장음표시 사용
451쪽
trahentia , ut quae os Imant, subluxant; vel vulnerantia , Aut contundentia, ut vis corporum in
nos impingentium , aut corpus nostrum in dura obvia lapsu , impetu impactum. 23. Vel E'. Infarctus vasorum, seu obstructio a copioso , vel spisso fluido , maxime si retros quens fluidum urgeat in rctum; unde vasa in rcta aggravantur , distenduntur; hinc dolor gravat uus; vel etiam distrahuntur fortius , unde dolor distensivus ; vel inflammata pars in acumine fere laceratur ; hinc dolor punctorius , perterebrZnS ,
pulsans , cum infarciuntur arteriae , antequam in reticula , vel in venas abeant. E . Hujus in farctus quantitas est: eo major,
quo emissaria fluidi magis ejus effvxui resistunt, vel culpa solidi constricti, compressi, vel culpa
fluidi viscosi , crassi, & quo immissaria fortius
immissum recipiunt simul fluidum , ut a corde vehementer contracto , ab ipso immissario fortius pulsante, vel spasmodice se contrahente ;utraque enim de causa pars in rcta fortius di tenditur, premitur , concutitur, ut accidit in phlegmone; hinc dolor vehemenS.dis. Vel 3'. Vitia solidorum dolori ansam pre hent , quia majori erethi imo pollent, aut ob prae viam tensionem, aut ob influxum fluidi nervet majorem quo tenduntur, aut ob phlogosim , aut ob sensibilitatem adauctam a metu , debilitate , pathemate , subitanea & inassueta actione , partis teneritudine. Sic metus titillationem reddit dolorificam, & intolerabilem; assuetudo tegendi caput facit ut a levi aura , si detectum si ierit, filia geat . oculi ophtalmici diti clausi, cum sanati
sunt , a luce etiam laeduntur; pars nimis diu c
lide fota , & remollita dein a minima causa dolet;
452쪽
d 6 MORBORUM CLASs Es. aegri debilitati delicatiores fiunt, & molest lis
assiciuntur a levibus incommodis ; nerveae fibrae aeri expositae nudae ab aeris attactu dolent a cedirime ; tendines tormentis distracti levi pressione dolent; oculi phlogosi affecti lucem non tolerant; convulsa intestina colicam , ileum indi
26. Vel U. Acrimonia humorium, ut bilis, urinae , ichmis , puris , labi, virus syphi litici , sca-hiosi, cancrosii , es similium , dolores excitat maxime pruriginosos , rodentes , acres , calidos, urentes , vi adhaesionis ; & quoniam diversa comporis solida viscera , ac colatoria gaudent diversa gravitate specifica , ut docent statica Hambergeri experimenta , idem fluidum aure illi potius adhaeret parti quam alteri, eadem ratione qua hilis potius se cernitur in hepate, quocum gravitate specifica assinis est , & urina in rene, & saliva
in parotide, non vero e converso. Hinc intellibigitur cur materies arthritica articulos , rheumatica musculos , syphi litica vetus perios seum , scabiosa cutim , &c. aggrediatur, ibique dolores excitet.1 . Vel 3'., Conatus naturae ad expellendam. Aut corrigendam materiem quamvis morbificam , sive acrem , sive blandam , sed copia vel situ imcommodam , sive conatus sit rationalis , sive erroneus , sive voluntati congruus, sive illi repugnans; atque hi conatus sunt frequentissimum dolorum
principium. Dolores capitis non raro si int a conatu naturae ad excitandam narium haemorrh giam ; dolores pectoris a conatu naturae ad expectorandam materiem morbificam ; unde tot dolores pertinaces capitis , pectoris , uteri , obortis haemorrhagia, haemophsi, catamentis evanescunt. Dolores Parim non certe a pondere fetus ; quippe
453쪽
iidni pridie doleret uterus 3 Cur illico noni
mensis fine tantum illi dolores excitantur, & per intervalla deinceps continuo breviora revertum tur eodem dato pondere 3 Dolores illos excitant constrictiones naturales uteri, quae ligamenta lata distrahunt; revertuntur illa itertim tormina, cum excluso fetu sequenti die excludendi sunt grumi cruoris in utero concreti, orificium adhuc dolens deduci debet per violentiam qua constringitur uterus , unde dolores atroces. Quis ignorat a tem in partu, voluntatem quandoque naturae
suppetias ferre in eliminando fetu 18. Indicatio rationalis est cognitio utilitatis . vel opportunitatis cuiusdam auxilii in dato morbo adhibendi, ex qua determinatur voluntas ad illud agendum , vel praescribendum , quod profuturum
esse cognoscimus.1s. Indicatio empirica est memoria utilitatis , qua quoddam auxilium in simili casu fiuit adhibitum , etiamsi modus agendi, & morbi conditio ,
seu causa ignoretur. Haec valet in usu remediorum specificorum , & arcanorum , quorum utili tas sola experientia , vel historia comperta est. 3 o. Indicantur in omni dolore sensitivo , I'. Laxantia, quae fibrae nerveae distractae tensionem minuivit. Anodyna , quae animae sensibilit tem tollunt, vel minuunt. Nam cum laxantia de anodyna necessario destruant sensibilitatem & dio tractionem, quae simul junctae dolorem constituunt, ex illorum usu cognoscimus aegrum melius habiturum; ergo ea auxilia utpote profutura indicantur.3 I. Vertim cum partium laxitas earum ossiciis noceat, animaeque somnus , & stupor ejus actiones
liberas impediat, ille status diti sine sanitatis detru
454쪽
mento perstare non potest, nec narcotica possunt continuo deglutiri. Necessum est ut principia doloris , seu causas etiam hujus distractionis tollamus ; principia vero sunt vel instrumenta mech nice lardentia, vel infarctus, vel acrimonia, vel Crethismus , vel demtim naturae conatus, iisque ii latis tollitur distractio , quae doloris causa es materialis ; ergo ea auxilia indicantur, quibus ea tolluntur principia.31. Irritantia mechanica sunt vel externa, ut
chlamides pectus constringentes , calcei pedem
Prementes, collaris vincula arctiora, quae removenda . sunt ; vel interna , ut calculus Vesicae,
qui lithotomia educendus , fetus mortuus, cujus Partus provocandus, scybala dura clysmatis educenda , saburra emetico , catharticove ejicienda, Iragmentum cranii trepano attollendum , pus in abscessu , cui via paranda; quibus omnibus ch rurgica auxilia saepius competunt.
33. infarinas fit vel per fluxiorient, ut phleg-mo, erysipelas , cujus remedia in classi inflammationum quaerantur; vel per congestionem ab humorum spissitudine & crassitie , vel siccitate,
quae indicant medicamenta resolventia, seu ea
quae physice agendo fluidis inspissatis fluiditatem
conciliant. Illa vero agunt imminuendo mutuos contactus humoris concreti ; sive interponendo molecusas aqueas sphaericas , ut diluentia , emollientia ; sive interjiciendo particulas igneas , quae moleculas cohaerentes separent, ut calida; sive intermiscendo particulas fluidi specifice Ievioris, ut resinosa, oleosa, unguenta ; sive impediendo Perspirationem , eamque colligendo , unde veluti in balneo vaporis retinetur pars infucta, quod Praestant emplastica, unguinosa.
455쪽
J . Sed quoniam infarctus dolorificus simul
stipatur tensione nervorum , eaque tensio laxa tibus simul Ae anodynis minuitur ; ea prae caeteris eligenda resolventia , quae simul emollientia sunt 3c anodyna, quaeque cutim satis alte penetrant , ut ad partem affectam devenire possint. 33. Talia sunt flores chamaemeli & meliloti , folia cicutae & hyosciami, ex quibus in aqua , vel lacte coctis parantur cataplasmata , vel intin iis linteis fomenta partibus calide admovenda; farinae etiam quatuor resolventes die se, orobi, linpini, foenigraeci, in pastam redactae, addito croco, oleo lini, & similibus ; ovorum vitelli, spermaceti, catelli, columbae , pulli juniores vivi secti& lateri, capitive dolenti , vel contuso, vel hu-honoceli applicati optime resolvunt , dc sedant. Idem praestant axungiae , adipes , olea , butyrum lactis , cacao , quae etiamsi a causa frigida dolentibus calide illiniuntur , superposita charta empo- retica ; huic scopo etiam conducit vinum rubrum , quo cum mica panis paratur cataplasma resolvens ; ast ex spiritu vini &'camphora , cujus uncia libram spiritus vini ingrediatur, fit resolvens penetrans & antiphlogisticum ; etiam sapones in aqua vitae soluti, & partibus dolentibus applicati, necnon irrigationes , semicupia ex aquis thermalibus sulphureis, quae dolores rheumaticos
resolvendos fugant. 36. Interna resolventia doloribus accommodata
sunt Chinae radix , salsa parilla , dulcamara , tapotissimum electrisatio. Chinae radix conscissa tabliat in aqua, vel jusculo a drachma semisse ad drachmam pro quovis jusculo ; salsae parillae semia uncia pro quavis aquae libra potum praestat optimum . dulaamarae stipites in lacte cocti vim re-
456쪽
solventem & anodynam Iacti conciliant, modo magna copia lac singulis diebus bibatur. Sed in doloribus rheumaticis a lympha spissa factis, inischiade, nihil est utilius iterata quotidie ele trisatione, scintillis e collo extricatis, & addita sub finem levi fulminatione, quo solo auxilio innumeros sanatos vidimus; conducunt & laconica , stuphae , seu fomenta calida ex foliis ebuli, vel hederae in aqua, vel sub cineribus coctis, &parti dolenti, ac indematos e admotis . 3 . Ubi 'acrimonia datur, conducunt edulco- tantia , in calidis doloribus a sanguine ex siicco, lymphave arida productis , in hunc finem parantur ex pullo juniore, ranis , vitulina carne decocta , quae sorma ptisanae , jusculive potantur ubertim , praemissis generalibus , praemissis jusse sis , interposito leni cathartico , lacticinia felicius adhibentur , ut lac asininum , vaccinum , cvrillum, ea pro omni cibo arthriticis, rhein maticis feliciter usurpantur. Flores malVae, Violae , radices althsepe , semina lini infusa in suta cienti aquae copia si ippeditant potum calculosis,
dysentericis optimum. Extiis edulcorant cat plasma de mica panis cum lacte & croco, de Cryga cocta , pulpa radicis althaeae, & axungiae recentes , hutyrum insulsum , unguentum de althaea modo recens sit; oleum olivarum, amyg
38. Ad erethismum & naturae conatus compescendos conducunt laxantia demulcentia , ut hab neum in oleo, in decocto foliorum malvae, violae, clysmata ex iisdem , litus, potus diluens & d mulcenS , maxime oleum amygdalarum dulcium intus & extus usurpatum a praestant in doloribus
acutis , vel febrilibus phlebotomiae , hirudines ;
457쪽
sed demum ubi dolor non est gravativus , nec aeger interno capite laborat, hos erethis mos , quosvis naturae ferociores conatus moderantur ,& sedant anodyna & narcotica maxime in doloribus spasmodicis, sine soporis metu, in his erucis motibus, in atrocibus quibusvis membran rum divulsionibus , in colica, ileo , nephritide. 3s. Mitissima fiant syrupus de papavere albo , qui puerulis ad drachmam, adultis a semi unci, ad unciam datur; diacodium , quod opii partem recipit , minori copia praescribitur; caput unum aut alterum papaveris albi , quod in pauca aquae copia coquitur , & decoctum hauritur ; laudanum adhibetur ubi dosis syrupi papaverini non sussicit , atque laudanum liquidum intus guttatim usurpatur , ut a gutta una ad sex pueris , ad viginti de multo plures adultis minorem dosim expertis. Solidum laudanum a semi grano praescribitur . , se sim augendo , vel quarta quavis hora repetendo , vel majori dosi initium ducitur , si dolor urgeat.
Theriaca recens etiam usurpatur, cujus una drachisma continet opii granum; vel dias cordium , cujus una drachma vix dimidium opii granum continet ;vel pitulae de cynoglota , cujus grana octo continent opii, & seminum hyosciami ex singulis granum unum, vel sapo Starhei hic vix usitatus. o. Ex laudano solido ad grana tria cuique unciae unguenti de althaea mixto , fiunt litus anodyni; ex granis aliquot laudant & recamaacha , vel galbano fiunt emplastra temporibus appli
r. Verum & narcotica quandoque intus non adhibenda, possunt exilis admoveri, ut folia
hyosciami , cynoglossi , stramonii, lachi vel aquae incocta , & in cataplasina seu pulpam redacta,
458쪽
sic succus solani hortensis, philolaccae cum oleo lenissimo tritus in marmoreo mortario abit in unguentum quod ulceribus cancrosis applicatur; sic balsammi tranquillum calidum partibus admo
E. Ubi vires iunt resecillandae, stomachus roborandus, humores torpida dissolvendi, anima Exhilaranda , doloresque spasmodici compescendi, guttae minerales anodynae frustulo sacchari affusae intus sumantur ; nitrum in doloribus nephriticis,
ta calore , siti stipatis modo non sputi supprimendi periculum sit, usurpatur ; hujus grana decem vel viginti in singulis piis ante libris sudiciunt; id servorem temperat, & sanguinem dissolvit. 3. Sal sedativum Hombergit in doloribus hyctericis ad grana uo, vel forma ptisanae ad grana decem usurpatur in animi anxietatibus , agrypnia. Nullus sopor ab aethereo liquore Hos anni, nitro, nec a sedativo sale Hombergii pertimescendiis est. q. Si primae viae ante optatoriim uium internum non sint expurgatae , metuendae simi cardialgiae , nauseae ; si sanguis non sit edulcoratus , & solida laxata, metuendum est ab hujus usu delirium, aut sopor turbulentus anxius , agrypnia pejor,
exspectanduS. i. Narcotica evacuationes supprimunt, nam turae conatus suspendunt, ab his itaque abstinendum , cum evacuationes , & naturae conatuS necessarii sunt, ut in asthmaticis ; vires fractas ab evacuationibus immodicis , ut dysenteria , cholera ; reficiunt, suppresia ob dolorem, & spas,
mUm catamenia non retinent. Ast facile eorum
usus in consuetudinem dissicile deponendam abit , nisi edulcorantia in narcoticorum locum sensim subrepanis
459쪽
S. Nunquam felicius naturae conatus sedantur , quam sublato eorum principio, seu i . sublatam terie morbifica , ut avulso dente carioso in odon-talgia ; evacuatis sinubus frontalibus ire hemicrania inde oriunda; rejectis vomitu saburris , quae cardialgiam excitant ; misso sanguine in rheumatismo calido , & inflammatoriis morbis ; extracto calculo in dysuria calculosa ; vel correcta minterie morbifica, ut viru sym1litico per hydra
girosim ; scor utico per lacticinia ; scabioso per
sulphur , &c. haec sunt omnium mitissima, quae dolores sedant , auxilia; 3'. vel revellendo seu conatus naturae aliorsum determinando per stim tantia, quae tamen methodus Empiricis ut plurimum relinquenda. Sic colicam cauterio actuali pedibus admoto curant Iavanenses. Sic Sinenses myxa accensa urunt dorsum , ut sopiant dolorem lateris , pollicis abductorem ad curandam odontalgiam , quam nostrates infuso in aurem allii succo sanant. Cephalaeam accensis capillis sanatam vidit Hom-hergius ; Ischiadem combusto femore sanabat Hippocrates , & quod ferrum non sanat , igne cinyri pronuntiabat ; vide Hertoelii dissere: de sit molantium ejectu fedaliseo. Hinc liquet quare emetica cephalalgiae speciem saepe tollant duplici titulo. I. Ad sedantia referri debet nervorum parti dolenti prospicientium mechanica pressio , Ut m
xillaris inferioris juxta auriculam decurrentis vel arteriae temporalis in cephalaea , nec non vinctura capitis in eodem morbo , quibus frenatur natur, impetus dolorem efficiens.
Theoria Doloris P si chologicet.
8. Psychologia est scientia eorum quae per aes
460쪽
mam possibilia fiunt, volae. V eholosia rationa
s. Animam in morbis dolorificis non merepassive se habere , sed pro doloris aVersatione , re agendi potentia, qua pollet, ad ejus principiatum avertenda , tum auferenda , diversos conatus edere, tum rationi, tum experientiae consentaneum eis.
o. Motiva itaque animam in his morbis ad agendum sollicitantia , fines quos eius conatus imtendunt , media quibus utitur , ad theoriam do toris psychologicam attinEnt 31. Nulla propositio certior est in anatomia, quam haec psychologica , hominem scilicet felicuiatis , seu non interruptae voluptatis esse adeo cupidum , ut quidquid meditetur aut exsequatur, illud hujus finis gratia directe vel indirecte faciat. Ita ut philautia seu amor proprius sit omnium hominis actionum auctor , & suasor. 32. Non vero solas actiones liberas philautia semulari certum est , sed etiam naturales in eum finem dirigi docent qui pathematum theoriam cervtiorem scripsere, ut Archiater Lachambre; &qui conatus ira, metu , libidine percitorum pro inconcinnis , & fortuitis machinae , ta fluidi ner-
vel motibus habent, non minus errant, quam qui motus oculorum, palpebrarum , pupillae ex eo quod eorum non simus conscii, pro inanibus, ta fortuitis habent, licet in eximios fines, si visus perfectionem dirigantur.33. Philautia exigit ut quantum de machinae fuae integritate, robore, pulchritudine , & saenitate laetetur anima, tantum de ejus destructione, debilitate , deformitate , aegritudine moereat. Moerior enim est intuitiva cimperfectionis supe