Sophocles quomodo rerum sui temporis statum in heroicam aetatem transtulerit Specimen Primum

41쪽

Quum jam supra tridarum et Aegisthi montionem s

cerimus, quorum more non minus invidiose a poeta doscripti sunt, de illis tantum brevissimis verbis disserere sufficiat. Qui etsi jam apud Homerum, summum Achaeorum exercitus imperium obtinentes, inter cetero principes eminent auctoritato et potentia, minime tamen ea absoluta potestate sunt instructi, qua apud Sophoclem omne cetero δηφιογέροκτας lanent subjectos. Quanto autem arbitri in eos consulere

sibi permiserint, Macis potissimum exemplo demonstratur, qui et ipse non potest, quin eorum dominationi sese subjiciat is M. V. 668:αρχοντές εἰσιν, ἄστ πεικτέον. Ρostquam vero manu sua occidit, ne sepulturae quidem honorem volunt ei concedere. Praeterea qualem tyrannorum

indolem spirant eorum verba v. 1050. 1068 sqq. 1089. 1232 sqq. 126 sqq. quibus totius exercitus dominatum sino uli jure sibi vindicant; s. v. 1100 sqq. - ec minus absolutum eorum imperium e hilocteta sabula licet cognoscere, ubi v. 6 386 sqq. 26. 1024 sqq. ab tridarum nutu

Omnia pendere non obscure indicatum est. Denique vero

hoc loco non videtur praetereundum, quod jam supra cf. g. 3. verbo notavimus, odium illud gentile, quo Athenienses contra Lacedaemonios quum omni, tum Sophoclis potissimum tempore flagrabant, permultum contulisse, ut poeta tridas, quos illorum proavos fingit cf. eand. g.), tam invidiose do- scriberet. Atque cum his eos mores, ex quibus tyranni prorsus agnoscuntur tribuerit, hac re regium imperium, quale apud Lacedaemonios fuit institutum, maxime invisum unicuique civi Atheniensi, perstringere voluisse poetam, facile perspicitur.

Phil. hes. o. 32. et imprimis aus I, 3, 3: Στο δε πισθεν φκοδομη- ται dici do Ceramici porticibus γραφας εχουσα θεους δωδεκα καλουμένους ἐπὶ δὲ τ τοίχι τεῆ πέραν Θησευς ἐστι γεγραμμένος καὶ η-μοκρατία τε καὶ σηριος. ηλοῖ δὲ Ἀραφὴ Θησέα εῖναί o καταστη-

σαντα τοῖς θηναίοις ἐξ ἴσου πολιτευεσθαι . . a.

42쪽

g 10. Si quidem in iis, quas antecedunt, Sophoclem heroicae

astatis imperii sormam secundum in ipsius suorumque civium judicandi normam descripsisse Vidimus, minime potest offindere, quod idem mira quadam rerum et temporum confusione eam potestatem, quae in libera ejus aetatis republica populo erat concessa, jam in heroum tempora transtulit. Itaque quodammodo absurdum nobis potest videri, quod

poeta Osdipum in ed. Ol. v. 66 ad terram Atticam respicientem, quaerentem lacit: αρχει τις αυτων τὶ επὶ τε πληθει κράτος; dilem enim rempublicam, in qua summa rerum sit penes populum, heroicae aetati prorsus esse ignotam, non est quod multis ostendam satis sit ea, quae supra de civitatem merica disseruimus, reVOcare in memoriam. imilis autem

in republica gerenda auctoritas populo tribuitur illis Mom ni verbis, qui omnino tamquam potestatis populi defensor patri dominatori a poeta est oppositus is es. 733:ου φησι Θηβης τῆσδ' μοπτολις λεως. V. 737:ποις γαρ υκ εσθ' Ἀμις ἀνδρος ἐσθ' ἔνος. vo iis, quae Creonti interroganti . 738:

idem respondet v. 739: καλως ρημης - σἐ γῆς αρχοις ιδνος. Atque mirum in modum Creontem ea officia sibi videmus injungere, quae non sunt tyranni, sed ejus, qui ad liberas respublicae gubemacula sedet, cum Oed Col. 49 sqq. dos ipso profiteatur: ἀλλ' εαε νικα θέλεις

πατριδα τε την σην καὶ φίλους, εν ἄν θωταχθεὶς ταν ερα , καὶ τυραννος ων φυς. Et Ismena quoque, quamquam ex regia stirpe nata est, ea quae ipsa facit, ad voluntatem civium accomaodare Se Lfirmat; s. v. 78:

43쪽

τ δε Ῥέρ πολιτῶν δραν φυν o μηχανος ). Hanc autem potestatem, qua poeta heroicae aetatis populum instruxit, in universum quodammodo etiam exercitui illi Graecorum, ante Trojam dimicanti, tribuit, cui haud raro liberum de principum actionibus judicium concessit. Quod dilucidis orbis est indicatum M. 408 sqq.

πῶς δε στρατος διπαλτος α με χειρι φονευοι,

ubi Max omnium Achaeorum timet ultionem. ec alienum Videtur consere Phil. v. 1243, ubi Vlixes quaeronti eopto

respondet: ξυμπας Ἀχαιων λαος Rinue praeterea v. 1250: στρατον sci circo ου φοβεῖ, πρασσων ταδε; V. 1257 του συιιπαντι στρατ pλεω ταδ' ἐλθων, O σε ι ιωρησεται. v. 1293 sqq.: πω ν παυδω γ ως θεοὶ ξυνίστορες υπερ τρειδων του ας συμπαντος στρατου, quibus idem expressum invenimus. Obis autem hac in roconsiderandum est, quomodo Periclis potissimum tempore

judicandi potestatem, quae proprie certis magistratibus fuit tributa ), populus sibi ipsi magis magisque VindicaVerit ). Atque quo liberum ejus arbitrium proce8Serit, hoc crudeli illo judicio, a populi contione de ducibus si factum,

cf. v. 06 sq. ubi Antigona dicit:

nisi forte praestat, cum plurimis interprotinus haec verba Sophocli abjudicRPe. s. Dem. c. acar g. 71 τας δε δίκας ἶναι περὶ τουτω προς τους αρχοντας, ν καστοι δικασταίωσιν. 3 cf. tui. v. Cimonis C. Ix: τελέως ἀνεθέως οἱ πολλοὶ καὶ

συγχέαντες τον καθεστωτα τῆς πολιτείας κοσμιον . . . των δικασΤηρίων κυρίους αυτους ποιήσαντες εἰς κρατον δηριοκρατίαν tςέβαλλον.

44쪽

qui apud Argiosas insulas Atheniensium exercitui praeerant, jam satis probatur i). Ex tali autem rerum statu poeta, cum Achaeorum exercitui similem potestatem tribuerit, judicasse putandus est.

Nulla vero re magis liberae reipublicae civem idem se praebuit, quam quod heroicae aetatis reges non jure hereditario, sed ex voluntate populi imperium facit accipie tes. Quod satis perspicitur e voce illa Creontis Antig. V. 670: ἀλλ' ο moti στήσειε, τουδε χρη κλυειν, quacum conserendus est ed. yr. V. 939 sqq. ubi nuntius Corintho Thebas ad Oedipum missus renuntiat:

τυραννον απτον υ πιχωριοι χθονος

quamquam edipodi, quippe qui pro Olybi fili haberetur,

regnum paternum jure hereditario erat suscipiendum. Ρraeterea autem homines doctos non fugit, sententiam illam, quam poeta Antigonae tribuit, praecipue accommod tam esse ad illum statum, qui ipsius Sophoclis sempore Ath niensium reipublicae fuit proprius, cum ericles a populo Summae rerum praefectus, totius civitatis absolutum lare im

perium obtinebat Cujus quanta fuerit potentia, imprimis nucydidis illo comprobatur judicio l. V C. 65 ἐγίγνετο

scit κατα Περικλεα πολιτεία τε λογου δημοκρατία, εργWδἐ πο ου πρωτου ἀνδρος πη δ). eque hoc loco aliare simillima, quamvis minuta, omittenda videtur, cujus . Curtius hist Graec. II, p. 924. 40 montions secit. Qui rectissimo mihi videtur monuisse, ex ea re, quod tunc te poris ericles continuata illa dignitate imperatoria fuerit instructus explicandum esse Vocabulum στρατηγος, su0d

45쪽

tig. v. 8 de Creonte rege usurpatum est. ermanente enim illa imperii prorogatione lactum est, ut munu στρατηγου omnium magistratum esset gravissimum i), atque inde illa appellation summa in republica gerenda potestas signibficaretur itaque eam cum jure quodam etiam regi heroicae aetatis imponere licuisse poetae, per se videtur perspicuum; accedit, quod eo ipso tempore, quo Antigona primum in scenari producta est c. Olymp. LXXXIV. , Periclis pote tia, quae cum στρατηγία conjuncta est, in summo stabat

fastigios .

B. me respublieas institutis.

g. 11.

Verbo tantum videtur monendum, quod jam supra g. 7. tetigimus, rempublicam strictis legibus ot institutis firmatam heroicae aetati incognitam fuisse. Hanc posteriora temp0r Progenuerunt, quo magis homines ad vitae melius compositae conditionem, morumque liberalium culturam provehebantur. Et talem quidem societatis civilis sormam Sophoclem, ubi reipublicae mentionem injicit, animo sibi cogitavisse, quum per se intelligitur, praeterquam quod permultis confirmatur testimoniis x ejus sabulis petendis . , tum maxime ea re demonstratur, quod ea, quae ipsius aetate et in sua quidem civitate instituta erant, heroum temporibus tribuit; ad haec igitur potissimum nobis erit

spectandum.1 cf. . Curtius, auische Studien ΙΙ, p. 61. cf. oter Zoittaset de Griech Geschichte p. 60 n. 74.3 Jam illorum ἀγραπτω νομίμων commemorationerant. V. 464 cs. g. 7. scriptae leges simul denotantur, quae heroico aevo incognitae, posteriore aetate prima cujusque reipublicae fundamenta efficiebant.

46쪽

r. De hospitio publieo.

g 12. Ut in omnibus civitatibus bene ordinatis civium jura non solum domi legibus proteguntur, sed etiam ut oris apud alias civitates tutela iis praestetur, provisum M ita apud Graecos quoque hoc invenimus institutum. Unde huc reserendi sunt hospites illi publici, προξενοι, quo nomine honorifico appellantur, in singulis civitatibus ea conditione delecti, ut ejus civitatis, cujus patrocinium cuique delatum erat, re curarent i). Apud Homerum, qui saepissime privati quido hospitii facit mentionem p lici illius nondum ullum apparet vestigium id quod Eustathius adnotare non omisit, quum dicat ad B. IV p. 405 ubi pluribus de proxenia disserit: τον δε ταυτα ποιουντα προξενον κάλουν οἱ μεθ' Oμηρον. Hoc autem ad nostram rem eum Ob ea

Sam videtur pertinere, quod apud Sophoclem quoque hospiatii publici apertum exstat indicium, in El. v. 1451 φίλης προξενου καν νυσαν. Ubi quamquam vocabulum προξενος de hospite privat vel potius hospita, de Clytemestra enim est sermo), dictum est, nihilominus haec ejus verbi significati ex primaria est repetenda a).2 De inquilinia.

g. 13. Ad illud publici hospitii institutum recedere videntur ea, quae de inquilinorum conditione in singulis Graeciae cis vitatibus, in quas immigraverant, et ubi sedem stabilem ac

3 cf. eier, de proxenia sive de publico Graecorum hospitio Halis 843 p. 4. Ichomann Griech. lterth. II, p. b. 2 of Wolf ad El. l. l. eier l. l. p. 7. qui ejusdem significationis tralaticiae alia exempla ex poetis tragicis collegit.

47쪽

domicilium sibi delegerant ξένοι μειοικοι i) , legibus erant

definita. Jam Homerus eos commemorat, quamquam alio illo nomine μετανάστης in Il. L . 648 et L . 59. Ex his autem locis, ubi τιφιητον 3 ιετανάστν dicit, a ceteris civibus illis haud magnum honorem tributum fuisse perspicitur ), nedum certa jura iis tunc fuerint concessa, quibus postea apud Athenienses inquilini fruebantur. Quae cujusmodi fuerint nonnullis Sophoclis quoque locis si signific tum Appellati illa ξένος μειοικος Oedipodi, quippe qui Corintho Oriundus in hebanorum civitate sedem stabil0m invenisset, in ed. Tyr. V. 452 imponitur. Unusqui8que a te inquilinorum, quum eodem jure quo cive non 8Sent, ut inter hos patronum Ηροστάτης sibi eligeret, cujus tutela in omnibus rebus publicis et privatis uteretur, lege erat obligatus δ), atque sub ejus nomine in tabulas publicas inscribebatur ). Hanc rem significavit Sophocles cum ir

fiam Oed. yr. 410 faciat dicentem: o γάρ τι σοὶ ζῶ δουλος, ἀλλα os

ἄστ ου Κρεοντος προστάτου γεγράφομαι β). Saepissime autem ii inquilini, qui de republica bene meriti erant, ea re quodammodo cive adaequabantur, quod iis e dem quae illis tributa τελη imponebantur. Quam ob rem ἰσοτελεις sunt appellati ). Nec minus civitate ipsa, quam illa re nondum impetraverant, ut optime meriti donarentur, Solon constituerat ). Haec autem poeta videtur respexisso

loco illo Oed Tyr. v. 222, ubi Oedipum dicentem lacit:

48쪽

νυν δ' υστερον γαρ στες εἰς ἀστους τελῶ, υπιν προς cisos πασι Καδμείοι τάδε. Quod ad dictionem τελεῖν εἰς ἀστους attinet, ea non mianus quam vocabulum ἰσοτελής ad Solonis illud institutum, quo civibus, in singulas classes distributis, certa munera et vectigalia erant imposita, videtur spectare ). Quum autem Oedipus inquilini quodammodo personam gerat cf. Oed. Tyr. v. 452), Sophocles in civium numerum atque in parem juris conditionem eum receptum esse illis orbis dicere voluit a).

g 14. Quod supra diximus de inquilinis, non licuisse iis, sua ipsorum vice fungi, et minime quidem in judiciis, hoc idoma servos spectat, qui quum dominorum prorsus haberentur proprii causas suas ad hos ut liberos deserre debobant ). Atque hoc Sophoclis quoque testimoni confirmatur, quod inos in orbis illis Aj. 125 sqq.

αλλον τιν αρεις ἄνδρα me ἐλευθερον, οστις προ hsιας ἀντι σου λέξει - ά; quibus Agamemnon Teucrum, matre barbara captiva natum, liber patrono, qui verba pro e faciat, jubet uti cs tram. st . adesp. 246: δουλος πέφυκας, ου ιετεστί σοι λογου. Neque vero heroum aetate servorum conditio hujusmodi to

τελεῖν.

Rusmodi aliquid etiam scholiastes vidisse putandus est, quum a l. l. adnotaverit: μεταφέρει απι τῶν ἐν ταῖς πολεσι ξένων τελουτ ν τῆ μετοικίv. Quoad enim inquilini in civium numerum non relati ossent, certum iis tributum μετoειων in aerarium publicum erat solvendum. cf. Harpocrat. S. V. μέτοικοι Boecisci. l. I, p. 446 sqq. 3 cf. Harpocrat. s. V. ριστομοι. Boeois l. l. I, p. 446 sqq.

49쪽

minis circumscripta fuit, et in universum ea prorsus alia vides ciuisse, ac posteriore tempore. Ac minime quidem, quae tunc erat morum simplicitas, cum animi et ingenii oruditione politior homo liber non antecederet ervo, singulorum autem pretium e virtutibus tantum, quae ad communis vitae consuetudinem pertinerent, aestimaretur, discrimine illo, quo postea, hae duae generis humani classes sibi erant oppositae. Familiari potius consuetudine eas inter sojunctas fuisse, apud Homerum notissimo illo atque luculentissim Eumaei exemplo confirmatur quo viro Ulixes et Telemachus ita utuntur, ut dominum a servo haud facile disjungas, neque quidquam invenimus illius contemptionis, qua posteriore tempore liberi in servos solebant despicere i). Hanc Ver ea quoque res valde augebat, quod omnes seresso barbari erant itaque per se intelligitur, Graecos, quo infensiore animo his sese opposuerint, eo insolentius etiam in illos animadvertere sibi sumpsisse ). Quod quemadmodum etiam Athenis usu venerit, quamquam in hac civitate moliore conditione quam alibi servi suisse traduntur δ), eo maxime est perspicuum, quod omnino liberalium artium eruditione eos excoli Solon lege vetuitq). In universum autem iis ingenuam animorum culturam laudicari esse solitum, ex nonnullis Sophoclis quoque locis concludere posse nobis via demur itaque e Trach. v. 5 sqq. ubi olanirae famula dos ipsa testatur: νυν δ' εἰ δ&αιον, τους ελευθερους φρενουν

ἡμῶν, θ' υπὸ τῶν ἐπιτηδευμάτω - ἐνἘaoτμο- α τοῖς ἐλευθέροις

λον φησιν ὁ νομος εχ γυμνάζεσθαι μηδὲ ξηραλοιπεῖν ἐν ταις παλαίστραις. Nagelsbach nachhomer Theolog. p. 284. Machsmuth, helten. Alterinliunde I, p. 476.

50쪽

γνώφιαισι δουλαις, κἀμ πη φρασπι, τοσον. v. 61 qq.d τέκνον, ἁ σται, κἀξ ἀγεννήτων σμυθοι καλως πιπτουσιν δε γαρ υνηδουλη ιιέν, εἰρηκεν δ' ἐλευθερον λογον. quibus verbis Deianira, quamquam interdum liberorum modo etiam a servis sanas sententias prosere concedit, hoc tamen eorum proprium esse negat Phil. v. 1006.

Ad idom recedit discrimen illud, M. v. 1093 sqq. inter γενεῖς et ἀγενεῖς constitutum, ubi euco dicit:

ου αν π- ανδρες, νδρα θαυμάσαι Ἀτιος μηδεν ἄν γοναῖσιν, do Ἀριαρτανει, ΟΘ' οι δοκουντες ευγενεις τε κέναι τοι- άμαρτανουσιν ἐν λογοι επη. Itaque nomen servile summam contemptionem prae se serebat, nec mediocris ignominia adjungebatur ei, cui id coni meliae causa indebatur. Cujus rei etiam apud Sophoclem

haud pauca exempla exstant. s. M. 1020 1035 1235;1289. Oed Tyr. 1063, ubi τριδουλος hominem ignobilissismum significat ).

g. 15.

Ex Homeri carminibus cognoscimus, heroica aetate hominum facinora certorum magistratuum jurisdictioni nondum tusse subjectos. Quae non minus, quam reipublicae administratio, penes reges o principes fuit ). Sed no hi quidem eam potestatem sibi sumebant, ut omnes civium controversias sibi disceptanda esse putarent itaque fiebat, ut in rebus capitalibus non populi principes singulorum de