장음표시 사용
211쪽
mistii praefatio ad Antonium Galatcum.
Hiloxenum Eryxidis Gnathonem Siculum guta proceres imo uero extremos, a perditoS gulones, cupedi uoras que infamant Iiterae
quod conuiu's adhibiti emungere se in pultariis soliti essent, ut absti nentibus caeteris, soli epulis ampliter fruerentur. Idem mihi uidentur peccare qui studia liberalium artium docere, aut scribere ingressi, uocabulis se didis,& ex intima plebei sermoniS sece acceptis, scedant, & contaminant om nia, ut bonis mentibus, δέ prieclaras ingeniis, aut auersis, aut perterrefactis soli rerum potiantur, uolt tenturque citra aemulum. Ita fiet, ut qui paulo mod3 humanius educati instituti Q sunt, non reformident haec adeo, sed fugiant, oderint despuant. Contra, rudissimus quisque, infatuis limus que admoliri manus iis audeat. Quod no contingeret, nisi quod ut in prouerbio est balbi halbos intelli gunt . Ac sunt quidem nonnulli tam male affecti, animati*, ut putent quae in philoioplua, mathesi, iuris scientia tractantur, Latine dici aut explicari non posse non tam propter egestatem linguae, di rerum nouitatem ut Lucretio uidetur quam qUOd sentiunt humanas literas , quasi negotium facessere, & impedi Daento este maioribus doctrinis. In quo alii etiam importunius, stolidius que
M. aientibus dicuntur. Proinde, ultio uertunt, si qui utrunque aut iunctim
ondiscat, aut ab eloquentiae studiis se ad philosophiam conuertat. Hi sunt, qui
212쪽
qui plausus modo in celebritatibus captant, qui per urbes uehuntur consipaeui, qui unicos se Aristotelis lectores, narratores Q re credunt di praedicant. Durius fortassie uerbum, quam ut uel homo minime: iurgiosus, immodestus c. asserat, uelut ab eise ab eo iuuidia possit. Sed,sortis Hrtuna dicendum est. Nihil aeque pernitaciosum in omni Republica est, quam ista persuasio nihil tota uita incommodius, indignius, kedius, quam peruersio haec , di deprauatio studiorum. Addicerem hoc necessariis rebus,& testibus, sed nolo esse longior in re non dubia. Illud non possum tacere, hoc quod uulgo creditur, philosopho S non esse rebus gerendiuaptos, navosq; no aliunde habuisse ortum, quam quod eX 'S plurimi, dum se totatos ponunt in una illa, cui addicti sunt arte, asipernant Sc deserunt caetera eloquentiam abdicant,id est, cultum & elegantiam uitae, historiam negligunt, id est, magistram 8c ducem bene ac beate: uiuendi, de qua di usus rerum omnium prouenit, re peritia tota Reipublicae administrandae constituendae que patitur. Hi cum te pati ad externos mittuntur, cum praetores iuri dicundo sedent, cum in senatu sententiam rogantur, mirum non est, si aliquando praesentibus risum excutiunt, si fatua, si delira, si extrema deblaterant, si tota eorum non pluS incompta, quam tira Prudens oratio est. Et hercules nullum hominum genus uisitur tam abhorrens aiensu comuni, tam distorto di corrupto iudicio, quam qui aut philosophiam, autius ciuile sine literis cultioribus adierunt. Sed mittamus obsecro hos, quino uerhis,sed ferula commonendi essent nisi quod senex est psi tacus, negligit ferulam Prius tamen quam hinc decedo, degenere hoc ita statuo, quemadmodum lusci tiosi exquisitius cernunt uesiperi, quam interdiu: ita hi facilius praepostera confusa, quam recta, & explanata percipiunt: oc quemadmodum qui misere degunt
ut inquit Plato) dicunt humanum genus felix ac beatum esse non po sse, ita qui diuersiim a Musis ingenium obtinent, negant habitare eas posse, in quibus ipsi artibus uersientur. Caeterum hortor te, mi Galalee, ut adulescentibus istis uestris nouitios philosophos cum ueteribus conseras, pensites que, ut quantum inter sit intelligant. Incumbe omni studio, labore, deKteritate, prudentia, ut opinio nem illam, de qua superiUS dixi, quae sererin hominum metibus obduruit, aut dis cutias,aut mollias. Ita enim & illoS priuatim, Sc literatos omnes in comune pro meritus fueris .Multum te in hoc iuuabit Pontanus noster, cuius tanta est uel dotactrina, uel autoritas, uel utrunque, ut sperare sit eum si uires intenderit talem huic malo futurum, qualis aut Sphingi OedipuS,aut hydrae Hercules fuit. Quod si quos nactus fueris egregie pertinaces sunt enim di in uolucrum, ec in tene iastrium genere animalia, quae secti dis gaudeant) ad hos tu ceu aut praepostera oriatos, lustratos, ec intemperijs actos, ac Planer depositos deploratos c., ne manum quidem admoueas. Nunc restat, ut de meipso tibi aliqua dicam. Mirari te nolim, si infinitos errores, quos isti partim imperitia linguae, partim Aristotelicae disci plinae inscitia praelegunt,&defendunt in scholis, non coarguo. Nec enim hanc prouinciam suscepimus scribendi res physicas, ut cum illis tanquam in palaestra ut dicitur certaremus de laude ec gloria: quippe quos uincere nullum n ego cium sit: sed ut uel nobis ipsis commentaremur haec, si nullos habituri lectores essemus: uel si quibus idem, qui nobis, stomachus esset, ns ad bonas literas ali quid opeculae adderemus. Nec enim sipirituS magis magnos in hoc, quam utiles ut ille inquit Sassierimus. Nec de nobis quicquam magnopere arduum pollice
mur, sed quaedam tamen inuenisse non negamus, quae aggredientes ad haec tanta tisper morari no inuenta potuerint . illud tepuS est in calce uti dicamus, nos tibi
interpretatione in paraphrasin physiceS pro nostra ueteri ac stabili neces It tudine uoletes dicasse
213쪽
2o 2 EPISTOLA RV Μuoletes dicaste: alioqui dicaturam hanc stipulatus a nobis es, cum essemus istic: Oppigneratam tibi fadem reluimus: quanquam prie scriptione uti poteramus 8c fori di decenni j sed beneficio harum legum renunciant philos phi, qui b. in fraude ponitur uel furioso abiurare gladium. V ale. Venetiis, M. c ccc LXXX.
HERMO LAI BARBARI IN PARA PHRASIN THE HISTI IPeripatetici praefatio ad Sixtum quartum, pontis
Vi tibi studiorum suoru opera nuncupant, fix te pontifex summe quarte, alii id agunt, ut te utcunq; sibi promereantur, alii ut fructu aliquem sentiant iudicii tui de se, alii ut abs te tantum probetur,alii ob alias causas .Ego uero laaec tibi dedico tum ut meam in te obseruantiam, praesertimq; Zachariae patris, qui istic ad te pro Venetis agit legatus, agnoscas: tum Vel maxime ut te pro fide ea, quae a me tibi ut principi meo debetur, summa, instituti illius tui praeclari,& diuini commoneam , quod protinus quam creatus pontifex es, flagrantisti me amplexus uideris, adiuuandi prouehendiq; literas, quς Procul dubio sine automate & diligentia doctissimi principis, aut interiture penituS ui debantur, aut ad pristinam barbariem rediturae. Nam &ingenia undique conduxisti, et bibliothecam opulentissimam aere tuo, impensaq; publicasii. Nunc te ob
siecrant, obtestantur que bonae omnes artes,ne quae tuae maXimae Occupationes
sunt) negligentiuscule in posterum habeantur. Errant qui credunt grauius esse cum quibus uis hostibus, quam cum imperitis, A indisertis bellum .intestinu hoc,
di intra parietes, ac perpetuum: illud externum, temporariumq;. In eo libertaS, imperiit,uita sub alea eit: in hoc labes animi certa. Per illud desinas uiuere, Ut res pessime cedat: per hoc uiuas Omnino,sed uiuas non homo. A barbaris, a feris, aruulgo differimus, quod literas habemus,illi non habent: caeteris uincimur. Tolle hoc discrimen, deteriores sumus quam Barbari, quam ferae, quam UUIguS. Hoc
tibi quod cepisti) spectandum identidem, premendum , astidire propositi imost.Nullae sint cogitationcs tuae tam mutne, tam arduae, quae curam tibi hanc aut excutiant, aut ostundant. Sub Nicolao principe exerese se, ac revirescere studia
coeperunt. Nisi tu quod facis facere persevcres, necesse est consenescant denuo atque decedant. Igitur Themistium e familia Aristotelis elegantem philosophri ad te in Latinum sermonem conuerti: ratus non ingratissimam tibi rem me fa cturum,si philosophia ea, qua de natura est, Latinis literis quanta modo legitur in scholis, contineretur Videbam nihil incultius, horridius, inepti Us, quam par tem istam lit craturae haberi. Placuit periclitari in Themistio, an is thec quoq; pro prietatem & lucem Romanae linguae reciperent. Oppido quam Iaboratum militi interpretatione est. Non tam quod nihil iuuari ab iis autoribus potui, qui Hristotelem comentati sordet ac barbare pridem sunt, quam quod ne ab illis iciet, qui aetate nostra Latinam eloquentiam prosesi Graeca cius philosophi commentalia transtulerunt. Horum plerique dum alienana inscitiam inscctantur, suam prodidere. Adeo Omnia ab iis peruerse deprauate sunt perscripta, ut si quis in/terprotationeS corum cum illis ueteribus conferat, quas reprehendunr, uel iis alia
qua Aristophanis libra, aut Critolai appensas examinet, Ut re catin UerRZnt inter nosci non possit. Percenserem sigillatim quaecunq; peccassent, nisi plura corum euent errata, cpuerba.Alioqui non incestendi quenquam laceradi ii studio, sed iuuandi honas mentes haec scribimus. Magnam in coparabilemq; iactura iam priem fecimus pontifex maxime,in Theodoro Gaza, qui uir graecus Latinos omnes in
214쪽
nes in hoc munere scribendi interpretandi que superauit. Is si diutius uixis siet, linguam latinam hac quot parte locupletasset. Quod fecit in libris illis abso lutissimis de animalibus Aristotelis,&Theophrasti de stirpibus. Hic unus mihi
certare cum uetustate ipsa uisius est, huc mihi quem colerem, quem imitarer pro posui. Ab huius scriptis adiutum me & fateor 8c praedico. Hunc ego no magno Pere incuriosius legi, quam M.Tullium, Plinium, Columellam, Varronem, benecam, Apuleium, re caeteros, quos in hoc genere comentandi diligenter euoluere necessarium est.Ne ille quoq; minimus labor noster fuit, quod in 1js libris uertendis non modo non expresimus uerbum e uerbo, quod interpretes indisertos solere Cicero meminit, sed libere & translati 5ibus,re figuris, & tropis usi sumus ad morem Romanum sensibus stantibus. Lusimus arbitratu nostro, sed sententiam Integram dedimus autori. Tantum uero abest, ut aliquid prete termiserimus, dissi mulauerimus ue, ut illud periculum sit, ne quod eruditioni impense studuimus, addidisse aliqua potius, quam detraxisse, inuisoribus uideri possimus. In plenum non tam Latinum reddere Themistium, quam certare cum eo uolui. Haec enim laus, ut ille ait, linguae latinae est, ut graecam proprietatem dc gratiam in transferet Ido, aut aeques, aut etiam antecellaS. Hoc me non dico assiectuum fui iste, sed crime meum cofiteor Laboraui plane hoc ambitu. Sed an effecerim quod quinebam, alii iudicent.Ipse certer mea nec magnifacio, nec probo. Sed quid te princeps hu
manissime, Oratione longa detineor Finem faciam, si quaedam de Themistio diὰxero.Is Liban sophistat,&Iuliani Caesaris temporibus floruit. A quibusdam ab-hreuiator creditus Alexandri ex Aphrodisiade est, sed falso Nam 8c ab eo dissentit haud timide , cum collibuit 8c ab ordine ac serie eius uariat. Praeterea ipsiem et se paraphrasten Aristotelis facit. Est autem paraphrasis exercitamenti apud rhe toras genus. Ea finitur a Graecis hoc modo,ut sit, quae narrationi proportione re spondeat: aut sic,in qua uertimus aliorsi scripta,non in alia, quae humiliora, gran diora ue sint, ut a metaphora differat, sed in paria sensu modo seruato. Quod ec Fabius duob. locis sic explicat: Tum mutatis uerbis interpretari, tum paraphrasi audacius uertere, qua ec breuiare quedam, re exornare, saluo modo seni permittitur, quod opus consummatis professoribus dissicile, qui como de tractauerint, cuicunm discendo sum cient. Alio item loco: Sed re ipsis , inquit sententi js ad n cere licet oratorium robur, ec omissa supplere, Sc effuse substringere. Nel ego paraphrasin esse interpretationem tantum uolo, sed circa eosdem sensus certamenati aemulationem.Dictus est a quibusdam Ecphrastes Est autem Ecphrasis me ta puraet enarratio. Quod ergo diximus inter initia, doc limine pontifex, sit sceptum abs te patrocinium literarum ne desere: cum dico literas, philosophiam in telligo, quae coniuncta cum eloquentia sit. In te eruditio summa, 8c summa fortu na . Facile sperare possumus temporibus tuis futurum, ut recta studia uolente te nam potes, nec alius potest ad dignitatem Pristinam reuocentur. Vale. Vcne iijs, M. C c c c LXXX. HERMO LAI BARBARI IN CASTIGATIONES PLINIANAS ad Alexandrum sextum pontificem maximum
Vilucubratio es suas regibus inscribsit, Alexander sexte, pontifex ma
lae I xime, uetere consuetudine sequunt. Nec interest qua materia, modo
no ossicoma. Quado ea literam dignitas,& quasi praerogativa semper
fuit,ut dicari eas sibi principes di honestum di gloriosum putarent. Adeo ε
215쪽
matica, Vitruvius ad Augustu de architectura, Oppianus ad Antoninum depi scibus,Diophanes ad Deiotarum regem de agricultura scripserint. Ego uero Plinianas castigationes, quas legatus Romae,necdum sacris initiatus inchoaveram,
optimis 5 doctiissimis uiris suadetibus perfectas, emissurus, grauissime reprehendendus fuissem,nisi eas qualescunm forent) nomini θc maiestati tuae consecras
sem.Futurum enim erat, Ut cum alia, tum illud quoq; diceretur: ideo me tibi eas dicare noluisse, quia nescirem aut quantum semper ingeniis fauisses, aut quo de naum animo princeps factus, in bonos re studiosos homines futurus estes Nico laus quintus,a te septimus, cum ei renunciatum esset, quo da esse Romae, qui bonos uersus facerent, negauit bonos esse. CVr enim, inquit, ad me non ueniunt, qui poetis etiam malis pateo cMolester tulit homo sapiens in urbe sua esse, qui literas scirent,& nes irentur. Quanto mihi iustius tu succenseas, pontifex maxime, si Scmilitiae, δί sacerdotii iure tibi secundum Deum maxime deuin eius, auroratuS Q, testimonios epissimer ornatus, patrocinio adiutus, autoritate seruatus, commis
ro, ut labores mei quicunt sit eoru genius atrati, hoc est, sine auspicio tuo pro deant Iam ipse Plinius, si quemadmodu restitutus fere creditur, ita redire poli et ab inferis, cui quaeso alii salutem & dignitatem suam, quam tibi commendaturus esset Quem simul atq; siuscepisses, periculum non es sci, uti quae tua felicitas Scautoritas est) denuo pessimorum latronum praeda fieret. Qtiinq; millia in eo fere
Uulnera librariorum i nauimus, aut certe quemadmodum sanari possent, ostendimus Dixi librariorum, ne quis aut me parum pudentem esse, aut Pliniuerrasse dubitaret .Fuit of hec utilitas quod in Pomponio quoq; Mela, quem nemo ignorat corruptissimum haberi, trecenta fere loca, totidem Q in ali js autoribus men closa, propere in transitu, at* aliud agentes correXim Us.Nec omnium tam in parconditio Prodigiosa quaedam, & monstris insignia. Secundae tribus aliqua, mi nus 43 foeda .lam quaedam ex confesso falsa, quaedam ad eleotionem libera. Erunt di quae tutissimum fuerat omittere, si utilibus ambitiosa praetulissem, aut placere magis quam prodeste laborassem . Nuda aliqua, ct quae uelut notare inter agno scentes satis habui: aliqua paulo pluribus uerbis explicata. Passim uero authores posuimus id quidem uerbosium fuit, sed occurrendum erat inuidiae paucissimis exceptis, in quibus tamen non aleam, aut libidinem, sed rationem aliquam secuti
sumus.Nec mihi fiducia est,ut quod Fabius quo Q dixit) ca sola esse colendam.
Scio quaedam inuenturos adhuc, qui se gacius indagare uoluerint. Vtinamque sit tempus unquam, quo nostra haec & leuia Θc parum necessaria fuisse uideantur. Ego uero tametsi quantum mediocritate ualui, summum in iis quaerendis di ex ponendis studium adhibui quia tamen nec scire omnia profiteor, & connivere multo saepius, atq; falli proprium est hominis paratus sum, si in Ullo Unqua opere, in hoc praecipuer, quod ad bonorum iuuenum aliquam utilitatem componitur, non pudorem modo adire deprehensius, sed di culpae satisfacere. Reliquum est, pontifex sum me, ut Plinium, et in Plinio literatos omnes fidei tute creditos, ita tueare,ut omnes intelligant,re non modo religionis, sed etiam studiorum, ec bonarum artium esse principem. Falleris, si alium fuisse potificem existimas, de quo sibi omnis Ordo, sexus, aetas, uel maiora,vel plura spoponderit. Assentari nescio, etsi sciam,nolim Ridiculi sint,nec animi tui magnitudinem intelligunt, qui ea te praedicant secisse, quae nouus princeps nondum facere potueris, imperium pro mouisse,autoritatem sanxisse, innocentissimas manus habuisse, religionis 8c tu
stitiae pertinace fuisse. Flagitantur ec expectantur haec a te: laudati sine adulatioe, priusquani
216쪽
uriumam sant, nec possimi, nec pateris. Atq; ut haec ipsa priuatus cumulatissime
iraestiteris,nescio tamen quo pacto pinguiora quaedam,&grandiora desideran iit in principe. Illud citra susipicione captatae gratiae testari licet, cum tu maximo rerum usu, incomparabili prudentia,siuprema gloria incredibili felicitate,admirahit lacundia, promptissimo ingenio, castissima cruditione polleas, facere no possunt homines praesertim eruditi ali studiosi, quin siumma omnia de te sibi, etiam tacente,polliceantur . Huius autem spei suae fructum satis uberem consecutos se putabunt, si Plinium sine quo uix potest latinares consistere, in clientelam tuam sivi ceperis,ut opinionem de illo iam receptam, non solum agnoscere, sed etia approbare uidearis. Conuelli quid cm existimatio eius nullo modo potest Habetur an manibus, celebratur, colitur. PersuasisIimu est indoctos esse, quibus ille non fapit. Vix tamen dici potest, quantum ornamenti atq; praesidη eminentissimo aurori patrocinium tuum afferre posse uideatur. Romae, octauo Calend. Septemb
PRAEFATIO HERMO LAI BARBARI, CUM LIBROS ARI
stotelis domi coepit pr legere, quas lectioes να uocaui trcoepit autem mano sub emersum selis fere. Vod propositum eum cst et in hac prouincia, quam suscepi, ad OIescentes optimi quanquam priuatim cc scorsim uobis sepe dixi, tamen unc quoq; dicendum uniuersis,& in comune puto. Animus est &proses sio primu Aristotelis ipsius tum uerba, tum sensium interpretari, dcin cle quid expositores eius utra in lingua dixerint, referre: sed breuiter, & cum de lectu. ita nec onerati, nec inanes abibitis, id quod econuerso faciunt philosophizetatis nostrae. Expositores enim ipsos magna cura praelegut Aristoteles ipse ne gligitur. Quam qIidem rationem docendi Utrum reprehendam, nec ne, n6 sumo icturus hoc loco: certer non sequor. Sed aliud est reprehendere, aliud no sequi.
Illud sine iniuria cuiusquam modeste dictum arbitror eos qui philosopluar precepta tradunt Aristotcle postposito, philosophos fortasse magnos-admirabiles dici posse Peripateticos utit, uel salte Aristotclicos nec haberi nec appellari posse,
rusi quis colendat Peripateticae siccipe placita melius ab alijs Φ ab Aristotele ipso' tradi.Neq; tame deterreri uolo quencst, si qui sunt e uobis, qui praeceptores huic instituto nostro cotrarios audierint,imo gratulari post ut utrum&q, perspicaciores futuri sunt, di Q facile iudicabsit, quid intersit inter hoc & illud praecipiedi enus.Cotra si qui penitus rudes accessistis, nihil .ppterea desperandu uobis est, nisi potius gaudendii, quibus coligerit incunabula philosophis ab ipso protinus Aristotele doceri,& eam statim uia ingredi, qua clarissimi ec castissimi quio secutores eius solam nouerunt. Alioqui qui putant hunc aditum patere nemini, qui scholas illas philosophiae nunquam intrauerit, in magno uersiantur errore: q uanis do quidem tales scholas nec Marcus Varro, nec Brutus,nec Plancius, nec Chal
cidius, nec Boetius ingresti, non Alexander, non Themistius, non Porphyrius, non Iamblichus,non Simplicius,philosophi tamen eminentissimi,& Aristotelis interpretes iuratissimi fuere. Sed reuertor unde sum digressus, credo polliceri uohis posse duas res. Alteram: interpretaturum me uobis intra triennium, uel sum
mum quadriennium, Aristotelis omnia uolumina, hoc est, quicquid ad dialectitacen, quicquid ad philosophiam naturale, quicquid ad transitaturalem pertinet: item quicquid ad moralem, ad rhetoricen, ad poeticen. Nam de omnibus ijs Aristotelem scripsisse constat. Quorum ne centesima pars quide legitur, nec ipsa plane legitur uidelicet. Nam ex uoluminibus Aristotelis centum uigintiuirinoe Ang.Politi S aut
217쪽
zos EPIITOLARUM aut sex, aut septem tantum legular. Alteram, effectum me pro uiribus, ut nihil sit in Aristotele tam dissicile, tam obscursi, quod assequi non possitis omnes intelli gentia. Reliquum est, ut horter uos non ad haec studia, uideo enim incitatissimos Dos este sed ut ad hoc desideriti uestru ardens & concitatu, afferatis & diligentiaec constantiam. facile cogitamus, ut in auscultatione naturali legitur, sed magix facile non consequimur. Nihil est tam arduum, qUO humanu ingenia penetrareno possit: scd sine labore, sine uigilius peruenire nemo potest ad ea, quae nos a uulgo si parant,ec a populo Cauendii aut Vobis inter prima es ,nd dico, ne per igna uia desistatis ab incepto, sed ne uicti dissicultate vidcam in , ato ita in numero eo rum est e, quos ipsemetAristoteles alectione comentationii suarur iecit Omnex enim philosophi discipuloru suoru ingenia probabant. Pythagoras ex insonarujs quae per quiete uidi sient: Plato in conuiuius atq; potu A istoteles utro in melius, Ex ipsa sermonis obscuritate,ad quam non praesentes adco, sed ec posteros explorauit, quasi aquila infantes suos,ut quorum oculos connivere seliserit, praecipitete scia ola tanquam adulteri nos: quorum uero acies firma c5tra steterit, educet, 'crocipiat ut legitimos atq; suos. Quamobrem enitendu uobis est, ut huius aquilae Di deamini generosa soboles fuit se, non pulli degeneres 8c ei esti. Ceterum tacere nolo tinu, quod ego maximu&praecipuu ad studia philosophia ob peri: quod e quide qui sequi uolet, nemo est ingenio tam retuso, tam hebeti, qui euadere non
possit ad huius apicem doctrinae. Quaeritis quid hoc sit c Ab tuo breuiter, Uoluptatum fuga, id quod uersu quodam Graeco praecipitur:
Quem per iocum nos expres limus paraphrasi: Venter, pluma, Venus,laudem fugienda sequenti. Sed finem dicendi faciam, si addidero iis quae dixi,breue sententiolam. Non sum
adeo tarduS, nec impudens, qui magnitudinem huius professiois meae ignorem, sed fretus sum non eruditione aliqua mea, sed nonnulla fortasse diligentia, ut siduel ingenio uel doctrina non possum, labore salte,& cura perficiam .Propter qIgsti sunt e uobis aliqui uel studiosi, uel amantes mei, hanc unam mercede postulo, iit Aristotele non dico diligenter auscultetis, sed diligatis atq; ametis. Atq; amari
quide& ipse uelim: sed si amare simul duos non potestis, Aristotele solii pro me
diligite atq; amate: amabit aut tunc demi cum coeperit intelligi. illud uero per suasis sinast habetote, nullam uobis maiore uoluptate futuram, in cum ita familiare habebitis Aristotele, ut libros eius legere continenter & inoffenset ualeatis, expositoribus non consultis. Hςc enim summa profectus est hic finis libro ru,unde fructus ille cumulatis limus, Λ uere beatus capitur,ut cum ipso plane uiuo dc presente loqui uideamur. Sed accedendi tempus est ad institutu nostru na. Dixi
ORATIO HERMO LAI BARBARI, ZACHARIAE F. LEGATI VE
ncti, ad Federicum imperatorem, & Maximilianum regem Romanorum, principes inuictis limos. Ostquam literae tuae, sacer imperator, iucundissimureipub.nostrae nuncium attulere, Maximilianum celsitudinis tuae filium, principem cele berrimum &fortistimum, admirabili populorum 8c optimatum con sensiu lectit&salutatum esse regem Romanorum, Senatus ec uniuersa ciuitas nostra no contenta id per epistolam fecisse, congratulatum utri in nos mi sit,& in madatis adiecit, ut magnitudine gaudii sui, quod pro tanta re merito concepisset,iab duob. modo uobis principes inuictissimi, sed Galliae, sed Germaniae, sed omni b.getibus, omnibus nationib. testatissima S consipicua faceremus: crimquia nihil ta amplu, tam gloriosum sacratissims maiestati uestre potest co tingere, ut cui
218쪽
tentum uero maxime,quia cum Christianum nomen, SI Omanum imperiit hoc altissimo prouidentiae uestrae cosilio diuinitus amplificatum sit, hoc tanto,& tam comuni bono sic assicitur uniuersia nostra respub.ut solicita sit admodii, ne laetitia incredibilem sua oratione consequi ualeamus. Quanquam enhri, Caesar glorio sissime,ut a te primum incipiam,nihil est fere, quod uel a natura, uel a uirtute,uela fortuna sit expediandum, quin cumulatissime consecutus esse uidearis: ct iam pridem eas res gesseris artibus pacis ecbelli, quae nomen tuum aeternitati coinendare possint: hinc tamen opinione nostra fruetum Omnis an teactae uitae tuae maximum cepisti quod filium generosissimum, qui nobilissimas gentes, ferocissimos
populos, bellicosissimas nationes non minus armis quam sapientia uicisset, rege Romanum te uiuo renunciari permiseris. Multa sunt maiorum tuorum Carfar e gregia chim bello, tum pace monumenta, quorum persecutio neq; loci, neq; temporis huius est: sed omnia ea, ut per se magna sunt, & immortali memoria digna, ita cum hoc uno tuo facto comparata mulio reperiuntur est e minora, quum praese ferunt. A c gestcrunt quidem illi rem Romanam tam praeclare, ut nihil addi potuerit. Sed quam diu uixerunt,& utiq; sibi. Tu aut e filio tuo ad gubernacula tan rarum rerum promoto, posteritati quoq; consulis, S pluribus in futurum seculis Provides, ratio e inuenta, quemadmodu curam publicae salutis retinere uidearis, etiam post mortem: ratus id quod est,imperatoris este boni, prosipicere ne possit eme malus imperator. Principem esse malum, quem uitia succcstaris conrendent, di bonum uideri faciant Nam quotus quisq; princeps no bonus sit, ad auerti col latus Congratulatur ergo tecum sibi, S secum tibi, princeps eminetissime, non Respub. modo nostra,sed Christianus orbis uniuersus, ψ principem eum, quem certatim omnes efflagitabant, Θ tibi facere,& sibi habere contigerit. Rara Jc uti senda selicitas tua, Caesar beatissime, filium genuisse, quem Gallie, quem Germa niae, quem Barbari, quem Romani, quem populus Christianus imperatore opta
re, te uiuo, te reluctant a O crubescunt. Dixi te reluctante: nam haec tua, diue Uederice, propria laus est non minuS tibi, quam caeteris moderari. Verebaris audio
modestissimus 5 grauissimus imperator, ne si precibus populorum, S principii
omnium protinus annuisses, aut charitati patris in filium, aut ambitioni datu esse iudicaretur: parum tibi uidebatur praestare Caesare in alios, nisi aduersus teipsum quoq; praestitisses, imo qui clementissimus, humanis imus 5 facilimus es in caeteros,id quod ego non famae credo, sed expertus loquor: in te parum aequus S duriusculus esse uoluisti Nihil crat apud te saga uoluptatii, 5 continentia, quas uir tutes uno te nullus ante te magis c5mendauit,nisi & paternum affectri quo nihil esse constat in homine potentius, nihil tam legitimum, castigailes re compreis L ses Nec enim uitium erat in Cssare,liberos suos, qui ct ipsi sunt Cssares, protinus Q nascuntur,reges esse cupere: quandoquidem non magis honestum est, regem ito cari, quam Cesaris esse filium .lam patris in filios indulgetia popularis S plausibilis quoque solet esse, nedum ut uel inuidiosa sit,uel probrosa. Nam in Caesare comendabilis semper fuit,in te uero etiam expetitur quasi debita. Nec iam indulgentiae nomen habet,sed iuris 5 aequitatis. Quis enim est filio tuo uel bello, uel pace clarior quem res aduersae magis exercuere Quis prosperis S secudis mi nus intumuit quis in utra in fortuna constantior in labore pertinax in remisso ne diliges ac praecinctus ' Mitto bellicas uirtutes, quae ut in eo praestabiles Δ eximiae, ita nec temporum sunt omnium, nec locorum. Attingantur pacis artes, quae
semper di ubiq; sint usui, siapientia, temperantia,placabilisas,innocentia, religio
219쪽
ΣOS EPIs ΤΟLA R V Μfrugalitas:hae in iuuene uno tam praeclare, tam eminentes esse perhibentur, ut ne in tene quide imperatore maiora desiderari posse uideant: suturae prorsus incredibiles, nisi eum ex Austri agete celebratissima,&filiu tuu esse meministemus. Qus cum ita sint,immortales tibi gratiae prouinciatim Oppidatimq; habentur, Zc sem per habebunt, imperator constultissime, q, pro comuni bono uerecundia & mo destiam tuam expugnari palliis es. Ergo his teipsum uicisti Cssar inuictis It me.Primo, cum oblata filio tuo regnis minime dissimulater auersatus ec deprecatus es, naturalemq; patris in filios pietate uirtute pluS 4 heroica,imo diuina quada mentis,& animi magnitudine superasti. Secundo, cum hanc ipsam uirtute, qua modo te uicisses, utilitatis publicae conleplatio pervicit: δί impetrauit a Caesiare, qd impetrari non potuisset a patrc.Sed iamdudumihi Caesar innuit, Maximiliane Auguste princeps generosissime,ut a se digressus oratione ad te conuerta: obtemperabo lubens, atq; laetus: cum quia laudes tuas pater aequiore animo q; suas audit, tum quia per hunc modii imperio senatus,& desiderio reipub. melius 8c uberius fatisfecero. Ergo maiestatis tue nomen apud nos tam celebre semper fuit,ut ad drligendUm amandumq; te propensos, etiam ad colendii dc obseruandum impule rit. Est hic mos rei p.nostrie peruetus, at* sanctus, perniciosos & improbos tyrannos exitialiter Odi me, principibus bonis, ct fortibus non sol si fauere, sed etia obsequi, dignitate corci Sc amplitudine omnit, .modis iuuare, tueri, defendere Aetate Porro nostra nemo de regii Sc principii numero fuerit, quem collidi tecti oc com Parari polle iudicemus. Omnino talis ec tantus es apud nos, in quo uel plura,vel
maiora, prae te feras, optare,cdminisci, desiderare pudor sit: ut nemo mirari de heat, si laetitiam immortale, gauditi incredibile, uoluptate incomparabile, qua te Romano rege declarato, concepimus, dicendo repraesentare nullo modo possum HS .Enitent ac pra lucent in uno te, sed iuuene,miru dictu, Virtutes omnes imperatoriar, iustitia, liberalitas, animi magnitudo, clemetia,placabilitas, abstinetia uoluptata omnlii: Oc ut coplectar uno uerbo multa, i immaturum arui te cernimUS, Tam maturis imperij te cognoscimus. Pervidit hac indolis altitudine Carolus rex
Belgam, experientiissimus belli dux, 8c acerrimi uir ingeni , qua Us adeo exarsit, ut nihil prius habcre uideret qj ut unica sibi filiam uirgine magnae spei,foeminam lectissima, haerede multarii genti si nationum Q futura, et omnii ro qua multi reges appeteret, obseruaret, ambiret, tibi uni fere puero, nec uxorio,nec quaereti desiposare poiset. Vndevigesimo aut aetatis anno, qua princeps ille, cui mox a siciscedus gener cras, ab Leucis & Helvetiis interceptus esset, soceri tui regnii a Gallis oc cupatu ingressus,parua manu sistis ec trucidatis ingentib. hostili copi js, seruitute liberasti, uxore defuncti ducis,& filia fortunatissimas modo forminas, tu miserri mas Zc exangueS,nec plus moerore quam metu cofectas, omni diuina οἱ humana spe destitutas erexisti, subleuast i, redemisti: uitam earum, ec dignitatem, ecpii dicitiam conseruasti. Hoc mater, hoc prouinciae tanto ec tam immortali benesi
cio deuinctae uirginem ope tua recreatam, uirtute tua defensam, tuis armis inimicorum creptam iniuriae, desponsatam a patre prius animo, tun C cortatim opere tibi collocant, uidelicet ut eundem generum, atque uirum habercnt, quem ha
hebant Sasteriorem & uindicem. Hactenus rudimenta uirtutis ec fortitudinis tuae diximus. Quid illa, quae mox egistic' quam famigerata quam mira quam uisenda Nato tibi filio ciuiles ortae seditiones sunt Morinis autoribus: quorum Opera factum est,ut charissimum tibi pignus,nescio quo pretextu custodiendunt ec asseruandum eriperetur. Fuit hoc eorum non per dia, non desectio,princeps
gloriosissinae, sed lati uis hoc agentis, ut per intestina quot bella clarior ec celebrio x
220쪽
hrior fieres. Nec enim plus eos amat fortuna, quos indulgenter habet,& quibus parcit, sed quos iactat, quos exercet: alioqUi clari nec bello, nec pace duces intelliguntur, quibus omnia prospere cedUnt, sed quibus contingit per labores, poran umnas, per in comoda splendescere.Nam ut secundae res flaticem,magnum certe faciunt aduersiae. Alexandrum illum Macedonem sunt qui minus egregiu bel lo ducem fuisse praedicent, quod ei nullius pugnat non secunda fortuna fuerit,
quodq; in ipso rerum incremeto nondum uertentem fortunam eXpertus, ita de cesserit. In te uero, quem certa syderum decreta sceptro patris,& lio destinaue rant, quid mirum si aliqui operam dederunt, ut tristiora tibi tempora incideret, ne aut uirtus quiete languesceret, aut parum dignus imperio fuisse uidereris qui omnino futurus esses imperator. Itaq; continuos nouem annos in castris ages dissi
cissima quin bella profligasti, Gallicum, siue Francicum, Eburonicum, Sicam hi icum, Batauicum, Morinicum: quod quidem postremum haud facile iudicari potest,utra tibi re gloriosius fuerit, eo ne quod filium tam diu tibi ademptu auulta sum in recepisti, an eo quod nobilissimas gentes, scientissimos bellicae rei popitos, urbes opuletissimas ad deditionem οἱ poenitentiam compulisti, id quod nec Carolus socer, nec pro cer Philippus excellentissimi diices, hic bello ille sapientia, consequi potuisse memorantur.Non cogito Panegyricum, reX clarissime,no
laboro uerborum ambitu,nihil amplifico, nihil alleuo, sed decurro per capita, renudas rerum a te gestarum summas attingo. Mirantur tamen haec omnes,miran
tur etiam citra fucum & negligenter effusia plus mirentur,si qui te propius intro
spicerent, ec uirtutes eas intuerentur, quarum praesidiis munitus, tot insignes uitactorias, tam multa belli decora consecutus cstes: uideretur istud os tam probum, tam facundum,haec tracta de coelo species, ista lacertoru& pe toris firmitas, hic totius corporis uigor, haec animi tempestiuitas, sc uolucritas , hic imperatorius ardor oculorurn preterea quam scroX in praelio,mitis in cbtubernio, estus iis aliis, tibi parcus,in castris non ueste, non mensa praecipuus. Aguntur hyemes cum cae tero milite sub pellibus, sudantur aestates aequaliter: Epulae modico & castrensi cibo contentae.lam quis icitertius castriS locum capiat ccomeatus expediat ho
stem ludificetur ' pugna: tempus eligat ' aciem instruat urbes obsidione cingat c ecpuero partes imperatoris, ec optimi ducis imples,militis non imples. Nulla tibi castrense munus sordet, non stare pro signis,non excubias serte agere, no uallum ferre,135 speculatu egredi primus inire praelium, postremus excedere, utrilliuxta doctus, opere militem,& consilio ducem agere. Nullam tibi uel principalis fortuna, uel maiestas 1mperii functionem remittit, nihil tibi parcis,nihil hia diris, indulgentissimus csteris, tibi parum laetus:& omnino nihil gregario plus habes, nisi quod plus laboras: ratus id quod est,non tam honore, quam onus esse quod regnas: imperatoris hoc esse munus, ut opes 8c magnitudinem si iam non ad am hilum quempiam priuatum,sed ad salutem & commoda Reipublicae conuertat:
uti non imperium sibi, sed seipsum imperio dedititium faciat Sed 3c illa tibi peculiaria feruntur, diligere quid em omnes,sed amicos etiam deligere, n5 oblatos istos, oc passim obuios, de palsitra, de sphsristerio, de fritillo, sed quos ad innocentiarn,patientia, continentia, ad algoreS, ad aestus, ad opera militaria sepius explo raueris Nec enim amici sunt, quicunq; uos sequunt alioqui tam multi, ij sunt, ut PlutarchuS inquit in culina muscae,quae cu ipso nidore confluunt 8c recedui sed quos amicitia dignos esse iudicaueritis, eos debetis uos ultro sequi. Itaq; cum ius qui se tibi aliquando uirtute comendauissent, c5suetudine delectassent, utilitate
demeruissent, in omnia familiaritatis ossicia descendis, ec Caesare obliuisceris, ut