Quaestiones physicae

201쪽

occidetis umbra i stilo laeta. Nam ubi ea bs ruissima fuerit, meridianus deducendus εsti

stilo in extremum breuissimae umbrae. Inho. rologiis nostrs statis, lingula illa tremula,qui circumuoluitur, lineam meridianam o en, dit,quanquam non prorsus ad amussim. Itique enim eodem meridiano nobiscyminuta nitur magnes, sed aliquanto magis orientali. Ac eius auricuis tinctae magnete, septentrioanem ostendunt,ubi ipse lapis reperitur. Atq; hinc orta est ars Gnomonica.

Quid est Gnomonicas Est pars physicae quae tractat lineas hora.

A' quibus sinitentii Cum diu maioribus nostris filisset in gesta,paulatim mox adinventa&a perspicacio ribus ingenhs ilIustrata est. Anaximenes enim milesius Lacedaemone primus fertur horologium Sciotericum ab umbris cogn'minatum inuenisse. Romae autem id serius usu Patum, ut cuius ciuibus militaris disciplina magis curae quam coelestis esset. Primum enim in XII tabulis ortus tantum & occasus Solis nominabatur. Post aliquot annos adi ctus est& meridies, quem consularis accensus prsnunciabat: sed hoc serenis tantum diebus uso ad primum bellum Punicum . mo c

202쪽

L t B 3 R x. ao3 uero horologium solarium a M.Valerio Mes.sala Cos secundum rostra in columna potitIest,ut ait M. Varro. Postea capta in Sicilia Caatana, hemicyclium excavatum ex quadrato fecit Berosus Chaldaeus,Aristarchus Samius scapham siue hemisphaerium & discum planum: Eudoxus araneam in astrolabio quod quidam Apollonio antiquiori tribuunt) Scopas Syriausius plinthum siue lacunar, quod Romae in circo Flaminio positum erat. Alij item alia horologiorum genera perhibentur inuenisse. 'Sic Scipio Nasica primus Romae aquae stuκμ horas diuisit, clepsydra sub tecto

posita anno Sed horologium ex aqua Sc hydraulicas machinas Vitruvio autore reperisse fertur Ctesibius Alexadrinus. Clepsydris multo pὀst succetare arenaris ampul-ιae. Horologia uero quae ui ponderunt rotis dentatis per funes uersantur, dc aeris crepitu horas indican sunt multo recentiora. Quae autem fine ponderibus, per inuolucra laminarum ex chalybe rotas per uim interna m Uenr,tum de aliae machinae innumerae, astrorum motus 3c loca indicantes,uel imaginum incessum facientes sunt recentissimae:factur ut Architae columbam uolatile Sc Archimedis sphaeram uersatilem, de qua Claudianus, O ueris habeamus. Sed redeamus ad gnomonicas lineas: qui sunt horarh limites in plano

203쪽

2o . DE PRIMO MOBILI,

quo pia ita descripti, ut erecti gnomonis umbhra, sole radiante, semper instantem horam intra cuius fines terminatur, inspicientibus ostendat. De his praeter Sebastianum Munas erum,& ridericum Commandinum: etiam Franciscus Maurolycus scripsit qui praeter horarias lineas oc horologioru genera, aequinoctiale, rizontale, uerticale seu murale dc

meridianum de quibus in primo libro tractauit,flexas quo. lineas in quas umbrae desinunt libro secundo diligeter proposuit: Flearcae autem sunt conicae sectiones: circulus, parabole hyperbole,ellipsis. Nam. 3 in ipso aea quinoctu die,umbrae terminus per recta qus aequinoctialis linea appellatur defertur. Sole autem alibi constituto, aliquam ex dictis p ripheriis describit. Nam in quotidiana conversione mudi, sola diametros aequatoris cita cacentrum suum planam superficiem circuli sui describiti omias uerὰ alia mundi extra aequinoetialem diametros tali motu 8c circa i

dem centrum conuersa describet duas conticas superficies:fiue ut uulgns uocat rotundas pyramides, communem uerticem terrae centrum, fixumisti; diametri punctum habentes : quarum hales sunt circuli ab extremitaribus diametri per integram reuolutionem

descripti Sc aequatori paralleli dc ab eo aequaliter remoti Sc inter se aequales. Hoc modo

204쪽

LIBER X. 263 describuntur omnes paralleli contrapositi dc eorum conicae superfisies. Atl haec de Gnomonica.

Quis est usia Meridiani et si multiplex: Nam primo diuidit spacia diur

na dc nocturna in medietates aequales: Diu num in tempus ante meridianum 3c pomeria dianum: nocturnum in horas mediam nocte antecedentes &consequentes. i. In sphaera obliqua supplet uicem Hori, αolitis recti. Constituit enim cum Horizon te obliquo angulos rectos, ob quos minor contingit uariatio inclinationis Zodiaci ad meridianos qui mad Horizontes obliquos. Ac propter eandem causam Astronomi ordia uritur diem non ab ortu Solis , sed ab accessir

eius ad meridianum. s. Continet sanguIorum locorum longiatudinem . Nam cuiust loci longitudo con tinetur inter meridianum ultimum, transeuntem per insulas fortunatas,&alteru qui trano sat per uerticem loci cuiusq;. Continet etiam locorum diuersorum in longitudine differentiam: quae est arcus aequatoris uel paralleli,interceptus inter duos meridianos,transeunteSPer Uertices locorum, quorum longitudines

conferuntur.

4. Cotinet declinationes stellarum: exaltari

205쪽

DI PRIMO MΟηILI, lationem poli:&latitudinem locorum. Est aute exaltatio poli arcus meridiani ab horizon te ad polum eleuatum. Latitudo uerd loci, est arcus eiusdem meridiani inter aequatorem deuerticalem punctum,σημύρμη*la κορνplus, comprehensus . Hos arcus situ discrepantes,magnitudine congruere manifestum est.

s. Diuidit una cum horizonte &aliis qum tuor circulis maioribus transeuntibus perpuneta intersectionis horizontis &meridi ni Sc per tricesimas partes aequatoris 3 totum coelum in ia. spacia quae domicilia ab Astro Iogis uocatur Ato lisc de circulis externis &immobilibus: sequuntur interni dc mobiles.

id est circulinθbae infernin8 Qui in primo mobili descriptus , cum edtireumuoluitur.

Qisottuplex est/Duplexi Maior aut minor. ide Maior circuliae Qui idem centrum cum terr habet, spha ram' in binas aequales partes diuidit:ut Z diacu Aequator 3c duo Coluri. Quid est Zodis fEst cireulus maior, aequatorem in duobus

206쪽

sinitέ quae sunt principia Arietis &Librae

diuidens in duas medietates: quarum una ad septehtrionem,altera ad austrum vergit. Latini uocant signiferum: Aristoteles &Ptole κύκλον:id est.obliquum circulum,apositu. am sphaerae & aequatori oblique iris ter duos tropicos obducitura ductum autem. Hiis obliquum & satitudinem ostendunt planetarum motus uarij, nuc in septentrioneni, nunc in meridiem. In Zodiaco autem quaatuor consideranda sunt, Poli Latitudo, Princip1um,& Parte'.

Zodiacus non habet eosdem pbios cum D quatore, sed eius poli distant a polis mundi gradibus 13 dc minutis si hoc est, fere a4. gr dibus : dεficiunt enim nouem minuta; quorum 66. faciunt gradum.

cur tributa est latitudo Zodia

cos Latitudo Zodiaco soli tributa est, qua a reliquis circulis, . qui simplici perimetro circua scribuntur, differt. Imaginandus ita iuxta quorundam sententiam est, ut Placentinus caseus aut mola is lapis . Latitudo autem illi tributa ideo est ut latiore spadio planetas oberrantes ultrὀ, citroq; complecteretur. PIole maeus inde uocat. Sol quidem Perpe

207쪽

etos DE PRIMO MOBILI,

tuo idem iter uidelicet mediam eius partemisecundum latitudine renet. Reliqui uerdpla netae omnes a medio: id est auia Solis utito citro 3 dc flexuoso incessu deflectunt& nunc uersus septentrionem , nunc uersus meridiem recedunr. Hanc ob causam Solis iter medio Zodiaci loco collocarunt Astro. nomidi ab eo latitudinem Zodiaco tribuent. dam existimarunt.

latitudo Zodiaei

Est aequalis tricesimae parti longitudinis: est enim duodecim partium, qualium maximus circulus habet trecentas sexaginta:ita ut utrini sex gradus ecliptica diuidat. Recen. tiores tamen hinis utrinq; adiectis auxerunt, propter martis Veneris il Solis itinere diagressiones, quos paulo minus octo gradibus recedere obseruatum est.

id est Eclipticd3 Est linea in media Zodiaci supficie, ipsum

in duo aequa diuidens, ultro citro in sex Iaritudinis gradus relinqueris: quam Sol motu suo proprio annuo describit. Dicitur ecliptica, quod Solis,Lunae 3 eclipsis nunquam co- tingat, nisi sub ea linea ambo corpora, Solis 8c Lunae consistant . Dicitur e Ptolemaeus a situ uocat

208쪽

au tem eclip tica dupliciter per puncta tam solstitialia,quam cardinalia.

Quomodo diuiditur Ecliptica secundam pus

cta solstitialias a

Diuiditur in duas medietates, ascendentε&descendentem. Ascendensi principio C pricorni ad finem geminorum usque pertingit, ac sex signa principium Capricorni s quentia includit. Descendens a principio Cancri initium sumens, in ultimo gradu Sagittarii finitur: Scoplectitur sex signa, principium Cancri sequentia.

Q nomodo diuiditur fecundum puncta

cardinalias Diuiditur in quatuor quadrantes: quoruni

duo declinant absqualore uersus septentrio nem , vernus Sc aestiuus : duo uersus meria diem, autumnalis di hybernus. Puncta autem duo quibus ecliptica aequatorem tangit, dicuntur aequinoctialia kaμ τ2πορινορ- duo reliqua dicuntur solstitia,Lαὶ χευαερ νομ. Haec puncta sedes suas mutant dupliciter: primo secundum longitudinem, ut puncta aequinoctialia contra seriem signorum: idesque etiam dies solstitiorum anticipant : deinde secundum latitudinem paulatim ad aequatore accedendo uel recedendo.

209쪽

ubi est principium Zodiaci

In puncto aequinoctii uerni, id 3 ex prima S uetustissima doctrina sanctorum patrum quo si Solis accessu ad aequinoctii puncturi

uel uerius a novilunio quod aequinoctium iternum proxime sequebatur, annum inchὀ, asse patet ex cap.ia. Exodi. EXorsi autem sunt

ab eo puncto,secuti motus 8c effectiones So lis,quas habet cum illas partes Zodiaci acge dit. Nam testram hyberno gelu costrictam&glacie rigente,calore suo fouet 8c excitat, hu: moria conclusos laxat ac diffundit, gramina Sc fruges elicit Si euocat.

Quot sunt partes Zodiacis

: Veteres Zodiacum in idi. signa diuiserunt, duce & magistra Luna: ut sunt Aries, Taurus, Gemini, Cancer,Leo,Virgo, Libra, Scorpius, Sagirearius, Capricornus, Aquarius, Piices: quae signa numerantur ab occasu in or-zum eo ordiae,quo iis c sibi succedui: dc inctava quidem sphaera imaginibus exutellis

conflatis consistunt: in nona uerὀ ac decima conceptu ex motu habito intelliguntur. Ea signa Graeci , Ptolemaeus δωδεκμεμόρισquasi duodecimas Parres,uocant.

Cnomodo diuiduntur ignaZodiacis Varie. Primo secundum partes. Signum enim

210쪽

LIBER X. 212

enim quodlibet distribuitur rursus in partes triginta. Sol enim 3 o. dierum spacio fere duodecimam Zodiaci partem emetitur. Vnde dc has ipsas tricesimas unius signi partes a Solis progressu dc incessu gradus recentiores appeI Iarunt. Diuiditur item signum quodlibet in

decem partes, quas Graeci δ'εκα eas uocarisi Latini facies, quarum quatuor quodliber lana

continet.

Secundo diuiduntur signa secundum situm in Septentrionalia sex, di meridionalia toti

dem. Septentrionalia continet medietas To diaci declinans ab aequatore uersus polii Se ptentrionalem: Meridionalia consistunt in alitera medietate, declinante ab aequatore uer sus meridiem. Tertio itidem ex situ diuiduturin cardinalia,firma,comunia.Cardinalia sunt,quae quatuor punctis cardinalibus Zodiaci proxime succedui: ut sunt duo aequinoctialia Di inviνι Aries S Libra Sc duo solstitialia,τροπικα Cancer &Capricornus. Firma quae & fixa seu so lida sερεα sunt cardinalibus proπima : quia cum Sol in his commoratur, uehemetiorem sentimus aeris caliditatem, frigiditatem, humiditate dc siccitate, quam cum erat insignis cardinalibus: ralia sunt Taurus, eo, Sco Pius, Aquarius. Communia quae & media &hicorporea dicuntur sunt reliqua