장음표시 사용
31쪽
orum beneficio vera caelestium motuum historia comodius perciperetur. Quod de circulis,aequatore,Zodiaco,axibus ceterisque dicimus, idem quoque de reliquis orbibuscorumque hypothesiibus accipiendum judicamus.Na quod Bh
32쪽
vr et o RVM usu P Aas I. 3scus olim & P g τ R v s RAMus lib. et Schol. Masti. veterum Egyptiorum in astris scrutandis facilitatem objiciant, de eo quid censuerit ipsique Ramo aliquando praesens praesenti responderit nobilissimus Tycho, operaepretium est ex ipsius Epistolarum Astronomicarum lib. a pag. 6o cognoscere. ita enim ait: uia celeberrimus illi nostri aevi nil hus Puri Ramus existimarit, sine H pothesi
bus per logicas rati es se ronomiam constitui posse, res undamento. Proposuit qitidemicte mihi ante annos elapsis ι6,cum . Muga Vindelicoruo uria essemus, hanc opinionem, O hortatorsi md erat, ut postquam per se theses siderum cur Am in exactum oriunem re
degissem, id sine his tentare assectarem. id enim fieri posse, hac ratione adiuta, existim bat,quod scilicet legisor, L ntios facillimam olim habuisse e pro tae cognitionem : ιmque pothesiam ratio Ascisis cir intricata videarur,oportui se eos alia compendiosiore S PDniore via senum cursu cognovisse, id que citra omnes hypothesis. . t ego ita resistebam, ostendens sine sent hesibus phaenomena caelestia non 's iumentiam certam
redigi,veque tit intelligantur, excusuo. Facilitatem vero illam 4 Dptiaca item in aquatori1s planetarum qi ibitis a supputatione laboriosa liberarunt, cum ephemeridum e pedita rivis nondum in usa foret, tuisse. Verum cum is,uir alias perspicaci ingenior dissuo veritatis si quis alius amans, penetralia artis hujus, non penitud porspexisse videretur u riuuemque ιn motasiderum statis atmi temporibus nequaquam recurrentem non animis
vertisse,7uicquam hac in parte obtinere ab ipsi nec potui nec volui. Haberis plerosque -- huc .is ccu,qui idem fieri posse sperant qui rem psim neque intel ant, neque unquam in effecti sint deductura. m enim omnia constent numeris, ponderibus er mens , ehis eri ini quicquam in mundo visibili expucoi nequit. *potheses autem nihil aliud,qua mensuram apparentis motus per circulum alia aefiguras ostendunt, quas Arithmetica innumeras resemit. Sine his si quis e strorum motus comprehendere velit. ortunam quod diaci siler invocet, O supramundo. extra hominum intellectum planeque incorpoream Opi quam Seraphicum rationem imaginetur,necesse est.
Praeter ipsi Globorum corpor in quibus ea quae diximus inscripta sunt,quae Solida sunt rotunda, adhibetur utrique machina cum instrumentis quibusdam necessarijs ad corum usuru quorum singula ordine explicabimus.
Machinae fabrica sic habet. Primb basis est ad Globorum susten
tationem,cui ad perpendiculum eriguntur sex columellae, aequalis ad invicem longitudinis, quibus ad libellam insistit cyclus annularis, benὰ crassus & latus, bas parallelus, quem horizontem vocant, quod ejus superficies, quae supera est, veri horizontis officio iungitur.Haec enim ita est sita,ut Globi superficiem in duas aequas parita dirimat. Quarum altera quae eminet,conspectam mundi partem nobis indicat: altera quae deprimitur,in conspectam mundi partem denotat. Is autem circulus, qui conspectam mundi partem ab incon
spicua dirimit, Herico vocatur. Atque illud punctum quod in su-D a pero
33쪽
pero hemisphaerio vertici imminet, aequaliter undiquaque ab horizonte semotum,Zenith vulgo vocatur: Arabes Semith vocant. Sed corruptum illud nomen obtinuit, ut vulgo reciperetur. Huic e re
pione in infero licinisphaerio quod opponitur, Nathis vocant Ar bes,vulgo mir. Haec duo puncta Poli horiZontis dicuntur. In horizonte Globi materialis haec adscribuntur ad oram .Primo duodecim Zodiaci signa. Quodlibet ex his in triginta minutiores partes dividitur, ut totus Horizo in 36o partes quos gradus vocat dirimatur. Si gradus autem in co etiam partes divitiis conspiciatur, quaelibet earum scrupulum vel minutum dicitur, & ex simili minutorum divisione fiunt secunda, dehinc tertia, itemque quarta& quinta,&c, ex simili semper partitione.
Inter duodecim haec signa loco medio certi characteres in eodem horiaonte annotantur indicantes,haec signa,quibus adscribuntur, pertinere ad domu plonetae illius characteris. Quae his proxima est Sectio indicat cuiusque hebdomadae diem: post eam sequitur numerus dierum cuiusque mensis. Praeterea Dies suis quique locis has habent sibi additas literas Κ.N.I. notantes Kalen ,Nonas & sim: quibus ut bantur Romani prisci ad significandum civiusque mensis diem. Non enim illi,ut nos hodie,a I ad 3o aut 3 i , verum iuxta CalodM,Nomu & idiu dies accipiebat. Primus cinusque mensis dies illis erant Calendae, reliqui deinde Calendarum dies non antrorsum sed retrogrado ordine numerabantur. Exempli gratia, dies ultimus Decembris qui est 3 1 ,illis erat secundus Calendarum Ianuari j 3 o. tertius Calend. Ianua. idque eousquecontinuabant dum perveniretur ad idus. qui I erat Decemb. ly veto Calend. Ianu. Eadem servabatur in Nonis & Idibus ratio. Qui vero mensium plures aut pauciores habeat Calendas aut Nonas
ex ipso,quem diximus, horizonte intelligi potest; hisque insuper versiculis su indicatur:
Maius sex Nonas , 0ctoser alius et Mars:
Luattuor at reliqui,tenet idus quilisset octo.
Inde dies rei uos dic omnes cse Calendas.
Adscribitur item huic horizonti Calendarium Romanum atque illud triplici forma. Antiqua, quae etiamnum apud nos in usu. R centici Gregorio xi ii Papa instituta,qua aequinoctia & solstitia r stituuntur ad cas sedes, quas tempore Concilij Niceni tenuerunt.
Tertium restituit eadem aequinoctia & solstitia ad sedes, quas obtinueruat tempore nativitatis Christi.Calendarij menses dividunturi, in dies
34쪽
n et E O Ru M , s v v A s I. , in dies & septimanas, quibus adjiciuntur Characteres earum indi ces nempe vi i priores literae Alphabeti Romani. Qui modus d siqnandi mensium dies introductus est post tempora Concilij Nice- . ni autore Dionysio exiguo Abbate Romano .Extima horizontis ora n xxxi 1.partes dividitur pro numero Ventorum, quos recentio-
. res Nai; tar in naviSationibus observant, quibusque coeli plagas &reolonum tractus lolent designare.Antiquiores enim tu Ventos nu- merabant: sequuti,eis praeterea quatuor adjecerunt: deinde num rabant xi i : postea introducti sunt xxi v,ut VitruVius docet.Recem tior aetas XXXII .numerat, quorum nomina Anglica itemque tina in horizonte Globorum materialium exprimuntur.
Horizon aut est rationalis auisensibilis: Rationalis seu intriuibilis sphaeram in superiorem & inseriorem partes aequales exacte dividit: Seusibilis alias apparens dicitur,quia videtur nobis caelum in duas squales partes sive Hemisph ria dividere,cum id non exquisite sed apparenter tantum faciat. Priorem,id eruationalem, nonnulli etiam artificialem vocant,quod artis Astronomicq beneficio sit invetus. Horirontis usus 3e Officium multiplex est. i dividit c lum in duo Hsmisphoria, superius & inferius. et ostendit quae stellae snt perpetuae apparitionis, quae perpetuae occultationis,quae denique oriantur & occidant. 3 ostendit causam aequalitatis & inaequalitatis nocti uni & dieruin artificialium. conducit ad inveniendam latitudinem loci. 3 Est causa habitudinis rectae & obliquae sphir de quo postea cap. 3.
Huic horitonti in duplici fissura circulus aeneus insistit ad rectos angulos,ita ut hac illac per easdem fissuras circunduci queat,ut usus postulat .Hic vocatur taueritam,quia altera ejuS superficies, quae ... in gradus 3 6o cui & horizon dividitur,veri meridiani vicem sustinet. Est autem meridianus, cuculus major transiens per polos mundi itemque horigontis,quem cum Sol attigerit diurna revolutione in supero hemisphaerio, mcdios dies, cum in infero, medias noctes
Hi duo circuli, Horizon & Meridianus, in coeIo ter que varis sunt & mutabiles pro socorum mutatione. Ied in Globis materialibus ficti sunt simplices,constantes & invat labiles : Terra autem facta est volubilis, ut eidem Meridiano omnium locorum vertices applicari possint. -
Osficium & usus Meridiani prster cetera in hoc versatur I .ut tempus semiae rnum 5e seminocturnum diei artificialis determinet. unde & ab hoc circulo diei initium ordiuntur Astronomi. a Notatur in Meridiano Zenith a quo postea
35쪽
6 TRAcr. DT GLor. distantiae stellarum & circulorum parallelorum colliguntur. 3 Longitudines &latitudines locorum ab eodem petuntur. 4 ostendit Solis & omnium siestarum maximam altitudinem seu elevationem, quae Meridiana altitudo dicitur. 1 M ridiana Solis altitudo aequinoctialis elevationem Poli& sphaerae habitudinem demonstrare potest Nam circuli quadrans cum sit so graduum,si ergo meridia- . nam Solis altitudinem in aequinoctio a seo gradibus subtrahamus, reliqui gradus elevationem poli ostendent. excpli gratia. Elevatio Solis Meridiari Amst lodami tempore aequinoctii sit graduum 3 8; ijs deductis a seo relinquitur eleva tio poli si . Romae aequinoctialis altitudo Solis est grad.circiter η8 qui sublata de circuli quadrante,*o nimirum,relinquitur Poli altitudo Romana et grad.
Duobus hujus Meridiani punctis oppositis a rixae sunt extremitates stili per Globi soliditatem ejusque centrum trajecti. Harum
extremitatum alteram,polum mundi Boreum sive Arcticum : ait ram,Austrinum vel antarcticum: ipsumque stilum,axem vocant mu-di. Axis enim mundi est dimetiens ipsitus circa quam voluitur. Axis extremitates poli sunt. Otatis Alterutri polorum,cum postularit usus, adjungendus est circulus ita i. minutior, & ipse aeneus, in XXIV aequas partes seu bis iam initia a pialia, divisus pro numero horarum integrae dici & noctis. Ideoque
- circulum nominant horarium. Hunc alterutri polorum ita oportet applicare, ut sectio utriusque librae duodecimae, tum mediae diei tum mediae noctis,ueri meridiani superficiei exacte congruat. I sexti.
Hora si Extremitati axis per tentrum horarii circuli transeuntis adjici endus in stilus minutior, quem Indiam vocant horam' qui sic fabricatus
36쪽
bricatus est,ut xolutato Glabo stilus mi adhaerens per omnium horarum sectiones percurrat. Hunc indicem licebit circumquaque movere,& ad singulas horas horai ij circuli, ejus cuspidem,ut libu rit,applicare.
Vsus circulii hirius & Indicis horarii est,ut horas ortus&occasus Solis notet. Quod in hunc modum fiet: Primum Clobus constituatur ad poli elevationem eius loci, in quo degis, deinde signum & gradus signi in quo Sol versatur mertidiano applicetur: Index autem circelli hors sive interstitio duodenario superiori imponatur, atque ita moto globo cum dicto signi gradu ad horizontem Orientis, horam ortus Solis indicabit ad horizontem vero occidentis,horam oc- casus Solaris dabit. M
OUη raui e chalybe seu lamini inea oblongus est iuxtaque sphaerae gibbositatemformatus,habens in longitudine quartam partem magni sive integri circuli; aptaturque in hanc formam meridiano,ut omnium locorum Lenith accomodari queat, divisus ab extremitate versus summi item,qua Meridiano affigitur,in gradus 9o.velgo quartam altitudinu vocat.
DE COMPASSO SIVE DIXI De NAUTICA.
AD Globi pedem constituitur compassu sive piris nauticar Cmus beneficio animadverti potest,nu rite, ad quatuor mundi plagas machina dirigatur. CApur. II.
DE CIRCULIS, QUI IN GLOBI SVPERFICIE D ELI N EANT V R.
SE et v v γ xv K circuli in ipsa Globi superficie descripti.Piimo aequali ab utroque polo distantia sive xc graduum intervallo delineatur maior circulus, qui vocatur AEquinoctiali ves si quatre
37쪽
AEquator deo quia cum Sol in hoc circulo constituitur, dies noctibus ubique locorum adaequat. Hujus circuli revolutione definitur dieS naturalis,ν Θημερον.Est enim dies duplex. Naturalis & Artificialis. Naturalis est spatium,quo integra aequatoris periodus absolvitur, &est xxiv.horarum. Artificialis est spatium, quo Sol superum percu rit hemisphaerium,cui nox opponitur,cum scilicet Sol in infero se tur hemispherio. Artificialis dies ejusque nox aequatur diei Naturali. Diei partes horae sunt,quae vel aequales vel inaequales. AEqualis est vic sima quarta pars dici Naturalis : quo temp9re quindecim aequatoris gradus supra hori Zontem emergunt & deprimuntur.I qiratu est duodecima pars diei Artificialis,inter orientem & occidentem S lem. Horarum partes sunt Uinuta. Minutum est pars sexagesima horae aequalis: quo tempore quadrans unius gradus aequatoris sive mini
ta xv oriuntur & occidunt. Osseium &usus Equatoris in his praecipue versatur,r quod ostendat squinoctia quς fiunt illis ipsis diebus, quibus Sol incidit in circulum aequinoctialem: od fit Sole ingrediente primos gradus arietis aut librae. unde Manilius.
Licta ariesque parem redIunin omnique diemque.
a dividit canum in duas partes, quarum altera vocatur Septentrionalis, altera Meridionalis.3 indicat ascensiones & descensiones Zodiaci. Vnde logitudo diei& noctis artificialis in quacunque habitatione observari potest. ostendit quae stellae de partes Eclipticae habeant aliquam declinationem.
quatorem in duobus pun ctis oppostis oblique secat circulus etiam major, qui Zodiacus & signifer nominatur.Ejus obliquitatem
primu intellexisse Anaximandrum i lesium Olymp. LVi Ia resert Plin.lib.2.cap. 8. Hunc in YD.panes squar Signa vocant divisum cernimus,eaque Cleostratus Tenedius primus observasse dicitur ab eodem Plinio eodem capite. Harum quaelibet in xxx rursus minutiores partes secatur,ut totus Zodiacus sicut reliqui etiam circuli fradus complectatur 36o. Primam partem duodecimam ab altera intersectionum AEquatoris & Zodiaci, ab occidente ortum versus numerando, Aries occupat,secundam Taurus,&c. Sed dubitare jure poterunt rerum Astronomicarum imperitiores,propter qua cau-
iam primi triginta gradus,vel prima pars duodecima,totius Zodiaci, tribuantur Arieti, cum prima stella imaginis Arietis non minus
38쪽
ret , o R M v s v FAvs I. o xxvii gradibus sequatur intersectone aequatoris & Zodiaci. Causa haec est. Antiquiorum Graecorum temporibus, qui primi stellarum fixarum loca & sedes observarunt, eatque suis asterismis expresserunt, prima Arietis stella ab ipsa intersectione vix modico intervallo distabat.Nam Thaletis Milesi aetate duobus gradibus antecedebat imtersectionem.Issonis Attici tempore in ipsa stetit intersectione. mocharis aevo duobus gradibus sequebatur. Ob hanc propino uitate, primam partem Zodiaci antiquiores dederunt Arieti, secunda Tauro, & reliquis suo ordine. Eorum traditionem qui subsecuti sunt ad
nostra usque tempora retinuerunt. Thais Milesim primus aequinoctia atque Eclipses numeris praescripsit; Druirusque ad annum mundi 3 37o ante Christi nativitatem mannis. Meton ante Christum natum annis nai claruit anno mundi conditi 3 i7. Filius stat Pa saniae vir magnae in Astronomia eruditionis. Proposuit cyclum decem novennalem : cuius primum novilunium fuit decimo tertio die Scirophorionis, qui nobis est dies 26 Iunii, stria sexta.Vide Diodorum Siculum. Censorinus de eo haec
habet: Praeterea sunt a uni magni complurci: ut Meronicus,quem Meron Atheniensis ex
amnis undeviginti constituit cis. Timocharo natione Alcxandrinus suit vixitque amno ante Christum 3 oo.
Sub hoc circulo Sol reliquique Planetae suos motus peragunt, suo quisque modo & tempore periodum issetvens. In medio Zodiaci spatio Sol seu iter peragit : ad ejus cursum ccliptica describitur. Caeteri ab ecliptica sive Solis cursu, suas habent in latitudinem aberrationes. Propter eorum digressiones Zodiaco latitudo tribuitur apud antiquiores graduum X I I .Recentiores propter Martis sed piaecipue Veneris evagationes binos utrinque gradus adjecerunt, ut tota ejus
latitudo gradibus xvi definiatur. Sed ecliptica sola in Globii delitneatur, eaque in 3 6o gradus divise,ut reliqui circuli
Zodiacus secundum latitudinem dividitur bifariam per eclipticam, quae est periphetia sive circumferentia sub qua sol perpetuo incedit.unde & via Solis &orbita Solis dicitur, a Solinem Cirtrit: &-δ αμέσων των ζωAων,id est, m rur per edi signorum, hoc est bifariam dividens latitudinem signorum. Ecliptica dicta est quasi in ea desectus, quia Lunae a Sosia desinus sunt ij sub bacunea coniunctis vel oppositis.
Hanc Sol annuo motu percurrit, singulis diebus gradu sere unum medio motu conficiens,hoc est Lix minuta, viii secunda,bis squatorem pertransit,indeque aequali utrinque intervallo discedit. Cum
aquatorem pertransit in principio Arietis ci Librae cqnstitutus, si-
39쪽
t a quInoala,& dies nocti aequatur. Cum longissimE ab aequatore discessierit, & initium Cancri aut Capricorni attigerit, Solstitium sit& Bruma. Aliam scio mentem at ab alia causa) Vitruvio, Plinio,
Theoni Alexandrino,Censorino,&Columellae: cum docent, squinoctia fieri Sole percurrente octavum gradum Arietis & Libra jsos-stitium & Brumam, cum octavum item radum Cancri aut Capri corni occupaverit. Hi enim solstitia desia ierunt retrocessione umbrarum gnomonum,umbra autem non percipitur retroagi,ut Theon docet, antequam Sol octavum gradum Cancri aut Capricorni attigerit. Hinc etiam aequinoctia octavis gradibus Librae & Arietis tri-ίuerunt. UTeium & usus Zodiaci hic emi Est via & regula seu mensura motus proprii Planetarum. et Beneficio Zodiaci vera loca omnium stellarum inveniuntur;item sciri potest in quo signo stellae fixae vel planetae esse dicantur. 3 ostendit latitudines planetarum & stellarum fixarum. 4 sub Zodiaco seu ecliptica fiunt eclipses Solis & Lunae. s obliquitas eclipticae est causa inaequalitatis dierum se noctium artificialium.
Spatio, quo Sol Zodiacum percurrit, Annus definitur, est autem illud diei u a 6s cum quadrante,paulo minus. Accuratum enim hujus periodi tempus qui quaerunt,frustra quaerunt.Inequali enim tempore absolvitur.Magna de hoc tempore controversia inter antiquiores, nondum apud recentiores definita. Philolaus Pythagoraeus statuit dierum 36s .Reliqui omnes huic tempori aliquid adjecerunt.Harpa Ius definivit diebus 36s & dimidio. Democritus 36s cum quadrante dccentesima sexagesima quarta parte.Oenopides diebus 36s,horis o sere. Meton Atticus statuit anni quantitatem dierum 36ue hor-6.m. io fere.Post hunc Calippus ad dies 36ue &quadrantem reduxit, quem secuti Aristarchus Samius & Archimedes Syracusanus. Ad corum mentcm Iulius Caesar descripsit annum civilem,edoctus cinquit Dion)ab Alexandrinis,adhibito ut ferunt) in consilium Sosi- gene Peripatetico magni nominis Mathematico. At majorem justo anni quantitatem hi omnes praeseripserunt praeter Philolaum, qui defectu aberravit.Minorem enim diebus 36, & quadrante,evincunt
accuratiores omnes omnium temporum & artificum observationes.
At quati 5 hoc spatium excedat justam anni quantitatem,non est adeo facile explicatu. Hipparchus eumque secutus Ptolemaeus v tuerint eximendam trecentes am partem diei,ut non recte monu-
40쪽
erit Iacobus Christinannus,annum Tropicum ex Hipparchi & Pt lemaei sentcntia constare diebus 3 6s ,& trecentesima parte. Statuunt enim ij minorem diebus 363 cum quadrante, Atei unius trecentesi- .ma part ut patet et .cap .lib. 3. Almag.Ptolemaei,& ipse Christinannus alibi recte advertit. Hanc anni quantitatem justam, perpetuam ct immutabilem voluit Ptolemaeus. 'Neque Hipparchi de inaequali periodi solaris restitutione observata, contrarium persuadire poterant. At eorum qui secuti sunt observationes,cum Hipparchi & Ptolemaei observatis collatae,contrarium probant. Albategnius adimit sexcentesmam partem dici.Indi & Iudaei partem centesimam vige sit nam : Persa centesimam decimam quintam; ad quorum mentem; Messalali & Albumasar conscripserunt tabulas medij morus Solis. Agaphius, Avarius & Arzachel dixerunt excessum hunc esse centc- .simae tricesimae fritae partis diei. Alfonsus eximit centesimam vice ' 'cesimam secundam partem diei. Alij centesimam vicesimam octava Alij centesimam triccsimam demunt. Q ni nuper Calendarium Romanum restituerunt,centesimam tricesimam tertiam parte fere eximendam via ierunt,quadringentis annis tres dies integros accresce re arbitrati. Commicus centesimam decimam quintam partem dieii
huic tempori deesse deprehendit. Recte igitur Censorinus ait, annum complecti dies 363, & portionem nescio quam Astrologis ad
Ex ijs Dion erroris plane ridiculi convincitur: qui in annis i 4 6r , Iulianis arbitratur diem integrum deficere ad justam anni quantita
tem, quem intercalandum vult, ut annus civilis Iulianus accurate congruat Solaribus revolutionibus Gravius etiam aberrat Galenus,
magnus ille Medicorum princeps,qui arbitratur annum esse dierum. 36s cum quadiante,& praeterea partis cujusdam propemodum centesimae,unde in singulis annis centesimis sequeretur nova inrerces tio integrae diei.
Quoniam autem annus Iulianus qui a Iulio Caesare institutus, 3c: post ejus tempora receptus, hodie est in usu aliquanto majorem j sto quantitatem obtinet, hinc fit, ut aequinoctia & solstitia antiquas
in Calendario sedes anteverterint. Anniςcirciter 32 ante incarna-tionem Christi; aequinoctium vernum a Metone & Euctemone ob--
servatum,in vi II .Kal. Aprilis vel xxv Marti j,secundum computum L 1 anni