De conscribenda historia dialogus. Ventura Coeco authore. Bononiensium auspiciis publicè humaniores literas profitente

21쪽

22 . VENTUR&'COECI Cquae vocantur si dera hyeme non cerni credebant sumpto ex historia argumento . nam in Achaia pam, Io ante quam aliquot urbes terremotu corruerint, mareq; maxime inundarit, hyeme ingentem Com

tem scribit esse visam. Idem cu de sontibus fluuiisqῆ

loquatur Caucasi montis altitudinem, quam tradit esse miram historia nos docet ; Ait enim occidentet solem ad tertia noctis parte Caucasi vertice illustra' re. Tertia ad ortu, ut ex duodecim nocturnis horis sol in eo vertice quatuor duntaxat no spectetur,qua etiam variis gentibus asserit habitari. Longum esset quae ab histolia Philosophi petunt recesere,cum e

rum aliqui, & ii quidem grauissimi historiam scrib

re non dubitarint; ut Teophrastus, Te pompus,Mcraticusq; Xenophon. atq; Aristoteles ipse, quem sunt quidam authores centum ciuitatum historiam in unum redegisse corpus, quod opus non sine magna nostri temporis iactura cum aliis, & eiusdem Philosophi, & aliorum scriptorum plurimis desideratur. Quare dubitare non possumus admodum utilem historiam esse. Atq; ego ut de meo sensti l quar , & id,quod sentio apud amicissimos homines liberius depromam mirificam quandam suauitate legenda experior historia; & quemadmodum Socrates philosophiam non vulgarem musicam existim bat, sic ego suauissimam armoniam historiam arbi

tror.

22쪽

tror.Illud praeterea videre mihi videor pulcherrimuquoddam corpus historiam emngere omnibus suis partibus, omnibus numeris absolutum; quod tunc apparebit clarius cum praecipiemus quem ordinem in historia seruandum putemus: & quoniam utilitatem exponΛnus, dissicultatem si placet aperiamus. Hissoriae docuitas.. Eset saner cum in omni re conscribenda maxima dissicultas, tum in historia maior. Itaq; persepe IUD rari seleo quorunda hominum arrogantia, qui quasi leue onus suscipiant, libros edere non dubitann&qui magni viri, doctrinas praestantes vulgo existimatur horum sunt temeritate similes. Ego vero legem illam magnopere laudo, quam in quibusdam regnis hac etiam tempestate diligentius seruari accipio, n quid typis excudatur, quod prius non examinent viri doctissimi, perpensums, atq; examinatum probent. habebit enim praeiudicium is, qui scribit clarorum virorum, peritorumq; sententiam, ac probationem, leuiusq; fortasse cadet. Haec tamen vcl Principes viderint, penes quos summum ius, summa est authoritas, vel illi, qui tantum licere sibi volunt, ut bibliothecas venaliu impleant librorum, quorum sane bona pars non legitur.Excusandi tamen videantur , comparatum est enim natura omnes, ut homines app etant gloriam. Erramus autem plerumq; per auia

23쪽

υ t VpNT UR A COECI auia gradientes , neq; rectum iter perspicientes. Etenim quod experior ipse & testari, & liberius fateri volo; tenet me eximia quaedam cupiditas laudis, sed tamen edendis voluminibus consulto hactenus temperaui, timens videlicet ne appetitio nominis, ina ni': famae dedecus aliquod pareret. VUrnt tamen amici, quibus si inuitus obtemperauero, quicquid secus acciderit amicitiar tegetur ornamentis , nimiaeq; in amicos facilitatis laudibus ocultabitur. Quamquam non satis mihi videtur excusari,qui culpam cserati transfert in alterum. Summa tamen humanitas,& pudor negandi quod petitur facile me tuebitur quemadmodum spero, siquid emisero, quod opulfuerit in annum praemi decumum. Sed in hanc sen tentiam satis. Dico igitur, ut ad id redeam, quod susceperam, summi cuiusdam esse viri animi sensa ita

mandare literis, ut multorum iudicium subeant, ut placeant, atq; delectent. Nam ut illos ommittam, qui famam reprehendendis aliis aucupantur ; sunt

etiam quidam, qui aliorum errata facile vident, ipsi tamen nihil edere possunt & si quidem possunt ne parem gratiam relatam accipiant, nolunt. Quae res efficit, ut magnum periculum adeat, qui sua scripta multis legenda proponit. Sunt quibus tumidior videatur Demosthenes. Bruto Cicero perfectus non videbatur. Itaq; Gerut prioribus seculis qui Cicero

24쪽

DE CONscRIB. HIs T. DIAL. 2sne accusaret, &nostris quoq; temporibus laceratur.

Versi ut dicere coepera ingentis cuiusdam dissicultatis historia conscribere putadum est, quod vel ex eo quis facile coniiciat, quod cum scripserint multi, pauci tamen reseruntur in album: & ut ait Cicero sero admodum cum apud G cos, tum etiam apud Romanos aliquod lumen accepit historia. perfecitatamen, suisq; coloribus insignita, nec M. quide Tullii credebatur aetate. Itaq; cum ab illo peteretur historia, atq; adeo flagitaretur, consessus est maximi laboris opus esse, ses no prius historiam conscripturum affirmauit, quam otium esset assequutus. Putabat enim totum animum,omnemq; metis aciem hi

storiae tribuendam esse, siquis tanto muneri par esse denique vellet. Quare vix orator, qui in foro sit versatus,& causis, reperiatur qui operam historiae dederit. us est enim acerrimo ingenio, maximo4 iudicio, atq; acutissimo, rei militaris peritia, ut . quid vel accusandum fuerit, vel sorte laudandum scienter facere possin, ne si quando militiae petitus legerit, vel sorte Imperator, vel Ductor exercitus, alter iudicetur Phormio delirus senex apud Ephesum Hannibali. Iam maris, terrarunq; descriptionem,

gnostendam quis dubitat histori cs cum loca sint frequentissime describenda 8 demonstrandae regi D neS

25쪽

ncs exponendi situs quae sunt omnia dissicultatis maximae .& quoniam peragrare uniuersa no pol Iumus, plurimis authoribus colligenda. Qua in re illud mihi videtur odiosum, quod & opinionibus Eertatur,& non est facilc inuenire cui credas. Itaq; Dictatore Canarem, quem csistat nullum locum historiae r liquisse, caeterosq; ab scribendo deterruisse: iactabant amici si vixistet plurima mutaturum, quae ab aliis accepta retulerat in comentarios,& ille quidem scribebat sua, unde facilis est coniectura, quam sit dissicile & aliena, & multis seculis anteacta memoriae mandare ', quae non ea mente dicuntur, ut de te

reantur homines, alienenturq; ab historia. Sed ut intelligatur nil magnum, atq; praeclarum sine labore maximo contingere mortalibus voluisse superos, quod paulor supra nobis est memoratum. Adde ea esse vulgo carissima, quae dissicillime comparantur. Itaq; cariores diuitias habent qui suo marte, suos compararunt sudore, quam qui partas a maioribus

acceperunt. Sed historiae dissicultas ex his patebit liquidius, quae insta dicentur,ad quae iam videtur properandum .

Sit ne oratoris basiorum sirilere. MARCus Tullius non oratoris modo, sed summi etiam oratoris historiam conscribere testatur ecse, cuius apud me qua dem plurimum valet authori-

26쪽

DE CONsCRIB. HIs T. DIAL. 2Itas.experiamur igitur quidnam ab oratore mutuetur historicus aperire; & memoriam quidem omittamus,quae licet ab arte proficiscatur maiorem vim, atq; adeo uitam, neruosq; omnes naturae debet, qua tamen abundare historicum, necesse est, que multa legisse decet,meminisse plurima, ut si res desiderare videatur gestis gesta,hominibus hCmines, tempora temporibus nectat, sumptisq; aliunde exemplis suam muniat,ac sulciat historiam. Sed h. aec tum m xime tractabuntur, cum praecipere superis coeperimus annuentibus. Pronunciatiolari certe non eget,

non est enim eadem scribentis, recitatisq; persona; nec ita hoc accipi velim quasi actionem auferam ab historico; omnes enim homines quae sentitit, quaeq; dicenda censent optime dicere velim. Sed nihil aciid, de quo agitiinnon enim actorem quaerimus, sed scriptorem, qui cupiat sua propagari monumenta, qui posteris se commendet non lingua,sed stylo.R

liquae sunt partes artis Rhetoricae tres, vel certe or

toris ossicia, Inuetio scilicet, Dispositio, Elocutio, de his nobis habendus est sermo, & quatenus usui sint historiarum artifici demonstrandum. videtur

autem quibusdam inuentionem nihil conferre ei, quem instituimus. iam enim inquiunt cum scribere coepit, delegit historiam sibi rerum certe gestarum narrationem,quid huic opus est inuentiones oratori D a cum

27쪽

28 . VENTVR E Coaci Icum ad eum causa desertur inueniat oportet argumenta, quibus id probet, quod defendendum suscepit, consulet quae ab aduersario dicuntur. Ad haec quo pacto potissimum exordiatur, narret, moueat auditorem, atq; delectet, horum nihil praglarc oportet historicum rei gestae narratorem simplicem,atq; purum: nullus igitur huic usus cli inuentionis. Sane qui haec dicunt nudam historiam, ac destitutam nobis in medium afferunt, non modo non comptam, sed nc lotam quidem. Nos vero, qui eam ornar . volumus sorte dicemus hillorico non eandem, atq; oratori inuentionem este, nullam tame esse omnino negabimus. Nam & consiliorum rationes historico sunt reperienda , & frequentius: utendum conie

ctura, quare quid factum, aut non factum sit, quid fieri potuerit, praestiteritue, vel certe non fieri; praeterea quibus legibus vitari aliquid, vel certe accersi. potuerit, quae omnia ad inuentionem coiistat esse . reserenda.Equidem ita puto peritum artificem,etia

ex iis, qui manu, selularioq; quaestu sibi victum purant, aliquid semper inuenire excogitatum, atq; meditatum, & eo quod inuenerit maxime gloriari. Noereto exactam illam oratoriam inuentionem hoc linico quaeramus, sed tamen inuentionis expertem nostrum scriptorem esse non patiamur. Sequitur Dispositio scriptori maxime necellaria, quam & collocationem

28쪽

Dg CONsCRIB. HIs T DIAL. 2Icationem appellamus,haec mirum in modum ill strat historiam. Vt enim si ornatam copiosamq; domum spectatum admittaris, ubi omne suppellectile distinctam, aurum, argentum, ebur, purpuram, suis quidq; locis appositu cernere possis, consideres ac curatius omnia, sciasq; quati opes ille sint faciundae. Sic ubi historiam non confusam, no permiXtam, ne perturbatam legeris,& scriptoris labore, & diligetia fructum tibi coepisse videaris.Nam ut corpus metbris non satis appositis turpe videtur ; sic historia si non sunt singula ordine, modo, locis digesta displicet, atq; negligitur. Sed haec quemadmodum dc s periora ad praeceptionum locum tempusq; differantur .l Accedit Elocutio res multiplex, dc variis implicita quaestionibus. Solet cnim dubitari quibus, quatenus distinguenda sit historia his ornamentis, quae vocatur Ad haec de numeris i ρορνος Graeci appellant; quaeritur quibus, quando,quo usq; usu ra sit historia. iam sint ne conciones integrae histo-

riae adiiciendae, & utrum sint omni decorandae artificio, qua profecto videtis quam longa sint orati ne tractanda. & vereor utiq; ne iam pridem nausea vobis secerit oratio nostra. quam ob rem si vobis modo videtur, in aliud tempus qu.c rellant reiiciantur. Tum omnes ut pergerem, S ita me pararem respondei ut ne ante desisterem, quam id totum ouod promiseram

29쪽

m VENTvan Coter D CIpromiseram explicarem. collegi ipse me, atq; par bo inquam, quando ita obitinatum animo est. dccum parum inter quieuissem, sic denud coepi.

F I a V R A I quas vocant, vel exornationes orationis ad eum finem adhibitas arbitror, clarissimorum virorum authoritate fretus, ut quasi luminibus quibusdam distinguerent orationem. quemadmodum gemmis saepe distinguitur aurum: caputq;& colluornant mulieres non sine maximo virorum intertrimento , dispendioq; domus. Erant in eo conuentu nonnulli coniugio deuincti, in quos caeteri omnes non sine risu oculos intenderunt. ego vero, ac si labhil dixissem, quod ad quempiam priuatim attine rei dicere perrexi. Quid obsecro vetat luminibus iisdem historiam,atq; orationem illustram cum praesertim ne cogitantibus quidem nobis sese offerant vltro figurae, irrepantq; in orationem. Mihi enim M. Quintiliani sententia probatur, qui ait nullu verbusne figura filium, si modo superstitiose quaeratur. Veru haec nimis acuta uel indagatio, vel in uestigatio

superstitione no vacas est omnino praetermitte da.rabularu.n.est,declamatiumq; pueriliter oratione uniuersam implere figuris. Sicut igitur facie dus est oratori modus orationis illuminata, sc etia historico.&quξadmodu in omnibus rebus quid maxime deceat spectari conuenit, sic in hac etiam, in qua nisi

. l . dccorum

30쪽

Da CossCRIB. HIIT. DIAL. II decorum serues, nimiae diligentiae non vitabis vitu sperationem, quae non minor est: quam negligentian& in finitimum incurres virtutis vitium deceptus specie recti. oportet enim ubiq; & nosse,& tueri mediocritatem. Figuris igitur utatur historicus,sed moderatius,ut illustriorem orationem reddere, non a tificium ostetare, explicare suppellectilem opes suas proferre voluisse credatur. Venit autem in dubium an eisdem figuris, eademq; omnino ratione utenduhistorico sit, atq; oratori, & sane ut in pauca cons ram, no video quas alias sibi comparet figuras historianis sit oratoriis colenta. utitur tamen quibusdapaulor liberius, & luxuriat nonnunquam, ut propemodum ad poeticam libertatem accedat.nam& frequentioribus metaphoris utitur, & unitatis numerum pro multitudinis ponit. spargit crebriores sententias, quarum ipsa rei gestat narratio suppeditat

occasionem . Iam των maior est copia,

Causam praeceptiones ostendent, exempla si modor inter figuras numeranda sunto sese liberius dant

obuia . Praeterea ,& interponuntur narratiunculae

breues, quas quidam adiiciunt figuris. digreditur,& historicus cum res, locus, causaq; poscit, quod suo loco docebimus. Sed quod ad figuras attinet HSum esset exponere, petatur a rhetoricis libris: earuvlam frequens lectio multor certius, quam cuiusuist apericl