Quaestiones physicae

791쪽

DE DENDRO GRAPHIA,

-iste Rubres Aestites peraget,qui nigris priindia moru

Ame ante grauemqμα legerit arbore solam. Ea uerd priuata ulla facultate podagricis

auxiliari, quo minus infestentur, apud nemunem adhuc obseruatum est. Fieri tamen potuit, ut mora Pythermi aetate frequenter ab omnibus fere esitata, stomachis recreatis,aluis que liquatis, eorum humorum prouentum interciperent, qui in articulos decuma bentes podagram gignere consueuerunt: edmagis qudd Galenus scribit, aluos adstrictas habentes podagrae esse obnoxios. Sed consideranti mihi capras quae mororum fructus non attingunt ab ea lue non fuisse immunes: potius aeris inclementiam quae moris inimica extitio etiam pedum morbos Prod xisse existimo : quando uarhs aeris constitutionibus uarias aegritudines peruagatas non raro maioribus nostr1s obseruatum fuit .

Cum enim mbrus idcirco sit prudentissima uocata ut ait Theophtastus qudd nouissima omnium germinet: ea si quando pruina laeditur c ut laedi proditum est. Psal. 7.&apud Plinium libro capite z6. iam coeli intemperiem maxima esse constar, quam etiam ad pedes deducere deiluxiones, non est ira.tione alienum. Dixi mora stomachos aestuan-

792쪽

L I B E R XXVIII. In tes reficere, cu m D1philus medicus apud Athenaeum & Galenus post ipsum, eadem stoamacho conferre scripserint. Sanquam Dioscorides 8c ipsum secutus Avicenna , mora non ενσομαχα ut illi sed Lακοτεμαχα fecerit. Quare autem de moris albis a nullo sere anatiquorum mentio facta habeatur excepto

Ouidio in fabula Pyrami dc Thysbes , ubi

eorum sanguine mora alba rubrum colorem contraxisse canens, uidetur potius ulla candida inueniri tigassedi facile est illis intelligere , qui sciunt id arboris genus ex infitione super albam populum facta emanasse : quae cum in Europa ac sub Romani imper' ditione serὰ apparuerit, ficuti complures aliae insitiones: non est mirum fi pauca de ipsis ab autoribus memoriae tradita leguntur. Quae fortὸ etiam causa fuit, qudd sericum usque ad Galeni tempora rarum esset, qui in Is metho di scribit, id in urbibus Romanorum magnis tantum , atque ibi penes opulentas mulieres extitisse. Ea enim animalcula, quae serica fiala nobis diuina quadam arte fabricant, quod potissimum foliis mori nutriantur, eaeque pinguefacta foecundiora evadant, omnes sciunt: ut hac una ratione consscere ualeamuff,

quo tempore huiusniodi ρrbores copiosae non erant, eodem nullum aut saltem paucis,fimum illorum animalculorum , proinde

793쪽

DENDROGRAPHIA, quoque serici filisse prouentum . Autor eni' iest in uita Iustiniani Zonaras, eiuSImp. tentia pestate sericam telam a Romanis texi coepta, quae prius a Persicis mercatoribus aduehe.

ha tur,& quomodo ex uermiu filis fieret, igno trahatur. Nam duo monachi ex India Byzan. ltium prosecti, originem illius declararunt & lut ex perexiguis ouis per tum uermes illi ea lducerentur,educti folqs mori alerentur: deim de ipsis natura magistra filum eddentibus se, ricum texeretur, non fine miniis muneribus docuerunt. Atque haec de arboribus quae stua lctum molli tegumento ferunt. Fructus autem. duro putamine,aut in totum teguntur,aut ex iParte. In totum tegutur aut calyce uiridi cum iligno, ut echino cu membrana.Calyce teguli tur integro Sc lenticulari amygdalaei bifido δι

rotundo nuces

AMYGDALVS arbor amygdala fert, quae post uiride putamen sacrificatus plurimos stendunt 8c ceu in rimas dehiscunt. Vnde δι

Graecum nomen sumptum ro-τῶ Asia πο χλωρον aurarips αμ ασ-Earum alis dulces,aliae amarae. De amaris amygdalis dixi sum Pri libro as. αμνγ ιαχα πικρὰ, νηφαλia. Arbor ipsi floret, antequa germinet. Cunctis arboribus' prior se flore uestit & ad serenda poma, arbusta sequentia praeuenit.

794쪽

LIBER XXVII I.

hifidam ostendunt, quae nucleum quadriparatita distinctione co ntinet, lignea intercursanee membrana, quae est Latinis nauci. Duo sunt earum genera: unum putamine fragili, quod moliuscas uocant: alteru durum, quod moracias dc moracillas. Arbor ipse nux quosque dicitur & iuglans: Nuxi nocendo: quod Dmbra uel stillicidium eius prox mis arbori hus noceat. Iuglans aut, uel quasi Iouis glans, uel quia iugulat glandes iuxta sepositas. Dicuntur & persicae nuces & regiae: Graecis --ενα quod grauant cerebrum . Sunt enim omnia & maxime cum ex uetustate rancorem contraxerunt. A' nuce prouerbia quoque sunt, ut Nauci non facio, Vitiosa nuce non emam. Qui ὰ nuce nucleu esse uult, frangat necesse est, Nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri, Nuces relinquere, Nucleum amisi, reliquit pignori putamina. Nuces tu glandes nuptialium Fesceninorum eo mites: quibus honor naturs peculiari gemino Protects operimeto: puluinati primo' calicis, moκ lignei putaminis: quae causa eas nuptiis retiagiosas facit tot modis Rexu munito. Echino reguntur castaneae : quae Graecis aior βαλανοDid est Iouis glandes & xniμα dicunatur. Castanea arbor semel excisa tanquam syl-ua expullulare consueuiti Glan-

795쪽

ρ6 DE DENDROGRAPHIA, G L A N D E S ex parte tegiatur Germanis Eolirit Eicbetn: quarum differentiae plures, ut &ar horum glandiferarum: Glandem enim ferunt quercus, robur, cerrus, esculus, fagus, ilexi luber. l VERCUS caeteris breuior est& in orbem comosa,alis in ramorum crebro cauata. Sic di. cta quod ea soliti erant Dd gentium quaerenitibus respo nia dare. Arbo r an nosa est, sic ut te gitur de quercu Mamre, sub qua habitauit A. braham, quae fertur usq; ad Constantis regis imperium permulta secula durasse Glas huic optima & maxima quae glas querna Vocatur: qua ante inuentasfruges homines olim ueste haciturivi innuit poeta:

Et dificat querna pestere glandefamem.

R O B V R durissima quercus est, unde per

metaphora robur dicimus pro materia qua- uis fortissima. Huic glans parua est. νC E R R V s excelsissima dc incultis amica. Glans ei tristis& horrida echinato calyce, ut castaneae.quae glans cerrina dicitur.

E S C V L V S Theophrasto i id est,

latifolia dicituri esculus autem nominata est esca,sicut fagus Miri φαγΗju,quod harum fructibus olim homines ViXerunt.

FAGUS glandem fert dulcissimam, nucleo On absimile, triangula cute inclusam dc pan

796쪽

LIBER XXVIII. 'Ire postrema utrinque lapidescentem. Duo eius genera: Vnum campestre nigrum, quod

minus dc breuius alterum montanum, excelsius materie candida. Glans sagina buchectim. Glande fagina obsetas etiam homines durasse in oppido Chio tradit Cornelius Al

xander.

ILEX duorum generum est : quorum mnum arborescens, alterum fruticescens. A borescens etiam glandiferum est, HIηs ac Ieatis,materie solida&dura,fructu glande minori, caetera simili. Fert autem praerer glano dem,gran Um puniceum, tanquam sua: 8c ut aliena uiscum ac hyphear. Sic enim inquit Theophrastus: τίνα

dicitur. Fruticescens ilex coccifera est:cuius ea tiam duo genera. Vnuria minus: alterum maius. Minus uocatur ilex Aquitalia a Plinio, Graecis κοκκον Poloni apud quos copiose naα scitur)Thberavit uocanti rubente grano. Grario enim eius puniceolans tinguntur, eX quibus Charmesinum texitur 3c Schartacum.

Plinius uocat Quisquilium, uelut aliqui te, gunt Cusculium: Graeci βaprea; uul

797쪽

granum tinctorum .Quoddam eius genus ilerrime sese in uermem mutariS σκωλήκιον u&catur, Inde pannus quisquiliatus uel cocci neus,ein schariac 8c sericum coccineu, roter chamesin, Chermes, qua appellatione Aiabes granum tinctorum indicant. Pausanias in Pho, cicis Coccum sic describit: Κοκκου καρπορ ομοιο l

scitur, folio, ut illud, querno, sed minore dca ' culeato ac perpetuo uirente, grano puniced lmaiore. Quando madiustae arb ris magnituό dinem excrescit, quando in uix fruticum assequitur altitudinem. svBER folio ilicis nascitu , coma perpetuo uiridi: cortex eius il sutoribus expetitur ad crepida s. Pasi, Pantoselbolt; Suberis lignum , cauernosum est, quod in aqua non fidit, ue. rumetiam retibus 8c natantibus alligatur, ne possint fidere. Vnde Pindarus hymno a. PDthag. αἱMῆις νιν uocat, quod suber tingi , nequeat. Et hinc prouerb. Subere leuior. foeminam ilicum fac unt, media robaris , suberi natura. Folio suberi, materia decortice cerro cognata est. Glatia

798쪽

L I B E R XXVIII. 7y, Glandiferae omnes etiam Gallas 8c uiscumferunt.Gallarum duo sunt genera, Solidae de Perforatae. Illae paruae sunt, nodosae, Ponaderosae, nullo foramine peruiae. Turcti,, Gauo ei. Afferuntur ex Asia dc praestant eaeteris Hae grandiores sunt, rotundae, rarae, leves. Vnfere gaeo ec Erumpunt Sole de geminis ex

eunte. Viscum nunquam in terra nascitur, semper in arbore, ut quercu, ilice, robore eatiam in malo, pyro psylvestribus, & berula, abiete,larice. Sed quernum omnibus praestat. Eiebenermis ei. Vide Plinium lib. 16. cap. uit. ScRamum in libro de moribus uet. Gall. Atque haec de arboribus fructiferis.

quilius .

Arbores steriles pleraequie materiariae sunt. F R Ax I N V S dicta est, quod in asperis Ioach, montanis 8c confragosas nascatur. Duo eius genera. Vna procera,enodis tereS,quam montanam uocant,Bucbaschen. Altera breuis, durior 8c fuscior,Stemajcben quam campestrem uocat. Fiunt ex fraxino hastae praelongae. Vnde Ovidius: -- ' fraxinis utiles bastu. Quare

799쪽

roo DE DENDROGR. APHI A,

sta nobilitata est. mirabiliter serpentibus ini mico est, adeo ut eius umbraS neque n.atuti.

nas, hec, occidentes attingere audeant: quin si fronde fraxini gyro claudatur S ignis &se pens:in ignem potius, quim in fraxinum se pens fugiet. TILIA umbrs gratia expetitur & in ramos

dilatatur. Hateries eius putredinem non sentit, Proceritate modica , uerum utilis imd ad mille usus petenda. Eadem scutis faciendis a. piissima. ACER arbor est, ut Ouidius definit, coloribus impar: Eius genera tria, montanum, Campestre dc Carpinum. Montanum durius est,S crispo uenarum,macularum que discursu elegans: Ahora. Campestre candidum est, non crispum, Plinius Gallicum uocat: msbohter. Carpinum uulgd etiam Aborn dicitur: dquibusda iretilobem. Aceris tubera sunt &bruscum&moliuscum: facter non ahorn. Bruscum intortius crispum, Mollus csi sim plicius sparisum est.

V L M V s arbor ab uligine dicta est, quod

uliginosis locis &humidis melius proueniati Nam in montanis 8c asperis minus lata est, Duum generu est, moraria Ilmenbat , dc Cam, Pestris , Itbaim. Illa amplior dc procerior est, haec tuticosior. popua

800쪽

LIBER xxv III. to ip OP V L V S die a quod ex eius calce multitudo nascaturi tria eius genera. Alba 'Meisiberabaim: quia folia eius parte inferiore sunt alba, altera uiridia. Bicolor igitur est, habens qua-

fi noctis& diei notas: dicitur que αχειρα te Homero,qudi Hercules ab inferis redux, populi in Acherontis ripa nascentis ramo coronantus, emerserit. Altera nigra dicitur uulgd auberbaim absolute. Tertia Libyca,espin. Populi folia post solstitium circumaguntur, nec alio argumento certius intelligitur sydus conse

ALNVS diet a quod alatur amne, erlenbas . Proxime enim aquae nascitur, nec facile extra undas uitiit. Hinc tenera δί mollis qui, in humecto loco nutritur. Alni sepib- muniunt, contra que erumpentium omniuriimpetus, riparum muro in tutela ruris excubant in aqua satae, caesae que densius innumero haeredi prosunt. Vmbra uerd pinguis at

no, sed pascens fata. Quin 3c folia ei cra

sissima. Lintribus eius materia dc nauibus apta est. BETVL A, Germanis Bircte. Caudicem eius primo uere rustici terebro perforant, uvliquorem inde eliciant, quem copiosum fundit. Affirmant enim liquorem illum magna Mi calculos renum &uelicae comminuere, ac