Meteorologia curiosa ad illustrissimum ac reverendissimum dominum D. Boguslaum comitem de Leszno Leszczynski, ... Authore R.P. Adalberto Tylkowski, Societatis Iesu ..

91쪽

Meteorologia uti docet Celsus lib. 2. c. I. Imo nim ij Boreae & tri

gora insalubria. ita in Belgio anno is64. ut est apud Corn German. lib. 2. c. a. adeo fuit aspera Aqui. Ionibus hyems, ut multos frigore mortales consumipserit, nihilominus pestis atra x secuta. nam non parum obest perspiratio impedita clausura pororum quam efficit stigus. 2o. Auster etsi nimbifer audiat avide tamen ipse aquam sorbet. nam eo flante expo ne subdit vitrum aqua plenum: intra duas horas ex sorbebit ad latum digitum .

g. s. Species Ventorum .

M. Species Ventorum sunt Procella, quχ est ex hi Iatio mixta partibus inaequaliter raris ac densis cunia summo impetu ruens ac ad partium leuiorum moram in gyrum se torquens ad eum modum quo aqua si exasperrimo monte per eminentia inaequaliter saxa de. labatur. Graecis dicitur, pcnephias. Turbo fit cum plinres exhalationes e diuersis nubibus in eundem locum Confluunt, quae partes cum in diuersa nituntur surdeqs rotatae vorticem essciunr, ad eum modum quo flumead saxum allisum in se redit. Hic turbo inter Sinas de Iaponiam tantus est, ut grandes naues in altum elatas confringat. Praester est flatus humilis 3c repentinus, qui oblique super terram volitans interdum sylvas δοoppida adurit: est enim quid mixtum ex vento dc ignes

De Motu Terrae. 4s. Terra motus est ventus intra terram inclus consurgens vel ex rarefacta dc non insensa, vel ex incensa

92쪽

1moenia exhalatione, haec enim dum non valet exire, ineque capitur loco, latera concutit ac qua potest euaciat, sed priusquam euadat omnes tentans adiciis toni- Tru ciet, causat trepidatiouet i quod contingit dum T Erra oppilaturi vel ob aquai marinas sua humiditate Poros terrae Occluden es, vel ob pluvias. multas, vel ob soliditatem saxorum. intra. terram contentorum, L nc enim ut Ouidiua cecinit: Vis, sera ventorum caecis inclusa cauernis. piraro aliquo, cupiens, luctataq; frustra Liberiore frui coeloi cum carcere rima. Nulla. sorex toto, nec peruia flatibus esset Extensura tremefecit humum cui spiritus oris Tendere. vesicam solet. Speciem incense exhalationis dat in arcib aut monatibus per minas subie stu&pyrius pulvis, ubi flammam Concepit. Dant raresectae sine incensione castaneae non incise carbonibus impositae, quae cum impetu

dissiliunt. dat doliolum si frigida ad dimiduum repleveris bullienti* alieno inieceris, hoc enim cum se

gore disrumpetur: saepius tamen priore modo eueniaunt terrae concussiones, quia putei ante motum redolent sulfur, & loci quibus subsunt ignes, saepius, tr munt e ut Sicilia, Lipara, Campania, & in quibus sene

Thermae. Montes etiam qui eructant lapides, cineres inter flammas & sumos quid simile terrae motibus pa- ciuntur: nam in illis ut in tormento vel mortario bellico accensa materia dum maiorem locum petit, quidquid supra se reperit cum fragore in altu jactat: imo Per aquas ipsas hic ardor pervadit, unde teste Fulgosodib. I. cap. 6. apud Gratianopolim sons promit scin-E 4 tillas

93쪽

Meteorologiatillas, Ac carnes concoquit iniectas: in AEgypto ac cendit faces, apud Illyricos expansas vestes accendit: in Groelandia teste Ostelio, est mons ignivom 9 a quosius est non procul sons, qui omne genus cibi, quin Sipsum panem nullo adhibito igne concoquat, Ac vici-hi Monasterij ordinis Praedica torsem cellas adeo calefaciat, ut fornace nulla sit opus. Aquae Volaterranae teste Leandro etiam animal iniectum coetiam rediidunt : δe quia ignes isti in materia sulfurea ac bituminosa, propterea qtiam eiusmodi aquae bitumen ac sulsuri redolent.

I. I. speecies terrei motus..47. Omnes vestra terrai motus exprimunt cuniculi.

nam si parti corporis supponatur puluis, ut declinet a centro grauitatis neque sit nimius, solum corpus inclinarur, respondebitq; speciei dictae Epichares. Si directe subsit centro grauitatis, neq; simul totus accendatur puluis, iactabit corpus, veluti bulliens humor in aheno iactatur: postquam enim pars exusta pulve. ris de corpus relapsum, rursus alia, ac alia pars accenditur. Saepe etiam sic infla tam ad modum colhculiquem talpa fecit, relinquit rerram, cum partes se instar fornicis sustentant, de exprimitur Brastes. Cum vero solum disrumpitur terra, ae hiatus manet partib9 a se diductis, est Chasmaticis. Sed hi omnes terram solidam, duram, ac saxeam requirunsi neque enim iis palustri ac arenoso valent. Ostes uno impulsaevertit. Balmativi vibrat, Micetias mugit sub terra. Contingui vero vindicante Providentia, etiam in solo his malis

minime obnoxio; uti contigit apud Chinas, an. 166

94쪽

ς.m. Euangelium totum voluissent uno icia tollere, ae iam decreta impia sanciuissent. Terra interdum inis orbem conversa locum loco mutat, quod . sat propter xurbinem intus inclusum e inperdum scissa urbes abdit orbet, interdum earum locum stagnis implet, quandoque integra flumina dehiscunt 3c in alijs locis eis rumpunt, interdum nouae e mari prodeunt insulae, sic Thaeron & Thaerea, teste eneca, sua. aetate emers trunt, cum scilicet spiritus terram extra aquas extrusii Subsequitur terrae motum pestilentia, quia aer qui pinv uerat clausus, excluius foras aerem sanum inficit.

s. E. Duratio terrae motus.

48. Duratio terra motau Ni ct amplitudo, vatia. Aliquando veluti momento peragitur, uti anno IssoI, qui tutam Europam in. longum pervasit. Anno Is 38. in Italia diebus is, duravit, sed in eadem fere totum amnum Is I. permansit. Anno I s9 I. Viennam Αu-hriae diebus .i . vexavit, &solum ad sex mili. germ. extendebatur. Anno I o. Ferraria: per integrum sere annum cum ingenti strage aedificiorum continuatus, teste Plin. lib. a. c. 84, tempore Tiberii Caesari rh. Asiae urbes prostravit una noete. Mixtus suit ex duobus inclinationibus L. Martio & Sexto Iulio Cossi in agro Mutinensi, cum montes inter se concurrerent,grepituque maximo assultantes & recedentes: interia quos exivit flamma, concursu villae omnes elisae. ani , malia, occisi, sperunte Romanorum Equitum Sc viartorum multitudine. Acosta in Peru expertus extemsi m ad leuςas 3oo. & anno 369. sub Valentiniano Im.-petrati sere totus orbis coinremuit, Quocirca, male in

95쪽

x Meteorologia pinabatur geneca motum hunc non extendi ultra acio mili. Ital. anno Isos. eodem quasi momento Asia, Germania, Hungaria, Italia, Gallia tremuerui. Vidit

jam vetustate compta navim, uae motu terrae, e mari Alexandriam translata sub Valente Imper. vidit, in. quam, Ammianus. Latitudinem motus causat vel ca-Mernae, in qua luctatur exhalatio, amplitudo: vel versus cenrrum remotio e prosundius enim positae etsi, non adeo.magnae, Plures partes terrae incumbunt.

m. Ros est vapor molli tepore Lunae euocatus nocturno frigore concrescens, vel a debili sole qui cum non possit ad secundam euadere aeris regionem, in prima subsistit, in guttas vertitur eo. mOcio quo aqua contecta operculo.metallico. modice calefacta aspergit rore operculum. loco humili nascitur, quia arbOTum vertices δc montes alti carent rore. Neque rDrat ventose tempore, quia tum materia dissipatur, neque nubilo quia in nubes impenditur. Alius est vespertinus, qui a sole occiduo ex nubibus in quibus latuerat emergente, iuuante vento. calido , obliquis radiis ab tollitur. Alius matutinus, qui vel a Luna vel a Sole primo. Ros eget calore modico, ne nimio absumatur: neue frigore.constringatur, eget quiete ne disi, 'Petur. Sapor roris varius ut ex variis aquis processiti vel varias combibit exhalationes. Siccatus interdum saper plantas instar farinae comparet, ac easdem aeru

96쪽

Curiosa. 73ν. Cal. Mail instituit Robigalia, ob exhalationes virulentas a sole non excoctas: ob quas etiam incidens nudo hominis corpori scabiem aut lepram inducit, ob quas copiosior sumptus ab ovibus eas enecat.

De Pruina soso. Pruina est ros. congelatus a Vento aliquo rigidiore, eo modo quo vapor calidus ex ore animalium prodiens hyeme, barbis adhaerescens solet congelari: indicat serenitatem pruina, quia materiam pluviae sub-rraxit. albescit propter eandem causam propter quam glacies aut vitrum contusum, quia est corpus pellucidum in. minutissima s angulares particulas concisum. ει ita lucem recipit. Potissimum sub aurora generatur, quia tunc a radiis solaribus temperans ae grauem pruinam sustinere non potest. Adurit consumendo sua stigiditate intensa, humidum plantarum quibus intime adhaeret.

st. Mel credidit esse astrorum sudorem aut saliuam Plinius: noscensemus florum esse sudorem & quasi gummi, hoc apes colligunt δc implent alveare subinoe unam diem: eius partes crassiores δe magis terrestres abeunt in ceram, quam priusquam coalescat in cellulas ducunt regulares naturae inninetii ad hoe determinatae apes. Hinc mella varia sunt prout e varijs

deducta floribus aut solijs. in autumno mel sibi de-Es tractum

97쪽

' Metteorologia rrae iam non reparant apes,quia herbae iam flacce uni succo destitutae. Mel vesparum & crabronum solet osse amarum, quia istae bestiolae negligentiores apibus in ieeernendis herbis ex quibus legendum. Mel ii .

Sardinia amarum, in Heraclia venenatum, utrumqs

a variis causis proficisci potest, vel quia vasa quibus cipitur vitiosa, vel quia ipse apes viliores minusque. sagaces, vel quia aer vitiat utpote melli ad versus lo-i is illis : vel quia sunt quaedam, quae adurunt succos herbarum, &hinc amarior: vel quia ros medicatus melli incidit. Cardan de variet: lib. r. cap. 27. mel Cepalenicum primo. ponit loco, Cephania est Insula in mari Ionio posita ex aduerso Rhodi: tum HispaniCum, ac tandem Samogiticum. Non quia flores habent hae terrae nobiliores, nam Ac alibi stant aequales. non quia apes robustiores Samogiticae, quia in frigida regione, nam Moscho viticae ex hac causa robustiores essent: sed quia desunt, quo ex toro in Sardinia aut Heraclea corrumpunt, alibi vero . ex parte. Insuper nulla ibi mella sylvestria, quae sunr caeteris viliora. S.-gna venenati mellis : si non densetur, pondere excedat, moueatque continuo sternutationem. Si melli salinijciatur liquescit & augetur, quia calor augetur qui solvit ac inflat. Farina immixta coryqmpit, sed ferro calido impresso fraus proditur, nam sarina circa serrupinsitur ac in massam coit. Pani mixtum sermicas generat, Plinius de melle docet lib. I . c. II. Quod Avitio. pectoris saluberrimum si auxilium,& ad depel-hendos membrorum morbos. ex frigidis causis narys.

In calidis bilem potius quem sanguinem generat, pi- uitosis admodum utilis potus nisi obstructio vena -

98쪽

Curiosa. 3.rum metuatur in renibus & vefica calculi generationem impedie &di luit, accendit corpus. de hoc est de vino mulso seu melle potabili. Mellis infima pars optima, Vini media, olei summa: quia mel optimum quod minus fluit & quasi saccarum concreuit,

hoc autem solet propter pondus, ima petere. Vinum infundo a saecibus vitiatur, in summo ab aere: idci c . quia in vase semipleno multum aeris citius laeditur, adhuc citius Ac vase hiante δc aperto cum aer libere accedit. quare diutiuS conservatur elausum optime, o perculisq extrinsecus illitis, aut sub terra des stan .. Oleum optimum quod magis aereum, hoc vero summa petit. Mel manet incorruptum, propter optimum temperamentum: imo de vinum mulsum dum bene coquatur, ut quod aquei admixtum crudi bullitione pereat ; neque nimis de aqua babeat: tum enim a potiori deberet dici aqua.

I i. De Apum productione.

Modum producendi apes. ex caeso Se corrupto vitulo docuit, Ouid. in Metamorph.

- - delectos mactatos Obrue tauros

Cognita res usu de putri viscere passin,

Florilegae nascuntur apes. artem totam describit. Portalib. 2. Magiae cap. 2. ex

Florentino Graeco, ubi resert credi, e cerebro gigni Apum Regem, ex carnibus alijs&quidem totis apes, ut nihil supersit praeter. cornua, ossa, de pilos. hoc ipsum elegantissime Virgilius in Georg. comprehen dii versu. & quid mirum. Si quidem . - Pressus humo bellator Equus crabronis Oxigo, est, . ' Fuci

99쪽

rs Meteorologia Fuci ex mulis, scarabaeus ex asino. Et Sunt qui cum ciause putrefacta est spina sepulchro,

Mutari credant humanas angue medullas. Et Concaua littoreo, si demas brachia cancro, Caetera supponas terrae, de parte sepulta Scorpius exibit, caudaque minabitur unca.

De Ladano, se tela Maneae dimis. Ladanum ess mellis species nasci potissimum in Cypro solita & caprarum mane pascentum, barbis adhaerere. Generantur in locis pulverulentis instar telarum araneae socci quidam, hos censemus constare vapore crasso, glutinoso qui dum ferretur in sublime, adhaesit: ligaturque in modum guttularum, hi sunt multo demsores telis uerae araneae, suntque humidae 3e frigidae narurae antequam puluere conspergantur, postea Verdarescunt, & acquirunt: adstringentium vires, ut sanguinis fluores sistant. ut docet Bustamantinus lib. s. de Reptilib. cap. Is . n. 44. Tali modo etsi praeter Ordinem naturae compactas illas credimus telas, quae tempore quo Gregorius Patriarcha Constantinopol. Macarium; Pyrrhum de socios, unam in Christo solum voluntatem impie asserentes, damnauit: instar densissimi imbris maxima omnium admirationae

cecidere.

sh. Manna non illud hoc Ioeo numeramus, quod instar pultis e pratorum herbis colligitur, seminariq;

100쪽

Curiosa prposse ac prouenire expertus Cnapius in suo thesauro, sed quod a Medicis ad corpora vacuanda adhibetur saxis adhaeret aut arboribus non aliunde adueniens, sed ex vapore eorundem sigore nocturno concrescens, nam si arbor tegatur, non in velo. sed in arbore inuenietur. Si grana maiora habeat, dicitur granatum: si minora, mastichinum vocatur. potissimum .eolligitur in principio aestatis ante dies Caniculares atque ante solis ortum, alioqui partes eius subtiliores 4 Sole reseluuntur, terreis remanentibus.

Deo Saccaro.

3. Saccarim e carinis extrahitur, Conciduntur, MO-lendino committuntur, decoquuntur, decoctio in co- nos inuersos insunditur Sc in eis concrescit, inde Conica saccari frusta. Veteribus ignota aut imperfectior eius suit coctura. Cannae ex quibus expressus dulcis succus adeo porcis placent δc eos impinguant, ut reddant ete'nales teneritudine, meliores usu, caponibus Hispanicis, igni crematum saccharum ingratum exhalat odorem. Sed si illud coxeris in aqua rosarum adiectis corticibus pomi citrini ut in camera exhale gratissimo te recreabis. Saccarum Penidii nihil d screpat a saccaro puro albo, si in aliquo liquore dissoluatur, fic solum ultra ordinariam cocturam consistentia de efforinandi modo ab eodem differt, qui tamen modus speciem de virtutem aius non variat inquis Pharmac. Augu. Zinelseri nec Pliam vim dc emca

ciam ulterius illi addit: praeterquam quod magis