장음표시 사용
41쪽
Primo , ut ad ideas diligenter attendamus. Seexmdo , ut praeiudicia seu prae,idicatas opu
Tertio , ut mentis praecipitaetionem vitemus. Praejudicium , seu praejudieata opinio , est amr cipatum quoddan iudicium ex sensuum prasertim impressionibus Uum Hujusmodi sunt plurima infantiae praejudiciaci ut cum putamus calorem qui in igne est , omnino similam ene perceptioni seu sentioni quam in nobis experimur abjiciendae autem sunt illae praejudicatae opiniones , si sana velimus esse nostra judicia. Praecipitatio mentis est praceps ct inconsideratum de re ignota vel non satis a lorata iudicium. Cui vitio unicum afferri posse videtur remedium, ner pessi sustineatur assensus , donec res maturitis fuerit explorata.
De natura enumtiationis. OUEMADMODu ideae nominibin , ita judicia verbis tanquam signis exprimuntur nam verba significant assismationem is addita particula, non continent negationem. Enuntiatio autem definitur , oratio υ ----mans me negans da q. In qua quidem tria sunt notanda scilicet su4--, a binum 'o ι . Subjectum est, M 4 μ δη- - -- -
42쪽
PARS SECUNDA CAP. II. astione Deus est bonusci prima dicti, nempe, Deus est subjectum bonus . est attributum seu praedicarum; verbum , est . diestur eopula. Cum autem subjecitiam, attributum te nent utrimque propositionem , ideo vocantur illius termini seu extrema.
Terminus igitur enuntiationis seu propositionis definitur , id in qua resolvitur propositio tanquam in subjectum aut radicatum. Nam copula seu verbum est , propositionem non terminat. Nec vero refert an propositio tribus constet vocabulis , nimirum subjecto , attributo, copula; qualis est hae propositio, mens est regitans an duobus tantum , ut mens cogitat an denique unico ut cogito. Nam verbum quandoque vices suppleeattributi, copulae, ut mens cogitat, id est , mens est cogitans aliquando subjectum, copulam eontinet Put sum cogitans oliquando subjectum , attributum d copulam complectitur, ut cogito. Propositio in qua subjectum , attributum χο-pula exprimuntur, dicitur propositio a tertio a jacente Dut ego sum cogitans. Ea vero in qua vectum eontinet subjectum copulam , vel attributumis copulam 3 vocatur
propositio secundi adiarentis ut sum cogitans vel
Illa denique in qua verbum vicos geris subjecti,
attributiis copulae, vocatur propositio de primo adiacente , ut cogito. Propositio dicitur identica, nugatori , cum idem de seipso praedicatur eodem nomine, ut, ens mens.
43쪽
De proprietatibus enuntiationis. PROPRr ET A TE enuntiationis vel sunt si lira , vel complexa. Simplices sunt ea qua uni enuntiationi seorsim fumpra conveniunt: suntque ejus quantitas Ἀ-
Complexae sunt ea qua non uni soli nuntiatroni competunt , sed pluribus simu sumpti ct inire se collatis di quales sunt on iis, qui sientia in comversio. Quantitas prorositionis est ejus universalitas particulariως, Ingularita , quae ex propositionis subjecto semper repetitur. Universalis propositio est ea cuius subjectum unia versalire sumitur , hoe est , secundum totam suam extension- quod fit eum ei praefigitur una ex his partieulis omnis , vel nutas ut omnis circulus est Hinc nullus nummus est infinitus. Particularis propositio est ea cujus subjectum parriculare est , seu limitatum his particulis , aliqui , quidam imilibus o quidam homo essimprobus.
Singularis propositio est a uiui subjectum syngulare , hoc est , ad unum tantum .determ. rum individuum pertineto ut cum dicitur , Arsο- tale est Philosophus. His aecedit propositio indo ita qua nempe subjectum habet universales, sed nulla universalit iis , particularitatis aut singularitatis nota affectum ut cum dicitur homo est nam ad borem non enim dicitur aut omnis homo, aut aliquis hom
44쪽
PARS SECUNDA CAp. III. saut hi homo id indefinitet dicitur homo. Qualitas propositionis est εjus affirmatio vel negatio veritas , vel falsitnue.
Vera dicitur propositio qua si it quidpiam insaquod est , aut negat esse quod non est. Falia vero propositio est qua diei aliquid ossa quod non astu vel negat esse quod est.
Propositio affirmans est ea qua unum de alio untiat ut virtus est colenda. Negans est ea, qua unum ab alio removet ut Deus non est auctor peccati. Ex quantitate autem inualitate propositionum inter se comparatis oritur quadruplex propositionum genus nempe Universalis amrmans , quae notam clitera A, ut omnis circulus est rotundus. Universalis negans , quae exprimitur itera E in , nulla creatura est aterna.
Particularis affirmans quam designat liter I ut, arridam dives est avarus. Particularis negans , quam literam repraesentat, ut aliqua deis ei non est prohibita.
Unde versus: Asseri neta E merum generaliter amba.
perita negat O sed particulariter ambo. Atque hinc nascitur propositionum oppositis,essi adjunguntur aquipollentia, conversio. Oppositio propositionum est earum pugna verserundum quantitatem solam vel secundum qualia ratem solam , vel secundum utramque simul suntque vel contrari. vel subcontraria , vel subalterna.
Contrariae sunt quae pugnant secundum qualiatatem tam , iunt ambae universales et ut omnis homo est iustus uuiis homo est iustus subcontrariae pugnant quoque secundum qualisatem solam, Wiunt ambae particulares
45쪽
LO COMPENDIUM LOGICAE. quidam homo, justus quidam homo non ess
stus. Subalternae pugnant secundiim quantitatem b- lamci ut omnis homo est justuc quidam homo siUML. Contradictoriae pugnant tum secundum quantitatem , tum secundum qualitatem : ut omnis homine instur quidam homo non est justus.
Propositiones singulares quarum una negat quod assirmat altera , dicimur etiam contradictoriae rut Aristoteles est Philosophorum Princeps Aristot k, non est Philosophorum Princeps. aequipollentia est reductio propositionum 'positarum in eumdem sensum ope particulae, non , quae praeponitur subjecto unius e contradictoriis :postponitur subjecto unius e eontrariis irae epostponitur subjecto unius e subalternis juxta
Pra contradix post contra pra postque subaltem. Conversio propositionum est mutatio subjecta in
Meributum attributi in subjectum , remanente semper veritate propositionis : sed mutata nonnunquam illius quantitate seu extensione. Unde duplex est hujus conversionis ratio. Altera dicitur simpleri, cum nempe remanet eadem propositionis quantuas. Altera per accidens cum non remanet eadem quantitas propositionis. Propositio universalis amrmans convertitur per accidens mi , omnis homo est animal aliquod an mal est homo. Propositio universalis negans is propositio particularis affirmans convertuntur simpliciter ut, nudias homo est increatus nullum increatum est homo,
Ali is homo est iustuc aliquis iustus est homo.
Propositio particularis negans convertitur ex conreapositionem , cum nempe termini ex fi rix
evadunt infimii, seu potiti in Misi,scilicet per as
46쪽
λessionem particulae non Ut vox illa non homo est indefinita; quia nimis significat, ideo nihil signiaticat. Quae omnia hoc disticho exprimuntur. EI simplicita conmersitur ara per aerid AOper η-rvs At eonversio tora.
mis . videlicet ratione materia , ratione δε - , ratione quantitatis,in ratione qualitatis. Materia enuntiationis matrer ni ex quibus
Forma vero est dissori ρε--π-, seu ἐιιinum connexio per verbum est. Quantitas est id quod respondetur ad quaesti nem quanta sit enuntiatio seu propositiori nempeianimersalitas vel particularitas, ut diximus. Qualitas enuntiationis est id quod respondetura ouaestiouem factam qualis sit enuntiatio in di-cleur esse assemans vel , vera vel falsi. Enuntiatio spectata ratione materiae seu te minotum dividitur in simplicem is complexari. st compositum. Simplex est , qua ex si liribus θ ineo ι xis temiam constat id est , ex terminis qui rem quamdam unam significant,ri unico voeabulo e primuinura ut cum dicitur Patrus est homo. Complaxa est ea cujus alteruter, vel uterque te minorum est complexus seu plures ideas comple titu ut cum dieitues homo vis D um diligi ,
47쪽
em implar Subjectum istius propositionis, nempe homo qui Deum diligit , est complexum in- eludit in se aliam propositionem quae Vocatur in-eidens , scilicet γε Deum diligit cujus propositionis subjectum est relativum qui, qua , quod. Dicitur autem incidens , quod in aliam incidalir positionem , quae vocatur rimaria, seu principalis. Propositio composita est ea , qua ex multipli- eis lecto ex multiplici attribuno constat vel multipli simia habet subjectum FaGeriburtim Enuntiatio ratione quantitatis div14'itur in tiniam 9 em, articularem, singularem . ndefinitam de quibus supra. Ratione qualitatis dividitur in affirmantem, ne- Inmema veramac falsum de quibus itidem capide superiori. Denique ratione forma seu connexionis attributi eum subjecto, dividitur in necessariam eontinge tam possibilem, impossibilem. Necessaria est ea, cuius termini necessari sune coniuncti sives, cujus attributum in idea clara, distincta subjecti continetur ut circulus est,
Contingens est ea , euius termini sunt tantum contingenter coharentes; possunt non esse eoi juncti mi , aliquis homo est Medicus. Possibilis dieitur ea cujus termini possunt simul eo Asereri ut Petrus erit doctus. Impossibilis vocatur , cujus termini nunquam conjungi possunt ut mens hominis est corporea id enim neque esse neque concipi potest. Hujulmodi autem enuntiationes vel sunt a soluta , vel modales. Absoluta est ea in qua non exprimitur modus quo attributum conmeni subjectes ut cum dicitur , en cuius est rotundus , non exprimitur an norassari
an contingenter tantum sit rotundus.
48쪽
Modalis ea est in qua exprimitur modus , quo amributum a matur vel negatur de sustiecto urcum dicitur, necesse ea circulum esse rotundum. Modi autem illi sunt quatuor, scilicet measse Mntingens , possibile, impossibile. Praecipuae autem propositionum species a Logicis spectandae , sunt definitiora divisio. Defimtio generatim est oratio pia quod in re velis in nomine obscurum est, exponit. Unde alia est no-mmis , alia rei definitio. Definitio nominis est ea qua determinae aliquim uia per nomen ali Nod inrelligat: ut si dicam per pressum , puta arcus tensus , resilit , sive in pristinum statum restituitur , parum sollicitus in quo virtutis illius essentia aut natura consistat. Haec definitio permagni est usus, extra omnem eo troversiam posita unde principii loco assumitura Mathematicis. Definitio rei est oratio e Iirans naturam rei
quae iterum duplex est, inlicet 1sentialis, acci
Euentialis rem explicat per principia ejus essentialia, nempe per genusin differentiam . ut cum ham dicitur animal rationis particeps. Haec definiationis speetes citra examen admitti non debet. Definitio accidentalis , quae etiam descriptio dicitur, rem explicat per accidentium seu qualitaturn exteriorum congeriem inuales vulgo sunt omnes plantarum descriptiones in Bolanicorum libris
Tres sunt definitionis leges. Prima , ut sit clarior re definita. Seeunda , ut quantum fieri potest, sit brevis. Tertia, ut omni & soli definito conveniat. Divisio est totius in partes distributio. Quod si totum illud sit potentiais , ut vocant, seu unives elaterium intelligo vim qua corpus
49쪽
, quod nimirum partes habet sub se , seu partes Λη--as QE Latinis vocatur tum ejuvdivisio retinet nomen generieum si Fams. E ero totum fit a ais seu singulare, quod nempe partes habet in se, quae partes vocantur actuatis reum divisio diei potest palmisto ut partitio corporis numani in caput, manus , pedes , e. Prima, ut divisio adaeque totam divisum. Meunda , ut paucis , quantum fieri cao et partibus.
Tertia, tu fiat, membra immediae modi
50쪽
R A ioci NAτa est tmia cogitati vis species , qua judicium sic ad ex priori sin infertur. Hinc in Scholis ratiocinati appestatur discursus , quod mens ratiocinando ab ant cedentibus judiciis ad consequens currere seu cinere videatur. Si ratiocinatio verbis exprimaturi, dicitur ammmentario quae in varias species distribuitur, quarum praecipua dicitur syllogismus , qui, ipse suas in species dividi soleti Quocirca tribus capitibus
Primo quidem de argumentatione geaeeratimae ejus speciebus. secundo, de natura syllogismi. Tettio , de divisione syllogismi. De ratiocinatioηe.