Nicephori ... Compendiaria de arte disserendi ratio, omnium eruditorum iudicio absolutissima, Georgio Valla Placentino interprete. Chirii Fortunatiani Consulti Dialectica cæteris omnibus & doctior & argutior. Georgii Vallae Placentini De expedita rat

발행: 1542년

분량: 183페이지

출처: archive.org

분류: 철학

111쪽

go ad illam uicinitatem, quum id quod', ab eo iper quod ' nominatur. Nam ista omnino ui tritas late patet,et per mκItas partes ferarintinae per efficientiam,ut hoc ipsum i foeditate porci, per quem foedus efficitur: t persecta, κrpi

Puteus. Dus,qκod eius sectum potatio est,ereditur urbs. . Aut per io puod continetur, ut urbem ab. orbe eppellatam volant, quod aulicato locis aratro circumdari soletiCuius rei er virnlius meminit, ubi Aeneas rebem designa cratro. Horreum. Agi per id quod cotiset, ut sit es norrea mutata htera limet ab hordeo nominam: Aut peri.busionem, ut gram horreum dicimus, oe κH ero. triti m condatgr. Vel a parte torum, ut mκcro

his nomine, quae summa pars gladii est, gliatum vocamus.vel a toto pres, ut capillus, qκφω capillus. pinspilus Q dultra prouebor quicquid aliud, dilaumerari potest,aut similitudine rerum ipsa

ram, aut uicinitare,cut contrario contineri uiQdebis oririnem verbi,quam perseeqgi non quμ ,' de ultra soni similitudine posumus,sed hoc no '' semper utilρ um' Innumerabiliabunt enim Merba, quorum origo de qua ratio reddi po*it εκt non est At ego arbitror, aurum; H Stoici'

conten,

112쪽

DIALEcTIc A. y eontendunt. Vide tamen paulatu qua perveniri putri ad illa verborum cunabesa uel stirpem potius at iambementem ultra quoriquari originem vetarit, nec si quisquam uelit poteri quicquam ingenire.Nemo abnuit Bllabas inquibusti litera, lacum obtinet consonantis, ut sunt in his verbis primae, καfer, uelam, vinum, Momissuulari,crasum et quasi ualidum senum edere, etiam approbat loquendi conbuetudo, qua quibusdam verbis,eas bubtrahimus ne one rent curem. Nam inde est,quod amarii dicimus libentius quam amauiS:ρο nosti quam nouiiurer abiit non abigit, re in hinc modum innκmerabilia. Ergo quum dicimn gingm bonus verbi,

ut dictum in , quasi ualidius congruit rei εκ sirificat. Iam ex illa uicisitae per id quod sumunt,hoc est, quia violentiabunt dicta, uincula polpunt rideri re nerui, quibus aliquid uinciatur Inde vires quod adminicula quibus innituntur nexibus praebendunt: Hinc iam propter δε- militudinem incurvum senem, uterum,oren tius appellauit: Hinc terra quae pediblis iteranu Terra. flexuosis re trita est uia dicitur.Sin aute uia, qt Vi uipedum trita est maria creditur dicta, redit o

113쪽

c HIRO FORTUNAT. rigo aditum uicinitatem. Sed mimus a ginta redine uitis uel uiminis,hoc est, i flexu reinmum. Quaerit ergo a me suspia, quare via dictac studeo a flexu,quod flexum uelut incuruum

Visti. vietum ueteres dixerunt. Vnde vietos, quae canta ambiantnr rotarum ligna uocant. Persequi tur quaerere unde Vietum flexum dicatur,et hier pondeo a silmilitudine uitis.Inset ut exigit, Vitis. unde ita sit uitis nomen, dico quod κinciat , quae comprehenderit . Scrutatur unde ipsum Viscire. vincire dictum sit, dicemus, a Minus. Quare sic appellatur requiret, reddetur ratio, quod

rabu,ο re qua' ualido bono uerbum rei quam signficat, congruit, ultra quod requirat non habet. Quot modis autem origo uerborum corris ' ptione vocum uarietur, ineptum est perJequi: nam re longum oe minus quam illa, quae dicta sunt,necessarium Nunc uim uerborum quanta res pater breuiter consideremus. Vis verbi est, qκa cognoscitur quantum ualeat, ualet alite tantum, quantum cudientem mouere potest, porro

mouet audiente fecundum se,aut fecunda id εσῆ i,cat aut ex utraa comum: sed qua breuia te mouet,aut ad bila sinsu pertinet,agi ad arte,

114쪽

qua audit Evoclum. Quis et iasii nihil unquἔde 'his hominib' audierit, quoru ista sunt nomin no tamen re in illo asteritate maxima, et in hoc iudicet e be lenitatem. Cψuetudine movetur se s s,cu offenditur,qκum audit Cotta. Na hic ad boni suavitate u Issuauitatemhil sterest,sed tameualet avriu penetralia virupsie trabeuntesbonos quasi hostiles notos, an ignotos recipiant. ArteaAte movetur agditor, qu uenunciato sibi uerbo attest, qxae fit pars oratiois:uel sit quid aliud in iis disiciρίinis quae de uerbis tradutur accepit. At uero ex utroque, id est, oebensiu arte de uerbo iudicatur, quum id qvod aures metiuntur,

ratio notat, nomen ita imponit,ut quum dici tur optimus, mox ut aurem langa una f3lla ba re duae breues , huiusce nominis percus, serunt, animus ex arte statim pedem daa3Ium cora cit. Sententia gero non secandum

se,sed secundum id quod significat verbum, mo

115쪽

no nominato, nihil aliud quam ego isse cogitor ab eo cui notussium, Ut cuilibet hominum mentio occurrit, si horte hoc nome, uel qui me ignorat audierit,uel qui altu nouit, qui Augustis' uocetur: κκm cutem bimul re secundum sie uerba mouet audientem, σβecundum id quoi signis,cat, tunc re ipse enuntiatio, oe id qxod ab ea

nunciatur silmκl aduertit. Vnde enim quod non offenditar rarium casuetas, qκκm σκῖt, manu, Metra pene bona patriaicceraverat: offendetur resi obstinas pars corporis fordido et uulgari nomine appellcretur, qua res eadest, cuius Mirunt vocabulum est, nisi qκod in illo turpitudo res,quae signiscata est decore uerbi significatis operitκr.In hoc autem sim sum animvmi d

formitas ferit,ueIxti nonaria meretrix. Sed aliis ter tamen videtur eo cultu, quo ante iudicem flare assolet,aliter cum luxuriossi cubiculo iaceret. Quum igitur tantam uim iamch multiplicem v pareat qbe verborum,sgam breuiter pro tempore summatim, attingamus. Duplex hinc ex consideratione fessus nocitur,partim propter exispliciniam ueritatem, partim propter constra Mandum

116쪽

M dum decorem quorum primum ad Diali cum ecundum ad Oratorem maxime pertinet. Quamuis enim nec distxtationem deceat in pta, nec eloqgentiam oporteat essee mendacem, tamen re in illas epe cis adeo pene semper εὐδαί delitus ascendi cuido contemnit,oe in hac imperitior multitudo,quod ornate dicit , etiam vere dici rebitratar. Ergo qκκm appcreat

quid fit uniuscuius a propriam manifestum est in distulatorem,sii qua re deIectra at cura est, rhetorico coIore astergendum' oratorem, si Meritate persiuadere uult, dialecticis qκ inera Mis atq- o 'bus 4be roborandum, qua ipsa natura in corporibus nostris, nee 'mitati uiriu bubo trabere potati,nec oculorum offensiione patere permisit.Ital nunc propter geritatem diiudicandum, quod diaIemca profertκr ex hac verboruxi, cuiκs quaedam feminastasimus, quae impedimenta nascantur videamus. pedit enim audiatorem ad ueritatem videndam in verbis, ut oboscuritas,aut ambiguitas. Inter ambigκκm re ob- Ambigui

scurum hoc interest, quod in ambiguo plura be er obficuri ostendunt, quorum quid potius accipietam sit, distrimoti ignoratur . In obscuro cutem nihil agi parum

117쪽

obscurorutria generatoi cHIRII FORTUNAT.

quod attedatur appareat. Sed ubi pcru est, quod apparet, sicurum est ambiguo simile, ueluti siquis inprediens iter, excipiarur aliquo bivio, uel triuio, vel etia aut ita dicam in ultimo loco,ibit desiitare nebvia nihil uiarum quod est eluceat. Ergo a perge do prius obscuritate tenetur:at ubi aliquatatu rarescere neblita cceperint, uidetur aliquid, quod utram uia sit an terrae propriκs nitidior color, incertum est, hoc est , obscurum ambiguo simile, diluce secente aiunt caelo quantum oculis fatis siti, iam omniu uiaru deductio clara

est ei sit tergendum non obsecuritate ed ambi

guitate dubitatur. Itembunt obscvrorum genera tria: Vnum est quod bensiui patet, mimo clausum esst, tanquam siqgis malum Punicum pictum uiderit, qui neque viderit aliqvcndo, do

nec omnino quale esseet audierit, non ocu

lorum in , sed animi, quod cuius rei pictura sit nescit. Alteru genus est, ubi res animo pateret, nsiliensiui clauderetur,sicuti est, homo pictus in tenebris. Nam libi oculis apparκerit, nihil animus hominem pictum essee dubitauerit.Tertium genus est, in quo etiam ben gi abscondiatur, quod tame sit nutaretκr,nihilo magis animo

118쪽

DIALECTI C A. Iosemineret: quod genus ess omnium obscariμ-nium, ut sei imperitus malum illud Punicκm plinctum etiam in tenebris cogeretur agnosceres efer nunc animκm ad uerba, quorum sunt istae si . militudines,conlisue animo quempiam Gram maticum convocatis discipulis, facto questentio siuppresse uoce dixisbe . Temetam , qκod ab eo dictum, qui prope a 'debant fatis au

dierunt, qui remotius par. , qui alitem remo/ti 'me nulla omnino voce perstructibuni,horum autem illi qui remotiores erant, nescio qκocasse,partim sciebant quid effetremetum,partim ignorabant, illos uero qui Magistri vocem acceperant, quid ei fiet temetum prossis latebat: omnes obscuritate impediebantur, et hic iam persticis omnia genera illa obscuritatum. Nam qxide audita nihil dubitant primum illud gen' potiebatur,cui simile est malu Punicuignorantib sed in luce pictu qui nouerant uerbu,sed auri

bus aut pcrum, aut omnino non acceperant si

cemfecudo illo genere laborabat. Cui similis ehominis imago , sed no per ficuo aut omnino tenebrosio loco: Qui autem no fotu vocis,sed etsi, In catiuis uerbi expertes erat tertii generis qd

119쪽

tur. Quid autem dictum set quiddam obscura ambiguo simile in bis presbici potest,quibus uerbin erat quod notum ed voce nec penitus niatim, nec omnino certam perceperant. Omnia igitur obscWa genera loquendi uitant, qui et uoce Pantam satis est clara, nec ore impedito, reverbis notissimis xtentur. Vnde nune in eodem Grammatici exempla qκam Iove aliter impetat ambiguitas, quam obscura verbi. Fac enim

eos qui Herant re suis Jessu accepisse uocem magis,hoe illum id uerbum nuncias e quod mmblis notam:κt puta, fac eum dixite magnus, in deinde silui'. Artende quae incerti hoc a dito nomine palantur. Quid enim β dicturne et,quae pres orationis i quid si de metris quaesiturus εκid βι ρα quid side historia rogaturus luta, Pompeius minus quod bella Tyriis quid si de emendodorum carminum gratia ducturus est,magnus re pene sola, poeta Vergili Quid β obruetuturus negligentiam discupularum,in haec seinde uerba prorumpet, in P'κει erga fladia torpor innuasit. vides ne re

mota nebati obscvitetis illud quod situ dimest

120쪽

DIALECTICA. tos

est quasi emisu be. Nam hoc unum quod dicta

est , magnκs re nomen est, est pes chorius emin Pompeius est, re virgilius, re negligentiis torpor, o si qua alia κes innumerabilia non eois memorata sunt, κα tamen per hanc enuntiationem verbi po*unt intellim. stat recti*imu a dialectitis dictum est: Ambigκκm esse omne uer bum.Nee moveat quod apud Ciceronem caluoniatur Hortensius hoc modo: Ambigua be alant audire acute, explicaere dilacide: iide omne verbum ambiguum esse dicunt, xomodo igitW bigua ambiguis explicabunt Nam hoc est in tenebris, extinctum lumen referre. Facete quideati callide dictum.sed hoc est, quod apud eundem. Μ. Ilium Ciceronem Scaeuola leti Antonio:Denit uis apientibus Abenestultis etiam Mere videaris dicere. Quid enim aliud fecit illo Ioco Honesius, nil acumiue ingen re Iepore sermonis quasi meraco ρομaui poculo imperi tis caliginem fundit: quod enim dictum est, Omne verbum essee ambiguum, de uerbis μή tulis dictum in. Explicantur cutem ambigua ei stulando, re nemo utis uerbis singulis di-Φκtat. Nemo igitar uerba ambigua,κerbis amo

SEARCH

MENU NAVIGATION