Cato maior de senectute

61쪽

62 CAT MAIOR. e. 1 T lal e 18 68. virum nuper P. Crassum, pontificem maximum, quem postea M. Lepidum, eodem sacerdotio praeditum, vidimus Quid de Paullo aut Africano loquar aut, ut iam ante de Maximo quorum non in sententia solum, sed etiam in nutu residebat auctoritas. abet senectus, honorata praesertim tantam auctoritatem, ut ea pluris sit, quam omnes adulescentiae voluptates. 18 G2. Sed in omni oratione mementote, eam me Senectutem laudare, quae fundamentis adulescentiae constituta sit. Ex quo efficitur id, quod ego magno quondam cum assensu omnium dixi, miseram esse senectutem, quae se oratione defenderet loNon cani nec rugae repente auctoritatem arripere possunt, Sed honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremoS. Ga IIaec enim ipsa sunt honorabilia, quae videntur levia atque communia salutari, appeti decedi assurgi deduci, reduci consuli, quae et apud nos et in aliis civitatibus, ut quaeque optime ab

-Eu et a machen' u. a.

i. P. Licinnem roratim s. c.

oonatili Bath in Rectriangelegen-helten. 15. ut quaeque optime morata est, cta diligentisaimo obser ritur. Vir gehrauchen stati de Superla-

62쪽

morata est, ita diligentissime observantur Lysandrum Lacedaemonium, cuius modo feci mentionem, dicere aiunt solitum, Lacedaemonem esse honestissimum domicilium senectutis; nusquam enim tantum tribuitur aetati, nusquam est senectus hono ratior Ouin etiam memoriae proditum est, cum Athenis ludis quidam in theatrum grandis natu venisset, magno consessu locum nusquam ei datum a suis civibus cum autem ad Lacedaemonios accessisset, qui legati cum essent, certo in loco consederant, consurrexisse omnes illi dicuntur et senem sessum recepisse. Ioia ovibus cum a cuncto consessu plausus esset multiplex datus, dixisse ex eis quendam Athenienses scire, quae recta essent, Sed

facere nolle. Multa in nosti ' collegio praeclara, sed hoc, de quo agimus, in primis, quod, ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet, neque solum honore antecedentibus, sed eis a Meliam, qui cum imperio sunt, maiores natu augures anteponuntur. Quae sunt igitur voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae quibus qui splendide usi sunt, ii mihi videntur fabulam aetatis peregisse nec tamquam inexercitati histrionestive Comparative j mrer, esto

l. Lysandrum L. cultis modo feri mentionem c li, si os. 5. Adia, Ablati der Zeit Wie gladiatoriis gur Zeit de festilehen

cipere mi dem Supinum in de Be-

deutun eines verbum de Bewe-gung, latet machen, das er kommenui, sie serie konnte. i 2 in nostro eolimsi das Augureneollegium. 13. quod bestimuit naherias vor-hergehende hoe, de quo A imus, sinamlic dassu . . . ut quisque elata antereris, ita sententiae prinei eum tenet. Die in dieser Constructio ut quisque

iis gemoholichen Superlativo wiem I S, si a tit quaeque optime

S. e. Id si bo.

63쪽

CATO MAIOR. e. So 65. in extremo actu corruisse. 65. At sunt morosi et anxii et iracundi et difficiles senes si quaerimus, etiam avari. Sed haec morum vitia sunt, non senectutis Ac morositas tamen et ea vitia, quae

dixi, habent aliquid excusationis, non illius quidem iustae, sed quae probari posse videatur contemni se putant, despici, illudi 5 praeterea in fragili corpore odiosa omnis offensio est. Quae tamen omnia dulciora sunt et moribus bonis et artibus; idque cum in vita, tum in scaena intellegi potest ex eis fratribus, qui in Adelphis sunt ouanta in altero diritas, in altero comitas Sic se res

ter de deitte Auklagepunkt quod privet omnibus fore voluptatibua ,

ueretim dabei: Si Perum qucterimuS. sed haec morum vitia tint, non

Renectutis, gi. c. 3, omnium istiusmodi querelarum in moribus es culpa, non inlaetata.

8 in Adelphis Der Tite eines

una nochirhallenen Lusispietes von Tereng. P. Terentius ausiarthago, Sklave und pater reigelassener de Senator Terentius Lucanus,von dem e seine di amen rhieli,

64쪽

habet ut enim non omne vinum, sic non omnis natura vetustate coaeescit Severitatem in senectute probo, et eam, sicut alia, modicam acerbitatem nullo modo. 66. Avaritia vero senilis quid sibi velit, non intellego. Potest enim quidquam esse absurdius,5 quam, quo viae minus restat, eo plus viatici quaerere Quarta restat causa, quae maxim e angere atque solliciscitam habere nostram aetatem videtur, appropinquatio mortis, quae certe a senectute non potest esse longe. O miserum senem, qui mortem contemnendam esse in tam longa aetate nonio viderit; quae aut plane neglegenda est, si omnino extinguit animum, aut etiam optanda, si aliquo eum deducit, ubi sit futurus aeternus. Atqui tertium certe nihil inveniri potest. r. Quid igitur timeam, si aut non miser post mortem aut beatus etiam futurus sum ouamquam quis est tam stultus, quamvis sit adulescens, i cui sit exploratum, se ad vesperum esse victurum oui etiam aetas illa multo plures, quam nostra mortis casus habet. Facilius in morbos incidunt adulescentes; gravius aegrotant; tristius curantur. Itaque pauci veniunt ad senectutem; quod ni ita accideret, melius et prudentius viveretur Mens enim et ratio et condio silium in senibus est; qui si nulli fuissent, nullae omnino civitates fuissent. Sed redeo ad mortem impendentem. Quod est istud crimen senectutis, cum id ei videatis eum adulescentia esse

commune 68. Sensi ego in optimo filio, tu in expectatis ad

Cato maior. . Aus.

23. in optimo silio. Eritar ais

65쪽

amplissimam dignitatem fratribus, Scipio, mortem omni aetati

esse communem. At Sperat adulescens, diu se victurum, quod

Sperare idem senex non potest. Insipienter sperat. Quid enim stultius, quam incerta pro certis habere, falsa pro veris At senex ne quod speret quidem habet. At est eo meliore condicione, quam adulescens, cum id, quod ille sperat, hic consecutus est. Ille volt diu vivere, hic diu vixit. s. Quamquam, o dii bonitquid est in hominis natura diu ia enim supremum tempus expectemus Tartessiorum regis aetatem fuit enim, ut scriptum

video Arganthonius quidam Gadibus, qui octoginta regnaverat lo annos, centum viginti vixerat; sed mihi ne diuturnum quidem quidquam videtur, in quo est aliquid extremum. Cum enim id advenit, tum illud, quod praeteriit, effluxit tantum remanet, quod

virtute et recte factis consecutus sis horae quidem cedunt et dies et menses et anni nec praeteritum tempus umquam reverti Isitur, nec quid seumatur, sciri potest. Quod cuique temporis ad vivendum datur, eo debet esse contentus. O. Neque enim histrioni, ut placeat, peragenda fabula est, modo, in quocumque fuerit actu, probetur, neque sapientibus usque ad plaudite veniendum. Breve enim tempus aetatis satis longum est ad beneno honesteque vivendum; sin processerit longius, non magis dolen dum est, quam agricolae dolent, praeterita verni temporis suavitate aestatem autumnumque venisse Ver enim tamquam adule-

praetor Gaignatus 152 also Neisahrebo de Zeit, inbelehe der Dialo salit. tu in a aetati ad amplissimcim dignitatem metrihus, mei jungere Bruder, vo denen de eine 12 Iahre ait funs Tage vortem Triumphe des Valers L. Aemilius Paullus, uber

Lebonsalter. s. arieariorum regis Tartes

13. fontum remanet semula viet

modo, dummodo.

66쪽

scentiam significat ostenditque fructus futuros reliqua tempora demetendis fructibus et percipiendis accommodata sunt i. Fructus autem senectutis est, ut saepe dixi, ante partorum bonorum memoria et copia. Omnia autem, quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis. Quid est autem tam secundum naturam, quam senibus emori quod idem contingit adulescentibus adversante et repugnante natura Itaque adulescentes mihi mori sic videntur, ut cum aquae multitudine stammae vis opprimitur, senes autem, sicut cum sua sponte, nulla adhibita vi consumptus ignisi extinguitur; et quasi poma ex arboribus, cruda si sunt, vix evelluntur, si matura et cocta, decidunt, sic vitain adulescentibus vis aufert, senibus maturitas quae quidem mihi tam iucunda est, ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar, aliquandoque in portum ex longa navigatione esse venturus.s5 22. Senectutis autem nullus est certus terminus, recteque in ea vivitur, quoad munus officii exequi et tueri possis; ex quo sit, ut animosior etiam senectus sit, quam adulescentia, et fortion

tio illud est, quod Pisistrato tyranno a Solone responsum St, eum illi quaerenti, qua tandem re fretus sibi tam audaciter ob-2 sisteret, respondisse dicitur, senectute . Sed vivendi est sinis opti

mus, cum integra mente certisque sensibus opus ipsa suum ea

67쪽

dem, quae coagmentavit, natura dissolvit Ut navem, ut aedificium idem destruit facillime, qui eonstruxit, sic hominem eadem optime, quae conglutinavit, natura dissolvit. Iam omnis conglutinaiio recens aegre, inveterata facile divellitur. Ita fit, ut illud breve vitae reliquum nec avide appetendum senibus nec sine causa deserendum sit. a. Vetatque Pythagoras iniussu imperatoris, id est dei, de praesidio et statione vitae decedere Solonis quidem sapientis elogium est, quo se negat velle suam mortem dolore amicorum et lamentis vacare. Volt, credo, se eSSe carum suis. Sed haud seio, an melius Ennius: lo mo me daeruinis decoret, neque funera flatu Naeu. Non censet lugendam esse mortem, quam immortalitas consequatur. D. Iam sensus moriendi aliquis esse potest, isque ad exiguum tempus, praesertim seni post mortem quidem sensus is aut optandus aut nullus est. Sed hoc meditatum ab adulescentia

5. ne sine ectux deserendum

68쪽

debet esse, mortem ut neglegamus; sine qua meditatione tranquillo esse animo potest nemo Moriendum enim certe eSt, et

incertum, an hoc ipso die. Mortem igitur omnibus horis impendentem timens qui poterit animo consistere 25. De qua non ita longa disputatione opus esse videtur, cum recordor, non L. Brutum, qui in liberanda patria est interfectus, non duos De cios, qui ad voluntariam mortem cursum equorum incitaverunt, non M. Atilium, qui ad supplicium est profectus, ut fidem hosti datam conservaret, non duos Scipiones, qui iter Poenis vel cor- 1 poribus suis obstruere voluerunt, non avum tuum L. Paullum, qui morte luit collegae in Cannensi ignominia temeritatem, non M. Marcellum, cuius interitum ne crudelissimus quidem hostis honore sepulturae carere paSsus St, Sed legiones nostras, quod scripsi in Originibus, in eum locum saepe profectas alacri animois et erecto, unde se numquam redituras arbitrarentur. Quod igitur

5. mimo consistere, mit seinem

'elus, i Zwelhampla mit Aruns, dem Sohno des Tarquinius Liv.

II 6. duos Decios, vgI. e. s siris. S. v Atilium M. Atilius Regulus, i ersten punistaeniriege gegen die Carthaginienser anfangs siegretch, Nurde 225 v. Chr. votidem Spartaner Xanthippus in Afrieageschlagen gelangen genominenund ima. 25 vo dei Carthaginienseresalsinterhandier nauli Romae-sendet. Aussuhrliches uber seine Gemisseuhastigkei thetit te de

Oaec. I, 13 mit . . . eum de captivis eommtitandis Romam miratia esses, iurauesque o reditarum, primum, ut venit, captivo reddendo in unalu non ereavit dein eum retineretur a propinqui et ab micta, ad avplietum redire maluit, quiam Mem hosti alam fallere. s. duo Scipiones s. c. s, k2θ. qui iter Poenia vel eorporiis suis

Obstruere voluerunt. Aelinite heissies Paradox. I, e 2 sin vo den- sesten Carthaginis trium direnti meo Ortibus auia inter eludendum

69쪽

adulescentes, et ii quidem non solum indocti, Sed etiam rustici. contemnunt, id docti Senes extimescenti as Omnino, ut utilii quidem videtur, rerum omnium Satietas vitae facit satietalem. Sunt pueritiae certa studia num igitur ea desiderant adulescentes Sunt ineuntis adulescentiae num ea eonstans iam requirit aetas, quae media dicitur Sunt etiam eius aetatis ne ea quidem quaeruntur in senectute. Sunt extrein quaedam studia senectutis; ergo, ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis; quod cum evenit, satietas vitae tempus maturum mortis assert. Ioeti et Equidem non video, cur, quid ipse sentiam de morte, non audeam vobis dicere, quod eo cernere mihi melius videor, quo ab ea propius absum. Ego vestros patres, P. Scipiο, tuque, C. Laeli, viros clarissimos mihique amicissimos, vivere arbitror, et eam quidem vitam, quae est sola vita nominanda Nam dum is sumus inclusi in his compagibus corporis, munere quodam necessitatis et gravi opere perfungimur est enim animus caelestis ex aliissimo domicilio depressus et quasi demersus in terram, locum divinae naturae aeternitatique contrarium. Sed credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent, qui m

ego Bratroa virea, P. Semio tuque, C. Geli. De Vater de C. Laelius, de densethen amentithrte, mar de vertraute reunddes littere Seipio und egleitete ih fast aufille FeldEugen. id vivere, nach dem ode fort-

26. ut essem, qui damitis esen

tvr, inluerentur alterthumile unddichteriseh. VgI Cic. de nat deor. li, id, di Ipse atilem homo ortus est ad mundum eontemplandum et imitandum. Der mech de Be

70쪽

CAT MAIOR. e. 2s, S. Titerras tuerentur, quique caelestium ordinem contemplantes imitarentur eum vitae modo atque constantia die me solum ratio

ac disputatio impulit, ut ita crederem, sed nobilitas etiam summorum philosophorum et auctoritas. S. Audiebam Pythagoram Pythagoreosque incolas paene nostros, qui essent Italici philosophi quondam nominati, numquam dubitasse, quin ex universa mente divina delibatos animos haberemus Demonstrabantur mihi praeterea, quae Socrates supremo vitae die de immortalitate animorum disseruisset, is, qui esset omnium sapientissimus Apolio sinis oraculo iudicatus. Quid multa sic persuasi mihi, Sic sentio, cum tanta celeritas animorum sit, tanta memoria praeteritorum

38 mantia animo decerptus eae mense divino eum alio tillo nisictim ipso deo comparari potest, die vo Plato tederaulaenomineno Lehre on de Emanation dermenschliehen Seelo aus de alig meinen eliseele. 8. quae Socrateg-do immoriae talo animorum disseruiues, in Plato' Phadon. s. is, qui euet omnium rapien