장음표시 사용
61쪽
matum fuisse olim apud Graecos,& Latinos videamus LIdcirco diuersas eorum sententias, ac rationes, quibus adducti fuerint, primum recensere, uniuersaque illorum de Seneci ut is statu iudicia, quodammodo in unum colligere, Iectorum oculis subij cere, ex re esse censuimus. Quod ut facilius nobis succedat, qua cunque ab eis in hoc genere dicta, ad quatuor praecipua Sopiniones redigi posse arbitrati sumus , quas modo persequemur.
PRINCIPIO igitur sciendum illud est,olim non defuisse aliquos scientia opinione inflatos, qui rerum superficiem potius , quam intimam veritatem spectan
tes, ausi fuerunt, communem humani generis parenteminaturam scilicet nostri amantissimam tanquam nouercana, aut iniquo in nos odio infensam criminari ;
quippe quae hominem perpetuis miserijs circumseptum, ingentibusque quotidie angustijs affluentem, in lucem
eduxerit; cui satius erat in tenebris delituisse, quam viuum animal produci, cuius membra, sensusque ona ne tot assidue plagis concuterentur . Hinc que isti m munes has humana vitae miserias deplorantes, singulos aetatum gradas suis notare cladibus conati sunt, ac Seneci utem praeter caeteras, tanquam grauioribus calamitatibus redundantem, maiore odio habendam csse
Huius insaniae tanquam primarius auctor quidam Crantor celebratur, qui scripsit librum de luctu in eoque tradidit, homines luendorum scelerum causa in hanc lucem ingredi illud autem mirum est, olim maximis o grauissimis viris hunc librum vere aureum , valde probatum fuisse, qui etiam ad verbum non modo
legendum , sed ediscendum esse tradiderunt CAlter
62쪽
Alter fuit Silenus, qui addidit, non nasci longe opti
mum, nec in lios scopulos incidere vitae .prox innum autem sinatus sis , quampriiarum mori, tanquam ex incendio fortunae effugere, Vnde illud a poetis alij iactatum, Naturam nihil tristus hominibus praestitisse, vitae longitudine, o nih) melitis vitae breuitate . . Ei quod Seneca scripsit Nemo vitam acciperet, sit daretu Gentibus. Hoc idem argiuuentum copiose ad moduli. luculenter, ut caetera solet Cicero ni ibro de consolatione persecutus est', incipiens a primo illo temporis momento, quo exit in lucem homo, cum vagitu , lacrymis, em latu unde argumentum calamitatis illiusquam ingredimur , nobis praeberi ait, ab optima parente natura, quae nihil inane solet efferre, ac potius ijs rebus quas efficit, admiranda semper vel pietatis, vel iustitiae , vel prudentiae documenta a fieri. Inde post primae huius artatis primordia, quae nobis sunt cum brutis fere communia, perstringit idem Cicero infantiae, iueritice cursum, omnis rationis, ac corporis usus expertem, quam plurimis doloribus, ac molest ijs subiectum. Post adolescentiae lubricum persequitur, ubi laudabilium rerum contemptio, turpitudinis appetitio, veri boni ignoratiae, nulla futuri temporis cura, assiduus molestiarum concursus cxistit. Subinde constantis aetatis dissicultates tradit, perturbationes, qua ex publica, priuataque administratione oriuntur aemulationes, quae a bonis pericula,&insidias, quae a malis intenduntur ubi aetas nunqua pacata Gemper laboriosa, semper anxia solicita deprelienditur. De extremae vero aetatis ac Senectutis miser ijs , an gust ijs , ac languoribus, quam multa recenseta curia dicat nihil aliud esta ignem videre trementem, incuruum,
canum, uubccillem, infirmum, quam cernere mor
63쪽
rientem vivum, aut viventem mortuum.
Verum praeter haec , omnium etiam hominum genera attingit, siue sint Principes, siue medi), aut infimi, quos miseria semper comitatur; cum Regum notae sint
selicitudines, pericula, ac incertae varietates Mediocrium ambitiones, anxietates,4 cupiditates,nunquam suo statu contentae Infimorum vero hominum inopia,
iniuriae, tributorum onera , aduersaque fere omnia illis perferenda Quibus angoribus, molestijs, nec foeminarum carere conditionem inquit imo quo mollior earum est natura, ad propulsanda incommoda infirmior, eo grauiorem illarum esse statum docet. Tandemque post alia multa huius generis enarrata, subdit Abnitemgo quibus nasci expetat, cum hinc marum Ase miserias ingressiamur. Quod Thracum exemplo declarat, qui nascentibus liberis Iugere, Orientibus laetari solebant vitae initium, ut ingressium ad molestias o labores inuiti videntes exitum vero, ut miseriarum finem , quietis portum contemplantes. Ad haec, assii multa in eandem sententiam addiderunt, ostendentes omnia fere creata, aduersus homi ne coniurare, ignes incendi s aquas alluvionibus, aedificia ruinis, aestus, frigora, fulmina, glaciem, gla dios, plurima ciborum genera, ne Venena, pestilentiam leones, angues, quod grauius est, bella, mutuam hominum saeuitiam recenseamus. Tum adeo eZiguum vitae huius spatium esse, ut detracto infantiar, somni, aliarumque necessitatum tempore, quo nullus rationi locus est, ad eas hominem angustias redigi: ut quemadmodum ineptum esset, animantia illa a r cIS ἡμερα vocata, modo iuniora, modo seniora pris
64쪽
gntum videatur, hominis vitam aut longam, aut breuem, etiamsi ad annos centum producatur aut ullam illius senectam tanquam maturam aetatem appellare postquam illius cursus omnis , momento fere concluditur.
His adiungunt repentinos casus, mutationeS,perpetuamque rerum inconstantiam , quae neminem felici quocunque statu positum, cum tranquillitate quiescere patituri sed omnia semper suspensa, assiduis veluti Luctibus agitat , detinet. Quare ab aliquibus, hisce verbis res haec tota concluditur ' Lubrica is incerta sim omnia: infra: Om-sia, e 18. Is Ita Iupplicium essit,in hoc projunamn Inquietumqueproiecit mare , alternis sibus reciprocum modo alleuans nos pubitis incrementis , modo maioribus damnis deserens
a sidueque a Iani, nunquam stabili consissimus loco , pen-Hmus fluctuamus, alter in alterum illidimu , aliquando naufragium facimus, semper timemus. In hoc tam procellos, ct in omnes tempectate exposito nari nauigant hui, nullus portus nisi mortis eis ADVER- HAEC SUMMA priscorum illorum hominum in SVS si I densa rerum caligine olim versantium, atque iniquissi-RξM GL odij communem naturae statum prosequentium; D sses h aduersus singulos artatum gradus inueheren- Ticii tur, tum praecipue Senectutem, Ut caeteris languidio- SENTEN rem, miseriorem insectati fuerunt.
τιAM. Quos quidem caecitate, ac imperitia, seu improba potius stultitia lapsos fuisse, probare minime necesse est , repugnante admirabili hoc uniuersi orbis opificio quod frustra a Dei sapientia esset conditum, si homo,
cuius causa creata Omnia erant, fuisset extinguendus.
Vnde sicut qui puluerem, L num putrida ligna, de
65쪽
quicquid corruptum, suqtie inutile in visceribus montiunt, auri sedinis admixtum inuenitur , simul colligeret, ac prolatum in conspectum hominum, in rudemque aliquam molem compactum, inde auri, argentique venas, ac pretiosos thes iuros, quibus ista aliquando adhaerent, auderet condemnare, delirare prorsuscenseretur. Aut cum vina etiam optima, suas leant haberetices, ut in vetere est prouerbio, aliquis tamen haec tantum serdida vini excrementa respiciens , ab δε- Iute vinum omne vituperaret, mereretur isse, vini, I-quoris uniuersi, sibi usum perpetuo interdici Sic istorii, naturam aetate , praecipue Senium, ita pugnantium industria, aut potius ignorantia, in js tantum perscrutandis,d coaceruandis videtur chiborasse, quae offensionem ali quam vulgo poterant afferreri omnibus ijs praetermissis , qu. eximia, praestantissima, atque uni uersis rebus creatis saluberrima liquido es. dignoscuntur recte enim ait fractus Basilius Sicut nulla nascitur ad pH rosa sine spinis: ita nulla vitae conditio molent, inco
modis vacat. Imo etiam ipsa , quae bona vocantur in jta, 'suissentibus sunt circumsepta laudantur nuptiae, sed quot in coniugio molestiae ' desiderantur iij sed quo e ij spe dolore diuites censentur beati se quam multa ijdem sen-riunt amari sunt haec vitae tributa, quibus si alienter homo ut norit, maxima inde lucra, virtutumque ornamenta percipiet.
Et quamuis Cicero tam magni, ut notum est , nominis, auctoritatis, illorum Xemplo in eandem sententiam fuerit aliquando digressus it supra memorauimus; nihilominus possemus, uno verbo cum alijs doctis viris,illud tanquam non certum, aut Verum Ciceronis opus reijcere.
Verum quQniam compertum habemus, alios etiam
66쪽
doctos viros extitisse, qui illum libellum, ut legitimum Ciceronis partum agnouerint hodieque non deesse,
qui idem sentiant : nos neutram damnante sententiam, ac suum cuique iudicium, veritati locum relinquentes, interim vulgato titulo,qui excusius per manus omnium,Ciceronis nomine circumfertur, seruientes; non absurde dici posse putamus,Ciceronem in libri illius principio, oratorio more ut loco illi, atque argument indulgeret, ea παρεργῶς quodammodo prosum disse , cum suscepti a se operis institutum alio tenderet, finisque ipse sibi propositus alienum valde ab eo quod in praefatione attigerat, consilium suum fuisses, declarauerit praeterquam quod tot alijs in libris, disputationibusque suis, se ab hac tam stolidi, inanique opinione,longe abfuisse ostendit ac Senectutem ipsam , de qua agimus, in magna vere existimatione , iustu a se habitam fuisse proprius de Senectute libellus Catoni adscriptus, manifeste testatur de quo infra latius
Quod si quis sorte ob ij cerct hoc ipsum argumentum, de humanae vitae, praesertim Senectutis calamitatibus, a Christianis etiam auctoribus, sanctisque Patribus frequenter in eorum concionibus, atque lio milijstraetari, conantibus populo Cntemptum huiusnnindi persuadere, atque ad humana omnia pro nihilo habenda incitare, cum Mapud finctum Ioannem le
gatur Nolue diligere mundum,nc ea, quae in mundosunt
j quis Eigit mundum, non est charitas patras in eo, Suoniam, Omne' odest in muNdo concupi ceAtia carno es, si concupiscentia oci orum,o superbia vi .e. Et mundus iumes no positius la Hincque alia multa huiusmodi de Vitae huius breuitate, si agili late fit lac ijs, atque insidiis, ubique inculcare non clinunt, ut homines in illius de spi-
67쪽
spicientiam atque odium adducantur cum cinno. centius Papa Tertius integrum librum, de vitae liuius miserijs conscripserit. Eespondemus, de ijs nobis in serius , quomodo accipienda sint, latius agendum esse'; interim sufficiet id a lη attigisse, longe diuersa Christianorum consilia a superioribus gentilium traditionibus esseri cum illi sum naum hominis bonum, in quo positum esset, quo
tempore a nobis obtinendum ignorantes , in absurdas adeo sententias proruperint, ut optimum esse , nunquam in hanc vitam prodijsse affirmauerint omnesque aetatum gradus, praecipue Senectutem detestati fuerint tanquam laborum impatientes,4 pondus rerum bene gerendarum non sustinentes. At Christiani ad felicitatem aeternam in c: elesti regno , post huius breuis aevi spatia aspirantes, haec molestiarum onera,dierumque selicitudines, tanquam virtutis exercitationes, ad charitatem,sortitudinem,Vigilantiam, patientiamque declarandam agnoscentes non tantum aduersis, nox ijsque rebus non deterrentur, sed
etiam inuicto animo ad ea amplectenda, tanquam ad certamina superanda,proposito sibi immortali praemio, strenue accinguntur , atque concitantur. Sed de his alias plenius.
SEQVI TVR secunda aliorum opinio , paulo rui
aequior, qui communem hominum naturam minime GENT Nacculantes, extremum tantum vitae humanae gradum, LIVWSE-
qui iςni. continetur, tanquam grauissimis multis aerum vni 'e X tum,detestandum esse dixerunt, atque abs Iu VLx in tum osse pronunciarunt:considerantes tria illa bo TIRUCI
norum genera, honestum scilicet, utile, iucundum, 'ς quibuβVnivcrsis .aiula,quae optari possunt, comprehen: Pr
68쪽
di selent, minime huic aetati conuenire non honestum: cum Senectus sit omnis fere expers ossicis: non utile, cum aetas illa, aliena potius ope indigeat non iucun-dUm, cum senes perpetuo in languore, solicitudine versentur. Contra vero, noXia Omnia,&aduersa, quae 1 . .. q. i. tria capita summatim redigi consueuerunt,animi sciS. Thom i. licet, corporis, iXterna in Senectam tanquam pro priam sentinam, ac miseriarum vallem, derivare con-
Quapropter , Ut praecipuas istorum rationes memoremus, persequemur sigillatim ea, qua animi, tum quae,
corporis, ad eXtremum,quae externa mala censentur: ut ex eorum sententia, Seneci utem cunctis his detrimentis maxime e Xari constet.
Quo loco non ea tantum, quae huius aetatis propria sunt, jeculiaria mala includemus, sed quae etiam alijs aetatibus quandoque sunt communia; eo quod, cum in hanc senilem incidunt, solent eo grauiora haberi , tunc magis apparere, acci biorem dolorem afferre: sicuti est paupertas, quae&ii quolibet tempore sit grauis molesta, cum tamen Senectutem apprehendit,sblet tunc esse grauissima, acerbissima. Vnde apoph- tegma illud Diogenis, qui rogatus quidnam est et in hac vita calamitosissimum, respondit γέρον α ρος, id est senex indigens . Et alius dixit γέρον ρακώς, id est Pries amator. Sic alia huiusmodi dicemus Senectutis es emata, damna, licet eadem omni aetati possim esse
ii och ITAQUE ab animi solicitudinibus inchoante, ,
sit priuinti e senile icctus Vehementer eXagitant; dixerunt illi,s qui Senectutem imp Ugnant, certum esse cum incom-CI TE. moda, quae in reliqua ita emergunt, ab ipso tempo- , ris
69쪽
ris progressu, spem aliquam futuri solati solaant concipere in Sene, qui hac expectatione destituitur , multo grauiora existere:imo hinc magis molestias eius augeri, cum sibi sensim deficere animi, mentis vires agnoscat; nec postquam senuit,vllam sibi pristini status recuperandi spem superesse , sed omnia potius fugiente tempore
in deterius abi: unde non potest non valde commoueri. Videt etiam non amplius sibi illud mentis acumen superesse, quod in iuuentute gerebat, nec facultates intellectbi deseruientes, quas aliqui sensum communem, phanta ita in cogitandi vim,& memoriam vocant,Senectutis vitio scias an obtundi, ii iam suo ossicio fungi Meminit etiam aetatem illa rebus magnis administrandis inutilem putari,quod ita esse, ex Lacede moniorum usu constat; qui cu preter caeteros omnes Senibus honorem haberent, tamen no existimabant expedire,Senatores esse perpetuos aut SeneS continuo permanere inma Arista agistratu, quia in eis metis vires debilitari arbitrabatur. - .c. r. Praeterea ubi Senex seipsum diligenter excutit, ac perpendit, facile animaduertit, cum annorum incre ι. AH .cimento multa etiam virtuti infesta sibi accessisse, b cum GygSenes illiberales,& nimis tenaces efficiantur, nimisque - , ' 'f' pusillanimes, ct formidolos , nimis suspiciosi , nimisque increduli reddantur, partamque amicorum coli quij delectari, parum aliis assentiri, atque ab amici iij sparandis potius auersi, ac modicae admodum si ei esse deprehendantur Quid plura' cum sciat Senex, etiam aetatem illam , c Euripi Vulgari prouerbio malam aetatem a poetis vocari soli 1'
de cere atque etiam nautiorum populoruin mores 'Occurrant, qui aduersus Senes acerbitatem summam ercuerunt iam vulgo dici soleat , Senex eis, O non
70쪽
2. Ideo non potest ille haec secum cogitans, atque mortem sibi quotidie impendere sentiens , non interiore mentis cruciatu maxime conuelli, solicito semper animo esse
SEQUUNTUR alia mala, quae corporis dicun
tur, Senectutem vexantia quorum alia propria Senectutis mala dicuntur, alia caeteris quoque aetatum gra dibus contingere solent . Ac priora quidem utinam non ita passim nota essent, atque ab eis Senes non adeo accrbe ficerentur. Nam quod prae senio caligent oculi , aures obsurdescant, dentes decidant, manu tremore, crura languore concutiantur, perspicuum est fueruntque aliqui ipientes vir , qui haec omnia, alia huius generis ex libro Ecclesiastes deduceres, comprobare conati sunt K Vt enim quidam argute dicebat, Senis conditio persimilis est oppido humili , ac debili muro circundato, inopia commeatus laboranti, atque omni fere praesidio nudato, quod validissimus hostis assidue obsidet, variisque machinis, ac tormentis CXpugnare contendit; cui in dies singulos periculum est , ne propugnatores , vel rerum necessariarum penuria, vel quod hostibus nulla proportione pares esse possint, sese eis dedere cogantur. Quinimo hac una ratione, Senis conditio longe deterior est , quod qui obsidentur, perfugium aliquod habent in lacertis, in gladio, in dimicatione, in fuga cit senex omnibus Omnino praesidiis destitutus cst Quamobrem cum exercitationibus peregrinationibus, omnibusque iis functionibus , quae vires aliquas membrorum postulant , se prorsus inhabilem quotidie experiatur , non potest non magnopere angi moerore , ac diuturna excrutiari Iolestia. Et quod