장음표시 사용
161쪽
hene ordinatis ad virtutem una cum literis addiscendam praesidia sunt. Constituuntur Magistri eiusmodi ut plurimum , qui prius ipli in virtutis & vitae non solum christianae, sed etiam religiosae schola diu multumque exercitati fuerunt , quique munus hoc non lucri, aut Vanae gloriae caussa, sed altiore Dei gloriam Scanimarum salutem promovendi spiritu animati suscipiunt, quae potentissima est machina tum ad labores sustinendos , tum ad fructum , qui per hos quaeritur ,
obtinendum. Hi tenerae iuventuti cum literarum lacte dei timorem, frequentem sacrorum mysteriorum usum , vitiorum praesertim incontinentiae fugam, Virtutum ac honestatis amorem, & dogmata verae religionis in reliquam quoque vitam redundatura Veluti tacite propinant atque instillant e accedunt adhortationes perpetuae , ponuntur ante oculos proborum exempla, quae muti quidem , sed potentes ad persuadendum oratores sunt rΑmandantur ac liciuntur discoli ac disciplinae impatientes , virtutis studiosii hon
rantur ae praemiantur et praemunitur denique indoles iuvenum solidis principiis adversus pericula fidei & pietatis christianae in hoc mundo frequentissima. At haec omnia domi quoque fieri possunt.
162쪽
Possunt, sed rarissime fiunt. Patres saepe negotia impediunt , quo minus filiorum
honae educationi invigilent r matres e Caecat prolis amor, paedagogi non raro mercenarii sunt, sors etiam ipsi corruptis moribus; vel non audent corrigere discrupulorum errores metu parentum pluS aequo Indulgentiumr imminent quoque pericula non pauca a domesticiS, eorumque pravo Consortio, ut verum sit, quod Propheta
dixit: Inimici hominis domesici eius ce .
Ausim dicere, horum atque ipsorum pDTentum mala exempla sunt fons & origo Corruptelae morum in iuvenibus, quae postmodum mala fide nec sine iniuria scholarum indoli adscribiture neque tam meum hoc est, quam laudati saepius F hil , licet ethnici scriptoris, effatum. Hac inquit exempla vident Antulis diebus . attendunt ad res, suas deserent per totam etitam ignorare. Fit ex his consuetudo, deinde natura. Discunt hinc miseri, amnquam sciant vitia esse. Inde soluti aesquentes non accipiunt e sobolis mala ista, sed in sobolas adierunt. Idem esto iudiciunt de Academiis, in quibus non gen xantur, ut aiunt, Vitia, sed propagantur. Nimirum si e prima statim officina domesticae educationis dissoluta & corrupta im
163쪽
ventus transfertur in secundam Inferiorum scholarum, & ex hac parum vel ni-bit emendata in tertiam ossicinam, seu Academias, ubi simul liberior aura spirat, quid mirum, si res rude ac informis truncus mercurii loco prodeat p Sit igitur, 'ue
concludam, inter praecipuas Curas paremtibus, ut eorum proles a teneris unguic
iis probe casteque educatur , primis fidei S literarum elementis rite imbuatur 3 tum matura nonnihil aetate securi mitrane
ad scholas publicas, & si facultates peri mitrant, fidum probumque ephorum iis addant, qui ad scholas ducat atque recla cat, domique invigilet, ne ab iis quae imibi didicerunt, deflectant. Spondere au-sm, ita fore, ur bene moratos & litera rum studiis probe imbutos ex Athenaeis filios recipiant, cum suo solatio S reipu.hlicae emolumento. 'Qubdsi etiam hae evmnia abessent, 'fortissimum pro scholis
publicis frequentandis argumentum h unum sussiesret contra' heteroclitas quo-Yumdam ideas, nimirum quod eae' a sum.
inis Principibus & ' Legislatoribus omni
aevo immensis sumtibus & 'curis erectae fuerint; ac privilegiis maximis ornatae, accedente 'maniversi orbis consuetudine ,& scriptorum omnium, ' doctorumque hominum communissima adprobatione.
164쪽
Alteriam caput, quod examini se Lelendum heic occurrit , est ut dixi, an, multitudo scholarum obsit potius, quam prosit bono publico. Video enim, . esso aliquos, qui frequentiam gymnasiorum damnant, tanquam rei literariae noxiam. Intenhos est Bartholomaeus Grammondus, histo,
viae mon illaudatae Auctor: Multis hic argu mentis id persuadere conatur. Quippe siclim . arum copia Academiarum splendor non pa-Tum minuitur dum parentes filios nobilit te ac ingenio conspicuos illis subducunt, de inter ignobilis cujusdam scholae parietes latere malunt, quam in publica luce Ac, demica comparere. Ut nihil dicam tot 4udis apertis portam quoque aperiri pue xis ad , stivam magis quam ad studia factis, a quibus non habet, quod cum tempore speret' respublica, quam ut sint im utile pondus &. fruges consumere nati r
Multipti sti gentem , , non m ni caui. Iatitim f). Profectis regnum licerarium non est uti grex armentorum, ubi quo
Plus est 'taurorum, hoc maior grex die, tur. Intrant Boeoti, ' exeunt Arcades Nimirum invitantur parentes vicinitatu
aut praesentia scholae trivialis, & ad eam mittunt filios suos sine discrimine, quos inunquam ad Academiami mittere vel pin
165쪽
tuissent vel ausi suissent. Rara in schoI1s his angustioribus aemulatio , vix ulla eminendi cupiditas, modicus docentium a dor, qui & ipsi saepe doctores triviales sunt, & non multo discipulis doctiores. Hac autem ratione studia languescere neri cesse est, quum anima destituantur. Si ex eiusmodi literarum palaestris ineptos tanquam impedimenta & lixarum turbam ab exerCitu removera, paucissimi restabunt bellicosi, qui ad pugnam & victoriam aliquid conserre possint. Contra in Acad miis, ubi magnus est concursus, semper quoque ingenia reperiuntur felici sidere
nata, polita, magnarum rerum capacia ἔ& ad maiora excitantur mutuis congressi. hus, fervet ambitio quaedam excellentiae,
constituuntur Professores & Magistri cum selectu, & quam optimi, famae suae simul de profectui discipulorum intenti; unde fit, ut qui e celebri Academia prodeunt,
quandam sublimioris scientiae ac existim tionis velut characteristicam dc praeroga tivam secum circumferant. Verum salvo eorum, qui Ra sentiunt, iudicio, non ausim ego gymnasiin um se quentiam vilipendere aut omnino damn re. Non enim propterea Academiae splendorem perdunt, Vel earum vigor exugutur, quod plures amoeniorum literarum a schois
166쪽
stholae hinc & inde stent erectae, quam parum olim Romani imperii robur de majestas fuit imminuta, eo quod ex V
he velut centro Romani colonias ci cumcirca in diversis regionibus consti tuerint: immo inter arcana praecipua politicae gubernationis erat penes hanc gentem, bene multas quaquaversum Coolonias ducere, quae in societatem quidem iurium di potentiae venirent, numquam tamen ejus maiestatem ac supremam potestatem adaequarent. Hac enim ratione optimos quoque tum pacis
tum belli tempore ex illis sublatos, seu ad Rempublicam & Imperium armis defendendum, seu ad artibus & scientiis illustrius reddendum adhibuere. Sunt gymnasia haec velut Academiarum plantaria, e quibus semper florentes quidam surculi, postquam radices egere, in has
transferuntur, frugiferae demum arbores suturae. Non omnibus parentibus eae sunt facultates, ut filios primis scientiarum elementis imbuendos statim ad cele,riores civitates & Academias quasi manumittant; non raro etiam magis est consul. tum , ut dum literis humanioribus vacant
iuvenes, in parentum conspectu id fiat,
qui si probi lint, & profectum in studiis,
S morum honestatem enicacius praesentia sua
167쪽
sua urgere possunt, quam si longe a patria domo remoti in Acaciemiis versentur, ubi libertas noxia regnat, & Cumi numero etiam Vitia augentur. . Quod autem Grammondus , dum minorum gentium scholas eliminatum it, nec nisi magnificas omneS esse vult, quod inquam Contendit, ut e templo Sapientiae tenuioris fortunae adolescentes arceantur , pessimum est consilium ac rei publicae perquam noxium a Sane experientia docet, multos . eorum ad insignem omnigenae literaturae gradunt pertigisse tum in lacris tum profanis Cinriis , cum maximo patriae ac regnorum emolumento. Neque enim uti nobilitas, ita etiam sapientia cum sanguine hauritur, nec in re ista semper partus ventrem sequitur. Equidem verum est, quod n tura in distribuendis ingenii donis ut plurimum generi hominum infimo novercam se exhibeat: , nihilominus. parsimoniam hanc non raro compensari videmus in aliquibus magnitudine doni j ac ubertat
Est & sua Gymnasticae iuventuti aemu-
Iatio, quam non tam mututudo, quam Magistrorum industria accendit: novimus in angustiis acrius saepe commissum esse . praelium , quam aperto a tu .campo,. α intra fauces montium ab Alexandri militenon
168쪽
ton admodum numeroso ingeotem Darii exercitum fuisse superatum. i Ubi non
adeo magnus est numerus, . saepius eumdem athletam cum aemulis certandi ordo
tangit , dc sesquentia velitationum iustae
pugnae magnitudinem sequat. Neque
etiam in angustioribus Athenaeis tanta est, quanta iactatur , i inopia peritorum hominum , qui juventutem bene i informenta. Ut nihil dicam, multos e municipiis dc obscuris ludis magnam famam in orbem transmisisse, illud contendo, quod expe- .rientia docet, plus emolumenti ac fructus in puerorum institutione a Magistro re. ferri , qui licet minus peritus, maxime tamen industrius est in munere sibi commisse, quum non raro magna ingenia tenues hos labores , e quibus tamen rei summa pendet, fastidiant, vel sublimiore docendi methodo limites captus luventus transgrediantur, ita ut dum paucis pro sunt, noceant plurimis, qui grandes Praeceptorum passus adsiequi vel non pos sunt, vel Hesperant. Illud nihilominus facile concesserim, Gymnasiorum & scho larum numerum . restringi potius quam . ampliari debere , si vel nimium exiguus. grex sit, vel in locis solitariis, ubi de ingenia & mores silvescunt, vel quando vicinitate sua unum alienus viεOrem
169쪽
imminuit , quemadmodum in plantIs de arboribus nimium propinquis solet comtingere, vel demum si in unius duntaxat alteriusve nobilioris conditionis gratiam , aut cantus caussa, aliorumque in Ecclesia obsequiorum literarius Iudus aperitur, in , Quem postea plures de rure mopsuli co fluunt, & postquam tribus quatuorve annis tempus trivere, celebriora gymnasia & Academias instar locustarum i undant ac fruges consumunt , quibus alii, pauperes quidem, sed magnae spe ac prosectus juvenes sustentari & possent & deberent.
TIAS COMPARANDAS. S. I. Adjumenta ad illas.
XX. Νon agere heic animus est de adiumenistis singularibus, nimirum illis, quae disciplinae alicui propria sunt & velut domestica, de quibus tra e commodius
170쪽
licebit, ubi sequentibus in libris de cujusvis natura, indole ac ceconomia singi, latim pluribus disseram; sed de generalibus & publicis adjumentis, quae uniVerse ad promovendas excolendasque artes &scientias pertinere Videntur. Consiliunt autem haec tum in Artificibus, seu illis, qui studiosam iuventutem informant, tum in Instrumentis seu libris , & quae ex his
componuntur, Bibliothecis. Ante omnia
igitur de Magistris & Professoribus, quam tum fieri potest, optimis prospicere necessum est, qui publicum de peritia de
industria sua, deque morum probitate testimonium, non tam in solio quodam characteribus splendidis expressum, quam in doctrinae ac prudentiae fama, & acti num omnium honestissima compositione fundatum , & velut in fronte scriptum circumserant. Hi enim sunt scholarum regula & norma, ad quam studiosa inventus in utroque foro & literarum iu mo. rum consormare se istet ac debet. Haec regula si mendosa sit, & a muneris sui gravissimi ratione deflectat, quid mirum, si discipulorum quoque grandes errores& hallucinationes post se trahat. Nam in recte cecinit Lucretius r