Descriptio provinciae Moxitarum in regno Peruano

221쪽

mine soleant, sepissime fit, ut, si forte no ictu cuigiles, lunam , & stellas veluti sub dio e lectulo videas, aut, si repentinus imber ingruat, tuo in cubiculo balneum deprehendas, tecto omni paucas intra horas in subterraneas formicarum cavernaS aspor

tato.

Sed longe sunt perniciosioreS, quae ColumnaS aedium , omnemque ligneam supellectilem in farinam quodammodo redigunt, non sine praesentissimo ruinae periculo: nam ligna extrinsecus nullum vitii praebebunt indicium 3 at, si manu contrectes , externum solummodo corticem deprehendes, quem ipsum facile in pulverem redigas. Credi vix potest, quantum pestis ista silvas devastet, erodendo arbores navigiis , aulibusque struendis idoneas. Albae sunt, & obesti, lentissime gradientes. Si irritentur, humorem quemdam lacteum ex ore dimittunt, quem Indi tanquam fermentum quoddam corruis

222쪽

1oo LIBER TERTIUS.ptionis esse putant. Cum aqua sit illis exitialis, imminente imbre perfossis parietinis

in aedes irrumpunt, alisque instructae pervolitant, cistas, & scrinia invadunt, Veis stes, praesertim laneas, in frusta concidunt, sericeas autem , uti S chartam, humore illo lacteo, an excrementis λ sic foedant, ut

usui deinceps nulli esse possint. Aliae, quas Autor vagitatores adpellat, colore sunt nigro, & quaedam pollicis longitudine, sicuti nonnullam utilitatem, ita

molestiam non parvam adferentes, nec unquam seorsim , sed, ut apum examina, facto agmine de cavernis subterraneis in aedes irruentes. Nomen ex re profecto habent rnam parietes, scrinia, supellectilem, vorbo rimas omnes solicite pervestigant, & insecta cetera in fugam agunt. Siquod prorepat e latebris , pedibus ejusdem se se, quotquot possunt, adpendunt, ac ponde re ipso in pavimentum detrahunt, atque in

223쪽

CAPUT V. 2o Ireceptacula sua deportant. Eadem seduli . late peragrant cubicula omnia, & integram domum intra semihoram repurgant. Si res accidat interdiu, nullam incolentibus adferunt molestiam : sin autem, Ut plerum que sit, noctu contingat, dormienteS morsu sic impetunt, ut non nisi in fuga sit praui dium, tametsi etiam tunc multae fugientium pedibus se adpendant. Carent quidem veneno, pruritum tamen provocant non tam cito sedandum. Latebrae formicarum subterraneae, earum cumprimiS, quae arrΟ-dunt arbores, tam sunt interdum spatiose,& more metalli fodinarum in ramos varios sectae, ut commeare per easdem possiS.

Regio.Μoxitarum diei ex vero potest ciniphum, & Culicum patria, quibus genS diu , noctuque sine intermissione divexatur. Lumen nocturnum sepe exstinguunt, & in Ora loquentium involant, ut adeo propestuvios nς cibum quidem possis, nisi celer

224쪽

L1BAR ΤERTIUS. 1ime inambulando, capere. Curiones fia- bello e plumis struthionum composito se se, quantum possunt, tuentur. Noster, ut preces e libro recitare posset, tres adhibere pueros debuit, quorum unus a facie, altera tergo, tertius a pedibus insectantes arceret. Iidem noctu adpensis circa lectum limteis , indigenae vero igne exstructo se defendunt, quorum utrumque in tanto regi nis ardore pene malo ipso pejus remedium est. Verum pecora omni fere se se tuendi adminiculo destituta, explicari non potest, quantopere CXcrucientur: cibum quidem certe non nisi in umbra, aut ingruente pluvia possunt capere: quare proximis post eis iuvionem recedentem mensibus, cum relis quiae in locis humilioribus etiamnum restagnant, pilos omnes perdunt, & sic mar-Cescunt, ut vix ossibus haereant, immo non raro morsibus continuis , atque inedia per

eant,

225쪽

commemorat Autor. Ρrior ea est magnitudine, ut vix possit vola manus contegi,

pilis conves ta violaceis , saliens ad passus humani distantiam, dentibus superne binis,

totidem inferne instructa, veneno autem

tam exitiali, ut non cedat viperae. Non in silvis modo, sed in ipsis etiam cubilibus hospitatur. Altera innoxia, satis itidem magna, arboreS per campos occupat, & ex una ad aliam, etiam intervallo passuum duodecim, protendit fila tam candida, &densa, ut e longinquo telam quampiam crederes extensam, quae quidem sericis nec subtilitate, nec tenacitate quidquam Conc dunt, ut adeo nullum sit dubium, posse ex iisdem rite tractatis telas contexi tenuissimas, cum mensibus Novembri, & Decembri arbores, & campi iis albescant. Scorpiones vulgares majore, quam alibi, exuberant numero: morsu gravissimum

226쪽

2o LIBER TERTI Us. mum plerique dolorem, non tamen mor tem adserunt, ac in putridis arboribus maxima copia deprehenduntur. 1 carum examen est immensum. Nihil ab his tutum: carnes omnis generiS momento inficiunt, & ovorum foecunditate

vermibus complent. Sunt, quaS aviculas Eine putares, quae jumenta acriter insectantur, pungunt, atque sanguinem miseris et ciunt. Videres equorum gregem in campis tanquam rabie correptum propter Continuam infestationem sus deque celerrime discurrentem.

Plena item sunt Vesparum omnia, quae colore quidem, & magnitudine disserunt,

omneS tamen acerbe pungunt, ita ut facies foedum in modum tumescat , & brachium diebus compluribus ossicium consuetum neget. Favum more apum in cavis arboribus componunt: sed quae omnium sunt

maximae, & infestissimae, sub terra nidos

227쪽

construunt, unde caterVatim non raro e

rumpenteS pecudes, & homines ex improviso invadunt, neque ullum tunc est in fuga praesidium: insequuntur enim fugientem. Indigenae in terram se abjiciunt, ut spicula pungentium devitent. Cucaracina. vel aliis Idipire locus is nostratibus adfinis, colore apud adultoS rubro, aut su halbo, habitat in aedibus, ac tenebris ingruentibus prorepit e latibulis pervolitat, arrodit, & inficit Omnia, cum PrimiS autem cibaria, nec, nisi a bufonibus , & mimicis visitatoribus , exstirpanda. Ovula folliculo quodam obducta, & pol toetiduum excludenda, libris, aut parietibuS genere quodam glutinis tenacissime adnectit, ut adeo parietem dealbatum noctu, prae folliculorum multitudine , crederes peristromate quodam esse inductum. Hominem etiam interdiu molestat, sed dormienti prae-

228쪽

Σos LIBER TERTI Us.cipue cutem morsicat, & per Vultum re .ptando somnum eripit. Binch a scarabati magnitudine cutem dormientium si militer invadit, sanguinem que fugit, rei icto tumore haud exiguo , prurigine quidem certe tanta, ut multi cogantur acu, vel cultelli cuspide tumorem perfodere, expressoque sanguine pruritum

sedare.

te , colore atro , magis etiam est infestus; nam se in cibos adservatos insinuat, quos si velis edere, necesse est in partes minutas dividere, ac singulas frustillatim inspicere, ne scilicet dentem figas in insectum foedi stimum, cujus vel digito contrectatimior est intolerabilis, nec facile depellendus. Qui su pini dormiunt hianti ore, ει-pe experrecti unum, alterumve in eodem deprehendunt. Unicum hoc est genus, quod

229쪽

CAPUT U. 2o7 nec anateS aud gallinae, nec rmicae vel husones adpetunt.

Eique, de quo jam meminimus, ins

Etum diris omnibus, ut cum Autore loquar , devovendum , pulici simillimum exundat in sterquiliniis, platearum pulveribus,& conclavibus, quae aut non CVerruntur,

aut occlusa servantur. Pedum priecipue digitos infestat, in quos pertusa cute se insinuat, ac, nisi intra horas viginti quatuor effodiatur, cumulum ovulorum tenui solliculo inclusorum, pisi magnitudine, intra carnem ponit, quae paucaS intra horas V, tam consequuta per Corpus diffunduntur. Ingressum pulicis prodit prurigo VehemenS , puncturis quibusdam interpolata. Ope aci- culta non sine dolore eruitur, si tunc

rumpatur, Vel ovula omnia una cum folliculo non eximantur, foedum exoritur ulcus,

mensibus duraturum. Effossi vestigium sebo , vel tabaca obstruitur. Credetne lectoral,

230쪽

ab animalculo tam minuto hominem eneca ri y Duas commemorat mulieres Autor, quae propter metum, ne visitentur , atque ab insecto isto repurgentur, in silvam refugien-εeS non multos post dies semivivae fuerunt reducis, atque etiam reapse exspirarunt. Porci ungulis pedem confricando, canes

dentibus pellem arrodendo se liberant. Non multum abludit Iliose, Hispanis Garrvata, folia arborum in silvis obsidens, & cuti praetereuntium tanta inhaerenS tenacitate, ut avelli non sine vi debeat, ac , si aculeum in corpore reliquit, ulcus oriatur diuturnum, aut laedatur nervus aliquis nunquam deinceps restituendus. Indi folium quoddam igne calefactum eidem identidem admovent, ut spiculum ipsemet extrahat, seque revelli patiatur. Maximus ViX aequat lenticulam, sed intra biduum sanguine fartus globi plumbei molem consequitur. Minimi rubicundi sunt, & ab Hi