장음표시 사용
161쪽
aut ne vi quidem, Percipiuntur. Contra, si probe animum attendimus, neglectis vixque perceptis gravioribus, levissimos saepe impulsus facile percipere possumuS.I42. Hoc ut videtur fundamento, magna saltem ex parte, nititur mirum illud et fere incredibile singulorum sensuum X- ternorum acumen et perfectio, quae varii homines variis occupati negotiis, multo
usu solent adipisci quamvis satis sit verisimile perfectionis hujusmodi nonnihil tribuendum esse conditioni organorum, quae variis modis acui possint crebra exercitatione, et ad propria munera meliu aptari. Bene notum est, organa motu hoc modo haud parum proficere. I 3. Attentio a Voluntate quodammodo pendet tamen plerumque datur sensibus
Validis, novis jucundis, ingratis, iisque
demum qui mentem quivi modo PraeteIsolitum assiciunt vel commOVent.
162쪽
I 44. Hinc tot res vi ac ne vix quidem perceptae, quamvis idonei in organa sensuum impulsus ab iis faeti 11nt vel si quodammodo, UamVi minUS CCUrate, per ceptae fuerint, statim oblivioni traditae: Hinc novae semper reS, Caeteri paribUS, maxime ObserVatae, novique sensus validissessimi Hinc saepe repetiti sensus, quamvis validi, brevi familiares fiunt, et fere negliguntur debiliores Vero impulsus, qui tamen sensum satis validum dare solebant, sepe repetiti, neque omnino Percipiuntur, neque ulla sui vestigia in animo relinquunt.
14s. Sunt qui strenue contendunt, hominem inter sentiendum unicum tantum sensum, vel rei eXternae perceptionem, semper contemplari sed tam facile, tamque subito, ad suum quodammodo arbitrium, ab uno ad alium sensum ire atque redire, ut primo intuitu multos simul capere sibi videatur.-Sed hoc minus certum est. i 6. Cero
163쪽
I46. Certissimum vero est hominem p plures sensus ejusdem generis simul percipere, dummodo hi ita conjungi et quasi misceri possint, ut unam Perce Ptio nem a singulis diversiim, et ex iis compositam, essiciant. Haec conjunctio fieri potest, vel singulis impulsibus simul factis, vel novis impulsibus prioribus tam subito succedentibu S, ut prior sensus nondum desiverit, cum Posterior jam inceperit sensus enim saepe diutius quam ipse impulsus durat, praesertim si idonea adhibita fuerit animi attentio I O. I I.).-Docet Onorum compositio musica docet charta variis coloribus tincta, quae rapide in circulum acta, eundem colorem medium vel mixtum, ex alii compositum, exhibet, ac ipsi colores mixti essicerent.-Odore quoque et sapores, singuli, ut Videtur, suo genere, pare compositione accipiunt, quarum aliae gratae, aliae ingratissimae reperi-Untur. Hoc fundamento, magna saltem X Parte nititur ar Coqui et unguentarii.-Perceptiones vero sive sensu quos tactus
164쪽
tactus dat, tot tamque diversi sunt, ut vix ita conjungi queant, ut unum, quasi medium vel compositum sensum essiciant.147. E causa quavis externa, impulsa nimirum in organum sensus certa vi facto, et certum tempus durante, varius esse poterit sensus, propter multa res internas corpori sentienti proprias, multasque a te quae ad sensum essiciendum necessariae sunt. - Animi imprimis ratio habenda est, quod ad attentionem tum quoque cerebri, quod ad delirium, torporem, somnum, vigiliam, c. tum nervorum qui organum sentiens adeunt, prout integri, liberi, sani, vel prout compressi, aliterve laesi fuerint tum finium nervorum ipsius organi, prout magi minusve sentientes fuerint, Vel a prima corporis fabricatione,
vel ab aliis impulsibus antea factis, vel a
calore aut frigore, vel a statu Vasorum sanguinem Vehentium, quae minuta nervosas
fibras comitantur inseparabilia, quaeque vel praeter solitum laxari vel distendi, vel de
165쪽
mum inflammari positant; tum denique
Partium, qualescunque fuerint, rationem habere oportet, quae fine nervorum tenuissimos et acerrime sentiente tegunt et defendunt, et vim impressionum vel augent vel temperant. Quale sunt cuticula ubique corporiS, Uri tum externa tum interna, ejusque meatu uterque et varii demum oculi humoreS.I48. Porro a multis caust internis, nulla aut juvante aut concurrente externa sensus
nonnulli oriuntur. Ipsa mens sui conscia, et varii ejus statu S, cogitatio, memoria, imaginatio, voluntas, affectu omneS, huc referri possunt. Tum quoque varii corporis status, vigor, debilitaS, alacritaS, OP-por, lassitudo, dolor, anXieta S, PruritUS, appetitus, veluti fames et sitis, propensiones demum multae, quales ad tussim Vomitum, alvum evacuandam, et similia, impellunt. Plerosque vero horum sensuum, UatenUS corporei sunt, ad sensum tactu referre so
166쪽
1 9. Sensus, tum externi, tum interni, nunquam accurate ad classes vel genera relati sunt. Externi vero, semper et ubique ad quinque genera referuntur, nem Pevisum, auditum, olfactum, gustum, et tactum. Quod priore quatuor spectat, paucae corporum Xternorum qualitateS, qua unusquisque eorum percipit, facile in classes a se invicem diversas reducuntur, et ad unum et proprium sensam referuntur
imprimis, quia unsus ipse singulare et pro-Pritam organum habet, neque alibi in corpore insidet, aut quivis modo excitari potest tum quoque quia sensu organum ab uno genere impulsus assicitur, veluti lucis, tremorum aeris, particularum volatilium; tum denique quia perceptiones ex singulis istorum sensuum, quantumvis inter se videantur disserre, aliquid semper commune habent, ita ut comparari possint, earumque similitudines et differentiae detegi. rso. Hoc verissimum est de rebus quas aureS, nares, Vel lingua percipiunt: Oculi
167쪽
vero lure re capiunt, easque satis dissimiles colorem scilicet, figuram, magnitudinem, et motum. Omne tamen hae perceptione ad unum sensum facile referuntur, quia per idem organum, idemquσmedium, ut Vocatur, idemque genu impulsus, percipiuntur. Reliquae autem Per ceptiones, utcunque dissimiles fuerint, adsensum tactu referuntur. III. Sensus plerique vel grati vel ingrati reperiuntur: scilicet non modo nos de rebus externi monent, earumque qualitate nobi representant, sed animum simul ita assiciunt, ut eosdem sensu Vel cupiamuS, Vel nolimus, continuari aut repeti.
Is 2. In quibusdam sensuum exemplis, sensus ipse mutatio scilicet quae in animi statu essicitur jucundus est Ret ab eo solo
Voluptas nascitur In aliis vero exemplis, non tantum sensus quam perceptio qualitas nimirum seu conditio rei eXternae
168쪽
quam percipimus, et sensu ope cognoscimus voluptatem dat. IS 3. Prioris generis Xempla sunt, jucundi sensus seu voluptate qua gustUS, olfactus, auditus, nobis suggerunt quibus adjungere oportet sensu quosdam, Veluti caloris, quos tactus dat. In his nimirum exemplis ad sensum solum attendimu S, neque ab eo quicquid docemur de causa seu qualitate corporis eXterni quae sensum essicit. Siquid istiusmodi novi-mUS, id ope aliorum sensuum et judicii, observando, periclitando ratiocinando, Plane didicimUS.
134. Posterioris exempla sunt, perceptione quaedam jucundae qualitatum rerum eXternarum, qua vel visus vel tactu nobis suggerunt veluti pulchritudinis m- .nis visibilis, formae, ProportioniS, motus, et forsitan coloris quoque vel denique formae tactilis, aut laevoris, aut mollitiei.
In his scilicet exemplis perceptio ipsi Placet:
169쪽
cet neglectoque sensu, seu mutato animi statu, ad rem seu qualitatem quam sensus ille suggerit statim transimuS, eamque saepe cum voluptate contemplamur. 133. Dissicillimum profecto explanatu videtur, cur tot diversi sensus a variis impressionum generibus in certa corpori ΟΓ-ganaria starum oriantur I 49. ISO. . Multo autem dissicilius explanatu est, cur ab omni fere genere impressionum in varia Corpori Organa, tale eXcitentur sensuS,
quales non modo suam singuli perceptionem I 34. 3S. animo representaVerint, sed eundem simul vel plurimum delectaverint, vel insigni dolore, angore, molestia, fastidio affecerint. IS6. Sensu enim, utcunque inter se secundum Varia eorum organa, resque quae
haec assiciunt diversi, tamen constanteS sunt, easdemque semper singuli causa agnoscunt; neque eidem homini, varii temporibus, eadem impressio varium dat sen-
170쪽
sum seu perceptionem; neque ratio ulla existit, cur credamus eandem rem seu impressionem diversum diversis hominibus sensum aut perceptionem dare, nisi in nonnullis rarissimi exemplis, in quibus verisimile est vitium aliquod, neque sane leVe, in corpore subesse, vel hujus saltem sensuum organa a solito et naturali statu multum alienari. Is 7 Voluptas Vero, vel molestia, vel fastidium, quae tot sensu comitantur, Variant quam maXime, cum in variis hominibus, tum in iisdem Variis temporibus.1 sq. Insignis quoque, et fere incredibilis est vis consuetudini in Voluptates aut molestias sensus exigua autem in sensum ipsum, et nulla omnino in perceptionem qualitatis rei externae quam sensu suggerit. Nemo enim sanus, vel natura vel ulla consuetudine, durum Pro molli, aut rubrum pro viridi, aut me pro absinthio,