장음표시 사용
131쪽
ec communicanda mecum esse uoluisti,maxima uoluptate nos affecerunt.Gratia latus sum huic seculo uirum tanta doctrina, ut nihil sere nesciat, tanta cura, ut nil omnino scire uideλtur. Video te poetam egregium, oratorem eminentissimum. Animaduerto te philosophum prius Aristotelicum,nunc etiam Platonicu esse. Video literas graecas, quae in te solae desiderari poterant. & sine quibus nihil eras futurus,non didicisse modo, sed hausisse: idq; facilitate tanta, celeritate*, ut lite ras graecas ignorasse aliquado te neq; tu memineris,ne persuadere possis alios, id quod de Hieronymo Donato meo n5 plus libenter quam uere praedico. Hor tarer te ad has literas,uti eas tam plane familiariter, quam latinas teneres, sed nor indiges calcaribuS.Et hercule uerba prodigunt, quicunt peritioribus se consiliud are pergunt. Vnu te scio scire,nullius latina lingua to i seculis extare monumenta, qui literis ginecis caruerit. Nec enim inter autores latinae linguae numero Ger manos istos, ec Teutonas, qui ne uiuentes quidem uiuebant, ne dum ut extincti uiuant: aut si uiuunt, uiuunt in poenam ec columeliam. Appollantur enim uulg5 sordidi,rudes,inculti,barbari, Quis malit sic esse, quam prorsus non esse At e mutile aliquid dixerunt,ualuere ingenio, doctrina,bonarum rerum copiamo nego penitus, quod ecpossum negare: sed sermo nitidus elegillis, saltem purus oc caiius, qualis uel in autoribus Christianis, Graecis,Latinis Q p erspicitur, laudem ecmemoriam sempiternam scriptoribus conciliat. Nisi quis pictorem, ec excusore, Oc statuarium 8c ceteros opifices laudari posse iudicet hoc solo, quod magni constet, dc preciosa sit materia, circa quam uersentur. Aut si Choerilus & Meuius habuissent illam segetem canendi, quam Vergilius & Homerus, futurum fuisse, ut
prirnu a Criticis θc Aristarchis, mox comuni Grammaticorum consensu redige rentur in numerum poetarum. An uerius est, Choerilum ec Mevium quacunque
materia, Choerilum & Meuiam futuros, nem Choerilum Iliada,ne in Mevium Aeneida conscripturos unquam fuisse s Non plus uti quam Choerilum Aeneida, Meuium Iliada. Qui enim postum non iocari, cum stribo de ridiculis c Sed nimis fortasse multa de nebulonibus: redeo ad propositu. Amplectere literas griecas, non iam ut discipulus,sed ut doctor, gloriare o de nullo uerius dici posse tritum illud,si; de te, per omneis arteis multos discipulos meliores esse praeceptoribus: id quod senario graeco signiscantius exprimitur: πολλοι μαθητρα est; πισκολλων. Quod uero me ad Platonis libros, & placita hortaris,agnosco beneuolentia tuam .Habeo Platonem in manibus,& habebo semper clina sponte mea fatis inuitatus, tum a tesdeliter ec amicer comonitus. Verbum est Simplicii: Nemo profiteatur Aristotelem, qui Platonem ab Aristotele dista ciet, ut diuersa sentientem. Cui autem po test consentire Plato cum Aristotele, nisi ei qui libros & comentatationes utriust cognouerit Codices quicun* sunt apud nos, ex iis quos deside ras, curabo tibi protinus exscribantur. Vale. Venetius, Nonis Aprilis, M. c c c c
Lππα V Politianum meum σαπωθμM. IOANNEs PI CUI MIRANDULA HERMOLAO BARBARO SUO S. D.
Go quidem,mi Hermolae, nec possum aut tacere, quae de t e sentio,aut non sentire ea quae de illo debeant, in quo omnia ueluti singula summa
reperiantur. Sed utinam esset is meae mentis captuS, Ut pro meritis tuis de te sentirem: utinam ea dicendi uis,ut eXprimere aliquando possem,
quod semper sentio. Scio quae de te concepi infinitum subsidere in a fastigia do
ctrinae tuae. Scias & tu quaecunque loquimur, longc esse minora ris, quae concepimus. Tam deesse stias animo uerba, quam rebus animus deest. Et tame ita me audere
132쪽
audere credis,ut sperem posse imitari tua, quorum nec magnitudinem aestimare polium. Admirari te possunt omnes, imitari ta paUci pomunt, quam nemo reprehendere. Et utinam ea milii felicitas, Ut quae scribam, Hermolaum meum aliqua ex parte imaginentur.Ipse enim ut taceam caetera ) stylus tuus, cui tu adeo male faues, mirum quantum me afficit, at* delectat.Isa est doctus, grauis, compositus, eruditus, excussus,ingeniosus, in quo nihil expositum, nihil uulgatum nihil sit triuiale, seu uerba, seu sententias spe Otes. Legimus saepe ego δέ noster Politianus quascum habemus tuas, aut ad alios, aut aeno S epistolas. Ita semper prioribus certant sequentia,& nouae fertiliter inter legendum effloresciit ueneres, ut perpetua quadam acclamatione interspirandi locum non habeamus. Sed mirum dictu, quam persuadeas,& legentis animum quo cui ueli S impellas. Expertus sim ego Cum semper aliis, tum hac proxima tua ad me epistola, in qua dum barbaros hos Philosophos insed aris, quos dicis haberi uulgo sordidos, rudes, incultos, quos nec uixisse uiuentes, nedum extincti uiuant: ec si nunc uiuant,uiuere in poenam, re contumeliam,ita hercules sum commotus, ita me puduit, piguitin studiorum meorum tarn enim sexennium apud illos uersor)ut nihil minus me fecisse uelim, quam in tam nihili facienda re tam laboriose contendisse.Perdiderim ego, inqua apud Thomam Ioannem Scotum, apud Albertum, apud Auerro em meliores annos, tantas uigilias, quibus potuerim in bonis literis fortasse noni tui esse. Cogita ham mecum ut me conuolarer, si qui ex illis nunc reuiuisicant, habituri ne quicq; sint, quo suam causam argumento si alioqui homines ratione aliqua tueantur. Demum succurrit ex ipsis quempiam paulo facundiorem suam barbariam, quam poterit minime barbare hunc in modum fortasse defensurum: Viximus celebres 3 Hermolae, Nposthac uiuemus, non in scholis grammaticorum, &paedagogiis, sed in philosophorum coronis, in conuentibus sapientum,ubi non de matre An dromaches, non de Niobes filiis, at id genus leuibus nugis, sed de humanaru, diuinarii mi rerum rationibus agitur, & disputatur. In quibus meditandis, inquirendis,Zc enodandis, ita siubtiles, acuti, acres o fuimuS, Ut anxij quando inimi remorosi sitisse sorte uideamur, si modo esse morosis quisquam, aut curiosus ni
mio plus in indaganda ueritate potest.Atq; in his quidem siquis nos arguat hebetudinis,& tarditatis, age amabo quicunq; is es L pedem conferat, experietur habuisse barbaros non in lingua,sed in pectore Mercurium, non defuisse illis sapienti am, si defuit eloquentia: quam cum sapientia non coniunxisse tantum fortasse ab esia culpa,ut coniunxisse sit nefas. Quis enim cincinnos, qui S fucum in proba uirgine non damnet Quis in Vestali non detestetur Tanta est inter oratoris mutanus, & plutosophi pugnantia,ut pugnare magis inuicem no possint. Nam quod aliud rhetoris officium, quam mentiri, decipere, circumuenire, praestigiari r Est e nim uestrum ut dicitis posse pro arbitrio in candida nigru uertere, in nigra can didum posse quaecunq; uultis tollere, abhcere, amplificare, eXtenuare dicendo. Demum res ipsas magicis quasi quod uos iactaris uiribus eloquentiar, in quam libuerit faciem, li bitumq; transformare, Ut non qualia suopte ingenio, sed qualia
uolueritis, non fiant quidem, sed cum non sint, este tam en audientibus appareat. Hoc totum est ne quicquam aliud, quam merum mendaciu, mera impostura, merum praestigium, cum a natura rei semper,uel augendo excedat aret minuendo deficiat &fallacem uerborum concentu, uel uti laruas, & simulachra, praetendens,
auditorum mentes blandiendo ludificet Erit ne huic cuphilosopho affinitas, caius studiu omne in cognoscenda,& dem onstranda caeteris ueritate uersatur Ad de quod nobis nulla erit fides lautitias vocum, ec ueneres a flectantibus, quasi re
133쪽
4 22 EpisTOLA Rurabus parsi s dentes, nec uero nixi trala re in sententia his i enocinijs h omines que ramus. Est ob hanc causam legere res facias rustice potius, ii elegater scriptas: cpnihil sit magis dedecens & noxiam in omni materia, in qua de Ucro cognos cen do agitur, quam uniuersum istud dic edi genus elaboratum. Hoc, hoc forensium est quaestionum,nd naturalium atq; coelelitum. Non est corum qui in Academia, sed qui in republica illa uersantur, in qua quae sunt, quorcp dicuntur, populari tru tina CXaminant, apud quam flores fructibus longe praeponderant Nonne scis it lud: Non omnia omnit, pari filo couentulit.Esi elegans res fatemur hoc facundia, plena illecebroe 8c uoluptatis, sed in philosiopho nec decora, nec grata. Quis molle incestum, argutas manus, ludibundos oculos in histrione 5c saltatore nota probet in ciue, in philosopho, quis non improbet, arguat, abominetur Si puellam uiderimus moribus lepidam atq; dicacula, laudabimus, exosculabimur: haec in matrona damnabimus, Sc persequemur.Non ergo nos, sed illi inepti, qui ad pedes Vestae agant Bacchanalia, qui grauitate philosophicaria rerum eccastitate ludiciis ueluti,oc calamistris dehonestent. Profecto quod Sinosius de adolescente,
de oratione dici como de potest, comatam oratione sempcr cinaedam .Quare nos
nostra malumus capillis hirtam, globosam, inexpeditam, qj cum impuritatis uel nota uel suspicione beller comatam. Alioqui Palladis pcptuno reuelarct, sed a s a cris uti profana ropelleretur.Et ut nihil sint reliqua, hoc est uerissimii, nihil esse dii tersium magis ab instituto philosophi, quacunt in re, q: quod luxum aut fastum aliqua ex parte sapit. Sicyonios calceos habiles, aptos c, ad pedem dicebat Socrates, sed Socrati non conuenire. Omnino non eadem ratio ciuilis habitus,& philosophici icut neq; mense, neq; sermonis: utitur his philosophus duntaxat ad iaciscessitate, utitur ciuilis homo etiam ad gratia: quam & hic si neglexeri no ciuilis: ille si affectauerit, no erit philosophus. Si post et Pythagoras uiuere sine cibo,
holeribus etia parceret: si sua sensa aspediti, aut demum inore, cy sermonis opera explicare, omnino nolo queret tantu abest, ut linguam poliat Sc exornet. Quo clueI ob id cauendu nobis, ne ille eius cate medicata lector demoretur ad eam, aclmedulla &s anguine non pervadat, quem subesse saepe cerussato ori infectu uidi mus Vidimus, inquam,in hisce omnibus, quibus propterea usu uenit, cum nihil si intus no inane dc uanu, detinere testore in prima facio, modulatu uario atque
cocentu: quod si fecerit philosophus, clamabit Musonius no philosophu loqui
sed tibicine canere.Non ergo nobis uitio detur,id no fecisse, quod fecisse uiti uia erat. Quaerimus nos, quid nam scribamuS,non quaerimus quomodo amo quomodo quaerimus, ut scilicet sine pompa & flore ullo orationis, quam nolumus ut delectabilis,uenusta di faceta sit, sed ut utilis, grauis Sc reuerenda ut maiestate potius ex horrore, cli gratiam ex mollitudine cosequatur . Non expectamus theatri plausum, quod aures demulserit aequabilis clausula, uel numerosia, ψ hoc sit falsum illud sit lepidu: sed expectamus paucorii potius pre admiratione silentiti,in crospicien tiu penitus aliquid, aut de naturς adytis eruditu,aut de Iouis aula ad homines adductu, tum uel aliquid ita argutu, ut defcndendi, ita defensum, ut argueridi non sit locus. Admirentur praeterea nos sagaces in inquirendo, circumspectos in explorando, subtiles in contemplando, in iudicando graues, implicitos in uiriciendo,faciles hi enodando Admirentur in nobis breuitatem styli, foetam roriri a multarum, atq; magnarum, sub expositis uerbis remotissimas sententias, plenas quaestionum, plenas solutionum : quam apti simus , quam bene instructi ambi Suitates tollere, scrupos diluere, inuoluta euoluere,flexi animis syllogi sinis.in
firmare falsia,ec uera confirmare. His titulis, o Hermolae, uindicauimus hucu qJ
134쪽
dc uindicaturos posthac ab obliuione memo iam nostram no dubitamus. Quod si vulgo ut dicis habemur sordidi rudes,inculti, hoc nobis ad gloriam cst, non
ad contumeliam. Vulgo non scripsimus,sed tibi, et tui similibus.Nec aliter quam prisci suis tenigmatis, ta fabularum inuolucris arcebant idiotas homines a mystertis: ec nos consuevimus absterrere illos a nos ris dapibus, quas no polluere non posterit, amariori paulum cortice uerborum. Solet & qui thesauros occultare uolunt, si non datur seponere, quisquiliis integere, uel ruderibuS, Ut praetereuntes non deprehendant,nisi quos ipsi dignos eo munere iudicauerint.Simile philosophorum studium celare res suas populum, a quo cum non probari modo, sed nec intelligi illos deceat, non potest non dedecere habere aliquid, quae ipsi scribunt, theatrale, plausibile, populare, quod demum multitudinis iudicio accomodare se uideatur.Sed uis emngam ideam sermonis nostri Ea est ipsissima quae Sileno rum nostri Alcibiadis. Erant enim horum simulachra hispido ore, tetro, re asper nabili, sed intus plena gemmarum, stipelle stilis rarae, & preciosae: ita extrinsecussi aspexeris, feram uideas: si introspexeris,numen agnoscas. At, inquies, non se
runt aures, nunc aspcram, nunc hiulcam, semper inconsonam texturam, non se
runt barbara nomina, ipsi etiam pene timenda sono. O delicate, cu accedis choraulas, Sc citharoedos pone te in auribus: cum uero philosiophos, avoca a sensi bus,redeas ad te ipsum in animi penetralia, mentisq; secessus. Assume illas Tyanei aUrcs,qUibuS, cum omnino non erat in corpore non terrestrem Marsiam, sed
Apollinem coelestem diuina cithara uniuersi melos ineffabilibus temperantem modis exaudiebat. His auribus philosophorum uerba si delibaueris, mellea tibi ad Nestoris inuidiam esse uidebuntur. Sed haec sinamus nimio plus asturgen tia. Profecto fastidire in philosopho subtilissime disputante minus concinna elo
cutionem, non tam delicati stomachi est,quam insolentis.Nem est aliter, ac sique in Socrate de moribus docente omendat laxus calceus, aut toga dissidens, & se c um praue stomachetur ob unguem.Non desideratTullius eloquentiam in philosopho, sed ut rebus 5 doctrina satisfaciat. Sciebat tam prudens, quam eruditus homo,nostrum esse componere mente, potius quam dictionem: carare, ne quid aberret ratio,no oratio. Attinere ad nos π ν Φθ - λόγον, non attinere πινγ
ιρορα. Laudabile in nobis habere Musias in animo,& non in labris: ne quid in illo uel per iram sonet asperius,uel per libidine eneruatius. Denim ne qua sit disicorsa genuina ipsia, qua temperatus est modulabiliter harmonia. Qua Plato cum intelligeret theatrali ista, Sc poetarum sis pecorrumpi, a repub.sua poetas omnes eliminauit, gubernandam autem philosophis rei iquit, mox certer si per lasciuiam disserendi poetas fuerint imitati, exilio condemnandis. At instabit Lucretius, etsi non egeant per se philosophiae comentationes amoenitate dicendi, per eius tame ad hibitionem dissimulandam esse ipsarum rerum austeritatem: sicut absynthia per se pellunt morbos, melle tamen illinuntur,ut puerorum stas improuida ludifice tur. Hoc forte tibi faciendum erat, O Lucreti, si pueris scribebas tua: si uulgo, seae eiendum utit tibi, qui non absynthia modo, sed meracissima toxica propinares. Sed longe alia nobis habenda ratio, qui uulgus ut anter diximus non allectare
quaerimuS, sed absterrere,nec tetra ab synthia, sed nec tar propinamus. Sed coten det Lactantius, satis constare in auditorii animos, uel seniorum influere potetius ueritatem,&ui sua instructa, Muce orationis ornatam.Si fuisses 5 Firmiane, tam
frequens in sacris literis, quam in fictis litibus fuisti, ec hoc non dixisses, & nostra
non minus bene fortasse confirmasses, quam destruxeras aliena .Dic, quaeso, quid mouet fortius, ec perstradet, quam facrarum lectio literarum ' Non mouent,non
135쪽
EpISTOLARUM persuadent,sed cogunt, agitant, uim inferunt legis rudia uerba,&agrestia sciuia ua, sed animata, flammea,aculeata, ad imum spiritum penetrantia, homine totum potestate mirabili transformantia. Periclis orationibus et abolatis dc luculentis
nihil se comoueri inquit Alcibiades, sed Socratis uerbis nudis, di simplicibus. Addit, etiam si sint inepta, rapi in surorem, extra se poni,&uelit, nolit, iaciendum ei quod ille prieceperat.Sed quid perdo uerba in re confessa si non desipit audi tor, a fucato sermone quid sperat aliud quam insidias Ι ribus maxime persuade
tur, uita dicentis, Ieritate rei, sobrietate orationis.Haec iunt Lactanti, quae philo
sepho fidem conciliabunt: si bonus fuerit, si veridicus , si id genus dicendi appetens, quod non ex amoenis Musarum sylvis, sed ex horredo fluxerit antro,in quo dixit Heraclitus latitare ueritatem. At dicet quissipiam: Age amice, examine mus haec deposita contentione. Reuerendum quiddam, atque duitiauna periecst sapientia, nec exotico quoquam eget ornatu sed quae inuidia& hunc accedere Quis negat quae per se decent, si adornentur,fieri decentiora r Ego amiceliocin plerisque nego, adeo multa sunt, quorum splendorem, si quid adiunxeris, climines,& non illustres: ita sunt scilicet in sua natura optimos satu, ut demutari ab illo,nisi in peius, non possint. Marmorea domus picturam non recipit, si opus albarium superinduxeris, demas de dignitate, de pulchritudine. Non aliter tapientia, quae tractantur a philosophis tectorio non clarescat, sed of i an tur. Quid plura Noh ne uulgatum bonas formas ceruilia devenustari In uni
uersium quicquid pulchri superimponas, celat quod inuenit: quod affert secum, illud ostentat. Quare si quod prius fuerat, aduentitio prasat, iacturam fecerit it lud quicquid est, non lucrum. Ob eam causam nudam se praebet philosophia undique consipicuam, tota sub oculos, sub iudicium uenire gestit, scit se Ii bere
unde tota undique placeat. Quantum de ea uel es, tantum de serma Ueses, tan
tum de laude minuas, synceram, ec impermixtam se habcti utili, quicquid ad Amisceas, infeceris, adulteraueris, aliam feceris, stat puncto insectili, & indiui
duo. Quapropter nec ludendum tropis, nec uerbis aut nimijs luxuriandum, aut translatis lasciuiendum, aut factitiis audendum in re tam seria, tanti discriminis, in qua demere, addere, demutare aliquid, sit flagitium . At, inquies: Agedamus hoc uobis, ut non sit uestrum, ornate loqui: sed uestrum est certe quod nec praestatis ut Latine saltem, ut si non floridis, suis tamen uerbis res explice tis . Non exigo a uobis orationem comptam, sed nolo sordidam: nolo unguen
ratam , sed nec hircosam. Non sit lecta, sed nec neglecta. Non qu aerimus ut de lectet, scd querimur quod offendat. Bene habet, iam scilicet ad nos deficis. Scd amabo iam cognoscamus, quid isthaec sit latinitas, quam solam dicitis de here philosophos, ec non persoluere. Si dicendo incurrat, eYempli causa, a s
le hominem produci, causari hominem, nostrates dicent. Clamabis actutum, hoc non est Latinum, hucusque uere, non est Romane dictum: hoc uero ueritis, igitur non recte, peccat argumentum. Dicet Arabs eandem rem, dicet Aegyptius, non dicent Latine, sed tamen recte. Aut enim nomina rerum arbitrio constant, aut natura. Si fortuito positu, ut scilicet communione ii ominum in cathdem sententiam conueniente, quo sanxerint unumquodq: nomine appellare,ita
apud eos recter appelletur: quid prohibet hosce philosophos , quos nuncupatis harbaros, conspirasse in unam dicendi normam, apud eos non secus sanctam, ac habeatur apud uos Romana Illam cur rectam non appelletis,appelletis uestra, nulla est ratio, si liaec impositio nominii tota est arbitraria. Quod si dignari illam Romani nominis appellatione no uultis, Gallicam uocetis, Britannica,Hispana,
136쪽
Ia uel quod uulgares dicere solent Parisiensem.Cum ad uos loquentur, continget eos pleraque rideri, pleraque non intelligi. Idem accidet uobis apud eos loquensibus, αἱ L/MMe Mικίμ, αθίwῶοι δε πῖά σκυὸωρ. id est: Anacharsis apud Athenienses soloecismum facit, Athenienses apud Scythas. Quod si nominum rectitudo pendet ex natura reni,debemus ne rhetores, an philosophos, qui rerum omnium naturam soli perspe fiam habent & explorata, de hac recititudine consistere Forte quae aures respuunt,utpote a*erula, acceptat ratio, ut Poter
hiis cognatiora.Sed quid oportuit nouare eos linguam,& si nati erant inter Latinos,non latine loqui Non poterant illi, O Hermolae, dum legebant in c o se
torum leges, euentorum notas,ordinem Uniuersi: legebant in elementis nascen di uices ec obeundi, simplicium uires,mixtorum temperaturas:non Poterant,in quam, eodem tempore in Cicerone,in Plinio, in Apuleio Romanae linguae pro/prietates, leges, obseruantias adnotare. Quaerebant quid abhorrens, quid rece pium in natura, quid a Romanis interea non curabant. Verum enimuero iam te loco meliore statuo, do tibi eloquentiam, & sapientiam mutuo nexu inuice con
spiraste. Abiunxerunt philosophis apientiam ab eloquentia, abiunxerunt histo rici, rhetores, poetae, quod deflet Philostratus, eloquentiam a sapientia. Hos tu uicituros celebri fama minimer dubitas. Illos non nisi in poenam 8c contumeliam. Vide quid agas,indisertam mavult Cicero prudentiam, quam stultam loquacitatem.Non quaerimus in pecunia, qua moneta percusia sit,sed qua materia costet. Nec est qui purum aurum non malit habere sub nota Teutonum, quam sub Romano symbolo factitium .Peccant qui dissidium cordis 8c linguae faciunt: sed qui
excordes toti sint lingua,tio, ne sunt mera ut Cato ait mortuaria glossaria Vitiere sine lingua possumus, forter non como der: sed sine corde nullo modo positi mus.Non est humanus, qui sit insolens politioris literaturae. Non est homo , qui si expers philo phiae.Prodesse potest infantissima sapientia insipiens eloquen tia,uti gladius in furentis manu, non obesse maxime: non potest.Ergo,inquies, e cstatuae nona figura, sed a materia comendantur. Et si Choerilus eade quς Hometarus,& de ei dem Mevius a Vergilius cecinissent, suturum erat ut aeque illi atque isti inter poetas reciperentur.Nois ne uides disparilitatem similitudinis r Illud renos asseueramus,a specie rem aestimari, non eX subiecito. Eli enim a sipecie res id quod est: sed alia specie quispia inter philosophoS, alia inter poetas recipiendus. Scribat Lucretius de natura, de deo, de prouidentia, scribat dest dem ex nostris qui iam scribat Ioannes Scotus,& qui de carmine,ut sit ineptior. Dicet Lucretarius rerum principia, atomos, ec uacuum: Deum corporeum, reru nostrarum in scium: temerer omnia fortuito occursu corpusiculorum serri: sed haec latiner dicet, ec eleganter. Dicet Ioannes, quae natura constantsia materia Decie constitui, esse Deum separatam mentem, cognoscente omnia, omnibus consulentem. Nec propterea quod uniuersia etia infima uideat, ac moderetur, e sua pace minimum
dimoueri, sed quod dici solet Γαλοντα μὴ Γα Π M.At dicet insulse, ruditer non latinis uerbis. Quaeso quis in dubiu reuocet, uter poeta melior, uter philosophus e Extra omnem est controuersiam,tam rectius Scotum philosophari, quam ille loquitur ornatius.Sed uide quid differant: huic os insipidum, illi mens desipiens. Hic grammaticor*ne poetarum dicam, decreta nescit, ille Dei ait naturae. Hic infantissimus dicendo sentit ea quae laudati dicendo satis non possunt,ille fando eloquentissimus eloquitur nefanda.Haec illi fortasse afferent, Hermolae charissi me in defensionem suae barbariae,aut qua sunt subtilitate,mul to sortasse meliora. Quorum sententie nec ego planer accedo,nec ingenuo cuiquam, oc liberali acces
137쪽
ias EPIs TOLARUM dendiim puto,sed exercui me libenter in hac materia,tanqua infami, ut qui quar ranam laudant, cium ut ingenium periclitarer,tum hoc consilio, ut ueluti Glauco ille apud Platonem iniustitiam laudat,non ex iudicio, sed ut ad laudes itistitie Socratem extimulet: ita ego ut eloquentiae causam a te agi audiam, in eam licentius
repugnante paulisper sensi atq; natura inuectus sum: qua si uel negligenda uel posthabendam barbaris existimarem,n5 ab illis ad eam, quod nuper feci, ad grs castiteras, ad tuum nunquam fatis laudatumThemistium pener totus defecissem. Quamuis dicam libere quod sentio) mouent mihi stomachu grammatistit qui
dam, qui cum duas tenuerint uocabuloru origines, ita se ostentant, ita uenditant,
ita circumserunt iactabundi, ut prae seipsis pro nihilo habendos philosophos ar hi trentur. o lunatis, inquiunt, hasce uostras philosophias.Et quid mirum nec fa I ernum canes. Sed nos hac fini epistolam claudamus. Si decus aliquod,nomen sibi promeruerunt barbari illi sola rerum cognitione,non esse facile die ir, quem Iocum, quid laudum tu tibi uendices, qui sis inter philosiophos eloquentissimus, inter eloquentes, ut dicam graece, Rivom ἡ τρο. Florentiae, II I.Nonas Iunias,
Xpectabam quidem isthinc usuras aliquas omnino ex iis literis, quas si perioribus diebus ad te dedissem: sed tu eas quae tua liberalitas est etiam incivilibus di immodicis remunerandas e se censuisti, n5 epistolam rescribens, sed uolumen ferer iustum .Ea mihi res, Ut par erat,attulit incredibilem uoluptatem, quod uidebam te, quant occupatissimum, delectari lectioe literarum mearum adeo,utinentinima quidem inris, Sc friuola praeterire inexplorata patiare: id quod ego nuper exta ac epistola tua facile animaduerti. Nam cum ipse in quodam literarii ad te mearum angulo quasi aliud agens, 5c in transcursu philosophos aeui nostri barbaros insectatus estem, quibus te quo HUfensum esse fac tum,& nuncium remissis le scriberes, occasione hinc arrepta, litem S controuersiam ueterem inter nos ec illos de genere dicendi philosophorum multis millibus uersuum comprehensam & CXplicatam,opus eleganS, eruditum, elaboratum, ad nos misisti, perfectum celeritate tanta, ut nisi quod opes in genritui perspectissimas habebam, crediturus fuerim paratu fuisse tibi pridem hoc a gumentum, ut ad primam quam 3 occasione proferre posses. Sed ut ea mihi resec festiuior & iacudior eueniret, homo lepidissimus, humanis Limus,latinis Iimus, harbaros contra Barbarum defendis,ut hostis pro hoste, socius contra uociu,ipse contra teipsum stare, patrocinari Q simulares. Illud sane plurimum me delectat, quod sub specie defensiois exitialiter iugulas, quod defendis. Primum, quod hostes eloquetis tueri se,nisi per eloquentes uiros no possunt,quasi mancipia, quasi h ruta: deinde, quod si te patrono, te uindice,te aduocato no Habuntur, neq; COl luctari,neq; tergiuersiari praeterea poterunt.Proinde ab amicis, quos habeo PataV1j, certior factus sum, apologiam tuam, quae Scytharum & Teutonum est inscritabi coepta, quasi Typhonis &Eumenidum laudatio, molestissimam accidisse maiori eorum parti, quos defendis, trjs aliter factati tuum interpretantibus.Nam nota his quibus cum uerbo litigas, corde sentis, gratissimam omnibus rem secisti, quia
re ductum dc emphasim intelligimus, ἀλλὰ μν γαρ λςἄκων, ἄλλα δε λ κωνο- me Alioqui transfugam appellare te possemus,si quemadmodum scribis, etiam sentatires. Quanquam ut tecum iocer,si Iransfuga no es,Prsuaricator sis oportet, qui parietes
138쪽
parietes duos linas,& causam quam susceperis,schemate corrumpas.Nihil enim
interest, quacuno ratione Barbaros clienteS tuos prodas. Quoci autem schema callidius adire poteras, quam reos eloquentiae confitentes ec noxios, eloquentia
conari summa defendere ridq; rationibus, quas uel ipsi facilime diluat, quos tueris: modo si quis est ex illo grege, qui possit ea capere quae dixisti,tanto cultu predita, tot luminibus,tot emblematis oculos adeuntiustringentia: adde tot sententarias prurietes, tam multas historias,ec exempla remotioris dosti inar, quasi flosculos,& omnino ἀγαθῶν, ad quae si qui sunt ex illis paulo minus asini, uo
lebam dicere αμου sι, auriculas tantum mouent, caeteri diffugiunt, respuunt, dete
stantur. Quorum er numero unus aliquis a gymnasio Patauino nihil cotago Pice, ridiculam omnino,sed ueram historiam denarro audaculus, & insolens, cuiusmodi fere sunt, qui literas humaniores & odio & ludibrio habet Picus,inquit, aste quisquis est, grammaticus opinor,paruo pedi calceos magno 2 circumdedit. Quid enim opus est tam multis rhetoriis c aut quid ranis propinat raddidimus ipsi, di quidem Seraphiis .Ecquis est,inquit, tam stolidus atq; sensu carens, qui pa Eronum hunc egregium cum altero, quisquis est,nephario grammatista collude εe non intelligat Mihi quidem uidetur B ere ad tumulum nouercae, nulla homini fidem habeo.Accedit quod nec prima huius cantionis, nec media,nec postrema aeneo,non secus hercule,cb si Graece nos uel Aegypti e defenderet,& omnino litoribus loquitur.Sed finge patrocinium eius fidele: si uincimur male factum: sin vincimus, pessime. Futurum enim est, uti non iure nostro erepti, sed eloquentiae Miribus dicamur, cui sumus,& semper esse uolumus infensissimi. Quid autem potest ingenuo molestius accidere, in ei uitam & salutem debere, quem sublatum et
perditum uelit Atq; iste ipse noster inopinatus 5c magnus patronus si superabietur: quoniam superari eum eloquentia non posse praedicant,ratione ipsa supera rus,&ueritate putabit: sin superabit quod abominor deficiet ad suos illico, de cus hoc re uictoriam eloquentiae suae tribuet.Malo non defendi, quam hoc periaculo defendi: suspectum mihi hoc hominum genus est.Lepori canis fauet:intempestiua beneuoletia nescio quis poeta dixerito nihil a simultate differt. Iam quis 1inquam hominem sic defendit, ut ea quae dicuntur, intelligat solus accusator rAut quis ita causam suam agi patiatur, ut is qui sententiam est laturus, ex aduersa parte iudex idem S arbiter cooptandus sit Ita ne reiectioni quidem locus esse possi ut cciditione simus peiore futuri multo, c, fabri, qj mancipes tabernarum,oc institores,ec uenalitii. Sed audio eum exeptis historris,fabulis, testimoni js poetarum uti.nec enim percipio ipse, quae pro nobis scripsit. Quod si haec uera sunt, miseri quo recidimus 'deon ' rem redinise,ut tenere iura nostra per fabulas ec apologos oporteat At uero esse ubi ec hypotheticis ec inductionibus &enthymematis agatur. Quid nis Philosophus sum, apodixin desidero, caetera oratorib. xelinquo.Dices non omnia posse per apodixin doceri, probabilibus interim Ioiacum hine. Reuocatur ergo res ad aleam, probabilia multa contra noS, pro nobis
multa, qIis arbitrabitur Finge dictum esse ab isto, philosophiam rebus costare, Derborum o ompa nihil indigere. Credo enim hanc esse summam omnium, quae pro nobis dicantur.Contra illi phisosophiam, quae sit munus diuinum, sanctii, re ligiosum,religisser adiri oportere,manibus n6 illotis, sed puris,sed nitidis, sermo ne casto,nd spurcI.nd lutuleto c5trectari.Vtrui probabile,tam illud prius, quς sua ui polleant, extrair JS Iad egere, i hoc posterius, rem nobil e 8c eximia Sc uiuendam,sordidis uerbis & Nnobilibus inquinari,c5taminari, pollui nd debere.Vendibilius hoc fortasse, non quod philosoplata sine uerboru delectu pellucentium
139쪽
di nitentium desinat eme summum bonum sed quemadmodum numina, quan nihil indigent humanis opibus, tamen ec donari ec coli uolui ita pltilosoplua ornati se non modo patitur, sed amat, inquiunt,& laborat. Deo persectius, absolutius nihil esse,nu quam tamen pluS auri,pluS argenti, pluS marmotis,plus precio sae uestis, plus gemmarum, quam in templis N in altaribus conspici. Non igitul licere deos colere, philosophiam nefas esse. Nouerunt enim re oratores locu a re pugnantibus ec contrarijs: eo Φ uel frequentissime utuntur, qui est inter omnes
ut ipsi praedicant instantissimus N acerrimus. Quid autem sit instans & acer sermo nihil docent, sed nos adAristotelem nunquam a nobis lectum,nunquam te gendum romittunt. Iamne illi quidem philosophos eloquentibus postponunt: non enim tam parum pudentes sintsed philosophos eloquentes infantib praeserunt. Nempe quia plus sit bonis duobus esse praeditum, quam uno. Dicunt enim hoc argumentum a toto duci: Themistium id eos docere, quem e raeco in Latinum uertisse gloriane. Nam totu θc parte, quatitatis esse, quantitate porro aliam numeri, aliam modi faciunt. uia Uero nos argumento resipondebamus saepe enim cum ista grammatistarum ec nebulonum manu cogredior alterutrum duo rum aut eloquentiam bonum non esse: aut bonum quidem esse: caeterum nihil
attinere ad eam de plutosophia,utiq; non plus quam ad sutoriam, statuariam, e cusoriam: utram cp disiunctionis partem longissimore profundissimo risu exceptam amoliuntur, 'c diluunt in hunc modum. Primum, quod plutosophia omnis honum sit: Rhetoricen porro plutosophia partem esse testari peripateticos omnes fere contendunt. Speciem enim esse ciuilis scientiae rhetoricen Aristoteli credendum esse, qui hoc dicat Hoc genus interpellationem ab Aristotele uocari affirmant eam quae generaliter obnunci et, di ad primam tantum syllogismorum sita guram pertineat: sicut eam quae particulariter concipitur,in figuram summa, nec aliter reponi posse. Hoc ego uerum sit, an contra, nescio. nec enim Aristotelem ubi hoc dixerit inuenio, sed satis intelligitur argumentum a genere sumptu esse 'Quanquam dicat haec Aristoteles portenta, necne, ipsi parum laboramus. Quandoquidem philosophi eius omnes fere libri nimiam propter obscuritatem a nota his deserti sunt, ab illis,ut iactant, occupati:piopterea nos qui bovillas edimus, et
suillas, qui que pomenta nobis haec delicatos ociosos homines suffurari facile passi sumus, congressum hunc in Aristotele, quasi scopulum uitamus, in caetera pertinaces, ec imperterriti. In altera porro disiunctionis parte sic eludimur: Si ad rhetoricen philosoplua nihil pertinet,nec animal ad homine. Pertinet autem animal ad hominem, quis hoc no inderit c ad rhetoricen ergo philoso phia pertinet, siue quasi partem, siue quasi formam dc specie, quod θc magis probant. Respon di philosophiae partem eius eme, quam practicen vocamus, non eius quam thro raricen. Studebamus, inquiunt,Vobis hoc exprimere. Pltilosophi uultis esse dimitadiati, semiperfecti, mutili, rhetoricen philosophiae partem esse conceditis, ta men foedii & turpe ducitis rhetoricen a philosopho teneri,sine qua philosoplius perfectus & cumulatus nemo sit futurus. Cui enim desit aliquid, hoc persectum, re consummata esse non posse: alioqui si philosophia omnis ad animi nostri per fectionem pertinet,rhetorice no pertinet: syllogis inum figura secunda necti, qui si elenchus, philosophiam aliquam non esse philosophiam: quod genus ex con trapositis appellatu abAristotele primo uolunt. Quod si animus eloquentia pc scitur, qua inuidia est contendere philosophum eundem, ec eloquente esse non Oportere His quasi cumulum quendam, & corolarium hoc addebant: Val tautoritas, ec exempla maiorum: Aristotelem, ec Platonem, quorum sectam δίplacita
140쪽
LIBER IX. 12'placita prostemur, eloquetissimos uiros fuisse,nihil ut sit oratione illoru suauius,
purius, luculentius.Proinde qui philosophia cum eloquentia pugnare dicerent, qui rhetoris ossicium aliud non esse, quam decipere, quam mentiri, calumniam cui dentem esse, ec quar peripateticum nihil sapiat, Z quae ignorare uideatur inter oratorem dc sophistam quid intersit: quod discrime in Topicis oc RhetoricisAristotelem reddidisse perhibet. Nec minus avide cauillari, qui dicant orationem in philosopho mollem lc delicatam cie non oportere, quasi sit aliquis qui hoc re quirat in philosopho, quod ne in oratore quide seratur. Sed quemadmodu oratio luxu diffluens, atq; fracta, sic squalorosia,illuuiosia,lutuleta, Lordida, grauitatem 5 maiestatem philosophie cominuunt. medium quendam tenorem, Oc silum dicendi probant. Atticam uolunt esse, non Asiatica, non crmanicam, sicut nequernesam. Dis licet Cynica, disii licet Persica sumptuosa haec, illa sordida, placet frugi sic oratio. Propterea ridcndos esse, qui tam licenter in re consessa mentiantur, dicentes orationem, qua philosophi modo utuntur,sietosiam,&squalidam, et liorrentem uenerationis cuiusda ec maiestatis plenam et Ue. lam hic ego lateri uerum adigor: nam impudens mendacium ne in patrono quidem ec aduocato ferimus.
Si sermo noster sordidus non est, non uideo quod genus dicendi sordidum es siepossit. Aut si hunc horrorem dc maiestatem habet, eunde habebit 5c cerdonum 6c rusticorum oratio. Nec enim cultius ipsi loquimur, quam cerdoneS,ec pop. ius: uernaculo melius usuri,cb sic Latino. Aliter ne loquuntur agrarii sacerdotes, ec paedagogi, tabelliones ec formularii, i nos loquamur et Quis tamen unquam in illoru sermone religionem ec maiestatem notauit Nec minus intemperanter uersari, qui testimonio Ciceronis contra se nitantur scribentis quodam loco : Etr men a philosopho si afferat eloquentiam,non a Crnensi non habeat, n5 admodum flagitem. Nec enim potuisse maximum oratorem, qui sententiam Epicuri conuelleret, aliter respondere Lucio Torquato, qui sic dixisset: Sed existimo te sicut nostrum triariti minus ab eo delectari, quod 1ita Platonis, Aristotelis,Theophrasti orationis ornamenta neglexerit. Nam illuc quidem adduci uix possum, ut ea quae senserit ille, tibi non uera uideantur. Tum Cicero: Vide quantii fallere Torquate, oratio me istius philosophi non offendit: nam ec complectitur uerbis
quod uult ec dicit plane quod intelliga: di tamen a philosopho si asserat eloquentiam,non asiperner: si non habeat,non admodum flagitem. Re mihi non aeque satisfecit.Haec illum non tam ex animi sententia, quam ad hominem dixisse. Multa enim in disiputando plus ex animi sententia dici, quam uel captandi,uel mollien di gratia uel docendi. Alioqui multos in Cicerone locos esse, ex quibus id com monstrant. Primu eodem libro de Finibus: Sed ex eo, inquit, credo quibusdam uenire usi,ut abhorreant a Latinis, quod inciderint in inculta quaedam, echom da, de malis Graecis latiner scripta deterius: quibus ego assientior, dum de eisdem rebus ne Griecos quidem legendos putent. Res uero bonas, uerbis electis grauiter ornatet dictatas quis non legat Item aliubi . Philosophia, inquit, iacuit ad hanc aetate,nec ullis habuit lumen literaru latinarum, que illustranda ec excitanda nobis est.In quo,inquit, eo magis nobis elaborandum est,q, multi iam esse libri latiner dicuntur scripti inco siderate,ab optimis illis quidem uiris, sed parii eruditis. Fieri autem potesit, ut recte quis sentiat: Zc id quod sentiat, polite eloqui non posia sit. Sed mandare quenquam literis cogitationes suas, qui eas nec disponere, ne Caccurate illustrare possit, nec delectatione aliqua allicere lectorem, hominis est intemperate abutentis Sc otio 8c literis.Ital suos libros ipsi legunt cum suis, nec
quisquam attingit, praeter eos, qui eandem scribedi licentia sibi permitti uolunt. Mille