장음표시 사용
61쪽
ma parte , cur non valet producere si in ut cum Sole alium octavam
in secunda λs8. Quocirca insurgit iterum argumentum contrarium . Sol producit in prima parte gradum octavum t ergo adjutus per hunc, non dico per totos octo gradus , potest producere alium octavum in seeunda parte, & sic in caeteris: distantia quippe h secunda parte , ct virtutis impendium in conservando primo octavo sat comis pensatur per adjutorium hujus odia vi. Non bene ergo obstruitur hiatus hic graduum inaequalitate . Igitur respondeo, Solem in
prima, secunda . caeterisque partibus Sphaerae sibi proximioribus producere sane octo gradus caloris : parvula quippe distantia ha rum partium a Sole impar est temperando hujus vehementiam rnego tamen , inde inferri producendos quoque esse octo gradus in nostra hae regione, quia non a Sole praecise , ob nimiam distantiam , ct finitudinem suae activitatis et non a gradibus productis in regione intermedia r quoniam hi multh minore gaudent activitate. quam Sol. Non demum a complexo ex Sole, & eis gradibus ἔ quia id complexum non habet virtutem productivam horum graduum in nostra regione . Probatur ex regula . qua Philosophi metiuntur
virtutes. & activitates rerum naturalium .s9. Quoties semper, aut serὶ semper ad conspectum unius causae experimur existentiam effectus, & praeterea causa illa est ejusdem , vel altiotis ordinis, causarea habet virtutem producendi eum effectum . Sin verd ad conspectum talis causae nunquam ex perimur eum cssectum . S ulterilis nobis non constat de extrinseco impedimento cohibente illius causae vires. absolutὶ pronuncia,
mus , talem causam non habere virtutem , seu capacitatem naturalem producendi eum effectum: atqui nunquam experimur,quod ad conspectum praedicti complexi producatur in hae nostra regione tota intensio caloris, aut lucis: S ulterilis non patet recursus ad occultum ullum impedimentum, quod praedicti complexi vires
compescati ergo absoluth pronunciare oportet, praedictum complexum non habere virtutem , seu capacitatem naturalem producendi hic totam intensionem lucis, aut caloris r quid ergo mirum , quod eam non producat Ubi duo advertes , i. Nos minimὶ negate complexum illud habere virtutem ad producendam totam
eam intensionem; sed solummodo ad producendam illam hie in tanta d stantia , vicinia Solis. 2. Quando dicimus. agens juvari Per enuctum a se prodnctum ad hoc, ut ulteritis operetur, intelliq
62쪽
gendum esse eontentaned ad naturam limitatam agentium creato. rum . id est adiuvari usque ad certam, & determinatam intensionem , & usque ad certam , & determinatam distantiam ; non uer , majorem,& majorem: nempe quia praedicta agentia habent quidem virtute, sed non infinitam: ergo possut operari in determinata me nissura intensionis, atque distantiae; sed non in majore , ct majore .
Lterationem fieri successiv), experientia docet. Non enim occupat aquam calor intensus in primo instanti congressus: sed post te pus & tempns. Rationem ergo dubitandi hinc consurgente facillim h senties. Ca. lidum v. g. non habet plures vires in secundo instanti congress sis . quam in primor supponimus quippe ipsi non adjungi aliud cali. dum eur ergo in secundo instanti majorem calorem producit. qui major calor tertius gradus dici suevit, quam in primo P Ideb ne,
quia aqua non erat disposita , aut etiam contrario praeoccupata
erat 3 Sed redit eadem dissie ullas . Clim ignis non habeat maiorem virtutem in se undo instanti, quam in primo , nec sit magis applicatus: eur in secundo expellit illud contrarium, & non in primo λ Dissicultas haee alios alibdisparavit Philosophos. Resistentia in genere est motus, quo A v. g. intendit direct . aut indire.
impedire , vel retardare rem 6. Quando hic conatus conjungitur cum actuali impeditione contrarii, vocatur resistentia in acta seeundor quando verb loquimur de illo, praescindentes ab haeactuali impeditione , vocatur rei istentia in altu primo. Praeterea resistentia est duplex , alia activa , alia formalis. Resistentia activa est conatus, quo una qualitas V. g. per suam actionem impedit, vel retardat amonem contrarii et quod nasci potest, tum ex eo, quM passo applicato ad utrumq; contrariu producat aliquos gradus Caloris v. g. impedientes productionem totidem graduum frigoris producendorum in eodem passo. nisi adesset calidum. Tum ex eo. qu bd calidum producat aliquos gradus caloris in ipso agente frigido , S sic per suam operationem atterat, vel omninb destruat activitatem stigidi agentis. Resistentia formalis est con ius. quo
calor informans subiectum , est in causa, ne introducatur frigus ΦΕ a vel
63쪽
vel saltem ne tantum imi Oducatur 4 nam qualitas, dum insormae subjectum . duos effectus praestat et alterum primarium, nempe
informare subjectum et alterum secundarium , scilicet tueri illud ,
6 i. Suppono i. Dati res ste mi am inter qualitates naturales. &ex re iistentia aliquomodo provenire successionem alterationis . se a quod idem est, successivam productionem . ct non instantaneam qualitatis adversae. Prima pars ad eb perspicua videtur, ut mirer, viros dictos illam negare. Probatur : dari resistentiam inter frigus , ct calorem v.g. in eo unice stat, quod calor, vel non introducatur, vel saltem non tantum . nec tam citb. eo qubd in subjecto dat ut frigiditas; sed res ita contingunt: quandoquidem si subjectum non haheret frigiditatem , ct citi lis , R intensilis introduceretur calor, ut constat experientia: ergb datur resistentia inter res naturales. Item si Paries non occuparet locum , quem occupat* pila non resiliret, sed ulteritis progrederetur; ergo ideo resilit . quia invenit locum occupatum ab obsistente robustiore . & quod minim) eedit impulsui pilae. Captio contraria per totam Philosophiam divagari solita po-s leti extricabitur. Probatur quoque secunda pars. Nam abs dubia si frigus non insor maret subiectum , citi tis calefieret hoc, admoto sibi extrinseco calefaciente r ergo quod non tam cit , , quam in ictu oculi calesia t. tribuendum est resistentiae frigiditatis: constatqne in luce Solis Otizontalis, qui in primo instanti dissundit per aerem omnes suos radios , eo qubd in aere nulla datur plerumque quali. tas contraria luci 6 a. Suppono a. Resistentiam formalem posse considerati in dupli ei disserentia . Et est resistentia sor malis physica , quae tunc constingit , qtrando stigus v. g. physice existit, ct physich unitur sub.jecto; & est resistentia formalis moralis, vel virtualis , quae tune
contingeret si sorte est possibilis, de quo postea, quando frigus
non existit i n rerum natura hic &nunc; ipsi tamen tribuitur , quod hic & nunc vel non producatur calor, vel saltem non tantus producatur eb, qudd resistentia stigoris sit motivum , propter quod Deus non applicat suam omnipotentiam ad producendum nunctant rim calorem : sic pcccato mortali heri patrato, & non existenti physicὶ hodie tribuitur, quod Deus non diligat hodie amore amicabili hominem : sic etiam praeteritae infamiae Patris non exi-
lenti nune physich tribuitur, quod filius non sit nobilis: se pra teritis generosis actionibus Atavorum , quae jam noa existunt phyr
64쪽
see, tribuitur nobilitas nepotum . Unde peccatum hesternunt resistit hodie amori amica hili diuino : & praeterita infamia resistit hodie nobilitati filii &c. Hinc deducitur gradus stigoris non modb resistere, quando existunt, ct obtinent terminum exactum ς vertuneriam . quando non existunt, sed vincuntur a contrario. Tum quid absque resistentia non datur victoria : ergo quando datur victoria ex parte unitis, datur resistentia ex parte alterilis et sed quando frigus vincitur, ac expellitur a subiecto, datur victoria ex par. te calidi tunc vincentis et ergo tunc quoque datur resistentia ex parte frigidi. Tum philosophic) . Quandb adest stigiditas tametsi sensim desciat, requiritur major virtus in calido, ut agat, ct minias ligit , ut experientia constati ergo quia frigus licit tertio quoque instanti cedens, nihilominiis resistit: quapropter dum frigus expeti litur , calore , resistit essicacitet. seli vincit quoad aliquid , quatenus est in causa, ne tantum caloris introducatur, quantum alias introduceretur , Sc vincit, seu resistit inemeaciter quoad aliquid, quaten lis non adipisci tui suam ipsius conservationem . Suppono 3. Successivam diminutionem resistentiae formalis hi satiam posse esse ratione successivae alterationis. Primb quatenus id ed praecisa, vel saltem praecipud septimus, & octavus gradus frigoris v. g. resistant in primo instanti congressus, in quo ex pelluntur, quia praecesserunt cum exigentia suae conservationis .ct etiam conservationis sexti gradus . & non introductionis tertii gradus caloris pro primo instanti. Et hane rationem neutiquam
assignamus i & in hanc inclinant Docti R R. secuti P. Oviedo. Secundb quaten lis septimus, & octavus stigoris ideb resistant moraliter in secundo instanti congressus , quia physice extiterunt in subjecto in instanti immediath antecedenti, & hanc rationem postea dabimus. Suppono 4. Qitando septimus, ct octavus frigoris dicuntur resistere pro sexto gradu frigoris, & contra tertium caloris. non est intelligenda haec locutio de resistentia immediata, ac directa, quasi septimus , ct octavus essent indigui, seu indigerent conservatione sexti, & non introductione tertii gradus caloris. jam enim refellimus supra has subordinationes, privatasque oppositiones inter gradus componentes intensionem , in Quapropter praedicta locutio, quae jam invaluit. accipienda est de resistentia quasi indirecta , ac mediata, scilicet, eatentis praecish septimus, ct octavus frigoris resistunt pro sexto gradu stigoris . S contra tertium caloris qua
tenus duo gradus, qui per accidens vocintur septimus, &odia-
65쪽
vus, avocantes in se totam activitatem calidi in prinio Instanti eongressus, sunt in causa , ne calidum producat in primo instanti congressus tertium gradum caloris , & expellat sextum frigoris. Hispositis qti aeritur, unde proveniat successio alterationis , id est unde proveniat. quod calidum applicatum stigido non produeat in pri. nio instanti applicationis tantum caloris , v. g. tertium gradum , quem producit in secundo: seli , quod non vincat totam resisten. tiam . quam vincit in secundo 64. Probabile est, successionem alterat; onis provenire eκ ge mino titulo: primus est, quia in primo instanti dat nr major resistentia formalis. quam in secundo . Secundus est, quia in secundo instanti . vel datur major activitas ex parte calidi. vel eadem activitas magis expedita, quam in primo instanti. Tertium ali um, quasi a priori dabo Cap. sequente versiis sinem . Probatur prima parsi 'septimus, & octavus frigoris resistunt in primo instanti a d. .versus tertium caloris t deindh non resistunt in secundo instanti, nec laecedit aliud his gradibus quoad munus resistendi contra tertium caloris: ergo in secundo instanti datur minor resistentia sor. malis ex parte frigoris , quam in primo instanti. & deinceps cum eadem proportione. Prohatur antecedens. Septimum . & octavum resistere moraliter in primo instanti adversus tertium caloris duo dicit. Primum est , quod in primo instanti congressus non producatur tertius caloris in quo stat resistentia efficaκ , vel in
actu secundo . secundum est , quod haec non productio tertii gra.dus ealotis tribuatur ipsi septimo, & octavo frigoris . Sed primum
est verum, ut constat eXperientia ἔ Secundum etiam est verum, ut probo.
Tum quia ideb septimo. & octavo stigoris non tribuere. tur non produAio tertii gradus caloris in ptimo instanti, quia illi non existunt vere, ct physicὶ in primo instanti sed licet non existant physich in primo instanti, ipsis tamen tribui potest non proinductio tertii gradus caloris in primo instanti congressus , ut constat xtibus illis exemplis adductis supra i ergo. Tum a priori. Eo ipso quod septimus, ct octavus non praecesserint phy sice in instanti immediatὶ antecedenti ad primum instans congressus, produceretur tertius gradus caloris in primo instanti congressus: ergo quod non producatur tribuitur praecedentiae septimi, ct octavi stigoris. Probo antecedens. Eo ipso quod frigidum praecesserit minus, quὲm calidum , produceretur tertius gradus caloris in primo instanti con
66쪽
Unde propeniat successio Alterationis. 39
gressus, adstantibus nimirum caeteris omnibus prae requisitis ; ted eo ipso , quod non praecessissent septimus, & octavus , frigus prccessisset minus , quam calidum et nam frigidum praecessisset ut sex . calidum vero praecessisset ut octo , ut supponor ergo . Probo majorem; eo ipso, quod frigidum in instanti immediate antecedenti ad primum congressus praecessisset minus, quam calidum, plus produceret hoc in primo instanti congressus , quam dum frigidum praecessisset aequale calido et sed dum frigidum praecedit aequale cali. do in primo instanti congressus , producuntur duo gradus caloris i ergo eo ipso, quod frigidum praecessisset minus. qu in ca .
Iidum , hoc produceret in primo instanti congressus plusquam duos gradus: quo probatur secunda pars primi antecedentis j ergo pro.
66. Haec ratio inservire non potest probando, septimum , &octavum resistere adversus tertium caloris saltem efficaciter in se. cundo instanti congressust nam clim in secundo instanti producatur tertius caloris , seu detur in frigido maior calor , ut constat eX. perientia , ex eadem eXperientia constat, septimum , ct octavum non habere naturam resistitivam saltem essicaciter tertio gradui ca. oris pro secundo instanti congressus et suadet tamen haec ratio septimum . & octavum stigoris adhuc in secundo instanti resistere aliis gradibus caloris et v. g. quarto, ct quinto: nam si septimus.& octavus non praecessissent in instanti immediath antecedenti ad primum instans congressus , in hoc primo instanti produceretur tertius caloris, S in hoc secundo produceretur quartus , & quintus e ergo, quod in secundo non producantur quartus, ct quintus, s esto solum produci tertium in etiam debet tribui precedentiae septimi, &inavi gradus frigoris i ergo septimus , &octavus etiam
resistunt moraliter in secundo instanti, non quidem adversus tertium caloris, sed adversus quartum , & quintum. Quamobrem nostra ratio a priori non desumitur ex eo . quod septimus , & octavus resistant moraliter in primo instanti congressus. & minimὸ in secundo; sed ex eo. quod in primo , & non in secundo instanti resistant adversus tertium caloris. Praeterea non desumitur ex diminutione resipentiae pMsicae, sed ex diminutione resistentiae moralis, vel si mavis, ex diminutione resistentiae formalis, non physich , sed moraliter, vel virtualiter existentis: quandoquidem neque in primo, neque in secundo instanti datur resistentia formalis phy.
sica septimi, vel octavi gradus,quippd qui tunc non eZistunt phγfice.
67쪽
67. Hinc I. Ratio, propter quam septimus, & octavus stigo iis resistunt moraliter in primo instanti congressus , non est praeis. quia praecesserunt cum exigentia suae conservationis pro prirno instanti congressus, ut supra notabamus; s unde haec propos.lio , quam libenter admittunt RR. est neginda , sed quia ph ysico extitere in instanti antecedenti immediate ad primum instans congressus : si enim non praeeessissent physicδ in subjecto in instanti im.
media id antecedenti ad primum congressiis, procul dubio produceretur tertius caloris in primo instanti congressus , ut nuper dicebamus. Haec autem ratio urgere non potest, in savorem secundi
instantis congressus siquidem praefati gradus non extiterunt phy- sed in instanti immediatὲ antecedenti ad secundum instans congressus, squidem non extiterunt physice in primo instanti congressus. Quamobrem haec propositio, septimus. oe Octavus resipunt in primo instanti, quia praecesserum cum exigentia fuae cosservationis pro primo instanti congressas. distinguenda est: ideb praecise 4 neganda ut nuper dixi: ideb. R quia phy sicδ extitere in instanti immediate antecedenti ad primum instans congressus; concedenda. Dices: si non praecessistent cum hac exigentia, non resisterent: ergo ideo praeeisd resistunt, quia praeeesserunt cum hac exigentia . Mala consequentia . Si enim ignis non foret applieatus passo non combureret: ergo ideb pr cisa comburet, quia est applicatus . Utraque
est mala consequentia et quia ex nece state arguit sufficientiam . Sie
enervatur unum ex ptaecipuis argumentis contrariis .
68. Hine 2. Verum est, resistentiam formalem in genere physico stare in exigentia, ae informatione qualitatis i cumque septimus, & octavus stigoris neque exigant, neque informent in primo instanti congressus. eb qudd in hoc instanti destruantur ar bustiori contrario ; ideo non resistunt sermaliter in genere physico in primo instanti congressus. Caetertim resistentia formalis in genere morali non stat in exigentia , vel informatione de praesenti ex iis stentibus; sed existentibus in instanti antecedenti immediatὁ . aut mediath . prout fuerit res, de qua sit sermo. Quo circa licit septiis mus, &.octavus non existant, neque informent in primo instanti congressus, quia tamen extiterunt. Sc informavere in instanti imis mediatd antecedente ; resistunt nihilominus in genere morali : Rhine ulteritis fluit disparitas inter resistere moraliter, & agere phy. sich. Vetum est praedictos gradus praecessisse quoque cum exigentia operandi in ptimo instanti; at non operantur physic , S re si stunt
68쪽
Pndepropeniat successo Alterationis. Ai
stulit mesaliter in primo instanti. Ratio est, quia hoc, quod est. rem physice operari, in dispensabiliter claudit, vel saltem con notat physi eam existentiam illius rei in instanti operationis , ut suo expenditur loco : at verb hoc, quod est resistere moraliter, conten. um est existentia anteriore, ut exemplis, & ratione pauid ante ostendebamuS. 69. Hinc s. praedictos gradus praecessisse eum exigentia suas conseruationis verum est, quod non sufficit, ne expellantur a subiecto per agens calidum et sufficit tamen hoc conjunctum cum eo .
quod physed extiterint in instanti immediath antecedente ad primum congressus, ut tertius caloris non producatur in primo in.
stanti congressus: ex iis autem solum deduces , praedictos gradus vinci quoad unum , & vincere quoad aliud , ut num. 6 a. dicebamus . quod nullum continet absurdum . Hinc g. constat, quid diiscendum sit casu, quo Deus repente destrueret intensionem frigoris in primo instanti congres is. Uel enim haee destructio aecideret absque dispendio virtutis calidi: vel cum illius virtutis impendio Si primum: posset tunc calidum producere totam intensionem ea loris in primo instanti congressus et quamobrem adaequata ratio , ne modb totam suam intensionem producat in primo instanti applicationis , desumitur partim ex eo, quod septimus . ct octavus praecesserint in instanti immediate antecedenti s & hujus solius frequenter meminimusa quoniam hoc solum frequenter venit ad rem partim ex eo, quod calidum impendat plus virtutis , quando deinstruit septimum . & octavum frigoris . ac quando non destruit illos 4 partim denique ex eo , quod per reactionem frigidi amittae aliquos gradus suae activitatis . Si secundum: etiam tunc produceret calidum successive calorem . licet plus produceret in quovis
instatui, quam rebus, ut nunc et quippe rebus ut nunc post deinstructos septimum , & octavum frigoris suppetiint alii . cum qui-hns congredi debet calidum , & a quibus rea gentibus atteritur sua
o. Hinc s. Verum est, qu bd per reactionem stigidi deperdie
calidum aliquos gradus suae virtutis; semper tamen retinet activi. talem ad producendum in frigido tertium gradum caloris in secundo instanti: nisi forsan ponas calidum imbeeillius frigidor tune enim vincetur a suo contrario et & consequenter ita disponi possunt circumstantiae. ut nil operetur physed in secundo instanti) nam
69쪽
ptimo instantii septimum v. g. in secundo instanti , ct si vis, sextum: ergo in secundo instanti perseverant quinque saltem gradus ea loris, S sollim resistit sextus frigoris expulsus in eo instanti. Sed valentiores activitas quinque graduum caloris ad agendum , liehi etiam oecupetur in eonservandis duobus gradibus prodii diis in primo instanti congressus. quim resistentia solius sexti gradus stigmtis r quia calor ex se vehementior est, quam frigus, ct quidem gradus plures sunt, quam solus sextus : ergo adhuc post reacti nem stigidi manet in calido suffciens virius ad producendum in frigido tertium gradum caloris.
Ti. Hinc 6. Si calidum fuerit ignis, & stigus fuerit aqua. verum est, quod post destructos septimum . & octavum stigoris .
revocatur virtus aquae ad caeteros conservandos et at etiam revocatur vltius ignis ad caeteros destruendos et clamque aliunde majore polleat virtute ignis, qui in aqua sem per datur in seeundo instanti virtus productiva tertii caloris. dest rudii va que sexti stigoris i ta verb frigidum fuerit aqua ; calidum autem fuerit aliud ab igne; fieri poterit, ut hoc vincatur ab illa; proindeque non producat successive calorem in aqua . Rubd si hoc calidum praevaluerit a Luerelis aquam , id ed erit, quia virtus aquae antea occupata in comservandis septimo. & octavo frigoris, non revocatur tota ad caeteros conservandos, sed distrahitur etiam ad producendos aliquos gradus frigiditatis in eo calido sibi applicato r quamobrem quod in calido remaneat, vel non remaneat virtus ad operandum in secundo
instanti, defit niendum est juxta naturam frigidi, ac calidi, de quihus fuerit sermo. Neque absolute dicendum est, calidum retinere virtutem operandi in secundo instanti, neque absoluth dicendum est non retinere hane virtutem : s nam quandoque retinebit, quan-duque non retinebit j sed attendendum est naturae activitatis, tum calidi, tum frigidi . quae in medium proseruntur. a. Objic. i. Diminutio resistentiae formalis non se habet propriori ad introductionem caloris v. g. ergo successiva introductio caloris non provenit a suceessiva diminutione resistentiae formalis. Antecedens probatur 3. quia destructio non se habet pro priori ad introduectionem alterius sed potitis ἡ converso, productio. alte. tius se habet pro priori ad corruptionem i juxta axioma physicum et Generatio uniusforma es corrnptio alterius; de quo susius alibi r ergo corruptio formae frigiditatis non se habet pro priori ad introductionem caloris et ergo diminutio &e. a. Catentia illius impedu
70쪽
mens . quod est ausetibile ab agente . non se habet pro priori ad operationem illius agentis 4 sed frigiditas est impedimentum calo. tisausetibile per illud calidum, quod in aqua producit calorem tergo earentia, seu diminutio stigoris non se habet pro priori ad Reeesivam introductionem caloris et ergo successiva diminutio sti- eotis non se hahet pro priori ad successivam introductionem ea loris. Distinguo antecedens . Non se habet pro priori ad intro ductionem caloris executam in primo instanti congressus : concedo antecedens: s&hoc solum probatur istis duabus rationibus iexecutam in secundo instanti; nego antecedens , ct consequentiam. Ad primam probationem , distinguo antecedens et quando generatio unius formae, ct corruptio alterius contingunt in eodem instanti; concedo antecedens et quando corruptio contingit in ptimo instanti. & generatio in secundo ε nego et&similiter concedo.' nego eonsequentiam . Aut confers diminutionem stigoris, resistentiaeque formalis cum productione primi, ac secundi gradus ealoris. quae contingit in primo instanti congressus, vel cum productione tertii gradus caloris , quae contingit in secundo instanti congressus. Si illud. sateor . diminutionem frigoris , resistentiaeque fot malis non se habere pro priori ad introductionem caloris; sed potilis vice versa eam introductionem caloris executam in primo
instanti congressus se habere pro priori ad destructionem stigoris.
ob tuum axioma : nam dum contingit corruptio unius formae , &generatio alterius adversae, haec generatio se habet pro priori ad eam corruptionem . Si secundum; dico, illam diminutionem se habere pro priori ad productionem tertii gradus ealoris in secundo instanti; nam est conditio necessaria, ut agens in secundo instanti
producat tertium gradum caloris.
4. Probatur . Carentia illius impedimenti, quod agens non potest amovere per productionem tertii gradus, est conditio necessaria pro priori ad introductionem tertii gradus, iuxta doctrinata generalem, quam Nostri tradunt disputantes libertatem indisseten. tiae. Sed septimus.&octavus frigoris&sunt impedimentum tertii gradus ea loris, s siquidem non potest naturaliter evenire , quod subiectum stlgidum ut octo habeat tres gradus calori fideinde agens calidum non potest in primo instanti congrestas impedire septimum, & octavum stigoris per productionem tertii gradus caloris: quippe nequit, ut ponimus . producere tertium caloris in primo
instanti congressus: ergo destructio septimi. & octavi stigoris ia