Opuscula medica

91쪽

ille annotauit, calidum innatum praecipuam esse caussam, quae foetus euolutionem et deinde functionum animalium oeconomiam potissimum iuuat. Is enim ait L. D E TREΜORE, calorem innatum esse generationis principium; Comm. in Aph. lV. 3 calorem natiuum esse na- 1 turam illam, quae solida corpora regit; Comm.i in Aph I. is esse facultatem gubernantem CON pora nostra; in Aph. L. VI. I a. a natiuo caloret sanguinem generari ; L. 2 de fce. nat. C. 4, acalore innato, alterationem secundum natu-l ram, concoctionem, Omnem succi generatioinem , - nutritionem, prouenire; Comm. rin. Aph. I. I . et de placit. Hi P P. et P L A Υ. esse naturalium operum auctorem ; et denique L. a.

i de Mat. fac. Cap. 8. calorem, tum ad alias festinies, cum ad succorum praecipue generatim mem plurimum valere. Riv Ε RIV s l. c. p. ues. ait, caloris nati i beneflcio vivere animantia et actiones suas

exercere.

Quamquam non omnes inter se conueniant de natura et indole calidi illius innati , quod: abunde demonstratum dedit C As P. Hor. M A M N v s in libro suo , qui omnium fere col- legit sententias diuersas, et prolixe contra mul tos disputauit, tamen consentiunt singuli, ca

lidum innatum essse vitae principium, et prae F a cipuas

92쪽

cipuas actiones, quas vocare solemus in physiologicis naturales, ab illo conseruari, ut vita et sanitas maximam partem eius sint effectus.

Excitari solet sis irritabilis cordis et fbr

,,rum nulliculariism a variis simulis , vario,, modo , pro simuli ipsius varietate. ''

Haec est summa eorum, quae Perili. HALLAnus in Physiol. T. l. p. q67. seq. T. lU. p. sis et alibi exposuit. perpetuo autem a sti- inulo admoto cor et musculi se se contrahunt

agunt, palpitant, tremunt, et aliquoties idem motus repeti solet, stimulo etiam remoto iterum, quod neminem potest latere, doctrinam HALLERIANA Μ edoctum. Vis autem et emeacia stimuli varia est, nam ingens discrimen inuenit summus HALLE RUS , cum exploraret stimuli varietates. Alio etenim modo mechanica irritatio, alio modo applicata acria, venena, alio denique caloris potestas, sollicitare solent fibras musculares. vi sese contrahant. nunc fortiter, nunc vero non adeo vehementer, sed longe debilius. Cognitum est hodie atque perspectum, non acria

solum sed et fluida blanda, immo blandissima, et maxime naturalia, hanc illamve pamtem irritabilem, pro varietate irritabilitatis tim

i natae

93쪽

natae vario modo ex nimia lare, ut ex effectu vario irritabilitas partium siue maior, siue minor hodie aestimari soleat. Irritat mucus sauces irritat semen virile vrethram, et consensus lege, totum simul corpus in ipso. et e stionis

momento. Venenorum et medicamentorumvis nunci ci uidem non inepte cum stimulo comparatur, et compertum, habemus, acria, aromatica, calefacientia, stimulo suo nuno salutares, nunc noxios absoluere effectus Exercitatio corporis, balnea, cibus. et potus, et

quae sutat reliqua, ceu stimuli, specie diuersi,

nunc quidem ab omnibus consid eratatur. Eandem veritatem Oiratino veteres. cognoverunt, quod nonnullis argumentis saltim probasse sufficiat, cum res ipsa non opus habeat prolixiori demonstratione.

GALE Nus in libroe de mors. caussis, ait: color noster inte itur balneis calidis cilis, po- ,,tlanthris calidis , exfrcitatione angi latione, meatri rιm.' Alibi vero, scilicet L. III. de Temp. ait: calor unimantium n medicamentisse calidis augetur, ut ignis a ligno ' et in Comm. ad. Aph. HIPP. L IS. V calor nativus faercia, tus ci et Uomitum ex irritatione ventriculε oriri, ait

ET TM VLLE Rus Opp. Frcs 1696. sol. T. I. p,3a9 quod quidem testatur, nullo fere tem-

94쪽

pore prorsus ignorasse medicos sit muli potestatem in fibras animales irritabiles.

THESIS X. Irritabilitas gradu dissert in diuersis india

Niciliis, et morbortiva nonnunqrsam ex t caussa '' Phys. T. IV. p. 66.

Eam sententiam nuperi omnes veram agnoscunt et satuunt , in modica irritabilitate consister6 sanitatem, eius defectum esse torporis aut paralyseos nonnunquam speciem, et ab excessu irritabilitatis pariter varios morbos Ortum habere. Notissima haec sunt omnia partim ex GAMBII, partim ex ROBERTI WAYae libris eximiis, nec opus est, haeo in praesenti repetere. Ea vero dogmata, quae nuper GAusius f proposuit, iam antea iisdem sero verbis nobiscum communicauit GOSSON Ius g). Docet vero ille, irritabilitatem diuidi debere in moderatam, nimis i tardam et nimis acutam, et paulo post pergit: moderata sola naturalis - deficiens vocatur lytupor, siue torpor, et ignauiae fibrarum au- ictor est. Irritabilitas vero nimis acuta cognominari potest irrequieta siue pruriens. Deinde ille

95쪽

- 87 ille eausas et effectus utriusque nacti bosae constitutionis irritabilitatis eximie tradidit. Omitto hic ea omnia illa, quae doctissimus olim ineus auditor Cl. Wgis E de irritabili sate morborum genitrice disputauit h) quaeque ab aliis antea de . eodem argumento dicta fuere. Irritabilit/tem variam in variis hominibus, non mixtionem sanguinis, constituere temperamentum, HALLE Rus, Physiologorum princeps, satis abunde docuit i). Nunc audiamus GALENVΜ, qui sequentibus eleetanter recentiorum do amata confimntiauit, atque curn illis consentit ad amussim. Scribit vero L. I. DE TEMPER. 'caloris , natiui interdum substantia augetur, interdum, qualitas intenditur et Libr. de Trem. ta-

,,p rans vel superatus, morbos.' Augeri ci minui nonnunquam calidum nobis innatum HoLsae Ius i. c. p. go. 4Ι. dixit. Si calor innatus ad summum usque gradum augetur, febrem tunc accendi, G A L E N v saucior est, eiusque discipuli omnes per longam annorum serie in in scholis suila hanc docuerunt sententiam, quam centies inculca-

96쪽

runt GA LENI commentatores Ipso G A L z-N v s in comment. ad Aph. H I P P. I. Iq. ait r ob caloris natiui ad igneam naturam conuersis- ,Πfur, accenditur febris. ipse senex diuus HIPPOCRATEs l. c sapienter monuit: nibus modicus es calor - ob quam caussam

, dbres senibus nou similiter acutae sunt Frigidum est enim 'firum comus. Quis nescit

hodie. iuuenes facilius in febres acutas incidere, curn in ea aetate irritabilitas imaior, senes vero longe rarius prehendi febre inflammatoria , propter torporem fibrarum. Sola irrit bilitatis diuersitas in singulis homi 'ibus foecunda existit mater tot morborum e familia spasmorum. Chronici et acuti morbi discri-naen a diuersa irritabilitato maxime explicandum venit. Est vero praecipia a caussa, quae si brarum muscularium irritabilitatem nunc auget, nUnc minuit, aer, eiusque constitutio varia. Anni tempora et tempestas aeris in pathologicis, quod notistima res est, considerantur ceu caussae, quaepessiciunt, ut oriantur epidemici morbi, potissimum a fibra stricta simulque magis irritabili. siue a fibra laxa, quae stimulo parum obedire solet. Hyeme

et vere augeri ventris caliditatem et calorem innatum tunc esse maximum, ait HIPP. L. I.

is et non dissentit GALE Nus in commentariis suis in hunc locum. Quis vero ignorat hodie, augeri omnino hyemis tempore

97쪽

ore motum perissalticum ventriculi et inteatinorum, atque adeo concoctionem ciborum.

THESIS XI.

Irritabilitas es vis insita perpetua ini muscu- lis ' Phyllo T. IV. P. SIS. Vis illa abes a fucata parte animali, abe sis a musculo, qui frigidus eriguit ' ib.

In glutine latet vero iliter vis irritabilis ib. p. 6 . i t Augetur alimento'' ib. p. 46 s. 'Coloris potestas in motuis muscularem ma- ,, ximi momenti ' ib. p. Vero similliter gluten a bucci nervet irrita. ,, tione sollicitatur.'' ib. p.

Calidum innatum veteres uno ore omnes clim quandam vocant instam, cuius effectus m Oeconomia animali conseruanda per omnem Vitam cernere liceat, non secus ac nuperi de di insita irritabilitatis docent. Phaenomenon illud irritabilitatis, cum sese accurtant ac COH- tringunt fibrae musculorum, moxque iterum relaxant, certissime prodit vim quandam in natana, cum ex ipsis methaphysicis notioni-

98쪽

bus compertum habeamus, nullum existere posse esse flum absque vi aliqua, quae eius caussa haberi solet. Ea, quae decet modestia virum stanimum saepius fassus est summus noster HALLE Rus in libris suis, ubi de irritabilitate loquitur, se prorsus ignorare hanc vim, solum vero phaenomenon testari, hanc vim omnino adesse, et latere iv. si bris musculorum, quae solae irritabiles filiamque iraiulla alia parte animali reperiri. De abstrus: irritabilitatis caussa saepius lintuitur eius do strinae inuent0r. HA LLE R vis, 'quod neminem fugere arbitror. Qui de calido innat

theoriam nobiscum communicarunt vetereS

horumque interpretes, fatentur libere, verannaturam eius se prorsus ignorare. Posteir quidem et hic nominare multos, sed unicia sussciat ille Io. BAPT. MONTANVs, cuiuClim magna erat auctoritas. Ille vero irComment. in I. Aph. i I. ait candide ut in ,, genue fatear, prosteor, me doctorem esse e

,, vix tandem senex cognoui, quid esset calor 'in

Sic etiam G o R G E N ae in Opp. L. Ba 68T. 8. p. 28. satetur, se hoc scire solum

Calorem a corde prouenire, sed veram caussanseu naturam potius calidi illius innati explicare non ausus est, quod etiam caeteri nos fusi sunt. Vi

99쪽

Vis irritabilitatis in fibris muscularibus cessat, t uita finiat. si omnis calor animalis prorsiis

tessat inde haec vis non secus ac neruorum eia sibilitas vitalis appellari consueuit, et iure uident. Occurrunt apud GALENvΜ, in bro de Trena. alii quoties iam iam laudato locaionnulla maxime memorabilia, quae docent. alorem esse naturam nostram calorem non tum esse acquisititium, aut ani malis genera- ionis secundum, sed primum et innatum, unaque semper mobilem esse. Naturam no- iram constituit irritabilitas, ea quo vis' perpe- im agit aut occulta, ait H A L L E R v s h . Ialidum innatum vero perpetuo in motu esse, ommunis est veterum sententiae perpetuam

Te fibrarum palpitationem nuper dixit Cl. os R. Irritabilitatem probabili admodum oniectura in glutine fibrae latere, HALLE-

v s noster affirmat. Secundum veterum sendentiam calidum innatum est humidum primi- aenium per omnes corporis partes sparsum, piritu insito et calore nativo undique perfu-Jum. Legi ea de re merentur Rr UERIUS I)et C As P. HoFΜANNus m). Eu locus A RISTOTELIS memorabilis, quem allegavit Hop MANNus u r Omnes partes totum

100쪽

adeo animalium corpus, habent ealorem ., quendam sibi munatum, naturalem, cuius me-- rito quamdiu vita durat, calent actit, mortua ,, Glitem Uitaque priusta, frigent, et paulo post se addit, colent partes, quamdiu vita es. Ex veterum opinione aeque inseparabile est calidum innatum a vita, et v. v. ut nuper docuit HALLE Rusi vitam cons flere iii irritabili natura fibrarum, eamque post mortem animalis tamdiu superesse, donec frigescat gluten, quo congelato stimulus nullus. iterum resuscitare valet irritabilitatis phaenomenon. Gluten animale et pars lymphae gelatinosa acalore animali modico potissimum naturam fluidam habent, frigus vero sic in spissat gelatinosam partem humorum. ut omnem mobilitatem amittat Hi di primigenitim, ait

., guis, per Umne corpus 9fusa, qua color na--tirtus tamquam proprio pabula covseritatur et paulo post: calor uatiuus est qnalitas omni- ,ssus animantibus propria et familiaris, cuius,irnescio uiuunt, et actiones, scias exercent' Sic docuit HALLRRv s noster, irritabilitatis naturam uix abesse a natura animali; nam et ea animalia , quae ex mera quasi gelativa si ueturam habent maxime irritabilia sunt ut

haec vis animalis illis propria et quasi unica ines