장음표시 사용
171쪽
De Iuris d. om. iud. Tit. I. 173
L I. Vt piΑNvs Lls. I. REGvLAR v M. V s ni CENTI L luris dicendi munus proprie praetorum Pertinebat.arg. in i .pen .supra delusi.& iure.Plau.ius dicis. Res detur ergo ego sum Praetor. Praetores autem generali Homine
dicti sunt, qui iurisdictioni praeessent. Perinde ergo est ac si dicat,prςtoris,vel cuiusuis alterius qui praetoria potestate iurisdictioni praeest: viail cum duae Becies magistratuum sint, maiores
l & minoresa nec magis batibus de inivr.de maioribus duntaxat iudicibus hoc accipiamus. - Os r i c i v M. Duo simul significat, facultatem cum neces state statuendi nam fere sic accipimus hoc verbum,ubicunque de ossicio alicuius iudiciς, vel magistratu Rubrica inscribitur. LATIssIMvM ES T.Lare patet,cum etiam ea facere possi quae iurisdicti nis terminos excedunt,ut subiecta exempla demonstrant.
NAM , bonorum posiesionem dare potestSubauditur, quod magis imperi j, quam iurisdictionis est, quavis iurisiactio insit.Nam ideo misti impe ij hoe est
dicitur. Iimperiit.insta cod.Dabant enim antiquitus praetores bonorii possessionem ex edictis suis,no decreto solii,sed & re ipsa exequedo,quod decreuerat,in quo principaliter utebantur imperio. Eam rem plene ut caetera declarat praece
ET IN 'fesionem mittere. Subaudi, quod Z ipsum magis imperij quam iurisdictionis est l. iubere infra eod. Quibus autem ex causis id fiat, habes sub
titu.ex quibus catas in post .eatur.Lj. Pu ri L LI s non habentibus tutores con timere.Hoc vero neq; imperij, neq; iurisdictionis est,sed cum his solis copetat haec facultas quibus nominatim dedit lex, Senatusconsultu,aut princeps. .muto. tutoris datio insta de tute Cur iure magistratus copetere ea significat,dum ius dicetis ossicio & hanc subiugiit Res deo, quia data erat maioribus his magistratibus, de quibus iuriscos ultu hoc loco agere diximus,ut praetori, procosuit,praesidi pr secto. l. i. ubi gl de tui.& cura Inst. de Attil. tui.in prin.&. f .sed de his. Hoc intuitu ad ossiciu eoru pertinere hanc rem dixit.Caeteriὶm non id agit,ut distinguat specialiter competetia ab his, quae competiit iure magistratus, verum id duntaxat, ut ostendat quaedam esse supra iurisdictionis munus, quae tamen & ipsa ius dicentis ossicio incumbant,siue ei magistratus munere, siue speciali iure iniuncta sint.
172쪽
i74 Anto. Vaccae Exposit. locorum obscuri
Iunie Es litigant tuu dare. Hoc quoque misti imperi j est ut mox dicemus. insta eod .ij in h.&proprium quidem hoc praetoris munus erat. Nam de eo in xi i. tabulis ita scriptum fuisse apparet. I ru disceptator qui priuata iudice iudi cariue iubeatiraetor ino: nec praeter maiores hos magistratus cuiusquam ius dandorum iudicum est, nisi cui specialiterJ.senatusconsultoaut constitutione principali concessum est. l cum Praetor. 9.j insta de luci nec de omnibus causis utique iudices dare possitiat, sed cum distinctione quadam:ut supra tit. ij. l.1.Sane quid intersit inter iudicem dare & iubere iudicare ac iuri lictionem mandare,satis superius demonstratum est.hstde ossic. praefurbddegatus.de ossic. pro-
cons Ideo nihil est quod hic repetamus. L II I soLENvs Lis. VL Ex CAssio.
VI IvRIs DICTIO DATA E s T. Loquitur de eo cui mandata est iurisdictio. Nam dare iurisdictionem saepe utimur, pro eo quod est,mandare.l.cognitio. 9.cum propriam.Capra tit.ij. l.& quia. in princ. infra eod quamuis &de eo cui principaliter lege datur, idem dicendum sit sed plus dubitationis erat de magistratuum legatis. Ei avo Qv E concesse midentvrsine quibus iurisdictio explicari non potuit. ii, Subauditur exempli causa,ex omnium sententia odica coercio , sine qua iu-adictio nulla est .j.in fin.& Isina. upra tit.ij.Sed qualis erit haec coerctio 3 Respondeo,quamcunque inferre potest iudex ordinarius,explicandae iuris lictio- 'nis suae causa.Quare inius vocatos, qui neque ire, neque satisdare curauerint, prehendi & ad se duci iubere poterit.tit. In ius vocati,ut eant,aut sitis dent, per tot. argd.si vero. . qui pro rei.qui satisd.cogant. Item contumaces litis damno assicere poterit,prout contumax tali damno coerceri sole qua de re alibi dicetur.de re ivdd.contumacia. Item debitore latitante,creditorem in possessionem bonorum eius mittere poterit,ex edicto perpetuo,quod est de bonis autoritate iudicis possidendis. Haec inquam facere poteri tametsi magis imperij esse vi- deantur,quam iurisdictionis quemadmodum &eos qui fallis instrumentis uti voluerin quadam tenus coercere potest.l. diuus Pius.insta ad lepCorn. de falsis. Nam certe non aliter explicari potest iurisdictionem.argd.quoties.Qde iudic. Praeterea quod iudicaueri si aD eo prouocatum non sit, exequutioni mandare poterit,ut si a pra diximus)degatus.de ossic procons quod & Alciatus probat,iis parad. i l .c. iiij. Sane si sit iudex datus,non posse eum haec facere verius es Lati in de exhib.reis. g. si verb.La diuo Pio.infra de re iud.nam iurisdictionem hunc non habere,sed notionem tantum existimamus. l.s. Crubi in intenrestit. l. ait praetor de re iudicivbi dixi nisi a principe iudex datus sit. Nam tunc iurisdictionem quoque huic esse datam intelli O.arg. ta iudice C. de iudic.auth. de litigios s. si vero causam. Alciat. loco supra citato videtur tamen & iudex datus quaeda iubere posse,hoc intuitu,quia aliter res apud ipsum explicari nequeat: ut cum iudicialem cautionem interponi iubet. Cautio enim haec ideo a mero erroniudicis ossicio pendere dicitur,quod iudex aliter explicare negotium non possit.
173쪽
sit. Instit. de diuis stip. in princip.&9pen. Et iudicis appellation iudicem datum picrunque accipimus Quid enim si nidicio sinium res indorum arbiter datus
si eoque iubente agrum metiri tu non patiarisὶ Certe ille contumaciae nomine te condemnare potest Inst. de ossi iud. I si Sed eso haec omnia efficaciter iubero posse iudice datum puto,sententia demit ipsa alis nitium Nam ita sere loquuntur exempla omnia,quibus iudiciales cautiones exiguntur,d. s.fn.l postrem .de rei vetat. si creditor. de pig.act.l. sed & cum . I. quod si homo quod meriou. debet enim plenam sententia dicere Pendente autem iudicio,si quid incu
dat quod omnino seri necesse sit nec iudici pareatu debere eum qui iudicem, b dedit prouidere.argu.d.s si vero. Idq; etiam si a principe iudex datus sit: cum
enim proprios exequutores hic non nabeat,consentaneum est,ut ab ipsi, principe,vel ab ordinario magistratu impetret. Magistratus autem ordinarius sex sententia eorum qui inter iudicem clatum, & eum cui mandata sit iurisdictio, non destingunt exequiatores delegato iudici commendare etiam tenetur.c.j. de ossi. ordi. ne quid scilicet per turbam sat arg.infra de regu .iunt. non est singulis. Sed apponitur praeditas hoc modo. Magistratibus municipalibus utique iurisdictio est ij.insta si quis ius dicenti. Lea quae .ad municip.cur ergo eadem, his quoque facere no permittitur qui nimb expresse prohibetur dictia i .ea qua . Responaeo magistratuum municipalium iurisdictio speciali prouidentia coa io ctata & limitata fuit: nec ea quae plus imperij quam iurisdictionis habent, attingere,neve nisi intra certam quantitatem ius dicere possent .ar .insta cod.l. si idem.Nam cum antiquitus municipia suis legibus in omnibus uterentur, nccpopulo Romano subessent, sed honores duntaxat eis communicati essent: ut Gelidib. x v i .c.xiij.Noct. Atticiscribit: verisimi est municipiorum magistratus,
etiam imperium in suos ex suis legibus habuisse, nedum plenam iurisdictionem .Quin & senatustonsultis ac legibus quibusdam olim cautum fuisse,ne iurisdictio a magistratibus Romanis in liberis ac socijs ciuitatibus exerceretur
constat, ut Bud.adnotauit,in l.non dubito de capti postea restricta est magistratuum municipalium potestas, per lege generalem municipat de qua stipe- ο riore libro diximus,in Lomnes populi. Q uare non tam data his est iurisdietio, quam non ex toto adempta. Ex his apparet falso existimasse Bariolum, istam verbalem coerctionem,madata iuris citctione transferri. Quid est enim verbalis coerctio, nisi inanes minaeὶquae quid ad explicandam iurisdictionem pertinere possuntNerius est ergo ctiam corporalem datam intelligi, siquidem corporalis usquam coerctio in ciuili negotio adhiberi potest,quod in illa specie permissum est,si ea rei conditio sit,ubi arenarium testem, vel similem personam
admittere cogimur. l. ob carmen. g.1. insta de testibus. poterit talem testem is qui mandatam iurisdictione serit, torquere. Ad quem sensum etiam Nouel. Iuli nimi constitutionem pertinere aroitror, de ea re loquentem, authen. le test. s. o si vero ignoti .nec mouet me, quod sola coerctio per se mandari non potest.hsolent. 9 j. supra de ossic.proconssi iaciso potest. de regu iunNam quaedam sola dari non posse, quae tamen cum alijs transeant, non ignotum est. l. luaedam timsrade acquirendo rerum domi. Sane mandatam iurisdictione in cum dicimus,
quamuis plerunque totam significemus, S de legatis proconsulum aut praeto
174쪽
a 6 Anto.Vaccae Exposit. locorum obscuri
in intelligamus,si tamen vel ad unam modo speciem mandata sit quod se ri potest, i solet. in si a eod. differtq; a datione iudicis nonnihil,ut superius docui, d. Uegatus. Ratio ciscit,ut huic quoque eadem omnia concessa intelligantur, sine quibus,illa pars iurisdictionis explicari nequit.arg l. si duo in s. infra de administ. tui.l. quae de tota. de rei vendi c. L III. VL p. Lia. II DE OFFic. Qv AESTO.
imperia est,habere gladi, poteritatem,ad animaduertendtim infacinorosos homines. Imperij vox,sine ulla adiectione,cum de populo,aut principe loquimuroniuersam pius potestatem & ditionem significat. l. j. supra de consti princi . quemadmodum &cum de alijs quibusvis sirino est,uniuersum eorum ius quodcunque in alios habent,comprehcndit: veluti cum dicimus imperium magistratus,imperium patris in filios domini in seruos,& si qua similia. Quamobrem apparet lato imperi j Romani lignificatu etiam iurisdictionem contineri,quae aci causarum ciuilium disceptationem proprie pertinet, ut saepius admonuimus,non autem iurisdictioni imperium subesse. Nec mouet me responsum Papiniani, silpra ticiisl j.quo contrarium significare visus est, cum manifeste appareat, alium fuisse Papiniani sensum quam ut iurisdictionis verbo, imperium contineri significaret: ut eo loco diximus.Nec obstat, quod rubri. hic inscribitur. De iurisdictione, quae hac ratione de imperio potius inscribi debuisse videatur: cum generaliorem rubricam esse debere traditum sit,quam tractatum ipsum. Soluitur enim non id asere Iustinianum hoc loco, ut de uniuerse populo Romano imperio differat, sed do potestate & facultate iudicii duntaxat,quae ut in pluribus consistit in iuri dictione Enimuerb iurisdictio iure nostro, quamuis re ipsa in invitos
exerceatur,tame perinde expediri sole ut si inter volentes res agatur.Hinc accipiendi iudicis & contestandae litis usa sine quo ad sententiam veniri non poctest quia scilicet ea species est cuiusdam veluti sponsioni partium promittetium adquiescere sentetiae quam iudex dixeri quod & Alc.docet. lib. I H. e socor. c ij. Propterea Letum est,ut quibusdam locis ita scriptum si quasi iurisdictio nihil comitiae habeat cum imperio. l.muto.*.tutoris datio. infra de tui. Sed reuera de Imperio sic participat,non ut species de genere,cum no eadem sit substantia sed vellit compositum de simplici,vel ut subiectum de qualitate. Nam notio est iurisdictionis velut substantia. Inotionem.de verb.signifi.qualitas vel mistura eius imperium id quod non est merum,sine quo iurisdictio explitari nequit l. s. supra titu ij. Cum imperi j mistura & veluti sequela qui non habent notioni suae adiunctu, quales sunt arbitri ex cupromissio sumpti, atq; ut ego arbitror etia iudices dati, hi qua iis quid iuris sit inter partes dicere possint,& dicant,non tame iurisdictione habere dicuntur,sed notione tantum. tali praetor. de re iud. Igitur iurisdictio adverbii sumpta,notione ipsam significat,& diuersa res ab imperio est, quippe quid iuri coueniat,dici etia citra imperi,vel ab homine priuato potest Sed iuris intellectit appellatione imperij continetur quod
175쪽
De iurisdic. om n. ludi. Tit. I. I77
nemo est citerius dicere posse, aut soleat. nisi magistratus,vel qui in ea re v
cem magistratus obtineat,ut cui madatacst iurisdictio.Nam magistratuit proprium cstiudicare,ac pro potestate imperare, ut ex Asiliotaententia Bud recte docet. Γλ. verbo, eludem pori j,de mu& hon. lded autem imperium distinguitur in merum & millum,ut merum illud nihil commune habere cum iurisdi-oione,hoc est, pecuniariorum negotiorum disceptatione, intelligamus, quasi purum & germanum imperium. Quo sensu dc meras proscriptiones, & me-rollyllas,& merum bellum,& multa his similia dixit Cicero. Martialis quoque
de caupone Riuuennate. cium peterem mistum, NPendi tu iste merum. Namio haec inter se quodammodo relativa sunt,merum & milium. Neque vero maior imperi j vis cogitari potest, quam quo hominem, cuius causa omnia a natura creatastat, necari prςcipitur, neque magis a priuatae rei respectu seiunctum quam quod solam publicam vindictam atque caemplum a facinoroso exigit. Nam ut Cicero scribit in orat pro domo sua, quum tam moderata iudicia populi essentia maioribus constituta. Primum illud crat, ut ne poena capitis cum pecunia coniungeretur. Igitur recte dictum merum hoc imperium ella quod ad gladi j potestatem in facinorosos exercendam pertineat,ut hoc totum sece natur a iurisdictione,& aliam proqus rem cilc intclligatu ane cum capitalium poenarum multa sint generat capitalium. mira de poeta. etsi non gladio in quis consumi iubeatur, dum tamen capitali cuilibct poenae adiiciatiar, merum nihilominus imperium exerceri puto: sed etsi membrum abscindatur persereturve,aut inuratur,idem arbitror,cui ilagellis, aut sustibus quis caedatur. & π-neraliter ubicenq; liberi homulis corpus supplicio,aut cruciatu ob vindictam publicam asscitur, quam poenam corporalcm vocamus, no ab alio talem poenam,quam ab eo qui ius gladii habeat imponi atque explicari consueuisse,neque potuisse verius arbitror. Nam quemadmodum in maiore summa miri rem inesse dicimus,sic in mero imperio insunt haec omnia poenarum genera, quae olim aduersus ciues Romanos ex lege Portia,& Semproniis rogati ibus exerceri prohibebantur, pr ter quam quod vinciri,aut in carcerem duci ad ius
ipsum gladi j pertinore inepte dixeris:quod & ipsum tamen eisdem legibus pro hibebatur. Meri autem imperi j verbum hic & duobus tantum locis superiore
3Π libro legimus. l. i.&l.fina. deo Teius quibus in animaduersione id consistere siqnificatur, si recte intuearis. Animaduerti autem tunc dicitur, cum talia huiuς modi,qualia memorauimus,fiunt. Quam improprie adscribitur hoc verbum,' causis ipsis,quod magistratibus proprie couenit,ut ius gladij habeant, vel non habeant. Etsi in metallum quis damnetur,vel ut bestiis obiiciatur, vel ut in ii sulam deportetur,no proprie tamen merum imperium exerceti existimo, cum hae poenae quati in fraudem legum receptae suerint, ne ciues necari viderenturi
ut supra dixi in k.qui uniuersas Effectus igitur meri imperij hi sunt: alius prcter- ο ea es ut ab eo cui datum est,in alium transferri nequeat, de quo sipra abii de disputauimusJ.j.tit. i i. Sequitur deinde Vlpianus,a etiam potestis an Lia in noc est,quod & Paulus scribit,Potestatis verbo in persona magistratuum imperium significari l.potestatis. de verb. sig. Sed & ius, vel potestas gladij se quentius diciturit .solent in ptin supra de off.procons. licitas. s. qui uniuetias.
176쪽
i 8 Anto. Vaccae Exposit.locorum obscur.
de off prae l. nemo potest. de res. iuri Lampridius quoque in Seuero, honores vitis gladij nunquam vendi pastus cst, dicens necesse est, ut qui emit vendat, ego non patiar mcrcatores potestatum fieri. Conuertuntur enim haec inter se atque idem tignificant, ius gladi j gladii potestas, & merum imperium. Et hoc quidem nemini initio competebat, nisi cui lege, aut Senatusconsulto mand tum esset, hodie etiam mandatis & constitutionibus principii quibusdam ma- gistratibus perpetuo concessum est,quibusdam vero etiam priuatis diplomatibus & codicillis, aut rescriptis a principe mandari solet.Nam quae populus, aut Senatus antiquitus faciebat,ea omnia aut legibus,aut Senatusconsultis sinci bant,siue ad tempus,seu perpetuo,siue generaliterseu priuatim de quibusdam statueret. At hodie priuata haec & teporaria, priuatis rescriptis & codicillis principes statuunt,ut supra diximus in d s. qui uniueris.& l. j. de ossi c. eius. Mi s T v M Imperium est,cui etiam iurisidictio inest, quod in danda bonorumposio ne eo si tit. Inter mi ilum imperium & iurisdictionem hoc interesse ubdetur,qubd iurisdictio quidem, quamuis sine modico imperio esse non possit. tamen ipsi sui principalis pars est.Nam substantia iuri ictionis est ipsa notio, ut praediximus. Imperium verbianquam accessoriu habet & veluti sequelam quandam iurisdic nis ipsius explicandae Musa additam. Haec particula imperij iuris dictioni veluti subseruit & famulatur. At misti imperij res imperio principaliter expeditur: iurisdictionis quod habet, id rursum velut apposit, tium atque accessorium secum fert. Imperium autem in genere, sic opinor recte dissinias:iustam potestatem esse cogendi faciendique quod velis. Verbum, dis, ita accipe ut accipitur in diffinitione iustulae voluntas i j iupra de iust.&iure.Merum imperium cum dicis, generale verbum ad gladij exercitium restringis . listu porro appellatu quoties imherio in genere sumpto, iurisdicti nis figura quaedam inest.Vt hoc loco plane atq; eleganter definiri vides, qui quid interpretes obturbent: clare enim dicitur, mi tum imperium id esse, cui etiam iurisdictio inest. Non enim vulsare Bart.& aliorum interpretum,ac nec
Alciati quidem iussinitionem probo. sib. ii .Parad c. v HI. quum mistum imperium dici voluit,quod cohaeret iurisdictioni quippe haec ipsiiurisdictio est. l.ῆα Γj in s. de offetus.vel potius iurisdictionis qualitas. Nam hoc pacto quom do discerneremus mistum imperium a iurisdictione ergo mistum imperium in danda bonorum possessione consistipui hic vides: quia scilicet ea res, origine quidem sua solo praetoris imperio explicabatur,qui edictum suum, ut volebat componebat . ex eoque bonorum possessionem, vel contra tala vel secundum tab.dabat.Postea autem facto edicto perpetuo,& quasi ad forma ordinarij iuris redacto, coepit ei rei etiam iurisdictio inesse,quae ut praediximus consistit in controuersis pecuniariis diiudicandis secundum leges. Quamobrem nisi adactum ipsum inducendi in possessionem respicias, hodie bonorii possessionem simplicis iurisdictionis est posses dicere.Sed quia inductio vii , vel post agni, tionem necessaria est,& hodie quoque feri selet,vel per interdictum,quorum bonorum Ael per remedium nouel.constitutionis.Qde edi. diu.AI.toll. l.sna. quam inductionem statim ac fieri decreuit praetor, imperio eius ita si, ut nec
177쪽
pel. non recit.j. C. si de mona.poss. Ideo recte etiam inspectis recentioribus t poribus dictum est,milium impcrium in tali re explicanda consistere. Caet rum non in hoc istum, verum Nin praetoriis stipulationibus interponi iubendis.& in integrum restitutionibus concedendis, & in mittendo aliquo in pos-Lssionem,ut quia damni insecti,aut legatorum nomine non caueatur,vel quia. bitoris bona mea causa sint, ut possideri debeant, & in aliis huiusmodi causis sine dubio nullum imperium consistit L seq. dc l. ea quae. ad Municip. Nam horum omnium eadem vel sinulis ratio est,quq dandae bonorum possessionis. . Non enim in decernedo solom,vcrum etiam in exequendo omnia consistunt. i, Et praetoriae huiusmodi exequutioncs imperio potissimum explicantur: ut a si periore exemplo inita ratione, facile considerari potest quia tamen secundum Brinam iurisdictionis atque edicti perpetui hodie haec omnia sunt, viderentur posse dici iurisdictionis esse: sed originem & modum cuiusque rei inspicere oportet. Imperio enim & interuentu praetoris magisque iudicum datorum due Leptatione,antiquitus haec explicabantur, quae doctores nostri nobili ossicio iudicis expediri dixere. Alia autem mercenario olscio attribuerunt,et videlicet
quod propositis legis actionibus deseruiret. Eadem & Alciati sententia est,ti
V τ iurisdictio iudicis dandi licentia. Ita antiquis exemplaribus seriptum erat, b Iurisdictio est, etiam iudicis dandi licentia. id an recte mltauerit Haloan. nobis parum liquet. Sed quia non valde diuersam ciscit sententiam,ided minus laborandum videtur.Viglij docti Cimi viri opinionem certe non probamus, Institi quibus non est permissum facere test , prςterea.dum penitus corruptum dicem existimauit, & iuris dicendi licentia legendum esse, atque eo modo iurisdictionem ab Vlpiano prorsus definiri. Nam Codicum etiam Florentinorum fides in haec verba, Iussicis disi,ubique constat. Et iurisdictione hoc loco non dilfiniri omnibus in confesso est quippe eam aliter dii sinit Accur. & qui eum sequuti sunt,in l.j. supra eod.Potestatem stilicet cile iure publico introductam, cum necessitate iuris dicendi,& aequitatis tanquam a persona publica statuendae Nos tamen aliter,ut diximus in rubrica,quia stilicet iurisdictionis substantiam non esse nec dandi iudicis licentiam, nec potestatem ipsam arbitramur, 36 sed notionem:quo verbo tam cognitionem quam definitionem causae contineri constat l. notiolaena.de vctb. signific.Amplius illud puto, nunqua ad hunc modum seripsisse Vlpianum,ut licentiam, pro facultate dandi iudicem v sui rei nam haec facultas, ius dandi iudicis proprie dicitur. l. cum praeton infra de iudic.l legatus.supra de ossic.consul. Licentiae autem verbum potius in malam Iartem quam in bonam Latine accipitur. Terentius, veteriores omnes semus
Mitia. Quamobrem a compilatoribus,aut conceptam, aut alioqui mutatam
fuisse hanc clausulam ipse existimo. Ac fortasse ita eos scripsisse. Iurisdictio est etiam in iudicis dandi scentia.Facile enim illit stribendo,aut punctum, aut m, vel Z, quo pro ira, utebantur intercidere, vel certe quasi superfluum, consill-to omitti, quod iurisdictionem definiri Librarius existimarit, quando superius imperium descriptu erat. Quoquomodo res se habeat, Alciati sententiam
sine dubio probandam censeo,lib. ii. Parad.c. v iii. Sexto sellidet casu verbum
178쪽
18o Anto accae Exposit.locorum obscur.
illud,sicottia, accipiendum esse visit sensius quemadmodum in misto imperio quod consistit in danda bonorum possessione inest iurisdictio: sic inesse etiam in licentia dandi iudicis ut haec facultas misti imperii sit.Nam qui dat iudicem
principaliter iudicare eum iubet:ut diximus sit pra l. sn.de offri furi, quod sine dubio ait imperium pertinet, & in ea re aliqua etiam diseeptatio & cognitio adhiberi solet:ne scilicet is detur, qui iure dati no possit.d.l. cum praetor. nec de ea re quς ad delegantem non pertineat. Cqui pro sua iuri. iud. l. j. Secundum communem intellectum,neve is que altera pars nominatim petit.l. obseruar dum. insta de iud.Postrenab ut solenni ritu sortitio fiat. vel altem appareat ni, ihil esse,qudd dato tali iudice partes iure conqueri possint, quae omnia ad no- Iotionem pertinen merito dictum est isti imperij & hanc delegationem esse. L. Ita I. IDEM Lis. L AD EDICTu M.
V B E R E CAvERE PRAETORIA STIPULATIONE , ET i N
w ρο snonem mutere, persy magis est,quam iura idtionis. Roc est, magis ad naturam imperi; accedit,quam iui isdictionis ducta sci. licet ratione eo modo quo supra l.proxima, de clynda bonorum poli estione admonuimus. Sed dubitari potest de iudiciali stipulatione, quae a mero iudicis ossicio pendcre dicitur, quando & iudex datus caueri iubet de dolo malo,velue persequendo S restituendo seruo, ut in iuga est,alusque exem- 1oplis in Institutionibus relatis, tit.de praei.stip.vbi glo Rcspondeo hae omnes stipulationes propositae actioni scruiunt,& arbitrio magis quam imperio continentur.l. sed si cum. 3.quod si homo. quod met. cata .Quare &iudici dato con petit eas interponi iubem,licet imperium non habeat. Arbitrio enim hac in re vetitur,sententiam suam dicendo,quam non ipse,sed is qui eum iudicem dedit, postea exequitur,ut dixi supra in l.ij.& in lampetium.Ided aute has distinctiones hactenus tradidit Imperator,ut sciamus,quae duumviris,hoc est,magistratibus municipalibus relicta sine quae non Nam omnia quae magis imperii sent, quam iurisdictionis,attinsere his no licet,quod alibi clare exprimitur.tea quae.
insta ad municip. vi & Fulgosius hic animaduertit. Id quo iure prohibitum eis jofuerit,mox exirimere conabor:haec autem, quae hic recensentur, magistrati bus municipalibus non competere etiam sub tit. de damno insecto docemur.
l. iij in princ.& 9.ij.quae tamen cis a praesidibus mandari posse significatur. Sed tunc non suo iure habent,sed alieno beneficio,hoc est,ut praesidis,vel procon siilis partibus in re madata fingantur l.& si praetor supra de ossicius. Nam quia iis teporibus Coloniae & municipia pleraq; per duumviros & magistratus suos regebantur Praesides autem & proconsules uniuersis prouinciis potius, quam singulis locis praeerant atq; intendebant,eisque solis impertu erat. idcb diligenter Ecc,quq imperij &quq iurisdictionis sunt,distingui oponuit.Falsa enim deprehenditur opinio antiquoris,per .l .ca quae. qui existimauerunt, idcirco haec odesignari, ut sciremus,quae mandari possint,quae no. Si tame quaerimus,an haecquet misti imperi j fiunt, mandari possint,expedita res est si nominatim mandari
proponas,cun superius. l. s.=.ut bonorum. de off. eius. clare expressum sit a
dari haec posse. petunt enim praetoribus & maioribus his iudicibus iure m
179쪽
gistratus, quamuis imperij sint,cum proprium sit magistratuum huiusmodi ut
imperium habeant,sine quo prouincias administrare non possunt. Non enim sunt meri impe ij eius quod specialiter tributum esse, & in alium transire non polle intelligitur Ad an generaliter mandata iurisdictione, liqc quoq; quae misti imperij sunt,transeant, plus dubitationis est. Vidimus enim superiore lib. l.s. in prin.de Ois eius. Macrum Iuriscon in ea opinione suisse, vino transeant Ideo reseriptum fuisse ab Imperatoribus propter utilitate pupillorum id costitutum .esse,vi generali iurisdictione mandata, suspecti cognitio transferatur. Et sona se etiam haed intuitu distinguit Vlpia. hoc loco ea,quae magis imperii sunt,quam in iurisdictionis: vi generali mandato res in isti imperij nequaquam transire intelligamus.Quippe iurisdictio mandaturiista aute magis ad imperium pertinent. Praeterea si transire dixeris, simile quodda accidit ei, quod Castellius interrogatus,an nux pinea pomum esset.Respondi si in Vatinium missurus es,pomum est: Vt iurisdictionis verbum,in penona quidem magistratuum municipalium, ea quae milli imperij sunt, no contineat:in petiona vero legatorum contineat. Sed tamen haec quoque transire & legato competere, verius arbitror, hoc de Alciato placet,lib. M .Parad. c. i. Rationes tamen quibus ille mouetur, mihi non sitisfaciunt:vt in s i perioribus saepe dixi Nam eui mandata iurisdictione, imperiunt quod non est merum transferri scriptum sit, i. i.& l. fi. supra de ossi eius. t in men id de eo imperio intelligitur, quod iurisdictioni cohaeret. Haec autem de quibus nos quaerimus non tam iurisdictioni cohaerent,quam cohaeret ipsis iurisdictio: quod magis impetij sint, quam iurisdictionis. Verior ergo ratio est,
quia more maiorum solum merum imperi u transire prohibetur,necnon quς-cunque specialiter tributa sunt magistratibus,cuiuscuiusmodi sint. cl. j. de ossicius.& l. nemo potest. de reptur. Et quidem utraque horum suis rationibus, ut in superioribus diximus. At neque hae rationes, neque adeo verba corum, qui eas retulerunt,in hoc valet,ut haec,quae milli imperij sunt,transire prohibeant,ves impediant. Praeterea proconsulem ipsum generali mandato haec quoque concedere voluisse credibile est,modo si non specialiter sibi tributa sint. Spsso cialiter autem tributa fuisse quis unquam dicat,cum pleraq; ab ipsiusmet petetoris edicto atque ossicio pendeant Nam ipsum sibi specialiter ea tribuisse noti
recte dixeris. Quod autem ad magistratus municipales attinet, quibus etsi iurisdictio sit,tamen haec non competere constat.d. ea quae. differentiae ratio illa videtur esse, quod legato iurisdictionem proconsul mandat eam proprie quam ipse habet. l. cognitio. f. cum proprium supra de ossi eius. Quare ossicium totum iuris dicendi ad eum transit. l. j. β.j. de susp.tui. At iurisdictio in proconsule utique plenior est, quam in duumviris.Multd enim maximampartem imporij habet. In persona autem duumvirum limitata & coarctata est, ut pene sola notio & disceptandi facultas relicta eis esse videatur: ut supra diximus.l.ij eo.tit. Eius rei argumentum est, quod mandata iurisdictione, legatus iudices dare potest, licum pictor.& d.l.legatus.quod misti imperij esse constat.Iprox. in st& legis actionem apud eum esse iam )emonstrauimus. iiij.de off. procon quod
quia aliud significat, quam ut legibus & remediis iuris omnibus apud eum agi possi exceptis scilicet quibusdam quae ad eum transire prohibentun at legum
180쪽
In Eo Si is qui mandauit iurisdictionem decesierit, antequam res ab eo cui mandata est ius idiis geri caeperit, solui mandarum Labeo ait, sicut in reliquis O. Antiquiores tamen videntur habuiste, Ideosue. Haloander, Hyue, quod quidem verioris scripturae coniecturam nobis praebuit. pacile enim fuit verti, Ideo, ita, Ideoque, vel in, ique, quod antiquitus Compendio saepe scriberent. Nam nec Haloandri scriptura sentcntiam ullam et scit, & antiquiores vel de industria videntur addidisse particulam illam que,quod non satis intelligerent, quonam modo a superiore capite haec conclusio duceretur. Sed Enthim marectissime sic concluditur. Quia non principaliter, id est, non recta, seu,nio nunc dicunt,non de directo ipsi legato iurisdictio datur, nec ipsa lex, scilicet qua Proconsuli,vel Praetori Imperium in hac,vel in illa prouincia rogaturmam lege rogari solitum fuisse ostendunt thistoriae in cuius legis locum codicilli demandata principum postea successerunt, tum prouincias curae suae reseruatas mandant.Et de lauiusmodi aliqua lege loquitur. Papinianus quoque supra de
ossicio eius. Ij. cum abit, perium quod lege datur,non posse transire. Fiebatque ii terdum de ea re non lex,sed Senatusconsultum,veluti,si prouinciae cura ad SNnatum spectaret,vel si mauis, accipe de lege, qua alicuius criminis poena sanciretur, eiusque exequutio alicui magistratui perpetuo mandaretur,ut Proco
sulibus, quia inquam, nec ipsa lex iurisdictionem legato defert, subaudi, sedi, duntaxat si ei a Proconsule mandata si confirma hoc est, perinde ratum habe ac si a Proconsule ipscues expediretur Nam opinor in his legibus, Sen tusque consiuitis,& mandatis principum,aliquod verbum apponi consueuisse,
quo Praetor vel Proconsul,more maiorum generaliter Omnia agere, admon
rentur, argum .supra l. prox. &l. penul in sin. de iust. & tun alioquin non rem diceret,confirmari lege,quod per legem non infirmatur: ut Accur. existimat, nec sibi constaret Imperator,cum ex Iuliano & Papiniano hoc totum ius mandandae iurisdictionis,moribus receptum esse significauerit,si nunc diceret,qua. lege prouincia alicui committitur,eadem quoque eYpresiim,aut tacite confirmari,quatenus ab eo iurisdictione mandari contingeret. Nam hac ratione moueo tius ex scripto,quam ex no scripto hoc ius veniret) Cum haec inquam ita sint. ideo nihil omnino suo nomine incipere, aut gerere legatum videri ed vice ac mandato proconsulis omnia agere: ut procurator vice ac nomine domini agit.
Eapropter si decesserit proconsul,sblui mandatum placuisse Labeoni,ut in reliquis causis accidit. Et nunc verissimum esse huius responsi sensum interpret, mur. illud quoq; sequutus rationem atque utilitatem assi averim: si uniuersa iurisdictione mandata,legatus vel una modo causam cognoscere coeperit,mox proconsul decesserit,poste eum dc reliquas causas cranoscere, in quibus vivo
proconsule nihil omnino gessi, ita accitiendum este illud verbum, res geri
coeperit: satis enim coepisse videtur qui vel tribunal modo cognitionibus opso ram daturus ascenderit. Nam iurisdictionis verbo,si de tota actum sit non sin gulas,sed uniuersas cognitiones contineri puto. argumena penult. s. insta de
iuspectis tutoribus. hoc est, quod glossae & vetustissimi quique interpretum
multis locis uniuersitatem causarum vocant. lagis probet hanc sententiam, qui considerauerit,consueuisse olim proconsules,non totum annum sed statis