Duo Gallicarum rerum scriptores nobilissimi, Frossardus In breuem historiarum memorabilium epitomen contractus Philippus Cominaeus De reb. gestis a Ludouico 11., & Carolo 8., Francorum regibus. Ambo à Ioan. Sleidano è Gallico in Latinum sermonem conu

661쪽

manter,&mulio familiarius,quam unquam ante id tempus mecum agebat. Videbatur autem mihi senium aliquod contraxi se,&vti non admodum commoda valetudine,

sed non statim prodidit sese morbus, & magna prouidentia bellum Picardicum administrabat. Maximilianus Romanorum rex

adiutus a Flandris per id tempus, Terouan-nam,Morinorum oppidum longe munitinsimum: obsidione cingebat. Cordaeus igitur Picardiae praesectus & regis legatus, omnes copias, quae pallim erant in illis finibus, & octo sagittarioru millia collegerat, ut obsessis opem ferret. Eius de aduentu certior factus Maximilianus. obsidione soluta. cum exercitu ad illum contendit. Habebat ex Flandria circiter viginti millia, & manum aliquam Germanorum, & ad trecentos Anglos, quibus praeerat Thomas Abriaganus, qui Carolo militauerat aliquando. Noster aute equitatus, qui numero superabat, equestres illorum copias, quibus Raue-stenus erat praepositus, disiecit, dc sugientes Aream vique consectatus est. Interea peditibus sese Maximilianus coniungit. Ex no- siris cataphractis, qui erant circiter mille. ac eo plures, Cordaeus ipse & Torcius per se

quebam ut hostem. Quod tametsi sortiter

662쪽

ab eis & cum virtute fiebat: tamen erat con-

tra disciplinam militare & Ducis officium. J Nonnulli ex primo &vltimo agmine, dum simulant velle se tueri castella & oppida vicina : discedebant E praelio, complures a- Iii aperte sese fugae mandabant. Pedestres Maximiliani copiae, etsi nonnihil vacillabant, consti terunt tamen. Nam cum ipsis erant circiter ducenti nobiles, egregia virtute, pedites omnes, qui in officio multitudinem continebant. l n his sui t& Comes Ro- montius, ε familia Sabaudiae Ducum.& Comes Nassovius, & alii complures, qui adhuc vivunt. Eorum sinsulari virtute & authoritate, peditatus restuit, quod alioqui mirum

videri possit, praesertim fugiente & disiecto

equitatu. Cumque sagittarii nostri in calones ac impedimenta secissent impetum : aliquot hostium cohortes, quosdam ex iis interficiunt. Maximilianus, ct si plures eo prinΓό quam nos desiderabat : stationem tamen suam in campo, vel uir superior, tutabatur. Et si Terou ranam denuo circumuallasset, sine contentione, ut opinor, fuisset ea potitus, atque etiam Atrebato. Sed non aud ebat periclitati fortunam,& habui: aliquam metus caussam, & in eiusnodi re-ba. i. non semeer quod volumus, aut quod

663쪽

necessarium est, prouideri a nobis potest. Ei praelio non interfui quidem ipse : Verum a fide dignis accepi: & ut series narrationis cohaereat, aliquid omnino mihi dicendum de

eo fuit. Eram cum rege, quando nuncius hic deferebatur. Graviter admodum tulit, nec enim assueuerat vinci, aut aliquam iacturam facere : ac perpetua quadam utebatur

felicitate . quam lingulari virtute & industria sibi comparabat ipse. Nec enim tent bat temere fortunam.&a praeliis magnopere cauebat. Hac autem pugna plane contra ipsius voluntatem commissa fuit. Ac quoties bellum gerebat, paratissimus erat a rebus omnibus, & ingentem comparabat e ercitum. In primis autem dabat operam ut

repente & ex inopinato aliquid bosti eriperet, ea praesertim loca, quae videbat paru esse munita: & posteaquam illa cepit, ita fi mabat praesidiis militum atque tormentis, ut recuperari non possent. In locis autem munitioi ibus, & quae fraudi vel thiuriae minus erant exposita si quis praefectus pecunia redimi sese pateretur: ei dabat liberalissime, nec ullo quatum uis magno precio deterrebatur. lnitio cum de facto praelio audi siet:

magnopere fuit comotus, ac verebatur ma

664쪽

icquid iam in ea regione ceperat: id omne videbat deperditum esse. Verum ubi rem omnem , sicut erat gesta, plane cognouit ratienter tulit &cogitabat deinceps pro ui dcre, ne quid tale, nasi cum i psius voluntate Ee iussis neret. Ab eoque tempore coepit animum adiicere ad pacem, modo illam facere posset conditionibus , plane ex suo usu. Populum eius ditionis sciebat madere nouis rebus: ideoque cogitabat, quemadmodum eo adiutus praesidio, Waximilianum coer

ceret, eique facultatem adimeret renouan

di belli.Totus igitur mente & animo in hoc erat xtoptimis legibus Gallia constitueretur , de litium forensium tolleretur prolixi-ras. Et initio quissem. Senatui, qui ipsorum

1 lingua Partamentum rocatur . iecuriam ali- quam iniecit, non quidem ut eorum vel authoritatem vel numerum imminueret: sesvpriis modis decreuerat illoru fidem.&administrationem explorare. Volebat etiam Husdem generis pondo & mensuram obtinere per omnem Galliam & consuetudines, onmes ad eande norma conscriptas, in vo-t lumen aliquot redigi patriosermone, ad e- uitandum si audes de expilationes Ad uocat torum , quae maiores profecto sunt in Gal- aiis, qualia io quavisa legione quae nnbii

665쪽

P HI L. COMIN EI quidem nota sit, atquc hoc j psum tota sere

nobilitas liquido testari potest. Quod si Iopior ei vita contigillet, nec incolam adiumet usas valetud. ne: magno quod an benς- seio Galliam allecissct . qua lane plus, quamd suis maioribus vllus alius, afflixerat. Vaamem iam ore in aliquam Reipubl. formam iusti rueret, eisque mederetur incommodis, Clia p.rii im ipse,partim ipsius matures par ii in temporis Doginquitas inuexerat: a thoritate quidum & admonitione alicuius

minime potkisset impelli, scd relinqvsdum at totum ipsius arb: trio & con silio Volebat cui in ip te unus & princeps dc austor cile huius mutationis. do facturiis erat haud dubie ali ivd praeclari, si firmiorem ei valetudinem Deus su siet largitus. itaq; dum toppetit sacultas & ocium, & quam diu mentis

atque corporis sanitatem concedit Deus, benefaciendum est. Paec in , de qua diximus, rex instituit facere per Candauenses, his omnino conditionibus, ut ipsius .filius, nunc Galliae rex, in matrimonium ducet et Maximiliani siliam , vince B lonienseo Matiscon classem, Alcin odia Leus: m, dc c toto te num ditioncm in sua potestite rei inciet. Ipse , icillaru Adici, ot agruoroum promiacbat rcstituere, seruata sibi o Deu

666쪽

COMMENT. LIB. IX. ε 3

h:s ea parte, caram uiniiciat. Vti usque vero Bi.rgundia . N eori in quae iunt ad Sotia iam quiden. nulla sint ab co facta mentio. Gaudauesses, qui animo ei letit ab ,.s o inuibus non alieno. durius agebam cum Maxi miliano A eius uxore, alia iumq; ciuitatum

legatis. Ac dum his de ribus agitur, inducia: erant, & pacem omnino rex volebat fieri,pra sertim iis locis, verum ex arbitratu suo, ut supra quoque diximus. Coepit autem per

idem te pus minus coirimode valere, ὀciam ad senectutem vergebat . cumque ellet in ossicinis serratiis prope Ciconium . 3gri

Turonensis oppidum. repente svit mor neptias& affi cius ita qui dem, ut loqvcndi facultatem amiticiet. Sublatus i mense . propius ad ignem admouetur, clausis undiq; finest tisaud quas cum accedere vellet , cohibitus suit a famili.,ribus. Per Matillum istud accidit. & d. stii utus erat omni Plane cognitione, quo quidem in temporis puncto, illustris fuit opeia tua. doetillime. Praesul, qui per anum i mccto illi pharmaco. iubebas aperi tan ne stras, & ae: em admitti. ullo facto, statim ille & sermoncm

aliqua ex parte.& intelligedi vim recuperauit,& conscenso equo, tedibot ad seira: ias a' a. baa no a Procul in moibum incidciat.

667쪽

- PHIL. COMINAEI Dum ibi moratur ianutibus Silgnis, quid ellet, indicabat, & inter alia tui ut Onic:alem Turonensem, ut peccatis veniam impetraret. et me, qui abera in in prς dio quodam meo, decem ab eo loco ni haribus acceriuri. postquam veni ad mensam eum te per . eum duobus medicis. Eorum, quae dicebantur, Vix aucula quaedam intelligebat:: dolor in vero non scotiebat ullum, oc imita fignificabat, ut in ipsi's cones ut cubarem. vocem veto nullam articulatam formabat. . eram cum eo totos quadragin t dies in hac ipsius valetudine. Biduo post, coepit loqui melius, et cognostere seque putabat a me omnium optime intelligi, id: oque volebat. Ino commenter adcsse, & me prae ente sua delicta religi csὰ commemorabat ci, quem dixi naus Turono e voci tum fuisse. Nam opus erat ipsi interprete. Sed paucis a me diebus, cum ex mort Ga Iiae regum curasset aegrotos qui struma vere abacturi expiauerat pro sua cons et uti inope aia deo te nihil ei magnopeie dicendum restabat . Vbi se, commodius valere se caepit inquirere,, a quibus sitisset tu moabo vi r textus, ut su-.pi a doc u i in us. uineti s r ore i na th sta

668쪽

eluit, ne quando redi. ent. Hanc ipsius . a juri tatem plerique reprehendebant . eo quod optima fide rem egerant. Et vere quiadem istia red Priucipum variae sunt cogitationes, nec quiuis eas intelligit. ille vero inprimis metuebat. ne, quam nactenus obtunuit authoritate longe maximam, eam per hunc morbum amitteret, ne e populum deinceps haberet ininus obsequentem. l psius pater, quo tempore coepit aegrotare, siu-spicionem conceperat, venenum sibi paratum esse, quo tolleretur E medio, di ita quidem vellementer hoc in animum impressit. ut prorsus abstin eret a cibo . sed de medico rum consilio, per vim ingesta illi fuit alimo

nia, neque multo post E vita cessit. Hane au- m violetiam Ludoui us magnopere semper vituperauerat: do nuc in aegritudine costitutus,ac suo motus periculo, magia etiam

detestabatur, grauis inaeque tulit, esuisse

videtentum aluis , nec id obscure prae se serebat. Hoc enim unum verebatur, ne ipsius necessarii & familiares, aut horitatem sibi sumerent ac administrationem retrum, quasi

lipse propter mentis alienationem non disset ad imperium idoneus. Postea dilige ter perquirit, quid interea dum ipse quieuit,ps ita iritiua dc publice actum est et Summam rei m 5 3

669쪽

ter 2: rgundiae praelectus, & Ludeus . Nam hi, cumi: petet agrotar e, aderant, δc ei ἐem in aedibus cum illo morabantur. Literas on eis, δέ qui, quid per ipsius naoibunae t a latum ,.voluit cognosceret videre, in eo ne ne utebatur interprette, & quam recitarem . limulabat se in te ligere, de ubi ia -mnus aceti' siet, videbar ic eas ipse petie- ere, tametsi nihil fere intelligeret, & ver, . Iulis aliquot pronuntia is, cuid responderi

vellet. signis indicabat. Sed dum enas imo bi finem expectamus: eo sistebat omnis r ram administratio. Nam erat Acbis aperte eum eo agundum ,& omuis vitanda osse ii

sonis cauta. Post dies quindecim, quibus ita fuit a ni status, loquendi quidem facultatem Sc intestisendi re perauit: sederat ν hementer infirmus, ita quidem, ut commodioris valetudinis spem exiguam praeberct, de alioqui sie ferebat epiricosuetudo, ut maximam patrem in eicis non obtempera ei. Cum babet et aliquando melius, illico iustit Cardinalem Paluco sem e carcere liberari. ut in petr annos quatuordeci in detinuerat i ii fiam , ac tape frustra cum ab aliis, tumi I)on: isit e Romano interpellatus: nunc vltro nou solum Gemit e vinculis,'etum etiacius

670쪽

.' eius culpae , eo iam a Pontifice deprccaba- tur. De coni illo autem Cordaei, i Irdiae pcies ech;, mari mana d intoles abilem pecu nix summari toti Galilae nusci imperaue rat, uti pzz pctu in ale. et exercitum. ad ii

cenam .llia peditu ni ia supra duo millia sol l . sorum, qui ad omneis casus paravi essent asi h instructi. H s addebat nulle 'in ingentos ca-l taphra nos qui cuim usus pol eret , relictis

equis, pedires se coniungerent illis. Carros in maxit nonum oparati tui Set quibus includerentur omnes copiae, di tabernaculorum vim ingentem. Hunc rationem acc perata Carolo,& co illabat omnis hic a p, paratus, quindecim francorum millibus quotannis. Rebus omnibus paratis.in No manniam profectus. apud Potarei v. laodest supra Rothon gum, qua uor milliaribus oppidum, ad Si ana, in valle quadam

spectabat omnem citum. Aderant ac rem Helvetiorum lex millia, que numerum illi promi serant subministrare, quo tempore cum Carolo Ambosio Burgundiae praes et , pacti prerunt, ut sapia de nostiam alia T. Eo delectu habito reuersus in Turonias, ac

cidit in morbum, ac pret botas duas mortui hominis praebebat speciem, decumben, iustorea, quodam in deambulacro. Quo pri-