장음표시 사용
291쪽
' Transtrefio,quae νπελατορ dicitur,est,quae uerborum perturbat ordinem non solum sine obscuritate, sed etiam cum dignitate ad poeticum quendam numerum,qui non dedecet oratorem. Ea fit uerbis nunc praepostero ordine collocati rut, Magna cum laude tua dixisti.nunc in partem aliam traiectis: ut, Nsn ueni ad te ob eum,quem ex patris morte cepi,dolorem. Diminutio est, quum rem quampiam oratione attenuumws uel euitandae arrogantia cauosa:ut,Dedi operum, ut artem dicendi non in postremis tenerem. Uel inuidiae fugiendae causa: ut, Habeo patrimonium non tenuisimum. Supearim uitauimias, ne diceremias Optime tenerem,
quod arrogans esset: hic,ne amplifimum pd utrimonium appellaremus, quod inuidiosem si isset. Superlatio, siue - , est oratio siupeorans ueritate,dugendi,mingentive gratia: utici concordiam retinebimws,magnitudinem imperi solis ortu er occasiu metiemur. Fit m per similio tudinem rut, neum a1 ectu ardorem aequabat. Cr per comparationem:uGDulcior melle ab ore eius fluebat oratio. Intellectu3,qui νήημα dicitur,est,quum uel a
toto pars intelligitur: ut si preciosas uestes opstentanti diam,ostentos mihi diuiti sines. uel 4 parte
292쪽
DE RATIONE ScRIB.n parte totum:Non te illa sanctifima limina,
arae sacratifimae commouebant: quae partes templum uniuersium repraesentant. Item quum plura ab uno intelliguntur. ut , Niles Romanoruuictor extitit:id smilites, Romanorum.uel una
a pluribus:ut, Turbasti mea pectora quit pectus
unicum habeamus. Abino siue κατα χρησies, quae uerbosimili,πpropinquo, pro certo et proprio abutitur: ut quum longum consilium,σbreues uires dicis mus , qκα impropria fiunt. Nam metiri ea non possumus ed tamen non inconcinne usurpamus. Translatio,ise μεταφουα est,quum uerblimex propriare in aliam per similitudinem quunmdam cocinne,perlicues transfertur. Ea fimustis modi quippe que plenus sit quotidiania si m0.nos exempligratia paucos bubihi M. Obosco tutu uitandae gratis,sic: Eim mater quotis dianus nuptin desectatur. Ornandi grati sic: Diloquentia,quae hactenm aruerat, tua industriareuire cet. Rei ante oculas ponenti gratia, sic: His tumultus opitis hominum mentes expergerassicit. Augendi grati sic: Nullae opes fame istans tuam explere posbent.Minuendite: Mibistri tra coepit paululum astitare. Ceteri modi usu σnutura percipientur. rimgtatio est,quum tota oratio aliud diciti
293쪽
er aliud intelligibanc δυηλλαγ- graece possis mus appellare,tumetsi ea consummatione Quintilianus uocet.ea fit per similitudinem,':Quum canes fungantur oscio luporum,cui iam pecu ria committemus s Per contrarium: ut si diuistem Irum , pauperem Croesium,impium Aeneam appetilemus:que, ut discnatura magis quam arate percipiuntur. Ac de exornationibus uerbo. rum satis sit dissum. Nunc de illis,quae non pluriabus uerbu,sed tota sententia constant, paucus ara
in dis autem obtinet primum, meo iudicio, iocum, ea quae dicitur Sententia , qua γνωμα apa pellatur a Graecis. Ea est oratio de uitu, er moribus sumpta, quae breuiter quid sit, aut quid esse oporteat,ostendit, hoc modo: iber is est exiis stimandus , qui nulli turpitudini feruit. Item, Ainuaritia pecuniae studium habet, quum nemo μαpiens concupivit. Item, posse is diuitiarum, er strinae gloria, fluxu ais stagilis est: virtus etiara,aeternas habetur. Quibus quidem sententi' er Salustius in prooemi)s,cτ seneca in omnibus suis libris pleni fiunt. Ratiocinatio est, per quam ipsi a nobis quo
294쪽
as3 DE RATIONE S CRIB. Timus, quare unumquodque dicamin: Cr n stris interrogationibus ipsi restoridem , hoc modo: Maiores nostri,si quam unius peccati mulierem damnabant,simplιcι in iudicio multorum maleficiorum conuictam putabant. Quo pacto' Q niam quam impudicum iudicarant,eam uera nefici quosdamnatam existimabunt. Quid itasQstia necesse est eam, quae uu corpus addixerit tum imae cupiditati, timere permultos. Quos istos 'rum,parentes, caeterosq , ad quos uidet sui dedecoris infumium pertinere. Diuisio inter Muru nominatur,qllum rem in duo membra diuidimus, atque utrunque bremni ratione concludimus,sic: Cur ego nunc tibi obo
thiam quicquam si probus es,non meruisti: ct im
Frequentatio,quam συναθροισμυ Graeci uocant, est, quum res in tota casa disterse unum in locum accumulantur, quo grauior uis acrimor fiat oratio: ut si quempiam laudauerimus, eratusque uirtutes multu3 enumerauerimus, denissiceu in unum congregemus: Qualis igitur uobu uideri debet, qui tam piuη in patriam extitit, tam liberalis in uos,tam oscio με in omnes,tam mansuelm,aequin,modestin, omnibus denique ob suas uirtutes churu ej Similitudo,est oratio quae ex re disimili alio
295쪽
iidsimile ad rem,de qua loqIimur, accommorallat. Ea fit ornandi gratia per similitudinem,sic: Noli sicut in uestibus, ea psima quae diutigia me durauit: sic in amicitia s deterrimus qui ueo tu tisimus:uestis enim usu teritur, amicitia diuo turnitate perficitur. Haec similitudo per coria
trarium dicitur, quia uestis amico contraria est: si autem ornandi causa, quia illa poterat care αre oratio. Fit etiam probandi gratia per negaαtionem, k:Nes equus indomitus,quamuis natarara bene compositus sis idoneus potest esse ad eas utilitates, eraptus, quae desideruntur ab equo: neq homo indoctra, quamuis ingeniosius fit, ad virtutem potest peruenire. Hoc probabilius βα tum est exemplo equi,cuius ratio similis uidetur
esse. Dictum aut per negationem,qVia res utrasyegatur. Fit itemsmilitudq,apertius dicendi cussa per breuitatem,sic: Amicitia ut usu dissuenada magis, quam laceranda est. Hic eadem oratio. ne, utraque res breuiter est concluse,s apertii iane dictu quod uolebamus. Fit postremo per collasionem rei ante oculos ponendae gratia, quod ad
.poetaS maxime pertinet,hoc modo:Sicut citharoe
ius prccio Nimis uestib. indutus, corona aurea, cithara pulcherrima,uis ornati ima, caeteris pyebus, quae expectationem concitare possunt insignitas,si repente lentio facto, pesime ata; immR a periti ia
296쪽
aso DE RATIONE sc RIB. peri istae canat, ab omnibus eqcietur, explosseatur:itas qui in summis opibus maximis natura ac fortunae commodis constituim, nulla uιrtute ac doctrina praeditus siit, ex omni couentu bono, ru eqcietur. Haec similitudo per coparatione ponit rent ante oculossed ut dixi,ad poetis maxime pertinet. videndum tamen est, ut quum similis dinem rei nostrae applicamus,uerba ex inafinialitudine in rem nostra eomode et appossite transastramus,sic:Vt hirundines ae liuo tempore praeasto siunt,'store pulsae recedui: itusus amici sereno uitae tempore praesto siunt, stimulats yrtuna
Demem uiderant,deuolunt omnes.
Exemplum,quod Maeotale me appellatur, est alicuius facti aut dicti praeteriti cu certi aut vis nomine propositis,ad fem nostra accomoda,ia. Id si ijsdem de causis,atq; isdem rationibus, quibuιsimilitudo:propterea exemplis non eget. conformatis,quae dicitur,est, quum absienti, aut mortuo, aut mutae rei uocetnais orationem tribuimus:ut si ciuitatem introducamus loquentem,aut aliquem ab instru fusicit muε,σ loquentem faciamus:ut cicero 'it procello, qui Appium claudium caecum cum clos diu illa loquentem induxit. sermocinatio, quae προσωποπ- ab anicus aliis διαυγου dicitur,est,quunt ijs de quibus lauquimura
297쪽
LIBER Τ IL agiquimur, emonem aetati accommodatum damus: ut si de puero loquentes,puerisermonem effligamus: item si sinem,mulierem eruum, regem loaquentem faciamus:quod in narratione rerum gestarum v vigula exprimere uolumus, dis in historia er poemate fieri maxime solet. Dialogi item omnes in simocinatione sunt positi. qua
Significatis,quae iam re est secta , appella, tur, quum fulicionis augendae gratia plus mion ue dicimusquam ipsa res t. Ea sit multis mo
dis. Per exuperationem,quum ueram orationem
transgredimur, hoc modo: Hic ex tanto patriamonio ne testum quidem bi reliquit, qua ignem petat.Per ambiguum,quum uerbum plura signis scat ea capitur in eam partem,quam uult is qui dicit:ut si de eo loquamur,qui pecuniam suam omnem alijs crediderit,Crescamius:Religiosus hie admodum uir est,multum enim er libenter cro
exprimimuso antecedentem intelligi uolumus: ut si uratoris filium uelimiu significare, dicamuη:τuce tu, cuius pater vis tantum diebus humi Duebatisigniscamus per hoc, in alijs diebus manus ad ligonem retinendum construisse. Sed haec renara non nisi a facet imis ingeni' excogit ripossunt. nuda enim arte trudi queat.Fit etiam
298쪽
, uel, DE RATIONE SCRIB. fgnificatio per abscisionem,quum coeptam rent non perscimus es in fusticione relinquimus: ut, Scis te ista forma dis aetate in aliena domo,nolo plura dicere. Hanc figurum pulcherrime lacus ille iuuenalis ostendit: Aut pastor fuit, aut illud quod dicere nolo. Fit etiam Significatio per similitulinem,quum re simili allata, uti significatum existimamus,quid uelimus dicere.ut si patriae pro ditorem poenaε daturum significare uelimus, hoc
modo per similitudinem signiscerum: Noli consistis istis,aut opibus nimium credere : erat etiam ingeniosus er locuples Catilina. Haec exornatio ad iocundum ex mordendum accommodata est. Breuitas,quae se λοξα nuncupatur , est, quum rem uerbis tantum Vecessurijs perstring mu hoc modo: Accitus ab isto Robertus Malalesta,Romani ueni exercitum cogi hostem praeolio superat, paucis post diebus moritur. Breuius
hoc nihil dici potest Et de Ruris hactenus. De compositione. Cap.
Quonia de tribus elocutionis partibus, quas supra proposivimus,duae iam absioluissent, perasticuitas, CT ornatus: reliquum est, ut de commpositione,quae tertia pars erat, breuiter disperdomus. Non enim satis est,uerbapropria cir
299쪽
LIBER II I. ass eommodata rebu3 inuenire, nostrums oratisanem figuri ,π quo luminibus quibusdam illi
minare,nisi haec omniastructura quadam Cr ora dine componamus,s quasi contexamin. Qua μquam autem hac de re supertim a nobis , quum de perspicuitate loqueremur, multa quae ad uiotiosum compositionem pertinent,siunt dicta,mulatu etiam alijs locis,ubicunque se opportunitas obotulit,restersa tamen, quoniam hic proprius ea ius locus est, quaedam de ea separatim dicenda sunt.Danda igitur in primis opera est, quod μαριM repetere non uerebor, ut ita scribamus, ut ab omnibus etiam mediocriter eruditis fucissime intelligamur quod quidem assequemur,si a comomuni quodam, Cr usitato genere orationis non abhorrebimus, nosque totos ad illius Ciceroniani candoris er facilitatis imitationem constremus: dabimul operum, ut fuere sponte oratio,non trudi atque impelli, er tunc maxime natura iapsa effundente prouenire , non artificio praem=ribente excogituri uideatur. Illa enim optima
atque artificiosis ima sunt, quae nos facere nurula negotio posse confidimus. Nam si ciceroanem, aut Salustium, aut alium quempiam eius temporis diligentius consideremus, nihil facialias existimabimus,quam eorum in dicendo cassa
doram ex simplicitatem assequi. Quod si tem
300쪽
DE RATIONE sCRIB. Dire i atq, experiri uelimus, nihil difficilius is,
ueniemus. Texenda igitur ita nostra oratio est, ιt naturalem illum candorem, er R omanae humguae simplicitatem,quantum feri potest, praeseserat, quod consequem risi ea quae in persticulo tute fiunt unohi praeceptu eruabimin, ut ncque langiores umbitus faciamus, neque inter se uerari obscure dis ambigue implicemus, neque fen/tentiti inusitato quodam modo, aut improprijs, peregrini s uocabulis inculcemus. Postremo,si ordinem quendam non in uerbis podo, sed in sententin quoque Angulis, Cr materia uniuerasa eruabimus. Ordo autem in uerbis sic struanodus est,ut nes uerba suos casu, neque substantia pasiuas adiectiones longe positas, disiectaWs deo siderent, er quasi expectent, neque inter se prunandi studio dictiones Angula implicentuar: quam Desset,si ciceronianum illud, orationem autem usimam efficies legendis nostris pleniorem: ita
implicarentus,orationem autem nostri4 Iutinant legendis pleniorem efficies. Videndum etiam est, ne uerba itκ co ocemus,ut alium,quam nos uora lumus ensum efficiant. Nam, ne ab eodem e empla di cedamus, si uerba commutes,Oratiorunem autem pleniorem legendis nostris Iutinans
efficies: siensum omnino alium ac diuersum est cern.Items negationes alio atquctudio loco poru