장음표시 사용
31쪽
eto Poisices Iuno Turhum, & Venus aeneam passim
juvant apud V irgilium. 3. Dicitur humanis viribus superior. Ecquid enim Deus aliquis excitetur , si virtus humana lassiciat 3 recte itaque
Nec Deus intersit,nisi dignus vindice nodus Inciderit. Homerum certe reprehendit Aristoteles , quod Minervam e coelo dedux rit , milites ut moraretur : quod opera, consilioque viri prudentis essici po
D. Quandonam igitur adhibenda est Machina λ ii M. Cum opus est sciri aliquid v. g. aut
eorum, quae praeterita sunt, aut futura, quod sine Deorum oee sciri omnino non possit: aut aliquid est agendum, quod suapte natura Vires humanas excedat , tunc enim licet ad Superorum auxilium confugere. De Machina r curret mentio in Carmine Epico de Τragico. Iid .i
o. Uid intelligis per Mores O ,
nandae Fabulae servientes M. Quod Graeci , Latini Mores dixerunt , qua voce non tam mores, quam
32쪽
eorum proprietas, & cuiusque indolesae ingenium designatur. Mores autem . diversi esse solent in singulis pro habi- 'tuum, affectuum, nationum, aetatum,&fortunae diversitate , v. g. ex habitibus dicitur aliquis justus, mitis, temperans; ex affectibus, amans, iratus; ex natione, Graecus , Romanus; ex aetate, puer , juvenis, vir, senex; ex sortuna, Victor . vel victus. Ita morum voce usus est Horatius. AEtatis cuiusque notandi sunt in ιibi moresa Itaque per mores Fabulae Arxς
intelligo ejusmodi morum graphicam
D. Quales debent in Poesi Mores exhiberi λ Exhibendi sunt Boni, Convenientes, & aequabilis tenoris. D. Quomodo Mores Bonos exprimet
M. Si Mores illos essingat qui virtutis
amorem , ac viiij odium ingenerent: A theoque revocet pravos Mores , si quos i. ei. 1 exhibere necesse sit. Ita fit mentio in aeneide Sinonis , & Mezentio , quo majori sint odio, execrationique eorum mores pessimi. Cum enim sit ille praestis tutus omni poesi finis, ut mores jucunde instituat: sanc liquet a suo fine plane aberrare Poetam, qui malos mores in
suum opus de industria velit inducere, ac celebrare. Non debent itaque
33쪽
di et . moenera mores pessimi in viro principe ae rate depingi, minime vero omnium in He
D. Nunquid Achillem exibuit Homeriis in iliade justo iracundiorem, adversus
Agamemnonem contra fas rebellantem, eumque Verborum contumeliis non sub
dito tantum , sed viro etiam ingenuo indignis lacessentem ac lacerantem i. Qui volunt hac in parte Homerum omni culpa carere, respondent eum Aristotele Achillem bonum ab Homero fictum , qui animo in Deos pio , iuris gentium tenax , amicitiae cultor fuerit, & fortitudine praecelluerit ; ac licet animo praeceps esset, neque irae satis potens, non tamen sine causa iratum. a.'Reponunt alii bonos illos esse Mores,qui fini poematis sunt accommodati , quamvis alioqui sint de se maIi; ac proinde distinguntBonitatem poeticam anter, & moralem: traduntque primam semper in poesi, non item alteram requiri. Aiunt itaque Bonitatis poeticae habuisse rationem Homerum in Achille: quod satis fuit ad finem sibi propositum, volebat enim Graecis Dynastis demonstrare consiliis promovendis, regnisque conservandis concordiam esse plane necessariam ; quod liquido constabat ex rebus ante Troiam per Achillem gestis,
34쪽
quo bene cum Agamemnone conse tiente; Graecis res prospere admodum, dissentiente vero, infauste omnino resesere. Unde colligunt non admodum curare debuisse Homerum bonos mores suo Heres assingere , quem satis est non fuisse plane improbum. Contendunt iidem diversam prorsus Poetae Latino ineundam fuisse rationem, Bonitatem 'oue insuper quam vocant moralem ,
sui se accersendam , qui pietatis simul, & magnanimitatis exemplar in AEnea, in gratiam nimirum AugRsti, cui scribebat, debuerit exhibere P. Quomodo describit poeta Mores
Convenientes λM. Quando virtutem cuique tribuit, quae ipsi convenit ; & sic foeminae non tribuet sortitudinem, quae congruat Achilli, aut prudentiam quae si propria
Nestoris. Habenda ratio sexus. aetatis,
dignitatis ; hoc praecipit Horatius his
versibus. Aut famam sequere,aut sibi convenientia sine Scriptor. Honoratum si forse reponis Athillem; Impiger, iracundin, inexorabilis, acer ; Dra negetsibi nata, nihil non arroget armis,
Sit Medea ferax , in υictaque : sebilis ino; Ter sidus Ixion ; Io vaga , tristis Orestes. D. Quomodo Mores exunt aequabilis tenoris λM. bi sic eEngantur, ut non discrepet
35쪽
aliquis a seipso. Aiax certe discreparet V. g. si mores primum Aiacis , ac post paulo Ulysiis referret. Ea de re sic pra
cipit Horatius. Si quid inexpertum scenae committis, O audes in Tersonam formare novam: semetur ad imum
Ayxς Σualis ab incepto pracdserit, O sibi conset. CAPUT IX.
de Sententia. . . D. Uid est Sententia λBbet M. Duplex hujus vocis notio est ς apud Philosophum , cui 1. Sententia poei dicitur Gnome,estque pronuntiatum aliquod de re aliqua universe. z. Dicitur Dianoea, & eo sensu est vis animi, quae explicat tum naturam rei, tum eas, quae ipsi congruunt , affectiones , cujus est proinde demonstrare quae latent,disnsolvere quae nexa sunt, motus animorum ciere; augere, quae sunt exigua, & quae vegrandia,minuere. Utroque modo ad Fabulε ornamentum pertinet Sententia;
nihil est tamen quod de illa iuxta secundam hanc vocis acceptionem hic agamus : cum tractentur haec in Rhetoricis; sed satis fuerit juxta primam acceptionem in Sententiam inquirere-D. Quomodo definitur eo sensu accepta Sententia M. Est simplex pronunciatum universe
36쪽
ait' de vita recte informanda. Hinc patet phi triplicem esse Sententiae dotem. I. essela, unam. 1. dici universe. 3. esse moratam. D. Quomodo erit una simplexque Semniit tentia λiis Si non diffundatur in plura, quaen ii illam essiciant quodammodo multiplicem. Ita posset haec Horatii sententia, pulυis O umbra sumus, sic explicari ac dilatari r ut illius causae afferrentur quamplurimae, adhiberentur similit dines, comparationesque : unde non, tam una aliqua, quam plures existentii xent sententiar. ali. D. Quomodo erit universe dicta iij. M. si libera sit, ac soluta a loco, temni pore, persona , aliisque adjunctis, quae ii res assiciunt singulares. Talis est haec Horatii,dulce O decorum es pro patria mori. sit D. Quomodo erit morata λ, - s. Si vitam recte informet. Talis esti allata jam Sententia, qua pietas erga ii patriam sic praediciatur : ut vitae propriae dicatur anteponenda. Atque hu-
, ius postremae defectia conditionis Axio
mata physica, aut mathematica, ut, Sol major est terra: Remam est contrarium ' curvo, in Sententiis locu non habent : quod nihil praestent ad vitamia bonis moribus instituendam. D. Suntne frequentius adhibenda:
37쪽
Poetices M. Non sunt admodum frequentes apud Homerum aut Virgilium,aut apud antiquos Oratores 3 ia illae quidem non quaesitae ambitiositis, sed ultro & e re
D. Quodnam est discrimen sententiam inter, & acute dictum λύM. Sententia pugna caret & conflictu , Acute dictum vero totum est in eo conflictu. Exempla subiicio de Bententia pura , de acute dicto pure, dide utroque mixto.
Sententia pura illa est, quae dicti quidem amplitudinem habet , ac majestatem , sed contentione caret ; sic dicitur apud Senecam. i cogi qui potess , nescit mori. Acute dictum pure est contentio sine sententia ; tale est apud eundem senecam illud Hecubae. Ille tot Regum parens Tro. caret sepulcro Priamus, O DUma indiget
Sententia mixta est cui annexa est. contentio ; tale est istud. Avaro tam des qVod habet , quam quod non habet. Sepolita enim contentione , viget tamen sententiae vis & dignitas; idemque est , ac si diceretur, Avarus nemo dives.
38쪽
e er De Dictione. rate Uid est Dictio λω. Dictio universe describi po- Afisi est dicendi ratio, quae animi sensa de- toties i clarat, qu demum cunque modo id ς ' : v fiat. Atque hac latius patenti notio- ηψς 'te,l ne Dictio omnis , sive Oratoria, sive Poetica, aut alia quaecunque attingitur. is D. Quaenam est igitur Dictio poeticaλjea M. Est illa dicendi ratio, quae soli Poesi diu convenit: ae proinde quae & communes omni Dictioni, & proprias, sibique uni addictas dotes vendicat. bis D. Quae sunt illae dotes Dictionis p - cio ticae λω. Tres vulgo assignantur, ad quas
et caeterae omnes facile revocantur. I.
Qi Perspicuitas. 2. Majestas. 3. Numerus. Prima patet ad omnem Dictionem,quae ei aperta esse debet: cum is loquenti finisus fit propostus, ut intelligatur; altera u. ad eximia quaedam opera, qualia solentia. esse Poetica pertinet tertia ad unam lue Poesin sic restringitur di ut nulli alteri es, convenire possit. Quamvis enim suus
si orationi numerus : non Vult tamen ,
Aristoteles esse sonorum illum, qualis est in poematis & canticis. Cum igitur
39쪽
poeticae Dictionis doctrina omnis tribus his dotibus contineatur : de iis modo nobis ordine agendum essis I. Perspicuitas Dictionis poeticae. D. i Uomodo Dictio poetica erit perspicua M. Cum Dictio poetica, ut quaevis alia
ex verbis constet, ac sententiis ; ideo di in verbis, & in verborum contextu
quaerenda est illa Perspicuitas. In quo posita est verborum Perseiacuitas λM. In vocabulorum propriorum,& rei exprimendae maxime accommodatorum usurpatione. Itaque fugienda sunt verba obsoleta, atque ex antiquitatis ruderibus effossa, adhibenda quae versantur in sermone,& consuetudine quotidiana, atque imprimis quae clarissimorum authorum usu non trita minus, quam splendida, afferenda quae ejus rei verba sunt, de qua loquemur. D- Nunquid excludi debent a Dictione poetica Verba, quae vocantur impropria M. Immo vero cum sit humilis ea poesis 1 teste Aristotele , quae propriis tantum vocabulis sit perspicua: ideo transsatis
Iocus esse debet: sed quae perspicuitati
40쪽
. nihil ossiciant. Et sane si rite adhibeantur Tropi & Figurae,non minorem τε Poesi lucem, quam vcnustatem, dignitatemque affundent. Sic simplicem hanc Iocutionem V. g. gemini scopuli alte co surgunt 3 tam clare , quam eleganter
effert per hyperbolen Virgilius, gemia
nique minantur 1n caelum scopuli. Usu
pentur igitur Metaphorae, Metonymiae, Hyperbolae ; inducantur Prosopopaeiae, Exclamationes, Apostrophae, Conge- minationes, Antitheses, Interrogatio; nes, Dubitationes , aliaque id genus aio Schemata, quae Poesin maxime illustrent D. Quomodo in sententiis sive in ver eii borum contextu perspicuitas elucebit M. Si neque abrupti pendentesque senes: siculi, neque oblongae, exitumque non os invenientes inducantur periodi ; sine-tπ que, cum dicitur vel incisim, vel mem-ris bratim, vel periodice, laboret intricataisi Dictio. Nam & Poetis ut oratoribus ius sua sunt incisa , sua membra, suae Vera a borum, sententiarumque comprehen ta sones & clausulae, tam aperte, quam eri concinne concludentes. Incisim v. g.
membratimque dicunt illi, cum res fe-ion: stinationem .flagitat, vel cum miniis sit pravitatis, plus habet acrimoniae, ut 1es 1n altercationibus, in colloquiis, &