장음표시 사용
181쪽
duntaxat temporibus iuri dictioni vacare: quod couentus agere & iurisdictione absoluere diccbant. Nam maiorem anni partcm rebus bellicis occupati, dustinebantur: ut & Theophilus docet in InstitutionibusTunc potissimum legatis suis iurisdictionem mandabantaeaque illo conuentu, quasi unico contextu atque ut ita dicam uno spiritu, absoluebatur. Vtilis est haec sententia, conuenitque exemplis Instoriarum, quibus multa per legatos, defunctis olim aut bellorum casibus interceptis ducibus aut proconsulibus, bene gesta leguntur. Nam legatis siquidem nulla inter milites re prouinciales defuncto proconsule reliqua autoritas fuisset,sine dubio maiora detrimenta accipi potuissent,dum
Senatus aut Imperatoris decretum in periculo expectaretur.Hanc sententiam iode plerisque Canoni istis probari postea animaduerti,quos Felinus recense n c. licetan principio, te olli deleg.
ri non seniliter his edicitur, mi in furto ne in reliquos actis drtur. Hoc est,ne reliquorum nomine actio detur,noaalis scilicet ad-ucrsus dominum.Edicitur autem,edicto illo, Si se ilia furtum fecisse discluchiaeod. tit.Aimili verbo & hic & in illo edicto intelligere debemus non corpus quoddam seruorum,ut familia publicanorum eius rei causa parata Ad plures unius seruos. hoc non obscure paulo post signi-ibticatur,ctim factam a pluribus seruis iniuriam vel damnum datum comparat huic,quod a familia factum initio proponit. In versi quemadmodὐm. Id etiam Vlpia.declarat sub tit.de verb. signis.l. pronuntiatio. vers alia. Nam in caeteris partibus edicti, praeterquam ubi agitur de familia publicanorum, familiae appellatione,omnes seruos significari scribit, ut de hominibus coactis, & vi bonorum raptorum. Per hoc multae distinctiones a doctoribus ingestae reprobari polliant.
v EMAn MonvM , cum plures erui iniuria fecerunt mel damnum dede- .runt,plurafacita sunt. Plures dicit, quos familiam antea dixerat. Zasius autem putat,lib. V .intellect. sing. cap peta Interrogationem exaudiendam statim post
verbum illud,quemadmodum,ut dubitet Paulus,quomodo,quod superius dixit,admitti possit,cum in exemplis quae statim subiicit,etsi plura facta sint, tamen quod ad poenam attinet,pro uno accipiantur:& hac ratione putat,Oct uenum motum contra Pauli sententiam statuisse.Sed ego ab Haloandri editi ne non discedo,quae communi interpretationi magis congruit. Nam ipsemet quoque rasius sensum illum orationis totius filo non satis conuenire au extremum confitetur.Quod ergo ait, uemadmodum ces hic plurafacit unt,de pluralitate factorum tantii exemplum est,non etiam de iuris dispositione, de qua Iuriscons hic non agebat, sed tantummodo ut inuestigaret, an plura facta essent,& hoc est quod omnes sere similitudinem facti, non iuris cile tradunt. Si otamen quaerimus quid iuris sit, te damno dato,expeditum est, tum ipsius Vip. rum etiam Caij sententia. l. l.j. .si plures.si fami l. furi l illud. adleg. Aquit. Idem scilicet quod defuncto obseruari,si autem de iniuria qu ritu consentiunt pi rique etiam idem esse.Sed ego contra puto, cum videam ab eodem Caio scriptum.
182쪽
s tum Si plures serui iniuriam intulerint,tot esse iniurias quot persenae facietes fuere significatque omnium nomine actionem dari & pro singulis poenam si lui l. si plures de iniur Nec mirum videri debet,non idem statui de actione iniuriarum, quod de actione legis Aquiliae& furti. Hae enim principaliter ad
emendationem damni instituuntur, poena veluti accestaria est actio autem iniuriarum principaliter ad vindictam & poenam datur,quauis priuatim actum sies. praetor edixit. 3.si dicatur.de inivr.ubi Bar. Illud recterenterpretes adsci bere arbitror,intelligenda haec non esse cum quilibet seruorum motu suo proprio, non communicato cum caeteris consilio delinquit. arg.uemper. . si quis in s io pulchro,quod vi aut clam,ut dominus hoc casu pro lingulis praestare teneatur. Nam neque idem surtui aec cadem iniuria facta, nec idem denique damnudatum esse videri potest a pluribus, si consilium non communicauerint. Sed omnes pcr se surtum,omnes iniuriam fecisse, non quidem una & eandem, sed alius aliam, praesertim si non omnes codem tempore secerint,quamuis in eadere aut in eiusdem personam furtum aut iniuriam commiserinidunt enim haec plura furta pluresque iniuriae. d etsi idem edictum plures serui neci eode tempore,nec eodem consilio corruperint,veluti si per paries lacerauerint, vel deleverint: tunc primi nomine satis esse praestari, caeteri enim corrupisse edictum, qu si iam corruptum erat,non videtur dici posse.Decio quoque assentior , ut siue uniformiter siue ditariniter idem maleficium a pluribus seruis admissum sit, tanten procedat sententia legi Nostr ,sed in facultate actoris esse arbitror cuius nomine experiatur.l. si quis quid perferendum. s. sia.desuri Praeterea de his asentior qui furti nomine vel damni iniuriae si criminaliter actum sit , mnes seruos castigari posse existimant, argu.l hos accusare. 5.omnibus.de accusat Isin de sua. Oc T A v E N v s hic quoque dominosuccurrendu ait ed hocpotest dicisi uti malo curauerit. Ut ab alio album corrumperetur. Curauerit subauditur familia,& ita omnes interpretantur. Ego nutu scripsisse puto, cur odit. Quod etiam elegantiae latini sermonis magis conuenit. Sed & quod dicit, ab a legendum,o puto. ab alisuo, vel ab no. Scilicet scruorum ex familia. nam communem interpretationem utique veram arbitror.illud tenendum e seruis haec ita st,
tui. At si plures liberi tale aliquid commiserint,ad superiorum capitum inte pretationem & tractatum id pertinet. L X. VLpi A. Lis. IIL AD EDic Tu M.
VI IvRIs DICTIONI PRAEEs T. Verissima est interpretatio illa,quae de iudice ordinario accipiendum tradit.Nam iuri dictioni pr esse proprie hic dicitur,veluti prςtor, proconsul aut praestes prouinciae,ut superius admonuimusJ.no possunt. de le- gib.Senatusconsultum enim huius rei prohibitorium de his no o minatim factum sui id senatusconsulto de off. praes legati quoque proconsulum iurisdictioni praeesse dicunturiarg. l. qui neque.ubi dixi,de iudic. Nam de iudia
cibus datis quos delegatos vocantinihil obtinebat dubitari,siquidem specialiter delegati proponantur a principe,vel quouis maiore magistratu,cui id facere liceat N6 enim talem iudice dabit nisi excausa,vt quia partes in hunc con
183쪽
si6 Anto. Vaccae Exposit. locorum Obscu.
sentiant vel certe si talis iudex datus non recusetur,ut suspectus, per hoc satis approbari videbitur Tunc & filius in causa patris,& in causa filij pater,iudica
re poterunt,ut alibi docebimur. l.quin etiam.de arbitr.& de iudic.l.in priuatis. Hoc etiam Duarenus probat. c. L i.& L i ir.Anniue sar disput.qui iuris dicendi verbum ad praetorem proprie reserti exillimat, eoque significari aut praeserti bendarum formularii & dandarum actionum morem,aut iudicum dationem, cognitione vero atque examen causae ad iudicem datu proprie pertinuisse,nec sere praetoris curam huc destendere c5sueuille,sed hodie certe descenditolioquin tene ociosum esset erae toris munus, cum nec actiones ab eo impetrari necesse sit .Quare neutrum horum facere poterit in causis suorum ex mente io
huius capitis Quod ergo Africanus ita scribit,In priuatis negotiis pater filium vel filius patrem iudicem habere potest.d.l.in priuatis sic accipiendu'. est,si iudex datus fuerit,nec rectissetur. In publicis autem negotiis id non procedere significat Africanus propterea quod siue recusatus fuerit,nihil ageretur, siue approbatus,& tunc collusionis,vel praeuaricationis susipicio subessit,ut nos interpretam ir.Haec causa est quamobrem multi omnino iudices in causis publicis dantur.Omnia enim per magistratus ipsos expediri debent. Et ad nocAfricanus respexit, ut Duarenus tradit & nos probamus.Nec me latet quosdaea verba interpretari de domesticis ipsorum patris & si ij negotiis. Corras lib.
in . Misceli. c. i κ.sed hoc mihi non probatur. Nec exempla me mouent. l.ma- Logistratum . de adop. apud filium de manu. j iii Non enim in his interuinit pater neque filius tanquam iudex,nec forma priuati iudicij refertur, de quo tamen agitur in verbis Africani,cum sint posita sub Riurb.de iudiciis. sed species quaedam imperii quo apud magistratus adoptari vel manumitti solet, in his
exemplis exprimitur. L. XI. GAius. LIB. I. AD EDICTvM PROVINCIALE.
quarum singularium quantitas intra iuri idtionem iudicantis sit, et c. Etiam paulo post disputationem aliam super hoc inducit. l. yen. 5.sn .infra cod. Quaero ergo qui nam hi essent iudi ,oces,qui limitatam habebant iurisdictionem intra certam summam)Existimo Romae fuiste triumuiros capitales,& corum loco creatum Prς- sectum vigilum.Nam cum criminaliter quadamtenus cognoscere possent,etiaciuiliter intra certam quantitate statuere potu ille crede nati charg.l.iij. 9.s1upra de olfpa e Nig. In prouinciis aute suisse Duumviros,quos in singulis municipiis iurisdictionem nabutile,mox docebimus. l.j. si quis ius dic non obtem. Nos enim praefinitam & limitatam habuisse iurisdictionem,generali lege municipali,qua de iure omnium municipiorum cautu suis te superius diximus.in l. omnes populi. Argumentu huius rei quod scribit Paulus i. intcnad municip.inter consentientes&de re maiori apud magis iratus municipales agi posse. Et /o quod ultimo capite huius tituli,cum extra territoriu ius dicenti impune n5 pareri dixisse statim subiicit,nec si qua stupra iurisdictione suam ius aicere velit. Nam singuloru municipiorum & ciuitatum proprie territoriu est. l. pupillus. M . territorio de verb.sg.Quare eadem quoq; sententia constitutionis lib. X. Cod.
184쪽
sub tit.de de r. l.duumvirum. ubi etiam territorij mentio est. Cofirmatur hoc ex eo quoq; quod Iustinianus postea magistratuum municipalium potestatem nouella conititutione sita,De defensoribus ciuitatum, his attribuens,qui desensores ciuitatum dicti erant eorum quoque iurisdustionem antea intra summa quinquaginta solidorum constrictam per Γj. Ceo.tit. le desens brib civit. latius
aliquanto extendit,& tamen intra summam trecentorum audiorum contineri
voluit. Nam alios fuisse defensores ciuitatum, alios Magistratus municipales, qui Duumviri appellantur,doctoru hominu lucubrationibus hodie satis collat. Alcia lib. t D .dispuna c. v.Aug. ad Modestinii Corrasi j lib. ii l. Millell.c.vi .utiis Romae alij erant Tribuni plebis tenuiorum defendendorum causa initio parati lii Consules&Praetores. Nam exemplo urbis principis,magistratus in municipiis creabantur.Sane de pedaneis iudicibus nullo modo nisi impropriὸ intelligi polle hoc responsium arbitror. Nam eos dici iudices datos supra ostedi,qui nec iuris dictionem quidem habere dici possunt,sed notionem tantum.Neque non nisi ad controuersias iam natas nominatim inter illos & illos de illa re,aut de illo negotio dari solent quare vix constringere potest,ut dubitetur,an quantitas de qua agatu sit supra notionem iudicis dati. Nam Iuliani constitutio l. f.C.de ped.quae praesidibus potestatem dat costituendi pedaneos iudices, qui humiliora negotia discepten quia quedam,inqui negotia sunt,in quibus su-io perfluum est moderatorem expectare prouinciae, aut ita accipienda est,ut de singulis controuersiis vilioribus possit praeses arbitratu suo pedaneum constituere,aut si generaliter de omnibus ctiam suturis controuersiis constituere posse vult,iam plusquam pedaneus hic eri qui quasi mandatam in illis causis atque inter tales personas iurisdictione habere videri poterit. Praeterea in causis appellationum onseruabatur,ne nisi supra certam quantitatem, princeps c snoscereia si qui separatim s. j. de appet tin offerendis Ceo. tit. hodie nec pra secti quidem aut alij supremi magistratus,qui in comitatu principis sunt,nisi sit pra certam masnam summam ex appellationibus cognoscunt,nec nisi posteaquam per praesides cognitu est, quod nouellae constitutiones definieruntiauth. m de appel per totum.Sed harum cognitionum exempla non nisi conuerso casu ad hoc responsum applicari possunt,ut quamuis pluribus actionibus in prima instantia actumst, quarum singularum quantitas modum non constituat, omnes autem simul constituant,nihilotamen magis apud tantos magistratus agi possit Exemptu sane de pedaneis iudicibus ex nouella Imperat. x xxxii. 3 praebebunt directo induci poterit,dum pedaneos in urbe Constantinopolitana constitutos causis usque ad trecentos solidos ascendentibus, expeditiore quandam audientiam praebere mandat, cuius tamen sententia adhuc non satis est ut ego arbitror intellecta qua de re abunde supra dixi M. Qv o D sim tu sint actiones, vis. Haloander, Sed munia. Ut quasi o similis decisio sit periori casui fieri videatur,& in sine magis probat legendum esse, siti, ouam,po n. sed ego a vetere scriptura discedendum non arbi- troqvidi iesim quiddam inserat, hoc modo, auod si mutuae sint actiones,
aeter minorem quantitatem Eter maiorem petaria deumdem iudicem agendum est e qui quantitatem minorem petit te in Iste tale calumniosa aduers iij mei
185쪽
188 A nto. Vaccae Exposit. locorum obscv.
sit,an apud eundem iudicem litigarens im. Iurisconsulti sensus apertus est, oportere minoris summae petitionem ad iudicem hunc qui de maiore summa co-cnoscere potest, deserti.ne alioquin euenia ut aduersarius meus, minore illamiummam tibi deberi petens efficere possit,ut non apud unum & eundem,sed apud diuersos iudices ego litigare cogandum quod ille mihi debet,necesse habeo apud maior iudicem apud quem iudicium coeptum est,petere, quod sibi me debere ipse assirmat,de industria apud alterum quendam minorem iudicem petit,quo magis me distractum & suspensum teneat. Quamobrem quia
qui de maiore summa ius dicere potest, potest utique & de minore, cum m tori summae, minorem inesse dicamus,ideo aequum visum, ut petitionem suam roisse ad maiorem iudicem dirigat.Nam mutuas petitiones apud eundem iudicem cognosci oportere,& de mutuis praestationibus,seu petitionibus eundem iudicem dari, pridem receptum fuerat, tit.de quibus reb. ad eundem iudicem eatur, per totum .l. Lucius.infra mandati sed difficultas ea hic impedieba quod
minor magistratus de tanta causa cognoscere non posset. Dilabus autem rationibus ita ditur magistratus,quominus cognoscere possit,aut ratione persontiquae forte priuilegio seri utitur,ac tunc proprie dicitur iudex non competens,& haec hodie sublata est per nouam Iustiniani constitutionem, si de mutua petione agatur.l. n.& auth.ibi posita.C. de sent. aut ratione rei,vel summae,quaesiipta iurisdictionem suam est,& hanc sublatam no arbitror. Hic est verus tam io ij quam Imperatoris sensus, que quominus amplectu,non mouet me Alex. constit.l quoties. C.de iudic qua, si causistatus bonorum diseeptationi co Grat,apud eundem quoque, qui alioquin de causa status cognos re n5 poterat, terminari eam permittit. nam eo id accidit,ne eiusdem causae continentiam diuidi contingat, quod fieri prohibitum est .nulli C de iudi c. l.j.C.de ossic praef. praei.At hic plures causae sunt Caper diuersis rebus institutae.Nec tamen turbare nos debet,quod e contrario futurum videatur in potestate mea ne tu apud iudicem quem initio elegeris,agere postis,ac per hoc frustreris Nam hoc intelligendum puto,ab initio. Quod si lite contestata coram minore iudice, tunc demum ego maiorem quantitatem apud maiorem iudicem a te petere inci- sopiam,non transserri petitionem tuam,nec olim debuisse puto,nec hodie debere constat.Jauth. Et consequenter. Haec de vetiore huius capitis sententia dicta sint.. MAcis TRA Tisus municipalibus sensicivm a seruo sumere non licet, et . Municipia proprie dictas urbe quae saluis suis legibus, in Ecietatem verius, quam in potestatem & ditionem populi Romani venerant,notum est ex Aul.
Gell. libro x v i. Noct. ach. cap. x iii. Eorum magistratus antiquitus omnia
agere potuiste, necesse est dicere, sed abolito pridem veteri iure Municipiorum, Romanis legibus omnia fieri coeperunt.Tunc lata lex est municipalis, de qua in o dixi. l. proxima in princ .Ea lege,omnia quae magis imperij,quam o iurisdictionis sunt, magistratibus nis municipalibus adempta Iea quae, infra
ad municipa. Iurisdictio tantum relicta est, ea vero intra certam quantitatem cunstricta. Igitur quod ait, modicam caritigationem eis permitti, intelligendum Ost,ut citra imperis figuram id faciantinon solum autem pecuniarij ne-
186쪽
De iuris i. om. iud. Tit. I. 189
Diij explicandi, sed exempli quoque edendi causa hoc eis permitti puto, si
quid deliquerint nam de scruis perinde sere ac de quibus vis iuris nostri animalibus iudicatur Et cum iure ciuili pro nihilo habeantur, satis est grauiore eorum supplicio si persederi non aute videri potest exercear imperium, si ni dica de his castigatio sumatur. Nec enim tam serupulose ac superstitiose la
tractanda sunt,quae ad seruos attinent. L. XIL VLPiANvs. XVIII AD EDic Tu M. Acis TRA Tisus municipalibus upplicium eruosumere noni re modica autem ea tigatio in eis non erit deneganda. Magistratis
bus municipalibus, hoc est,duumviris. Angustissima enim horumi potestas,ut pote,qui non nisi intra certam quantitatem ius dice- allunt ut modo dixi. Nec contumaces quidem multare possunt.Ij. si quis iu di. no obtem.Extat apud Plin. Cecilium epithola lib. iiii. ad Semproniti Rufum,qua negatu reseri, ex authoritate publica fecisse duumvirii, qui Gymnicuagona Viennelium ex testamento cuius da celebrari selitu sustulerat.talita enim rerii cur ad Praesides pertinebat,argi. si in aliqua supra deoss. proconsu.& leo
SuPPLic iv M svM E RE. Mortem inferre, arg.l. vltimum.insta de poenis. CAsris Ario. scilicet corporalis, Accur. putat etiam in liberos homines duumviris corporalem castigationem concedi,quia duumviri iurisdictionem habent i ea quae. ad Muni Iurisdictio autem sine modica coerctiono nulla est,t j.& l. s. stupra de osseius.Sed nos id non admittimus,nisi cum Hrisdictio aliter explicari non potest,ut tunc incidenter castigare possint,secundia ea quae praediximus,in l. imperium.& in l.iubere cauere. quare corpusliberi hominis ob dolictum principaliter attingere nullo modo poterunt. prohibitum hoc fuisse generali lege municipali credimus, cisim antea hi masistratus plenissimam in ciues suos iurisdictionem atque Imperium habere soliti essent:vt & alibi dixi n Iomnes pop. supra de iust.& iure. NON est deneganda. Prudentum interpretatione. Non enim tam maligne accipere debemus legem illam municipalem,ut etiam seruorum castigatione 30 his magistratibus interdictam este dicamus,quibus antea etiam in liberos h
mines animaduertere licebat. L. XIlI VLpi AN vs. Liv. Li. AD SABINI v M. VM avi iudicare iubet, mago iratum esse oportet Iudicare
iubet. Duobus modis accipi potest, aut qui iudices dat, aut qui da , tos sententiam dicere cogitium iudices dare possint,plane definitum alibi ex Paulo est. l. cum praetor infra de iud alterum hoc loco definitur, ut ego sentio. Certum tamen est, magistratum este oportere tam qui iudices dat, quam qui datos sententiam dicere cogit. Sed dubium erat in casti quem statim subiicit,ut dixi,in l. si supra de Ois praefurb. o M 1 cis TR Tvs autem is est. In aliis codicibus legitur. Iagistratus autem: vel is qui in potestate est,&c quae scriptura magis hiacet sic edictum quoque illud, auod qui lue iuris, conceptum erat hoc mouo, qui magistratum potestatemve habebit,&c. l. j infra tit j. Estenim magistratus in urbe:potestas inprouincia Magistratus est Cosul aut Pr MEPotastas est proconsuli,aut primiquai
187쪽
i o Anto. Vaccae Expost. locorum obscur.
vis N praetores prouincias sertiretur: ut Siciliam,Sardiniam, Hispaniam,Narbonensem Prouincia. l.ij. 9.capta. supra de ius L& iur. quare no improprie subiicit, puta proconsul,vel praetor, ii praetorem hoc modo accipimus prouincialem. NON p me iusicare iubere. Hoc est, praecipere ut sententiam dicant iudices dati postqua ipsi magistratu,vel prouincia excesserint, nec poena propone re,vel ex nunc multam dicere,si non iudicauerintaneis x enim omne nutuLmodi iussum,quia magistratus vltra tempus administrationis suae non potest pro potestate agere,aut imperium extendere.Istinfra de poenis ubi plene notatu LSi tamen iudices dederit,durare eos etiam in tempus succestaris,& ab eo cogi pronuntiare constiti venditor. I. iudices. de iud hac interpretatione tolli- iotur omnis repugnantia quae hactenus subelle videbatur.Plin. lib. ii ii. Epistola ad Romanum.Eia tu cum proxime res agetur,quoquomodo ad iudicandum veni,nihil est quod in dextram aurem fiducia mei dormias,non impune cesi tu ecce Licinius Nepos Praetor acer & sortis vir multana dixit etiam Sena tori, Sc. Hinc quoque apparet,Osticium esse praesentis Praetoris, non praeteriti,
iudices ad conuentus cogere,&de quibus rebus cognouerint,sententiam pronuntiare iubere,arg.cti .l. de qua re.infra de iud. . L. XVI. IDEM Lia. IIL DE OMNI Bus TRIBvNALI sus.
Ol. ετ νκλετο R suam iuris ictionem mandare π aut omnem
manda avispeciem , m. am desis cui mandata iurisdicitio est,s-- Logitur mice eius qui mandauit,non sua.
SOLET PRAETOR. Idemerso dc de proconsule,aut praesidae exaudiendum eriti de his. suprade oss. praes. sicut e conueco,quod de praeside constituitur,ad Praetorem quoque extendi videas. F.an ergo. infra de sius . tui. Sed an
Praefectus urbi mandare possi iurisdictionemὶ de Agustali enim dubium non est,cum ad exemptu proconsulis omnia faciat.l.j supra de offp fAug. Puto&praesectum urbis mandare posse, nec alium fuisse Vicarium, quem habere eu in consueuisse supra diximus,in Rub.de off. praes vrb quam velut legatum p raefecti,quem N ipsum tamen probasset Princeps. SpEci EM v NAM. Sequenti capite cum hoc ipsum repetisset jubdit statim j,
exemplum illud,maxime cum iustam causam susceptae ante magistratum ad- uocationis alterius partis habuerit: ex quo apparet intelligendu esse e una albqua ceri ausa,nsi de una aliqua uniuersitate causaris,ut Accur. priore loco imterpretatur.Na specim in iure stequcter appellatur casus ipse, te quo agitur qua facti contigentia vocant. Dubiu tamen non videtur,quin & forma una iuris dictionis mandare possit, veluti omnes causas intra aureos dece,queadmodii Minter certas persenas, luti inter Lanios & Armetarios,hoc est enim quod e dem sequeti capite dicit ininter persenas certa udq; A . recte interpretatur,veluti pauperes,aut pupillos,na hoc sensu proprie persona dicitur. Sane si cui ad
una specie hoc est, ad una causam tantum iurisdictio mandetur,inter hunc & o iudicem datum, nihil interesse putat Alciatus lib. I i. Parad.c. I. in s. Ego tamen multum interesti existimo,ut hic quidem iurisdictione habeat, iudex autem datus non habeatiqua de re plenius supra dixi,inl.legatus de offproconsul.& in l . boc titi iudici dato antiquitus semper praescribebatur sormula, huic autelatiorem
188쪽
Quod quisque tur.&c. Tit. II. Ui
latiorem potestaton in cognoscendo relictum arbitror,si qua res qualis esset, praetor tarte interim animaduertere non posset,vel quoad semel statutu ellet, amplius se interpellari nollet.Quare etiam illud puto, hunc cui mandata est iuris uictio,in illa causa iudicem dare Polle,si sibi scderit.Nam legati praetorij,vel proconsularis partes in hac causa sine dubio sustinet. l. cum praetor. 9.is quoq;. iusta de iud. Quare eadem poste debet, quae dc legatus potest. L. XX. PAvLvs Lis. L AD EDic Tv N.
retur. Idem etsisupra iuras idtionem suam evelit ius dicere. D L. Duum uiris,hoc est de Magistratibus municipalibu hoc scripserat Paulus. Eadem etiam cuiusdam principalis constituitanis sententia fuerat, sub titu. de decurdib. x.Cod. Duumvirum,ait constitutio,impune non liceat extollere potestatem fascium extra metas terr torii propriae ciuitatis.Territorium enim proprie dicitur singularu curitatu de municipiorum ager.l pupillus. I territorium .de verb. sign. Sed Imperator etiade prouinciarii rectoribus accipi hoc voluisse videturiquia se ilicet eade subest ratio Qua de re superius quaedam diximus,inl.s de olli praef. urbi.
TRANsLATirtv M ab antiqua origine ac vetustissimum esse hoc ed ctum usitatamque illius obseruationem ostendit Cicero,in epistola ad Q. R trem quia illum Prouinciam Asiam Proconsule obtinentem ad muniis suum qua inrectissime obeundu& perpetuam sibi ex eo floriam comparanda egregie instruit. Eius verba qua cum admonet,qualem se in iure dicendo,rebusque statuendis de decernendis praebere oporteat,haec sunt. Constantia est adhibenda & grauitas quae resistat non sola gratiae,vcruetiam suspicioni: adiungenda est facilitas in audiendo,lenitas in decernendo,in satisfaciendo ac disputando D diligentia. His rebus nuper Gn. Octauius iucundissimus suit,apud que primus lictor quieuit,tacuit accensus,quoties quisq; voluit dixit,& quam voluit diu. quibus ille rebus fortasse nimis lenis videretur,nisi haec len itas illam seueritatem tueretur. Rebantur Syllani homines,quae per vim de metum abstulerant, reddere: quae in magistratibus iniuriose decreuerunt, eodem ipsis priu ' tis erat iure parendum. Hactenus Cicero, locus tamen ionnihil deprauatus est nam vulgo legitur, primus lictvr qui sui quae scriptura nullum sensum estacit, nos coniectura emendandum cxistimauimus: quieuit, hic lictor, non prinmus,sed proximus in Verrinis appellatur. Qui scilicet quasi magister lictbrum esset,& duriores litigatores , cum opus esset,coercerent. Ex hoc quoque o Ciceronis loco apparet, ae iurisdictione deque his quae a iudicibus pro pol state statuuntur ac decernuntur in causis controuernisque ciuilibus & iudiciariis edictum initio propositu suisse,quo sensu sere dc omnia sub hoc tit disposita loqui apparet. sed nescio quo errore no interpretes nostri modδ, veruetiam Romani Pontifices,in cicum omnes le constita legibus.& de legislatoribus,quae
189쪽
Anto. Vaccae Exposit. locorum scur.
statuta & statuentes vocari iam diu inualui edictum hoc exaudiuerunt. Itaq; intempestiue& acriter hoc loco,qui nam hi sint, qui leges & statuta condere possint quaesiuerunt. Inter hos minus vituperandus Raphael Fulgosius Nam is
sibi quide antequam doctorii commentationes vidisset,in mente venisic ait, accipienda haec ei te de his quς a judicantibus decernuntur,nam proprie statuta ea dici animadueiterita post sententiam.C de senten.sed tamen doctores, in insit sic intellexerunt,de legibus videlicet statutarijs, quasi dicat. Et nos ne brachia contra torrentem. Caeterii erroris causa doctoribus nostris, quod nouum
ius statuere poste neminem excepto principe existimarunt:prorterea quod ad ipsum solit,condendarii legii curam pertinere,hodie traditu est l. s. C.de consti. io cautum etia insti .de Oistud in prin.ut non aliter iudices iudicent qua quom do legibus & moribus proditu est. quare nemine tam insigniter impudentem, te iudicem, neque magistratu inabre existimarunt,qui ex professo se & noegesponere,& secudum illas iudicare velle diceret,quemadmodu Solone olim interrogatum,quare non& aduersus parricidas legem posui siet,respondisse serunt, quod neminem ex suis ciuilibus parricidium admissurum esse credidisset Censuerunt tamen iidem doctores nostri,& ad iudices edictum perti nere, si quid iudicando,aut decernendo perpera,aut nouiter statuissent,verum id peru nterpretationem magis quam directo,cum potius contra definire debuerint,directo teneri ius dicentes hoc edicto,cςteros autem utiliter & per in- ioterpretationem. Haec idcirco tam inconsulte,quia memores no suerunt ac somtas e ne nouerunt quide,latissimam antiquitus suisse praetorum in iure dicendo potestatem, utpote qui arbitratu suo ex quaque causa actiones redderent
vel negarent. Quas da ex legibus proditas, si quia deesse videretur,sipplerentil. quia actionum. de praescri .verb.utiles porro actiones ad exemptu aliarum saepenumero darent leniq; iudiciu in haec aut illa verba,pure,vel cum exceptionibus,prout aequum csse videretur,redderent,formulas cocis cret,iudicibus datis aequitate & iudicis forma in omnibus ita praescriberen causamq; ad certum statu c5cluderent,ut dati iudices no nisi cognitores rei gestae essent,apud quos scilicet de facto,non de iure disceptaretur. Praetor ipse iuris custos ac velut ora- isculum quodda haberetur. Igitur cu de his quae certo iure coprehc a no essent,
saepenumero statuendu es let eueniebat ut nouo more u da interdii decernere cogerentur id etia ex qualitate personarii non unqua faciebant,ut cis Verres
de quota homine dixit,si quis eum pulsaste se iniyriam actione non daturum. Nam edictu pri r quisq; At prouincia acceperat, proponebat. nec ide quidem 'edictu ob eruabat toto tepore magis bratus sui, sed crebro illius partes quasdam ut res poscere videretur mutabant,donec tande ex edictis suis perpetuis, hoc est quae cu semel proposuissent,amplius ipsi non mutarent, pra res ius dicere coeperunt.Est aute ius dicendi verbii,ut statuendi,in magistratibus generale,c6q; tota omnino iurisdictio significatur,quae no tam iudicando qua summa- olim de quibusq; cognoscendo,aecidendo,iudices & bonorii possessiones dando, de appellationibus cognoscendo,res iudicatas exequendo,& caeteris huius modi continetur.Deinde perpetuum & translatilium edictum factum est, ut unum est et omnino omnia Praetorii. Haec omnia doctissimorum hominum
190쪽
Quod quisque iuris. Tit. II. 193
Alciati Augustini Duareni commentationibus hodie nota sunt. Non tamcnidcirco os sciti praetoris cessauit penitus,quanquam sublatis formulis & impetrationibus actionum, ac plerisq; digesto iure iam praeseripus,magna ex parte coquieuerit Sed verum illud est. Naturam expellas surca lice usque recurrit. Emergunt enim quotidie in negotiis cotrouersiisq; ciuilibus quaeda,quae veluti rediuiuia praetorem postulent,quod vel satis certa forma ac iure definita,aut comprehensa non sint vel si sunt)itigatores,tamen molesti locoru rectores,de rebus causisq; suis stequenter interpellant:dum vel ordinario iure,vel apud ordinarios iudices agere,aut eonueniri nolunt,vel subueniri sibi quibusdam in rebus atque articulis causarum, ac nonnunquam etiam in iuris publici declar tione postulant. Hoc totum ossicium Romae hodie Cardinalis amplissimus signaturae praesectus,approbante & singulis subscribente reuerentissimo Vic cancellario exercet. lus olim vi cancellarius exercebat. Praesides ac legati in prouincijs & rectores ciuitatum ter sese, aut quas vocant signaturas suas, de consilijssententia plerunque prospiciunt ut & Car. Romae de consilio Referendariorum. In his occasio noui tutis statuendi persaepe nascitur: sunt enim haec omnia in aequitatis interpretatione posita.
gistratum accipe,in urbe. test item etiam extra urbem:ut supra diximus,l.cum qui titu.j. eodem modo expone quod mox
subiungitur,si quis apud eum qui magistratum potestatemve,l-- &c.Sic & tertio capite,de arbitris, accipiendum ell, in aliquo magistratu politus,vel potestate &c. Nam Accursj interpretatio, Magistratum Duumuim potestatem eii cui merum imperium tacessum est,accipientis,non placet,non quia si omnes etiam magistratus municipales edicto cotineantur, sed quia magistratus appellatio,pprie ad Urbanos pertinet, no ad municipales. IN A Lico EM. Quid si generaliter & in uniuersum nemine nominatim designato flvi Q Verres edicta multa nouo more nouisque coceptionibus,aut
adiectionibus proposuisse a Cicerone arguitur. Respondeo, non susscit eductum propositum esse, nisi or secundum illud ius dictum sit. Verbum enim, statuerit noc significat. 9.seq. Nam ut statuatur nouum ius in aliquem, requi ritur quod contingere non nisi in personam certam potest. Illud annotandum, idcirco hoc edictum propositum misse: ut aut veteribus & translati iijs edictis aetores uterentur,aut si quid noui statuendum putarent,id quod aequum &onum estet,vsquequaque amplecterentur,non ex libidine sua quiduis fingerent:cui rei prospici oportui cum ob legum inopiam,quotidie multa de nouo statui necesse esset.
Nam si foris imprudentia ius aliter die tum sit, suam oportuit: non libet hoc magi fratui officere, sed ipsi in fori. DoLus. Quamuis in edicto praetoris,dolimentio nulla si id j.