장음표시 사용
161쪽
micis. In Trinis et exiscremetis ecteris.
medicaminum indaganda temperatura σμ- cultate. Conclusio. Docetur eiusde M.thodi exemplaris vis in ariarium prima inuentione, traditione atque iudicio.
Licebit verbί si quis examen voletὶ traditionem hanς uniuersun consei recum rebus singulis: futurum hinc equidem scio, ut ista non solum non improbet,verum lc fructum meditando altius, incredibilem consequatur. Ita enim in Iride, vel Halone atque Parheliis colorum caussas addiscet cximmutatione calidi, quod a sole proficiscitur,& frigidi quod in vaporis natu ra est collocatum. Easdem colorum vicissitudines poteris intueri in nubibus circa horisonte tempore vel ortus,vel occasiis Solis,a consimilibus caussis. Pari via&in Eclypsibus o aut Θ ex calido scilicet, frigidoue, colorum apia parentium rationem & argumeta desumes, propter nimirum Vmbrae magnitudinem & planetae praedominantis Vim. Multa insuper alia de meteor is ac meteorum principiis proximis, vapore scilicet & exhalatione,licet ex praemonstratis fontibus augurari. Sed longe utilius in negotio medico dabis reconditissimam rationem de
natura humorum & transmutatione eorundem.
De temperamentorum iudiciis,& partibus animalium & Physiognomicae legibus admirandis. De excrementis alui, sica ,thoracis,& caeteraru partium, ex quibus sumpta praesagia hodie,vel apud vulgum maximi fiunt. De plantis & reliquis compositis naturalibus ad actionem medici loco materiae seruituris. Nam & naturalium facultatu indicia ex coloribus desumuntur,contra quam calenus autumat,Si & saporis atque odoris trasmutationes sim illi mas expendam us in nos virtute Methodi transferri paululum per plures & altiores gradus,ordine tamen legitimo cohaerentes, ab illo plebeio pubuere patiamur. Nos sane istis auspiciis primu de clementis mundi atque principiis sermonem difficillimia,iuxta arcanu diuini Hippocratis sensum pro nostri ingeni, tenuitate aperire conati sumus: Licebit quoque & actionis omnis, S: passionis & misturarum multiplicium caussas ratione ut rudiuscula com- praehendas,& per analogiam extremorum obiter ape hensam; Artem ut si tuas Medicam, Dialectieen, Rhetori Oen,Poeticeia, Musicam, Mathematica, ipsam Magiam denique naturalem, iuris humani diuinique prudentiam, dc quicquid scientiarum sub Sole cultum vel incultum iacet. Habes obscuram istius Archetypi formam in oratore M.Tulli j: In hac d nique ipsa ratione dicendi excogitare inquit ornare, disponere, meminisse, iagere, ignota quondam omnibus & diffusa late videbanturi Adhibita est igitur ars quaedam extrinsecus ex alio genere quodam,quod sibi totum philosophi assumunt,quae rem di ssolutam diuulsamque conglutinaret. Proponit deinde resolitationem iuris a fine ubi sic ait: Sit ergo in Iure ciuili finis legitimae atque usitate in rebus causJisque ciuium aequalitatis coseruatio, tum sunt notanda genera & ad certum numerum paucitatemque reuocanda,&C. Sequi tur tandem & rudiuscula constiturio Iuris per synthesim . Si enim aut mihi fa
cere licuerit quod iam diu cogito,&c. Vbique vero confusam statuit ipsius quoque
162쪽
tuoque iudicii rationem, dum eloquentiae Vim in pernoscendis affectibus & . naturis horum prircipue positam dicit. Eodem modo Sc rudis res Medica du
dum de artes c terae ad absolutionem sui,tem poris successit peruenere. Sed fluxa nimium dc Vulgo duntaxat preciosa miracula relinquamus. Suf- . fecerit nobis vel solo istius exemplaris intuitu fructus hic longe uberrimus: vi: isti in nosmet nosse discamus ascensu mentis in Deum: ut cum multiplice humanae vicissitudiniscirculum perspexerimus, omni bono caduco malu consitum, 'autia in '& malo bonum assidue cogitemus,Amemus haec omnia tanquam osuri,oderimus tanquam amaturi,laeti in tristibus, in laetis successibus anxii, nunquam tamen nec spe inani,nec nimio metu,nec Vlla cupiditate trasuersi, ceu ruptiS tu mihi se repagulis efferamur mec vero id aliter fiet,quam si & nos &nostra omnia uino arbitrio soli & omnium oeconomo praestantissimo Deo absque ulla vel perturbatione insigni, vel futurorum varia solicitudine comittamus. Da nobis hanc mentem,o praestantissime pater,a quo & amor,& actio, & potestas quίedibet; praesentis,praeteriti cognitio, atque futuri. Da quaeso nos adorare semper atque optare duntaxat Bonum Bonitatis tuae; ut persistentes in amore cognitionis tua nunquam ab istoc vitae genere separemur,
Sic regnum,sic velli tuum, corbeperbenni Maiestas eat, benedictum insecuti nomen:
Sic mein omnis amor, mea mira,omnisque potest
uniprincipium referat tibi,desinat uni.
164쪽
De Causis in genere. V 1 D CAUSSA ET QIOTUPLEX, RV Ι D SIT Pim . Jeffectus vel in animo, vel in rerum natura, quidue inter V
lxxunqRς proportio,Vel proportionis indicatio : quantumq;
adeo caussae ipsius nomen a principij vel elementi ratione dissideat tractare id uniuersim Physici potius negoth duco, quam eius qui ad caussarum effectuumque indagationem
compendiariam viam vel certam methodum institui velit. Cum tamen ut methodus sit quae nobis pro reliquarum artium inuentione iudicio ac traditione subseruiat: eandem per caussas esse, & per caussas similiter inuenire, tradere, iudicare sit necessarium: Idcirco postquam ab elementis Methodi siue remotioribus caussis,iam nunc ad propiores ordine iuxta compositorium filum feratur oratio; paucis profecto , dc pro instituti necessitudine sermonem de caussis atque estectibus praemittemus;quid nimiruutrunque dicatur, quoque a principio vel clemento dis rat, quotuplices numero progressi is ordine tum a Physicis,tum a Medicis statuantur, & quaesit cuiusque tractandae,inueniendςque sum maria ratio. Etenim cum AltiΟ- De κε iuriis logismus una cum indicatione sit quasi principium Methodi, sit& materies quodammodo circa quam versetur, & forma & velut praecipuus scopus, nemo constituat facile,an rectius in operis nostri vestibulo, an medio, an sub ipsum finem eius tractanda sit consideratio. Est enim illius numen ac nomen nullis limitibus circumscriptum, est respectu Methodi sub quavis caussae ratione in omnes illitas particulas longe lateque diffusum. Praecipuae tamen nucformae speciem,nunc finis accepit. Idcirco & nos particularem illi tractatum
haud assignauimus sed pauca de eius natura sub principij nomine superiore libro sunt definita: Nonnulla quoque sub finis conceptu & formae per quam methodus est, de Eliologismo constituam tum hoc , tum in sequente labro, ibidem propter doctrinam canonis sexti, qui de rerum proportionibus mediis sermonem exigit accuratum , de illa quoque, quae huic annexa perpetuo sata, , cst, Endeixi vel indicatione verba facturi. Quin cum caussarum contempla Ixio Vel incompacto modo ad distributiones Pli sicas, vel coniunctim sub finis α
165쪽
vnius, τοῦ αιτολογι Mynomine ad partes sui praecipuas tres,inuentionemque, iudicium, ac traditionem reseratur Proinde &nos ante omnia de caussis Physice disseremus ; examinis alteram speciem in tractat una de finibus
Guy uia. Caussa est inquit Aristoteles) ad cuius esse consequitur aliud : Item, ex qua, per quam, a qua, Vel propter quam aliquid fit. quae diffinitio eiusdem misitu species omnes paucissimis in se comprehendit. Nam in materiem cauDsa diuiditur 3c formam, velut proxumas atque internas maxume, quibus peripatetici idcirco principij nomen assignant : deinde in exteriores alias finem atque cfficientem, quibus quintam speciem addidit Plato, caussam exemplarem scilicet, quae sane de formae prioris nomine comprehensa est. Quod si autem generibus singulis suas particulatim species Volcs cducere, iam infinita ferme caussarum series pullulascit, pro diuidentis animi scilicet
vel componentis varia ratione.
xs it gQ Caussa ossiciens est, a qua primum sit motus ut aliquid fiat, vel primum cuiusque status aut mutationis auspicium. Logici hanc in sufficientem dc necessaria sub diuidere consueuerunt,in primariam dc secundariam seu coadiuuantem,in producentem,corrumpentem dc conseruantem, pr ter partitiones alias communes taeteris caussis, de quibus paulo post referetur. Huius velut axiomata prima sunt istiusmodi Posita caussa efficiente quae satisfaciat, ponitur & eiusdem effectus; ablata necessario tollitur: Posito effectu ponitur Zc caussa necessaria: Sublato effectu aufertur SI caussa. Maii . Materies est,ex qua aliquid fit. hanc in permanetem diuidunt,& non per manentem. Est enim permanens,ex qua aliquid eo fit pacto, ut insit' non permanens , quae non Iaanet in re effecta. Physici materiem in primam de secundam dirimunt, in naturalem dc artificialem, in eam quoque, Ex qua a liquid fit, & Circa quam artisex versatur alteram, cuius nomine dc morbide accidentia caetera suam materiem habent per catachresim quandam ,etsi inconsultationibus medicis ipsiis accidentibus etiam vel morbis materiemla duplicem assignemus, ut illa sit, ex qua materies quaecunque substantiae similaris illi ceu fomitem subministrat, materies circa quam magis particula continens vel locus affectus, quo prior materies illa seu morbi fomes est circumscriptus. Argumentorum quae hinc desumi possint principia eiusmodi a peripateticis hauriuntur. Submota caussa materiali permanente, submo uetur cffectus: positoque effectu, ponitur & caussa materialis permanens. Possito vero effectu caussae materialis fluxae de instabilis, necesse est male riem extitisse. . .. Caussa formalis est, per quam aliquid fit, vel quae dat esse rei cui inest: est species exemplar & ratio,vi quid sit. Haec cum materie ingressa compositum naturale ab ipso composito minime differt. Diuisa est forma analogice inessentialem siue intrinsecam,& non essentialem alteram, quae subdiuiditur rursus in proprietatem ex essentia profluentem, de accidentariam. Acciden tales
166쪽
tales iterti, vel sub unius qualitatis siue syndromes accidentariae nomine ve lutum bra singularis essentiae reps sentat, Vel diuisae ut mera sunt accidentia, habitus scilicet, dispossitiones , potentiae naturales & impotentia: , passibiles qualitates,situs atque figur sub quibus artificialis forma continetur. Sunt& formarum aliae communes maxume tanquam idaeae priores vel exemplaria, diuisitiae generum, costitutivae specierum subalternarum, furit &speciebus infimis proxumae in minus patentem ambitum exporrectie. Caussie formalis ea sunt axiomata,vt passim effectus cum suo principis conuertatur, utque se mutuo posita ponant,sublata e medio tollant, utque a caussa formali rerum virtutes metiamur, tantumque his tribui in natura Vel actione possit, quantum earum forma permittit.
Caussa finalis est, propter quam, vel cuius gratia quippiam fit: vel ad quam, veluti scopum, res unaquaeque dirigitur. Sunt huius generis priores alij,alij posteriores Vltimum & non vltimum Logici vocaverunt. Cuius caussa finalis bona est, ipsum quoque bonum: cuius & finis improbus, ipsum minimo probum est aestimandum , ab effectu similiter ad caussam finalem argu
Effectus denique definitur,quod ad esse alterius sequitur, quodque vel ex aliquo vel per aliquid, vel ab aliquo fit, vel alicuius gratia: quibus categorematibus priori per relativam oppositionem respondens diuisio continetur. Eorum quae fiunt, alia fiunt,alia non fiunt alicuius gratia,alia cum electione;rursus alia praeter hanc,unde effectus per accidens Vel casuales: qui raro & per accidens fiunt, vel effectus fortuiti, qui aliud deliberantibus nobis, vel intentis alio, raro atque per accidens ortu tur. De quibus singulis vide Arist. lib. Phys Σ. Sunt & communes omnibus caussis partitiones quaedam accidentariae, minu mηLquae quodammodo in tabulam unam i1c efformantur cum illa diuisione essentiali ut particulares ordines immutare cuiuis ferme pro libito fas sit. Definitiones cuique proprias,& praecepta accommoda,ne in immensium opus excrescat,neu cuncta velle corradere videamur,aliis discutienda reliquimus. a 2 CAv-
167쪽
ARTIS CYCLOGNOMICAE CAUSSARUM UNIVERSA DISTINCTIO.
Diu fio accidentalis e Medicorum ossicina.
Diusiones accidentariae caeterae ex Physicorum penu.
Ex his videre facile est, quantum diuersae possint caussarum distributimnes effici nixta acceptionem variam. Vides eodem negotio, quantopere pec-vxlpa cisii ρ ρ cent quotquot Galenum vel veteres tatopere criminantur, tanquam illarum2-s '' numero non probe definito, eo quod non septem vel octo, potius quam quatuor caussarum genera recensuerit: quasi vero non possit diuisio eadem bimembris fieri, trimembris, quadrimembris,uel, si voles, in infinitum. qua si non rursum quaecunque membrorum plurium fuit, in pauciora contra hi deceat. Haec sane si1 quisque expendat gnauiter, illum qui tam ridiculς de caussis morborum, morbis ac symptomatibus contra Galenum scripsit, non solum non approbabit, verum & pro cerito passim proque lymph x0 dignum aestimabit, qui relegetur in terras solas: ubi haec insania dc conuiciandi in praeceptorem immodicus calor paululum refrigescat. cius uri 14,- Verum omissis Physicis ad illam partitionem Medicam, quae instituto iiiio Medi a maxime necessaria est, propius accedamus, Caussas in longitudinem & iuxta connexus seriem quandam iuxtaque relationem ad effectus suos optimc distinguentes in proxumas, praecedentes & procatarcticas. Nam Vti in toto caussarum genere, quaedam composito sunt magis intrinsecae,Viser ma atque materies principij nomine potissimum comprehensa, sed magis se motae caeterae atque extra compositi essentiam positae cum finali caussa esse ctrix illa censetur; ita sub eiusdem quoque caussae nominibus finis materiae, formae,
168쪽
sormae, efficientis hae quidem rei Constitutae firmius haerent, eiusque prope
modum ut partes apparent Graecis συνελο αἰψ συνεχοντες, Latinis ceu continentes appellatae; cum illae remotiores paulo praecedetes προηγουαεναι Graecis, caeterae quam remotissim efficientes extrinsecae προκαταρχ'ντες προσφατρις
Hic siquando continentis caussae mentio fiat, non parua inter neotericos cρ'tinxtisca soriri contentio solet. Fuscius cum plarrisque alijs hanc fuisse Galeno mentem arbitratur, ut morbo caussa continens nulla censeretur: sed quam sint eius argumenta lubrica, aliorum esto iudicium. Doctissimi viri Baptista Montanus, Placotomus,& Farnelius ipse cum Arabibus & Galeno, Graecisque omnibus recte caussam continente animaduerterunt. Verum in huius descriptione,videntur solum respexisse ad caussam materialem proxumam. Vnde &hanc synecticam volunt,quae morbum actu iam parit, ut ex Francisco Valesio in morborum exagesi a capite ad calcem facile deprehendes. Nec male mea quidem sententia, nisi tam angustis limitibus revinxissent;quod hac ratione continentem duntaxat admittant in morbis istiusmodi, qui materiales appellantur: adde quod Sc in rebus sientibus locum habere non putent. Videntur in terdum N continentem caussam nimis a morbo vel ipso effectu seiungere, quum reuera quiddam sint unum,sicut interna principia simul copulata cum rebus ex sese oriundis conuertuntur: distincta tamen itini ratione,uti res quae
principium habet, a principijs divisim sumptis, & per intellectus abstractionem consideratis.
Quare ut occurramus tot undique scrupulis per compendium , illud imprimis cogita, quod omnis in rebus philosophicis error grauior vel ex definitione mala potissimum, vel rerum inepta partitione, vel male intellecto principio proficiscatur. Concipiamus itaq; exempli gratia in arte Medica pro generaliore doctrina distincta primum haec ordine tria, Symptoma, morbum, & Gη- -- morbificam caussam. Quod si & accuratius voles sub diuidere,cocipe & sym- πλptomaton symptomata ex uno latere continua serie se inuicem consequentia. Caussarum vero distinctione transuerisiam unam in formam atq; materi m,& rursus materiei in eam quae ex qua,& quae circa quam appellatur: occurrit enim in morbis locus affectus primum, ceu subiectum inhaesionis, ut vocant; cuius partes vel differet potissimum tres,Terminus a quo mouetur,spatium per quod mouetur,& terminus ad quem. Altera materiei specios iterum si ab- diuisa est in eam quae influxit, quaeque influit, & quae parata est influere. et nim humorum alij actu morbum faciunt, alij tantum invia sunt,yt VentUrorum malorum seminaria. Procede tandem ex hac diuisione Vstat in latitudi- Cis,s i id iis
nem facta, diuisione in longitudinem altera iuxta digressus seriem ab effectu:
caussas constituens in generibus singulis rei estectae vel efficiendis proxumas, praecedentes atq; extrinsecas ; quarum singulae rursus interdum sunt Ordine plures,quantoque a coniuncta recedunt logius, hoc magis ad effectricis caussaeia dolem scandunt, cisi nonnunqua rebus intraneae quodammodo Videantur.
169쪽
6 ARTIS CYCLOGNOMICAEri. 1 cur no ita Sed ut vitetur omnis confusio, finales caussas in morbis tantopere non spe z-, 6, 3. . ctamus, est enim illorum finis uniuersim praeter naturam; proinde nec tanto pere medicae contemplationis cum eius instituto maXume pugnet, nisi quate nus venturis procul symptomatibus occurrendum est. at tum profecto proponitur morbi finis, non ut assequamur proprie, sed caussis contrarijs impugne Esseum αγρε- mus. Efficientes caussas apte constitues in eadem linea cum materiali vel
formali principio, sed secundum resolutionis seriem ubique postrem as. cum Musouiatur. enim a primis ad ultimas continua analysi ventum fuerit, futurum est spon te ut ad efficientium seriem deuoluamur. Sint itaque pro futurae discursio nis methodicae rudimento primo ubique tibi prae oculis & in animo rerum considerandarum duntaxat ordines tres a caussis primis de fini proxumis per medias usque ad postremas: etsi istius resolutionis ratio in illa doctrina Caanonum nouem altius sit repetenda.
tinentes & Synecticae seu rei intumae
CAVssAE PRO catarcticae seu procatarchonteS extremae ad efficientem referendae Mate ries
in considerationem cadens Locus connectens Locus per Medium consentiens
Partem actu obsidens humor siue materies seu loco intumus Humor aut materies influens actu
Humor aut materies quaelibet adinfluxionem parata; potetia
Formoquae modo quoda analoga in particulares iteru diri. mi potest iuxta materiales diffMorbi essentia seu definitio & forma
Forma assectionis praecedentis Forma rei CX-trinsecae
170쪽
LIBER II. γLiceret nobis quadam analogia nominare & continentes aliquas caussas inter finales atque extrinsecas, quas essectrices dicimus, prout affectui quςque ooia. propinquior aut remotior sit: sed haec locutio satis impr*pria, quanquam Galenus nomine praecedentis caussae S continentis interd varie abutatur, sicut& nomine pathos & affectus seu δ σεως quare non tam in Dominibus laborandum est, modo rem assequamur.
Dicetur & continens caussa saepius respective quaeque in ordine suo , sic enim & symptomati sua continens caussa est, quae tamen non est morbus, sed civi in Taliud quid magis intrinsecum, quod cum symptomate conuertatur. ita pallo- 'ri ictericio contines caussa est suametipsa formalis ratio, bilis nimirum,essusto inter carnem & cutem. Caussa pr cedens est morbus vel icterus,cuius iterum continens caussa sit fellis obstructio in formaru ordine,humor autem in felle,
aut lapillus obstruens scuiusmodi per sectionem nos vidimus saepe caussa
morbi continens est recensenda. Potest demum & continentis ratio non incommode in rebus quoque sen- rebvis i-ribus exhiberi,ut pulsu, somno: cum in omnibus rebus mundi sit forma quae dam interior illas constituens quandiu vel sunt, vel agitantur. id tamen piae-rique non receperunt , posteaquam ad sola materialia se conuertunt. sed μ' huius exemplum fusius dabo , si prius cuiusque inueniendae caussae ratio- 'nem superficiariam , qualisque vel hactenus in Medicorum scholis est celebrata , paucis ostenderim. Primo quidem in vestiganda natura sese materies offert, ex sensu potissi--i ηρη-mum distinguenda per resolutionem maxime totius in partes, figura, situ, '' qualitate , quantitate & ordine differentes, dum vel ad minimas sectione perueneris, siue in similarium siue dissimilarium genere sit impendendus labor . Quantitas autem materiei ut plurimum interioris formae robur ostendit, qualitas vel figura naturalis potentiae vel impotentiae modum, ordo ordinem in loco, vel tempore vel dignitate & idem de caeteris quibuslibet esto iudicium, sed istaec apertius suo loco.
Ex materiei sensibilibus si1gnis formas tum rei proxumas, tum remotiores Fordine exploramus. ipsarum tamen omnium circunscriptio per motionis speciem circa materiem omnis est aperienda; quin S guram cum actionibus multi cum forma in eodem ordine collocarunt. Ego in consultationibu S mm Consultat is
dicis efficientes caussas, ut quaeque remotae vel proxumae sunt, primum d scribere soleo; hinc Sc materiem v tranque, ut locum affectum primario, per consensum , item humorem tum qui influit, tum qui minitatur adueniens procul: quibus sic ordine constitutis, morbi totius formam una periphrasi recte perstringo , quae motionis quandam effigiem referat efficientis caussae
circa materiem utriusque generis, proxumarum agitationum sane circa materiem proxumam , remotiorum circa remotam magis atque CXtrinsecam.
Vt si dicam in uteri suffocatione de recursu ad latus alterutrum Vel recta sur