Descriptio provinciae Moxitarum in regno Peruano

121쪽

CAPUT III.

septembri, & Octobri suscipitur, cum scili

cet imbres increbrescunt: mense autem Fe

bruario bulbi jam effodi , usuique adhiberi

possitnt. Neque tamen plus Vice Unae te ra eximitur , quam quod necessitati praesenti sussiciat, partim quia aestu cito arescunt,& corrumpuntur ἰ partim quia intra terram relicti continenter ingrandescunt. Saepe unico in cumulo quadraginta reperiuntur se- moris humani Crassitudine , quorum non pauci ad dimidium excurrunt pedem loniagitudine. Duplex autem radicis tam salubris habetur genus. Unam Hispani vulgo dulcem , indigenae vero Cuhupam ; alteram illi feram, hi Mapthere vocant. Illa citra praeparatio nem ullam edi continuo potest: haec succum nonnihil venenatum continet, qui proinde

erebro elui , & exprimi debet, ne febrim, ac violentos capitis dolores interdum haud sine delirio , tormina item, ac vomisionem, G ω pro

122쪽

L1BER SECUNDUS. Provocet. Tanta porro generis utriusque

est adfinitas, & similitudo, ut vel indigenarum oculos fallat. Fera humanis usibus multo est accommodatior , quae proinde fe-xe sola plantatur, & colitur. Μandioca dulcis continuo, Ut eruta est ,

coqui, & cibis quibusque admisceri potest: affatur vulgo calidos inter cineres prope focum sepulta, nec tamen quidquam de mutat de nativo candore , & plerumque sic tenerescit, ut foliis involuta mens e inferri debeat. Sapore ad tostaS accedit castaneas , quaS tamen dulcedine superat. Sole desiccata, aut rigori nocturno exposita, diu adservari potest ; durat tamen optime in ipsis radicibus, ubi continua , ut diximus, insuper accipit incrementa, & biennio etiam perstat integerrima. Fera tametsi nec co. qui, nec affari integra possit, est tamen ad usus vitae praestabilior. Rastro, sicuti apud nos nasturtium solet, comminuitur , cre

123쪽

CAPUT III. I throque eluta succo illo noxio compressionis ope penitus liberatur, deinde sole siccatur, torrefit, ac farinae formam induit, quana panis loco epulis adsidentes adhibent. Sunt , qui placentas palato admodum sapientes pinu sere ex eadem norint. Interdum in lamellas tenues raphani instar secatur , & ad solem siccata facile conservatur. In alimento suppeditando pani Europaeo neque sapore , neque nutriendi facultate quidquam comcedit. Hiriones Americani sunt quaedam veluti amygdalorum species , excitandae vomitioni,& procurandis egestionibus aptissima. Nascuntur in frutice quodam humili , possimi.

que etiam recentes edi. Stoinachus paulo

robustior ferre octonos potest. Ceterum s comminuti calida subigantur, praeberi teneriς etiam infantibus solent , unde expresius succus alvo ciendae vulgo adhibetur. Postquam in furno desiccati rediguntur in pul-G 3 Veres,

124쪽

'rox LIBER SECUNDUs. veres , quotidiana adtestante experientia , sublevant aegrotos adeo salubriter , ut Veiapsa suriationis die cibum quemviS , aut haustum capere , citra detrimentum possint: indigenae quidem balnea consueta ne tunc qui dem intermittunt.

Cobarese a frutex humilis, spinisque

obarmatus est , quem siquis vel oris halitu adflet, vel extremis contingat vestibus , f Ita situ horigontali e ramis utrinque pendentia continuo adiurgunt , ramumque amplectuntur , ac penitus obtegunt , quod non sit, si a quovis alio animali contrectetur. Indigenae, ad fabulas suapte propensi, rem Omnem timori adtribuunt, quasi vero frutex iter molientibus spinarum suarum aculeis permolestus metuat, ne vindieta studio a commeante homine exscindatur.

Ad fructus edules quod adtinet , de Chirimoia, & Pesta jam alibi meminimus.

125쪽

stat. Μole maximos aequat melones : s eo fragrantissimo sic redundat, ut, quum in lamellas dividitur, Iancem admodum capacem eodem repleat. Utinam perinde Ω- veret valetudinis More in America recepto , postquam in segmenta concisum est, probe eluitur, deinde saccharo aspersum vino perfunditur, & additis cinamomi pulveribus temperatur. Concludam hoc caput, ipsis Autoris verbis , in quibus sicuti veritas , ita cumprimis elucet animi candor. se Praetereo D multos alioS fructus, tum ne in immenis sum excrescat opus: tum ne lectoribus niam inium appetitum erga Americanos , &is erga nostrates fructus nauseam cum d D mno Venditorum moveam. Patet iter in is Americam, eant, & in veritatem meam rum narrationum inquirant: eant, & pa-

126쪽

εo4 LIBER SECUNDUS.ω latum delicatissimis illarum partium mi-- ctibus pascant. Sed meminerint prius Scis itineris, & incommodorum , quae ipsis

is perferenda sunt, quibus forte inducenis tur, ut suum cuilibet lubentes relinquant. D Ita pariter praetereo tot arboreS , quaS,' PotiuS marmora, quam ligna, vocari orii, porteret 3 adeo enim dura sunt, ut securem reS complureS confringant , & centum in etiam annis aquis sepulta integra, & sa- ω na CXtrahantur. Praeterea, cujus coloris

D ligna petes, quae non illico reperias λ Quid in dicam de mixtis lignorum coloribus ὶ quidis de illa glabritie, ac pelluciditate, quamis torno elaborata acquirunt, ut Vitrum po- in tius, quam lignum credas quid de tanis to quorundani pondere , ut ferrum in , quenti Utinam eae regiones non forent D tantopere dissitae , aut mare vicinius tQ Quis enim erit, qui ligna haec mulis usi, que ad viciniorem urbis Arica portum eo

127쪽

CAPUT III. Iosis ferat, quingentis forte leucis a Μissio. ω nibus dissitum Z Evehuntur quidem non Q nulla e Brasilia, sed quae toti Europae 1uNis ficere nequeunt: alia vero ibidem miserem computrescunt, quin unquam ea Visuriri sint Europas , tum ob rationes dictas ok tum quia nonnulla sunt Μissionum illarum is peculiaria, quae proinde frustra apud Lu- ω sitanos quaesieriS,, ,, Ad plantas quod adcinet, fateor meis earum examinandarum ignarum esse. . In-- dolui & ipse non semel , cum tantam is copiam, & varietatem herbarum aspiceis rem, & hominem me non habere Iamen- , latus sum. Sed quis medebitur malo se huic Z Hispanis planta una , herha unicam auri, argentique fodinae sunt , & forte in eandem incuriam, cuicunque demum na- ω tioni obtigillent regna illa, defleremus ris vix enim mihi persuadeo Germanos Ita-

128쪽

1o6 LIBER SECUNDUS. , generosi, & ab auri amore tam alieni, , , ut prae illo plantis, aut herbis conqui- ,, rendis vacarent. Uerum ut fatear , quod ,, sentio , Hispani terrarum illarum incol ,, si carnis frustum pomis terrestribus permixtum, & copioso pipere Turcico ad- spersum habeant , haecque omnia digitis comminuta in stomachum trajiciant, nimis hil, ne de plantis quidem hortensibus ,

is quae mens S nostraS tantopere ornant, Co

,, gitant. In Missionibus major reruni ha- rum cura inducta fuit, sed eventus & laborem.& spem plerumque fefellit. Alia D semina nunquam nascebantur ; alia ger- minabant quidem , sed vel ab in1ectis, se formicis praecipue , devorabantur , velia quasi momento in altum excrescebant, de ,, vel in semen abibant, vel exsiccabantur. , Alia progerminant quidem , & succre- ,, scunt , sed tam sunt plantae parvae, eX succae, & insipidae , ut animum omnem adiis

129쪽

adimant. Tentarunt nonnulli Patrum ,, plantare uVas: crevere quidem, immo , o & quidem bis eodem anno, fructum de , ,, dere. Sed quid i quamvis racemos pa- , pyro involverent, tot apeS , Vermes a,, formicae convolabant, ut non nisi paucissilis mas uvas, easque acidas, & insipidas gustare meruerint. Unde non farina m o do, sed & vinum pro sacrificio dunt, D Xat Celebrando quotannis semel partimis mulis , partim fluvio deferebatur, idque, tersentarum leucarum itinere,,.

130쪽

LIBER TERTIUS

CAPUT H.

De Mammatibus. I res sunt apud Μoxitas Tigridum spe- CieS, aut, si malis, varietates. a) Min,

mae cervorum ad instar ruta corporis modo Africanas aequant, ceterum felium vul

garium habent similitudinem b Tametsi

autem equum, aut Vaccam adgredi non audeant ; cervos tamen, damaS, Vitulos,

ac hinnulos praedandi causa invadunt, & quidquid

a) Non Tigrides , sed Felitiin tres vere distincte species sunt, vocabulum tamen Tigridis cum Autore retinebimus. ἰὸλ Forte Felis coneομr Linn. seu cingonar Buffom