Libellus de coniugio, repudio, & divortio, in gratiam fratrum, qui iudices causarum matrimonialium in regnis Dania & Norvegia constituti sunt, conscriptus a Nicolao Hemmingio

171쪽

iure posset, non petit diti orti uiarinitas superueniens , matrimonium consummatunon dirimat. Est enim regula iuris: Factum legitime retraetari non debet, licet postea casus eueniat, quo non potuit incoari Vcrtim si hoc accidisset inter spo- salia iuptias, ab utraque abstinere debuisset. Scholastici hic distinctionem fingunt, dicunt, huiusmodi incoestu maritum amittere ius petendi ab VXOre dc bitum, nequaquam tamen licere ipsi, petenti debitum negare. Iniustum enim foret puniri, AOrem, propter peccatum mariti. Hoc quidem rediea scholasticis dicitur, quod non liceat marito uxori debitum negare.Nam hoc illi ex obligatione diuina, naturali, ciuili debet. Verum priorem parte sententiae scholasticorum corrigendam iudico, dico, liuod post reconciliationem cum uxore offensa, ius suum integrum recipiat maritus.Neq; enim tanta vis illegitimae columnionis esse debet, Ut propterea susconsummati matrimonilimpediatur, nisi forte pars offensa separationem postulet. Idem iudicium sit de foemina, similiter peccante.

Quaeritur, si quis post desponsam sibi unam, ait

ram ducit in Xorem, num debeat redire ad desponsam, vel retinere eam, quam post sponsalia cum priore dii, itΘHic multi pernicioso errore implicantur cuno discernunt inter consensum seu promissionem defuturis nuptijs. iustum seu colammatum matrimonium. Ex quo fit, ut saepe male separent, quos coitin

172쪽

tos esse praestaret. Atq; ita se coram Deo alieni pec

cati reos faciunt, dirin autores fiunt adulteriorum.

Hic ergo tutissimum erit sequi hanc distinctionem Si quis rem habuit cum desponsa, consummauit matrimonium, Madulterium commisit alteram ducen do. Quare relicta adultera debet redire ad propria, modo illa velit adulterum in gratiam recipere. Ne que enim cogi debet, ut eum recipiat. At si non habuit consuetudinem cum desponsa, discessit apro missione facta priori, ducens solenniter altera, quam retinebit, desponsa a promissione absoluta. Hoc autem ita accipi velim, si haec posterior ignara fuit pactionis cum priore initae. Nam si sciuit se contrahere

cum sponso alterius, iniuste fecit: Quare iuste ab eo separabitur,4 redibit ad eam, cui prius fidem dedit. Sed dicet forte aliquis Ideo iubetur redire ad

priorem, ut isto modo puniatur ipsius temeritas. Re spondeo,Non oportere poenam duplicare malitiam, sed iuste punire peccatum. liare potius suaderem, tales remittendos esse ad magistratum politicum, qui potestatem habet, vel mulcta pecuniaria, vel plagis, Vel carcere, Vel exilio foedifragos puniendi. Non dubito fore, qui hanc nostram sentcntiam sint improbaturi. Dicent enim, iusticiam postulare, ut fides, priori data, seruetur. His ita responsum volo : Si hic casus, de quo agimus, Ut par st, reuoce tur ad iusticiae normam, stabit pro re isto nostras latentia. Iusticia si quidem requirit, ut qui alterum laesit, compenset iniuriam. Iam autem dc spons epotest satisfieri iudicio bonorum virorum, Ut non conqueratur de iniuria sibi facta ab eo, cui fidem dedit, etiamsi

173쪽

discedat ipse a pactione Ducta autem domum

passae maritalem congressum post solennitatem nuptiarum non potest satisfieri, si dimittatura marito. Nam virginitas amissa restitui nequit, neque infamiam ulla pecunia aequat. Deinde quia minus Ina Ium respectu maioris mali bonitatis quandam rationem habere videtur, minor profecto iniuria cedet

maiori. Nunc autem minor iniuria es discedere a pactione nuptiarum ante consummatum matrimonita, quam pos consummatum matrimonium, deflorata virgine matrimoni vinculum soluere. Quare dubita re non post tam quin peccent contra Deum, iusticia,

omnem aequitatem, qui secus in hoc casu iudicant, ut qui adulteria Miniusta diuortia approbent.

Quaeritur, si alter coniugum post nuptias inmorbum contagiosum incidat, ut congressus maritalis non careat periculo, num liceat diuortium facere Bucerus hic durior est, ut in multis, quae sunt huius argumenti. Sed hoc firmissime tenendum est Fortunam non puniendam es e, si absit culpa. Quare nulla calamitas, quant uuis magna torrenda, quae inter viventes acciditisi absit culpa in dis oluat coniugium. Discernendum est enim accurate inter ea, quae sunt per se culpae, quae non sunt culpae, sed poenae solii modo iudicio humano, quae saepe suas latentes causas apud Deum habent. Has oportet coniuges patienter ferre, te inuicem tanquam propriam carnem fouere. Quantum autem ad amplexum connubialem attinet, facile, modo Deum timeant, se L 3 Vere

174쪽

Vere ament, inter eos conueniet. tuis enim amat

alique ui. nihilominus vult ipsum in certissimum periculum conqcere P

Frequens lic casus proponitur in consistorijs. Foemina sibi promissionem de nuptij factam,&propter speratas nuptias admisisse marem, tanqua pro prium maritum, a quo nunc deseritur, conqueritur. Hic si reus fatetur factum,in inficiatur promissione, iudex diligenter inquiret de fama foeminae, qualis fuerit, antequam a viro, de quo conqueritur, compres se est. Et si honesta fuisse deprehenditur, ita de se ad stupratorem conuertet, eique grauiter exponet, quam Deo displiceat mendacium, cum hominis perpetua infamia coniunctum, Ut quod aeque crimine homicidiurn quam horrendae poenae mendacibus diurnitus immineant. Deinde serio hortabitur reum, Ut eam, quam promissionibus perduxit ad stuprum, in uxorem ducat. alii si ita admonitus, perstiterit in negando constans, iudex coget ipsum, ut se non promisisse iuramento confirmet, idque non suo tantum, sed septem viris adhibitis, vel ex cognatione, si haberi post uni, vel ex alijs, qui testimonium pietatis tonestatis habent. Et hoc iuramentum

praestabitur in publico placito coram iudice politico: Quo facto, ad iudicem Ecclesiasticum redibit purgatus, qui ipsum pronunciabit liberum , quanta ad humanum iudicium attinet, cum hac admonitio ne,ut sciat se vindicem Deum habiturum, speriurio fefellit.

At si

175쪽

At si reus fatetur factum, nulla promissio de nuptijs cst interposita, sed simplex virgo blandiths ille

O a, admisits upratorem, quid hic faciendum 'Lex Dei mandat, ut eam quam violauit, ducat otet. Imperatoria vero ut aut ducat aut dolet Scis qui Christiani esse .nominari volunt, nimium a Xant Tena libidinibus, dum relinquunt in stupra totas potestate, velit ne eam ducere aut dotare, necne, quam stuprauit. Quod profecto dolendum cst inter Christianos fieri. Nam, corrigatur, non est sperandum, praesertim Vbi hic magnatum uoti dianus lusus est, quorum arbitrio leges rogantur abrogantur Vellem profecto magistratum hic ad minimum cogere stupratores, ad elocandum cum dote eas quas stuprarunt Et abrogare legem, bono quidem consilio latam, de mulcta nouem arcarum, praesertim cum Videat magistratus euentum suae expectationi non respondere. Putauit enim, ut isto pacto refienaretur libido in puellis, ne tam facile se prostituerent.

Incidit& hic casu. Quidam dormit cum X ore absentis mariti, Illa concipio parit Maritus reuersus, ex partu adulterium deprehendit, per sententiam iudicum dimittit uxorem, ducit aliam. Hic uuaeritur, an is qui polluit absentis uxorem, postrelictanto legitime dimissam ducere Respondeo, tu hoc facit, videtur continuare adiit terium, nisi solete haec tria concursant : Si praecedat publica poenitentia, Si cum polluta proficiscatur m locum Vbi fa-

176쪽

ctum ignoratur Si amore sobolis natae,& Vt eam, quam seduxit , in viam reducat, ne peius ruat. Tunccnim iudico coniugium fore legitimum, quo Vtiio' terunt bona conscientia. Verum si solo amore libidinis hoc facit, quem ex mutua consuetudine contraXerant, iunguntur coniugio, adulterium plane continuant, Ubicunque loco habitant Et Deus saepe testatur huiusmodi nuptias sibi displicere, dum sinit tales ruere in reprobum sensum , ut post coniugium infeliciter initum, infeliciter vitiant, adeo Vt alter alterius aspectum ferre nequeat.

Haud raro&hic casus offertur Ebrius &libidine

eXcoecatu iuuenis, Ut Optato potiatur amore, dat fidem ebria virgini aut cummae de coniugio res pie runque per Lenas lenones agitur, Postea sobrius poeniteti ductus, discedere a promissione cupit, accusatur, sistitur in iudicio , producuntur testes fidei datae. Quid hic dicendum Θ Vinum lamor pessimi sunt consiliarij, Lenae lenones, diacon diaboli, nihilo meliores. Quid enim, quaeso, interest inter adolescentem ebrium . mente captumi Quid mentis habet foemina, cui Baccho iuncta Venus, conduplicauit infiniam adeo Vt imus non inepte videatur dixisse Amare Tipere Vix Deo conceditur Amor enim linum in hominis potestate sunt antequam

bibat postquam vero bib crit, ipse est illorii poses sionis is ancipij. Dico ergo quod male conglutinauit vinum, quod temeritas, quod coecus amor, quod male per lenas denones, suos diacono S,COn

177쪽

iunxerat diabolus, hoc per suos ministros rite dirimat Deus. Neque enim sentiendum est, eos a Deo coniunctos esse, qui male coniuncti sunt. Nam ut Deus tantuni coniungit, quod recte coniungitur ita

idem Deus per suos ministros recte dirimit, quod male coniunctum erat.

Quaeritur quoque, an is qui repudiatam ob aliam causam, quam ob fornicationem duxerit sit moechus, nec ne Nam ex verbis Christi certum est, noesse moechum, qui eiectam propter adulterium ducito Respondeo Christus quidem videtur eum, qui ducit eiectam ob aliam causam , quam ob adulterium, moechum pronunciare. Ita enim ait: Qui cunque repudiata extra causam stupri duXerit, moechatur. Sed idem dicit: Non est bonum hominem esse solii in Idem poenitentes in gratiam recipit. Di coergo Qui ducit repudiatam in fraudem prioris coniugij, moechatur, manente adhuc clibe, qui in iuste uxorem abiecit. Hoc enim tempore spes re concisationis aliqua reliqua esse videbatur. Et in hanc sententiam verba Christi accipienda sunt. Verum postquam is qui repudiauit iniuste VXorem, du-Xitaliam, omni spe reconciliationis Xclusa ademta, vinculum rupit coniugij. Quare is non moechari putandus est, qui dcrelictam si scipit. Nam dimissa iniuste nunc liberata est per adulterium mariti, quod ipse, aliam uxorem ducendo, prior illegitime durisses a commisit ut iam non sit adultera, si nubat ali in Domino, nec ipse adulter, qui eam ducit Nihilomi-L mis

178쪽

I IO

nus tamen velim rem adiudicem supremit deserri, Vit ad scadali causa, ut sit securior innoces persona Sed quid est dicendia, si maritus, qui abiecit VXOre

sine causa, manet celebs ΘTentabit exclusa reconciliationem trienniu, quae si interea reditu ad maritum impetrare non potest, conqueratur de iniuria sibi facta cor magistratu politico. Si aut magistratus reo par

cit, innocens ferat iniuria patienter, mutet Ocu,proficiscatur in terram, ubi nota no est, exponat pio pastor iniuria sibi factam, petat infirmitatis sua ratione haberi. Hic pastor consulens conscientiae amictae mulieris , poterit cam hortari ad nuptias alias, ne infirmitate vidia, ruat in libidines, aut alia horrenda sce-lcra,& tandem in desperationem, atq; ita pereat, cui succurri poterat, permissione noui coniugij. Neque censendus est adulter, qui eam ducit, pr esertim climnec in fraudem prioris coniugi id facit, nec ulla re conciliationis spes reliqua videbatur. - A L 1 v s. Incidit hic casus haud raro, Aliquis ni, ducit uxorem,& ducta Xore, furtum committit, aut aliud facinus, cum perpetua infamia coniunctu, adeo ut homines honesti, eum mensae& mappae, ut dici solet, consorte non patiantur. Reus aut, Vt non Veniat

in manus magistratus, infami supplicio afficiatur, fuga sibi consulit. At id hic faciet honesta cinnoces

foeminat Certum est hanc discessione mariti, desertionem non esse Voluntaria,sed coacta, atq; ideo desertionis praetextu in noceti non succurritur. Quid crgo ΘN6 est dubiu, quin piae&honesta foeminae talis casus sit multo tristior, qua si coniunx adulteris comisisset. Durissima praeterea lex fuerit, si iubeatur innoces se dii, incertis infameri vagabundum quaerere. Duru

179쪽

quoq; esset, si continere neqtiit, manere innupta .Etsi aut e Theodosi Imperatoris sancti s quam sequi sumus magistratus absque scelere potesto hic absoluit innocentem persona tamen propter multa cati

fas hoc consiliu non inutile iudicauerim: Sedeat innocens persona annos . quod te pus summus magistratus potest suo arbitrio moderari, ut sit vel breuitas vel logius lugeat infortuniti coniugis, vivat honeste pudice. Exacto aut quinquennio,Veniat ad iudice, petat suae infirmitatis ratione haberi. Hic ex superiorib. regulis statuo, iudice posse innocenti lonestae per sonae alias nuptias cocedere, sed re prius communicata cum supremo magistratu, vel eius Vicario, se curior reddatur persona innocens. Nam cis qui ob suam infamiam abijt, ciuiliter mortuus est,de suo scelere, quod Deus ligauerat, abrupisse videtur. Sed quid , si post quinquenniu redierit maritus ingratia cum magistratu An poterit iuste repetere Xore, quae iam alij nupsit Si in noces persona nupsit sine iudicis ordinari sentetia, de autoritate supremi magi stratus, debet profecito vel redire ad priore maritum

Vel manere innupta. Neq;. n. cogi debc ad cohabita dum cum infami Hoc tam cita accipi Velim, illumus

magistratus, ut dixi,in hoc casu Theodosi lege sequi post , praesertii cum facinus perpetratu aequet crimine fornicatione, sitio superet. Ego solumodo hic expono, quid velitii heri a i id ictb. sub ordinatis, qui cosistorijs praesunt. Verti si ex sentetia iudicis ordinarij,&ex permissione summi magistratus, elapso quinquennio, contraxit, non debet ad priorem redire, sed manere apud posteriorem Nam Deus odit conitissione

180쪽

libidinum 4 vagas commixtiones. Verum hic praestaret, lacinorosum infamem dignis poenis subij cere, ne reuersus innocenti molestus esset, scandalo plures offenderet.

Interdum fit, quod maritus deserta uxore in aliam terram proficiscatur, atq; illic uxorem ducat. Quid hic iudicandum est de foemini, quae illi nubis Certum est, quod nubat alieno, non suo. Est ne igitur adultera censenda, Ut ille adulter Desertor ille e re adulter est sed decepta non est pro adultera habenda, donec nesciat se cum alieno viro habitare. Verum imo X ubi resciverit se alieno viro nupsisse, nihilominus adultero misceatur, iudicabitur adultera Antea enim excusabat ignorantia irror, adeo ut nec Oscientia ipsius ulla erari, nec fama ipsius periclitari debeat. Ita enim Augustinus recte definit, cum ait Si virgo nupserit nesciens, Viro alieno, hoc si semper nesciat, nunquam e X hoc adstitera erit. Si autem sciat, iam ex hoc adultera esse incipit, e quo sciens, cum alieno cubaverit. Sicut enim in iure praedior una, tam diu quisq; bonae fidei possessor rectissi me dicitur, quam diu se possidere ignorat alienum. Cum vero sciverit, nec ab aliena possessione recesserit, tunc malae fidei perhibetur, tunc iuste iniustus vocabitur. Hactenus Augustinus. Idem iudicium sit de masculo, si tu Xerit, quam non sciuit alienam esse. Debet ergo iudex, Vbi fraus innotuerit, innocentem personam liberare, ac ipsius innocentiam suo testi monio declarare Indignissimum enim foret, lontra