certus filiuni esse suum. Vide Less. l. i. Boii, ema' a 4 . IS.Trall.l. 7- .8.4.7

239쪽

Resp. I. Iuxta dicta, si restitui non possunt bona ablata ex bonis ejusdem ordinis, non est obligatio

faciendi ex bonis diversi ordinis.Unde resolves. Ei .Pro fama restituenda est fama: cum id non potes non teneris ad pecuniam, Lbona fortunae,nisi per sententiam a judice cogaris sic satisfacere. Eadem est ratio de reliquis. Quod si tamen laedendo famam, in bonis etiam fortunae alteri damnum allatum esset , constat ex supra dictis quid facien-.4um sit. Porro de laesione famae, c.vide infra. 1. Si quis alterum induxit ad peccatum suasione vel exemplo suo , tenetur quidem ex charitate quoad potest, eum revocare ad meliore statum . sed

3. Si quis autem induxit frauqe, dolo, in justo metu,&c.tenetur ad id ex justitia: ciuia quisque habet jus, ne injuste laedatur in bonis piritualibus.Unde si laedatur,debet id spirituale restitui si potest. Ibid. . si quis aliquem etiam Novitium abduxit ab ingressu religionis , tamen sine vi, fraudes, etsi

graviter peccarit id irrationabiliter faciendo , ac proinde teneatur ei rursus suadere ingressum ex charitates, non tamen ex justitia vel illi, vel religioni tenetur , quae nullum adhuc in eum usa

quisivit. V. Laym. l. 3. t. . c. 8a

s. Si quis religiosum ad apostasiam induxerit ' suasione, aliave cooperatione, obligatur ex justitia religioni ad restitutionem , non quidem ut ipse: i quod aliqui volunt loco alterius ingrediatur sed ut suadeat alteri , quoad potest reditum in compente monasterio commoda , quae ex haereditate, bonis, vel industria alterius expectabantur. Si quis veneno, philtro'. aliove modo alicui dostruxit memoriam rario lena, dcc tenet ar eod

240쪽

CAp. II. De Restitutione. 233 modo quo mutilator aut vulnerans, de quo supra, ad restitutionem lucri cessantis, damni inde se .cuti in bonis fortunae.

De cireu fantiis Restitution. ἰs.

Res p. Debet quam primum , Meo modo ac loco restitui, quo usis interesse damnificati requirin, commode ac moraliter fieri potest sine oravi incommodo , quod quis pateretur in re sua propria ultra debitum. V. LaIm .hμ l. 3.t.2.c. I O .Fili. t. 32 c. q. . II. Unde resolues.

1. Qui non potest commode restituere aperte, faciat clana qui non potest per se , faciat per aliam personam interpositam, . g. Confessarium. 1. Possessor malae fidei, verbi gratia fur , debet suis sumptibus ad eum locum rem deferre , ubi alae habiturus fuisset, si non fuisset ablata,destructa, vel inique detenta Heductis tamen expensis quas alter eam servando , vel deferendo debuisset facere. Excipc, nisi tramis ferendo deberet plus im- vendere, quam res Valet, tunc enim plerumqueex praesumpta mente domini posset restituere pauperibus vel in usus pios.BOn. q. 6 p. I.

3. Bonae fidei possessor satisfacit, si restituat in

loco, ubi rem possidet:l c. 4. Debita ex contractu ,eo loco, tempore sol vi debent, de quo inter partes conventum fuit ex presse, vel tacite .V. Lest &mon. .c. s. Si quis possit quamprimum restituere totum, ad id tenetur. Si tamen alter dilatione non pateretur ulterius damnum, aut non notabile, non facile

Orguendus esset gravis peccati is qui cum proposito satisfacietidi differret, aut paulatim per partes

6.Qui scit se teneri ad restitutionem & cum potast in vita,non vult restituere nisi in articulo morin