장음표시 사용
101쪽
Eκhoe autem Ioco Christium manifeste Apostoluaden pronunclauit. Unde Athatralius haec in commentariis edisserens sic ast. Angeli inquit creati sunt di ad eos illud referim qui facit Filius vero nequaquam cieatus est nec de eo illud qui tacitest dictum quin potius r illesti dominus di deus est quod plane thronus iste testificatur qui principatus e imperii argumentum. Id autem dictum cotra Paulum Samosatenum ti Arrium facit qui simplicem hominem introducunt qui deus cilitti sempiterno imperio potiretur.
inpioris, Vetus tralatio. Propterea abundantius oportet obseruare nos ea quae audiri Erasmi inter mus. Interpres Pauli . δα τουτο δεῖ et bis omis: μας πιπελῖν τοις Muncto ι .H- Erasmus. Propterea oportet nos vehementius attendere iis quae dicta sunt nobi . Stunica . Quisquis in graecis litteris vel medioci iter fuerit eruditus facile intelliget in graeco sic elle ut vetus interpres tradurit non ut Erasmus paraphrastes. ranquam autem in eundem recidat sensum volui tamen illud adnotare ne quispiam in his qui graece nesciunt fortassismistimaret veterem laterpretem graecorus verborum veram ac propriam interpretationem h Ioco praetermisisse ac Erasmuinterpretatione sua illam expressisse.
EX CAP. II. xci, Vetus tralatio cruorum cadauera prostrata sunt in deserto Interpres Pauli.
hic significare talo is ἐν τῆ ἐρήμω. Erasmus auonam membra conciderunt in descrupum Nacio. Et in annotationibus inrorum cadauera , - κωλα idest quorum membra. Stunica . Videtur per hanc Erasmi traductionem quod ludaeorum membra conciderunt in desertoides quod membratim hebraei in heremo illa ceciderint quasi putreticta habuissent corporum membra Caeterum Apostolus non id quidem lignificate voluit sed ad illud allust quod Numeri capite. 4. legitur ubi cicitur in hebraei a tria Νn m pro quo beatus Hiercnymus sic traduint. In soli
άλα υμων quo in rapite hanc dictionem κωλα hoc sensu politam non semel sed iterum ac tertio reperies.
EX CAP. U. α xi Vetus tralatio Omnis nam* pontifen Interpres Pauli πας ψ' .ia ex inium Omnis sacerdos. Stunica a xii sacerdotem significat qui eraece dicitur Ite i. sed principem sacerdotum ab I xὶ quod est princeps Ii εὐι quod sacerdotem sonat.Frinceps autem sacerdorum idem xii ii, pontifekdscitur non sacerdos simpliciter. Ioannis. I. Vnus autem einspus Caiphas nomine cum ella pontife anni illius es Nitess.Graece M Ii δέ ςτο di paulo post. Hoc autem nona semetipso dixit sed cum esset pontifra anni u
gi κτευσεν Hoc autem loco non de qualicuit placerdote postolus loquitur sed desiimmo sacerdote idest de pontifice qualis fuit Aaron no enim alius pieterquam summus sacerdos poterat os erre dona di sacrificia pro peccatis: unde statim subdit Nec quisquam summit sibi honorem sed qui vocatur a deo tanqnam Aaron. Huic autem pontifici Christum comparat eum ait sic di Christus non semetipsum clarificauit ut pontifeκ fieret: sed qui locutus est ad eum filius meus ea tu ego hodie genui teticaetera.
102쪽
. Vetus tralatio . Proserens autem spinas ac tribulos reproba est donialedicto Erasitis,
prONinia. Interpres Pauli &φερουσα δνακανιας in τριβέλους αῖρκιμος υ καταρμ ' rei ἐγγώς. Erasmus. At quae Od erit spinasti tribula reproba est S. maledictioicoliau. 'Stunica. Miror tam profundum Erasmo obrepsisse somnum ut ei Zίλου ides tribulos qui graece masculino genere proferuntur neutraliter hoc loco tradiINerit. Osrid autem mirum si is qui adultera bella diκit pro adulterabis Matthaei capite. s.ci palpeatur pro palpent A u. 7. tribula hoc loco diserit pro eo quod tribulos dicere debuit, vulgata editio habet. Sciendum tam tribula neutro genere instrumenta illa eme quibus meli ea triturantur Hispani trilios appellant. Varro Rerum rusticarum libro primo capite. r. Espicis in area eκcuti grana quod fit apud alios iunientisiunae. tribulo id fit e intabula lapidibus d ferro asperata Columella tamen libro secundo foeminino genere protulit sie dicens. Et si pauca iuga sunt adducere tribulam di traham polsis Tribuli vero masculina terminatione quos graec τριβολου appellauti sunt quoa abrogicis vulgo dicinius Protulit hanc eandem vocem malculine diuus Hieronymum reuesis capite. 3. ubi dicitur Spinas di tribulos germinabit tibi. Idem ad Eustochium de virginitate seruanda. Et iae latus est tuquit dominus gladius meus si lyd tu pacem arbitraris in terra quae generat
triduloso spinas. Et Vergilius georgicon libro primo Lappael tribuli, EX CAP. VII. Vetus tralatio. Primum quidem qui interpretatur reiniustitiae. Erasmus in tabella ticis
annotationibus Hoc e loco deprehendi potest error interpretationis in libelloqui taliouuliebra
Hieronymi titulo circunfertur de vocabulis hebraicia cum appareat id operis ni dilani pig)aliud eis quam tumultuariam non usus nominis coaceruationem etiam idivus 'lioeed ut
Hieronymus teliatur sese hisce de rebus librum edidi se Nam illic Melchisedece Di tumuponit iam uac modum Melchistare re iustas siue re iustitiae aut reκ pacis siue pacificus. Atqui in hoc nomine Melchisedec nulla voinest quae pacem significetnet Paulus ait Melchisedec sonare regem pacis sed schisalem eκprimere res gςm pacis. Stunici Libellus interpretationum hebraleorum nominum qui in fine bibliarum vulgo circunsertur non Hieronymi titulo censetur sed Remigii ut refert Nicolaus de Lyra super Geuesis capite. 6. Autor autem illius libri quicunt ille iuerit tametsi malus in locis recte laeti hebraica nomina interpretatus es quam plurimis tamen quia non ad hebraicam orthographiam attendebat sed ad latinam tantum di ad dictionum implicem prolationem perperam ct contra hebraicam veritatem interpretatus est. Hae autem nomen Melchisedee recte est ille interpretatus cum divit Melchisedec reiniustus siue re iustitiae . Cum vero addidit aut MPacilicus siue reκ pacis: ad hunc locum epistolae Pauli attendisse videtii ubi legitur. Deinde autem dcreκ Salem quod est reipacis. Alius autem est liber interpretationum hebraicorum nominum qui in fine operum diui Hieronymi risitur a Philone iudaeo graece com situs quem librum diuus Hieronymus in latinum transtulit additis a se interpretationibus nominam noui testamenti ut inprologo Hieronymi super eodem libro apparet. Illic auten Melchisedec sic interpretatum legitur Rra meus iustas. Sed nem in eo libro verae hebraicorum nominum interpretationes omniaci cotinentur cuius quidem rei vel 1κlmum est argumenti quod illat pluribus a locis comentariorum suorum in vetus testamentum Hieronymus
reprehendit neclibro hebraicarum quaestionum eiusdem imprimis apparet, vi interpretationem huius uomsuis istae pro quo Philo vir aut meus videns deum ia
103쪽
terpretatus est penitus damnat se dicens. Illud autem quod In libro nominum laterpretatu Israel vir videns deum siue mens videns deum omnivi pene sermone detritum: non tam vere quam violenter mihi interpretatum videtur.Hic enim Israel per has litteras scribituruod sin. res aleph lamed. qiiod interpretatur princeps dei siue directus des. Vir vero videns deum his litteris scribitur ut vir e tribus litteris scribatur aleph lod sin ut dicitur ais videns intribus res ales he. di dicatur rahe porro et in duabus ales di lamed di interpretatur deus siue Urtis. Quamuis igitur grandis autoritatis siti di eloquentiae e ipsorum umbra nos opprimat qui istaei virum siue mentem videntem deum transtulerunt nos magias alpturae di angeli vel des qui ipsum istae vocavit autoritate ducimur quam cuiuslibet eloquentiae saecularis . Hactenus Hieronymus Nostris vero temporibus vireterna dignus memoria Franciscus Cisnerius Cardinalis Toletanus Hispaniam Primas praesul ac princeps noster culti sacrarum litterarum studio summopere duceretur ait easdem omni eκ parte cuperet illustrare quod di Tetraptus illa vereris instrumeiat Origenis Era plum superans eiusdem opera ac non parua impensa nuper impressa ac nouum etiam testamentum graece e latine tacuisum, alia memorare nolim facile indicant cum in sanctorum ecclesiae doctorum ac praecipue
Hieronymia Augustini crebra lectione didicisset plurimum prodesse ad sinctarum scripturarum leaetiorem ac mysticum intellectum veram acri,in ἰαν hebraicorum nominum interpretationem suκta hebraicam originem cognoti: ac supradictos interpretationum libellos umbram tantum veritatis continere prorsus. esse nabsolutosin maiori G parte inutiles multis hebraicae linguae peritissimis vitia accersitis mon enim unius dumtaκat opera tametsi eκqus sita foret litteratura tantum opus perfici potuisset: summa diligentia curauit ut nebraica nomina quae per totam sacram scripturam tam veteris quam noui testamenti dispersa sunt iuria hebraeam orthographiam vere ac proprie interpretarentur ae in ordinem alphabet redigerentur ipsis quidem nominibus non solum latine sed etiam hebraice adscriptis ne imposterum possent deprauari. Ne autem tam utilis ac necelsatius liberaliquo modo possit ignorari: sciat lectoreum esserius in fine copiosissimi illius hebraici vocabularii quod eiusdem Cardinalis iussu Paulus Coronet Segobleusis com
Posuit tametsi ανωνυμ sertur m M'dumst ad communem studiosorum oninium
ignis , Vcta tralatio . Sanctorum minister di tabernaculi veri Erasmus in annota
idest nis ci tionibus Sanctorum minister λειτουργοι quod non simpliciter sonat ministrum: ma dies sed ministrum sacrorum qui lanetatur os o sacerdotii pro aliis. citunica. Sciendum est quod hoc nomen λδετιυεροῖο idest ministero verbum Αἴσαργε idest ministro S λειτουρ, in idest ministerium non ad sacra solum sed etiam ad profana pertinere repetiuntur: imo a profanis ad lacia, alia quam plursma translata sunt. Si Paraditas quod hortii sonat di Angelus quod nuncium Diabolus quod calumniatorem di Latria quod seruitiatem di Eccletia quod conuentum siue contioneni Euangelium quod bonum nuncium di Martyr quod testem alia adhune modum complura a profanis ad sacra pertracta sunt . Et ut ad nomen λδετουργος redeamus non solum ministrum sacrorum sonat sed quemlibet etiam ministi um ido di in sacris quos litteris reperitur nedum in gentilium libris Secum o Regum .i3. Eiecit tam eam minister illius foras. LMR. sic s. v ni ο -υροῖς του μνω εἰ idest Et eiecit eam ministerim a foras. Et
104쪽
quarto Regum. 6. Consurgens autem diluculo minister virides immo ἔρισίν aras το γος του ανερ οὐ του ιεου. Et secundo Paralipomenon capite. 9. Et Otricia milustronam eius is Ἀασιν δετ υργων irris. Agitur enim illic de minit tris Salomonis.
Vetus tralatio . Super quae erant cherubim gloriae Interpres Pauli uari h s. fit A Jon χερουβιμ p. . Erasmus. Super hanc autem cherubim gloriae. Erit anu interror. rationibus. Super quae erant Rubri idest supra illud autem me supra illam ut reseras ad aream attestantibus scholiis graecanicis. Mihi videtur rectius referri ad tabernaculum.
Stunica Veleκ hoc loco facile iudiears potest quam parum eruditus Erasmus iste sit in sacris scripturis meκlstimati illud gumi referri polle ad tabernaculii quasi alicubi legatur cherubim supra tabernaculum fuisse posita on potius supra arcam ei amenti idest supra propitiatorium quod di oraculum dicitur quod quidem arcae testamenti erat opertorium. Eκodi et . Facies di propitiatorium de auro mundissimo . Duos cubitos di dimidium tenebit longitudo eius di cubitum ac semissem latitudo . Duo quin cherubim aureos di productiles facies e viralParte oraculi Cherubinus sit in latere uno S alter in altero. Utrunt 'atus propitiatorii tegant κpati dentes alas di operientes oraculum respiciant pae mutuo versis vultibus in propitiatorium quo operienda est arca in qua pones testimon: uni quod dabo tibi. Inde praecipiam eccloquar ad te lupra propitiatorium scilicet ac de medio duorum cherubim qui erunt iuper arcam testimonii cunctaritiae mandabo Per te filiis istaei. Et infra capite. 37. Fecit propitiatorium sdest oraculum de auro
mundissimo duorum cubitorum S dimidii in longitudine S cubiti ac semis in latitudine. Duo etiam cherubim eκ auro ductili quos posuit eκ trassi parte propitiatorii: cherub unum in summitate viaius partis di cherub alterum iu summitate Partis alterius, Duos cli erubim in singulis summitatibus propitiatorii κtendeates alas di tegentea propitiatorium et mutuo di illud respicientes . Hae autem oportuit Eraimum legere cum praesentem locum in annotatiouibus eκplicaretrocnon quod noli idest tabernaculum in graeco erat generis sceminini illud αυῶς ad tabernaculum referri rectius sibi videri retulisse cum e supradictis autoritatibus liquido cognoscere potuisset supra artam testamenti cherubim fuille posita non su
Vetus tralatio. Est autem fides sperandarum substantsa rerum argumentum Dissimiliones
non apparentium. Erasmus in annotationibus Hiequsdam ridicule nugantur cit C II:
ca hanc definitionem ut ipsi voeant cum non sit finitio sed eacomium fidei . Si quidem hoc eκordiolo ingreditur fidei laudationem: m et exemplis ostendens quantam vim habeat fides: nisi forte putant esse finitionem ubicunt legerint est. Veluti si dicam litterae sunt in rebns aditersis solatium in secundis ornamentum hanc eruditionis laudatiunculam eκistiment ad definitionum leges erigendam dic. Stunica. Non hoc encomtum est fidei ut impetitissa me Erasmus in annotationibus retulit a ui enim laudari Ohis verbis fides dici potest a uae autem laus est fidei quod sperandarum rerum substantia argumentum non apparentium dicatur. Ne seκemplum quod de litteris attulit ad rem facere videtur si quidem multum est dispar ei quod de fide hic dicitura sed volens Apostolus Paulus eκemplis ostendere quanta sit fidei vis: ab eiusdem diffinitione orsus est. Unde Athanasius Praesentem eκplicans locum stetit. Diffluit ital nobis have fidem alto. Fides qus
105쪽
dem eorum substinua est quae nondum subsistunt qualis est resurefila quae nondus
laetin sed fides hane facit, futura credaturo hanc nobis tant prae oculis ponit Sc. Erasmio rei Vetus tralatio . Fide muri Hiericho corruerunt circuitu dierum leptem. Innianusmo terpres Pauli . WIς τε ἡ κατεπισε bracia in tetri τῆς κιι ρας . Erasmus Per fidem moenia Hiericho cociderunt cincta ad dies septem. Et in annotationibus. κυκλωδεντο ἐπὶ ria ἡμερα idest circundati siue obsessi. Stunica. Non intelleκit hunc locum Erasnius Roterodamus: alloqui non distessisset a vetere interpretatione quae graecum vere ac fideliter e,prestit. Non enim hic dicit Apostolus quod ad septem dies berunt cincti aut circundati siue obsessimuri Hiericho pluribus enim quam septem diebus urbs illa a Iosue di popula istae litico obsessa fuit sed quod circuitu dierum septem muri corruerunt dii quides per fidem. Quid autem circuitus iste dierum septem fuerit e Iosue capite seκto unde huius loci intelligentia pendet facile edocemur. Si enim illic Iegitar Dirat. dominus ad Iosue. Ecce dedi in manu tua Hierichodi regem eius omnest lartes viros Circuit urbem cuncti bellatores semel per diem sic ficietis seκ diebus Septimo autem die sacerdotes tollent septem buccinas quarum usus est in iubileo dc praecedant arcam foederis septiest elicus bilis ciuitatem dc sacerdotes clangent buccinis. Cuni insontierit vo tubae longior ato concisior S in auribus vestris increPuerit conclamabit omnis populus vociferatione mimam muri funditus corruent ciuitatis ingredienturi singuli per locum contra quem steterint di caetera.
EX CAP. NII. et ty*bti in i propter unam erum vendissit primitiua sua anterpres
Pauli. b. αντ βρίσεως μιοῦσί πεγγιτο et ne οπικια σου Erasmus. ui uni edulio permutauit ius primogeniti. Et in annotationibus. Uendidit a rim.i.reddidit. Stunica, verbum αurgi isto uiti unde α ρ εγιτ non significat permutare aut reddere, ineptissime Erasmus traduxit sed vendere ut proprie ac vere transtuli vetus interpres fictu. P. . Dic mihi mulier sitant agrum vendidistis ζο μοι ii τοσουτου πω ἰλαπεδ' γε Genesis quot capite. 23 ubi haec historia narratur sie habetur.Cui disit Iacob. Vende mihi priniogenita tua. Quod hebraice sic legitur
EX CAP. XIII. v vij tralati . Cognoscite fratrem nostrum Timotheum dimissum . Interies tam pre Pauli. γιγίσκετε α φιν ΦοιEn πολελυψ .ron Erasmus. Scitis fratrem nou vitrui striam Timotheum solutum esse. Stunica claranquam dictio,iriarum ambigua est &veisndicatini esse potest: vel imperatius hoc tamen Ioco imperantis est O uasi enim rem nouam di illis adhuc incognitam Timothei iberationem in sine huius epistolae Paulus hebxis signfficauit E italla enim haecepistola ab Apostolo ad hebraeos scripta est, eκ esu sine apparet ubi dicitur . Salutant vos de talia Datres. Solutionem igitur Timothel quae Apostolo primum innotuerat tanquam non ingratam eisdem denunciat quod di graeca ipsa phrasis apertissime demonstrat ac deinde una cum eo se ad illos venturum Πgnificat cum est. Cum quo si celarim venerit videbo vos
106쪽
ET tralatio. Et decor vultus eius depersit Iacobus. Noupim a
Et decor aspectus illius petiit. Et tu annotationibus 2 - Decor vultus eius . cuid ego audi, Etiam herba vultum habeto caetera. Stunica . Non ego video cur tantopere Erasmus hic debuerit admirari. Nam tametsi nitu cis πον di vultuti faciem di aspectum sonet: ac vultus non nisi de homine dicatur: nihil tamen impedit quin metaphorice for ino aut herbae adaptetur cu praesertim decolore eiusdem ac viriditate Iacobus apostolus agat: a vultus in homine id proprie significetes quod pro animi pallionibus in varios mutatur colores ut tu Pallorem ac ruborem dc reliqua id genus alia. Vetus tralatio . Ita di diues sistineribus suis marcescet Iacobus οὐ vi ata I salsaErasmi
sua marcescet. Et in annotationibus Decim Vide num legi Possit παριας ut sit in abundantia. Stunica . Cum textum Erasmus traduceret non intellexit ut apparet dictionem πορῖα Siro itineribus quod eadem dictio significat abundantiam perperam trauitulit. In annotationibus vero errorem dillimulans Vide inquit num legi Possit πη ας ut sit in abundantia. Sciendum igitur in omnibus graecis codicibus Q κοας ni legi per. i. diphthongon idest itineribus non senti per tota quod abundantiam significit. Est autem modus isquendi hebraicus iter sive viam non nunqua tu Ponere pro ipso vitae processu quod saepissime tu sacra scriptura veteris testamenti reperitur. Vetus tralatio. Deus enim intentator malorum est.Ipse autem neminem te Sinprosta aetati Iacobu λ λὶ ausi ας Qς κακων os οἰs ut rur εα Erasmus. Nam 2 ζα ηι deus ut a malis tentati non potest: ita nec ipse quenquan tentat. Stunica Graeca littera te prorsus habet ut vetus tralatio continet non autes ut Erasmus falso ac improprie traduκit. Siquidem in graeco non est hic aliqua dictio quae significet ut aliquid tale Est autem huius litterae sensus, ecclesiastici doctores Aponunt. Nemo cum tentata mala scilicet ex iniqua tentatione dicat quoniam adeo cuiatur Deus enim intentato maloruest hoc est non est immitsor malarum rentationu. Ipse eni3 neminem tentat huiuscemodi scilicet tentationibus hoc est malis es stagitiosis sed unusquis 3 abstractus di illectus a sua concupiscentia taliter tentatur. Hoc autem loco ut glosa refert ordinaria Apostolus Iacobiis illorum destruites rem qui dicebant malas cogitationes sicut di bonas a deo nobis inspirari di homini in quani e necessitate peccare.
vetus tralati . Estote autem factores verbi di non auditores tantum Erasmus 2 '
in annotationibus. Tantum non inuenio apud graecos. ivetaretrata. Stunica . In codice illo graeco apostolicarum epistolarum e Rhodo insula allato qui in Publici huius Compluteusis Academiae bibliotheca repositus est de quo supra fecimus mentionem sic quidem hoc loco habetur ut vetus tralatio continet
107쪽
S non tantum auditores Cauare non est quod Erasilaus escat tantum non inueniri apud graecos. EX CAP. II. Vetus tralatio. Ite In pace calefacimini Iambus ιπαγετε ν ιρήνη Ἀερμα rati. Erasmus. Ite in pace calescite. Et in annotatIonibus is leu;io idest calefiatis siue calescite iniis enim ferat calefacimini di caetera. Stunica Ferebant eo tempore quo tralatio haee a vetere Interprete edita est viri Erasmo doctiores calefacimini. Alioqus unde calefactus participium passivum non enim factus a fio sed a facio passu voce deductum est. Priscianus libro octau Sunt Salia quae in compositione mutant significationem ut eo neutrum simiuter facio quamuis vetustissimi etiam palsue hoc protulisse inueniantur Tintinnius in quinto Bona gratia parus ut faciatur. Et insta. Sciendum tamen quod di facio di facior ut ostendimus vetustissimi proferebant.
Vetus tralatio. Et serpentium ti exterorum. Dcolaisy, με m sutiata Erasmus Serpentium di marinorum. Et in annotationibus ἰαχἰων idest marinorum . Interpres legisse videtur αλλων aut certe scripsit cetorum quod ipsum adhuc in nonnullis eκtat codicibus id scriptor oscitans mutauit in caeterorum .inna mansuescunt di marinae belluaeri delphines. Stunica. Cum in omnibus latinorum codicibus etiam antiquissimis caeterorumhIc legatur non est quod Erasmii eiustimet cetoriam veterem interpretem scripsisse. Non enim id dictio quis graeco legitur significat sed marinorum ne latinus pro genere speciem posuisset. siquidem aut marmorum ille dixisset aut aliquid aliud quod maris belluas designaret. Proinde aut σχλων habebat eκeniplar graecum unde ille traduκit aut certe 'ναλλων quod ab his qui ad hestsas volvae ad serpentes marinas etlam belluas adiungi debere eristimarunt ne quid a natura humana sndomitum superesset in liliati idest marinorum transmutatum apparet.
EX CAP. V. Vetus tralatio. Et oratio fides saluabit infirmum Iacobus. Plix αἱςεως σύσω ον καμνον ni Erasmus. Et oratio fidei salvabit laborantem. Stunica . Verbum καμνι laborare proprie significiti sed tamen pro aegrotare saepisume postium reperim quod videlicet laboret qui aegrotat. Vnde Scindas καμνειν inquit ἰά τοῖ πονῶν ω ἰαγαῖ Doti . - ἰπὶ του νοσ&νδε γε Vr is inri ν αποιανον ν γωλα καμοντων Ide καμεῖν laboraredi operari significat Saegrotare. Dicitur autem S de his qus obserunt Idola mortinorum.
ET tralatio. Si tamen gustastis quoniam dulcis est
dominus Petrus. ζατερ γευσαzε ἔτι χρω ς ο κύρος Erasmus. Siquide gustastis quod benignus sit domin'. Smnica Dictio χρής polysemos est sonat en dulcem ut hoc loco di Psalmo. et . Dulcis di rectus dominus χρος, 4m ευθως ο κυρω . Et suavem, Psalmo. 33 . Gustate ct videte quoniam suauis est dominus γεύσαιθε xlv IPετ ιτι χρως a κύριος . Et in euangelio Iugum enim meum suave est AtDv -χροςος.
Repetitur quoi di bonum significare, Psalmo iis.
108쪽
Bonus es tu Sinhonstate tua doce me iustificationes iras. ἡς,. I xi ii iu
προ ν γ ἴλεά σου. Hoc autem loco quia γε aed idest gustastis est ab Apostolo ditam: aptius erat ut pro dulcis transterretur quo omni eκ parte metaphora sibi conueniret. Vetus tralatio. Superaedificam sni domos spirituales Petrus .aresos GD Ira Massa vetem ευματικος Erasmus. Redisicemini domus spiritalis. Et in annotationibus Ly ἶ-αΣῆranus offensus soloecismo manifestario interpretatur domos in domos piauam. Stunica. Non est credibile veterem interpretem tam manifestarin secime soloecismum sed doni' spiritualis traduκsis ut in graeco habetur di a librariis imperitis huc locu fuisse corruptu quod superaedificamini pluralis esset numeri. Non enim tam hebeti esse potuit ingenio di tam ignarus artis gramaticae ut passivo verbo appositu daret ac latius Nech scriptorii error manifestus interpli aliquo modo debet imputari.
Verus tralatio. Vobis igitur credentibus honor Petrus. μῖν in ου τιμη τοι 'πι des se ab Fεύουσιν Erasmus. Vobis igitur praeciosus est qui creditis. Et in annotationibus. Ni Erasim caluamisqtiam pueriliter interpretatur hune locum Lyranus vobis erit honor in caelesa Vr .
nibus cum Petrus sentiat de lapide prius reiecto a iudaeis di deinde honorato in darguaonia. Praeci natato Si quidem ante vocavit Oτων nunc memor illius ait usa ουν, τιμή idest vobis est praeciosus qui in illum credidistis: iudaeis di non credentibus vilia est. Proinde ne lecto simili modo laberetur nos vertimus vobis igitur praeciosus est qui creditis. Stunica. Non ut ego arbitror pueriliter hunc Iocum Lyranus eκponit sed Erasmus potius falso graeca traduκit. Siquidem τιμή quod nono iiIterpretatur aut praecium hoc loco honoren significat. Quod si apostolus Petrus praeciosum hieescere voluisset ut Erasmus transtulit:potuit rictis o ponere qua dictione paulo autevsus est ubi dicitur Ecce pono in Sion lapide summu angulatem electu praeciosum Pro quo graece habetur Igἡμι is σιω-ακρογοιαον κλευῖὶν εντιμον. Quid quod articulus dictioni τιμ appositus Lyrano prorsus D magatur. Est autem huius litterae sensus. Ecte pono in Sion lapidem summu angularem probatia electum praeciosum haud dubium quin Christum S qui crediderit in eum non confundeturi vobis igitur' ii in illucredidisti aetitio Ior id est honore ob vestram fidem dignieritis in caelestibus scilicet non enim de humano honore hic agit. Non credentibus aut lapis ille de quo quo David. Psalmo. ii T. ait Lapide que ni reprobauerunt aedificantes hic factus est in caput anguli lapis quidem offensionis erit petra scandali. Vetus tralatio. Sive ducibus tanquam ab eo missis Petrus. ιτε-γεμοσιν, AL Hemae μτου πεμ ποιθραι Erasmus. Sive prael idibus, qui per eum mittantur. Et in anno z22 ditationibus γεμοσιν quod saepius iam vertit praesidibus. Nec enim hic Petrus agit de bello sed de his qui agunt in prouinciis Romanbrum quae a praesidibus Caesarum nomine administrabantur caetera. Stunica . Negare non polsumus veterem interpretem hanc dimouem ἡγεμcit alias verti ire praesidem sed tamen cum ducem etiam significet non male hoc los ab eodem versa est. Siquidem praesides illi quia Romanis in prouincias mittebaatur militum turmas secum ducebant di interdum is stri. m eκercitu quo S prouincias abeκterorum iniuria tutarentur e prouincialium colatum acia 3 facile compescerent quod eκ ea in gelica historiaco probatur ubi legitur Pilatum Itideae rectorem Eptae
109쪽
Iesum in praetorio congregauerunt ad eum uniuersam cohortem . Et infra Centario autem binus cum eo erant custodientea Iesum di caetera.
EXCAP IIII. in iopila Vetus tralatio. Nemo autem vestrum patiatur quast homicida aut fur an manraimir. leficus aut alienorum appetitor . Petrus . . ., τ. μοῦ παχε- ω φωνε 44M VJκ η κακοπας κ αλλοτριοεπισκοπος . Erasmus Nel quis enini vestrum affligatur ut homicida aut fur aut facinorosus aut curiosus alienarum rerum.
Stunica rastoc proprie hoc loco vetus interpres traduκit id quidem Erasmus dum nouitatem ut solet insequitur perperam transtulit siquidem παχω verbum non afflictionem sonat sed passionem ait hoc quidem loco ultimum lapsplicium dest mortem. Nemo autem vestrum inquit apostolus Petrus patiatur idest morte assiciatur,tibniscida aut lar aut nialeficus aut alienorum appetitor Si autem ut christianus non erubescat sed glorificet potius deum in isto nomine. O asi dicat ultimum supplicium obctimina pati dedecori quidem es in ignominiae ducendum loco: si autem vestrum quispiam ea tantum causa occisus fuerit quia christianus est: non erubescat ob tale mortis genus quin potius isto nomine idest hac de causa deum glorificet quod dignus habitus sit qui sanctis eius Martyribus an
EX EPISTOLA PETRI SECUNDA CAP. H.
maniaetus ramis Erasmus in annotationiburit. Eorum luκurias μωλε, meades eiatia siue perditiones. Interpres legisse videtur μωτιας tametsi graeca Aemplaria consentiunt. Stunica . Non interpres legisse videtur ασωτίας ut Erasmus perperam diuinauit nec graeca Nemplaria consentiunt λαπιδεῖα hic habeant, idem fatas retulit sed ασελγεια potius legit ecclesiasticus inoterpres: sic enim graecaeκemplaria quae emendata censentur hoc Ioco habent . Cuius qusdem res vel maκsmum est argumentum quod in codice graeco Rhodiensiquem supra citauimus sielsta leguntur ita ι πολλοὶ εἱακολουιήσωσιν erimur τῆςJσ-γῖαι ideste multi Iequentur eorum i urias ut vetus tralatio verissime continet.
a , iis his, Vetu tralatso . In quibus iustitia habitat. Erasmus mannotationibus jui: Milici uiuo in quibus referri potest vel ad caelos ac terram vel ad repectantes. At mihi quides aptius referri videtur ad nos qui κpectamus nouos caelos ac terram nouam si iuste vivamus ut mereamur stui nouitate creaturae. Stunica . Cum in graeco sic habeatur euic ὁ οὐρανους suo, καινὼ Aren γελμα αυτῶ γηοσδοκωδε ετ οις μαιοσύνη tam ciκ idest Nouos vero caelos di nouam terram secundum promissa ipsius Gpectamus in quilina iustitia habitat: palam est ad caelos di ad terram hoe ultimum destin quibus iustitia habitat necessariore ferri debere nec aliquo pacto ad nos qui ea eκpectamus posse ista adaptari quod sibi Erasmus rectius videri in annotationibus retulit violenterquIdem ea verba adnebo post Pi idest eNpectamus quod praecedit adaptaus ut subintelligatur μεις
pronomenidest nos ti dicamus eκpestamus nos scilicet in quibus iustitia habitat.
110쪽
PRIMA IOANNIS EX EPISTOLA IOANNIS PRIMA CAP. L
ETUS tralatio.auod iiii ab instio. Ioannes. I JπαρχM. Erasim' et mi et Octauod erat ab initio .Et in annotatioi . uod fuit ο ἀν i. qc erat. Stirnica. Sciendum est dictionem ti apud graecos ecfuit dierat significare. Siquidem iii declinatione verbi subitantini παρα- τως παρα si κ.i.imperfectui praeteritu e perfectu simul ponuntur quod valca voκ .i ς utris,deseruiat: ne diem distinctas in verboli ut idest sum quantu ad haec tepora, latini habent voces idest fuit di erat Q uaeκ reviro modo hic locus trasserri potest i quod fuit ab initio aut quod erat ab iustio.
Vetus tralatio. In hoc cognouimus caritatem dei. Erasmus in annotationibus. Dcino Nem Des res dat iuκta graecum codicem. Is in Stunica. In graeco codice Rhodiensi epistolarum apostolicarum quem saepe citauimus de hoc loco legebatur sic enim habet is του vi γν-α δή. πινώγα an τρυι α in necesse est ut dei addatur quia equitur quonia ille anima sua pro nobis posuit. EX CAP. V. Vetus tralatio intoniam rea sunt qui testimonium dant in caelo pater ver Am mi , obum di spintus sanctus Ochi tres nuntiunt. Et tres sunt qui testimonium dant in iant orta
terra spiritus aqua di sanguis di hi tres unum sunt Ioannes dii, GH , I tu, '''μ
stum ust πνευμα m μυο'Hois sti, et ει d κεν σιν . Erasmus . cooniam tres sunt qui testimonium dant spiritus d aqua di sanguis di hi tres unum sunt. Et in annotationibus. In graeco codice tantii hoc repetio detestimonio triplici M.
Stunica. Sciendum est hoc Ioco graecorum coelices apertissime cise corruptos: nostros vero veritatem ipsam ut a prima origine traducti sunt continere rasiodeκ prologo beati Hieronymi super epistolas canonicas manifeste apparet initens Quae si sic ut ab eis digestae sunt ita quom ab interpretibus fideliter in latinum verterentur eloquium: nec ambiguitatem legetatibus facerent: nec sermonu3 sese varietas impugnaret illo praecipue loco ubi de unitate trinitatis in prima Ioannis epistola positum legimus. In qua etiani ab infidelibus trantiatoribus multuni erratui eis, fidei veritate comperimus trium tantummodo vocabula hoc est aquae sanguinis di spiritus in ipsa sua editione ponentibus di patris verbii ac spiritus testimonium ommittentibus in quo maκsmeti fides catholica roboratur S patris di filii S spiritus sancti una diuinitatis substantia comprobatur. Vetus tralatio . Ut cognoscamus deum verum . Erasmus in annotationibus. Da eloco Deum apud graecos non est sed , αχ,su, idest eum qui verus eli. ea syscos Stunica Deum apud graecos hic est. Siquidem in codice Rhodiensi de quo supra dirimus sic hoc loco legitur libi ii ωδή - αχήsiti oti idest ut cognoscamus verum deia. Ait ita etia legit Ambrosius libro primo de vocatioe omniu genti cap. 6.
Vetus tralatio . Scripsit sem forsitan ecclesiae Ioannes . ,α nitit σια. Iece item
Erasmus Scripsit ecclesiae. ' Σα
Stunica. Hoc loco pro ἔγραψ, scripsissem necessirio transferendu Erasmosuit vi invetere tralatione cotinetur siquidem ait Ioannes apostolus se scripturum fuille illi eeelesiae: sed ea de causa ab hoc eis retractii quod ille qui amabat primatu gerere in eis
no recipiebat Apostolu ac piade nec eiusde epistola ab ecclesia illa recipi permitteret.