장음표시 사용
21쪽
milii persuadeo, Galenum, ut medicum, humidiorem statuisse substantiam Dqueam, quoniam magis humectat: Aristotelem,ut philosophum, aerem dixisse humidiorem; ut quem hac oporteat qualitate praecellere. Dixerit aliquis admodum probabiliter, ut medicus&philosophus, neq; medicinae quicquam ossiciens, neq; a philosophia Aristotelis recedens, aquam esse humidissimum medicamentum: aerem humidissimum elementum. quanquam Avicena Vitup rat Galenum, quod decimotertio Aphorismo quartae sectionis dicat, Aquam, nec intrinsecus assiimptam, nec extrinsecus applicitam, humectare. Caeterum non intelligittide humore substantiae selidorum, eo scilicet, quem praestant alimenta,fuisse locutum illic Galenum.Sed fide madoreputabat dictum,cur ho- tominem nouaccusabat dementiae,a quo saepe antea scriptum fuerat, aquam esse summe humectantem verum de aquaistis diximus.Ad aeris qualitates iam v
Sitne ais caudas ostigi . cap. III. R E R. E M, aut summe humidum,aut talem absolute humidum esse, in supe- oriori quaestione monstrauimus. Caeterum de illius qualitate, quae in altera
oppositione est, non adeo conuenit inter omnes. Galenus secundo De simplicium medicamentorum facultatibus cap. zo.maximam fuisse quaestionem, i
quit,inter Peripateticos,quorum princeps fuit Aristoteles:&inter Stoicos:illis aerem calidum esse, his frigidum asserentibus. quos etiam iuuit Seneca secundo Quaestionum naturalium,dicens, Aer frigidus & obscurus naturi esti lumen& ealor illi praestant alimentum.viriq; argumentantur ex generatione. Dicunt Stoici, aerem ex aqua, quae narura frigida est, fieri per solamrarefactionem, &proinde frigidum esse oportere:alij c5tra,cali ilum: quoniam a causa calida dissoluente generatur.Itaq; alij obhciunt materiam,alij essicientem causam. Conuenit inter philosophos omnes,oleum aereo praeditum esse humore: quoniam insidet aquae, & in aqua ascendit. Vnde praestatur rursus vitisq; ansa argumen
tandi. nam alij oleum a frigore citissime dicunt denseri,ut quod fiigidum sitialij,
nunquam omnino usq; ad duritiem concrescere, ut quod sit calidissimu.&hoc modo venit intelligendus Aristot. . Meteororum,dicens oleum no posse com 35 gelari: non posse,scilicet, ad multam congelationem venire: alioqui in mend eio quotidie deprehendatur. His argumentis addit Aristoteles leuitatem aeris; quae ex calore videtur proficisci. negat deinde consentaneum esse, aerem & quam, diuersi elementa, similibus esse qualitatibus. Stoici contra ita argumena tantur:Omnis res naturalis, remotis ijs quae ipsam alterabant, recidit insuan tutam: sed aer ex sola absentia solis fit frigidus in hyeme: ergo talis erat natura sua:praeter naturam autem incalescebat. Adde,in medio suae regionis,quo loco videtur oportere suam illum naturam maxime retinere, esse frigidissimum, ut docet pluuiarum,&grandinis ortus. praeterea ex Ventilatione aeris semper refrigeramur.'Ecce duas opiniones contrarias; quaru neutra esti mprobabilis: osed quae sibi ita mutuis respondent: Aristoteles materiam non putat sussicero ad rei temperiem: sedessicientem causam esse potiorem.nam ex frigido ligno ignis fit, essicienti causae similis. Oleu propter partes crassas,quas habet permixtas cum tenuibus,densari cito,inquit sed,quia calidum est, nunquam integre densationem pati, aut saltem non quantam aqua.rursus inhyeme non dicet, refrigerari aerem, propter absentia solis tantummodo; sed dc propter viciniam aquae. qubdetiam in media regione Digidus fit,ex antiperistasi dicit factum. Sed ego, ut verum fatear,talem antiperistata, qualem philosoples lent describere, no intelligo: aut illi loquuntur obscure;autnarrant fabulas. verum antiperistasi & vulugo vocatae reastioni caput sextum libri huius daturi sumus:in quo,concedente sDeo,cu demonstratione loquemur:interim,ut alij,de antiperistasi disputemus. Addendum etiam est huic opinioni, aerem occursantem faciei in ventilatione, non perperub esse frigidum; sed minus calidum eo, qui quietus adhaerebat. Arsestoteles itaq; ita respondet.Αlij contra respondent Aristoteli,nihil referre,a c
lore fieri aerem, dummodo ex frigida substantia solam raresectionem perpessa
22쪽
flat: oleum quoq; non tam propter modum substaliae,quam propter Ligux densati clib. quod easdem habeat aer cum aqua qualitates ,hi nihil curant: leuitate ex sola talitata etia sine calore dicent proficii ci. viriq; igitursic se tuentur. G lenus nullibi quod ego legetim) expresse dixit, rem esse frigidum. caetersi non esse ealidum,ut est opinatus Aristoteles,octavo De Usu partium capite tertio ita doeet: Cum autem ipsemet aerem chliduae esse natura dicat alibimoti bene nsic oblitus est; aut hoc quidem bene iacit, qiibd falso dictorumst oblitus. Libello De Usu respirationis illud idem videtur innuete,docens,cor non substantia a ris,sed qualitate egere ad refrigerium. Itaq; est, ubi Galenus Videatur innuere, id aerem esse frigiduni, sed ubi aperte dieat,non esse. Nam etsi libello , citi titulus est, danimi mores corporis temperationes sequantur,capite quarto,deae re 1ssercns,d xit Nam is ipse,quantum in seipso,frigidus est; caeterum permixtione ignei elementi bene fit temperatus : ramen constat illic opinionem Stoicorum resetre illum. addit enim, itaq; tibi apertum iam est, animae substantiam pro cella quadam aeris atq; ignis temperatione de Stoicorum sentetia fieri. N hil ergo est quod nos cogat di eete ex illius opinione, aerem esse frigidum. Frigidiorem cerebro illum appellauit,oistino se usu partium.Sed neq; hoc homicinis sententiam patefacit: eerebrum enim in vivente acta est calidum, & ealidius aere, etiam in aestate media. Ergo, cum Galenus nulli bi frigidum dixerit. M. non esse calidum asseuerauerit videtur sensiste,neutium natura esse; sed in hae oppositione temperatum. solet siquidem Galenus ex contrari js doctissimorum
autorum sententijs,atquὰ fortibus argumentis confirmatis, illorum rationibus virorumq; assertiones refutaret : & mediam opinionem censere veriorem, ut
quae, neq; his, neq; illis argumentis exposita sit. Non aliter demonstrat pueri Miuuenis calorem,aequalem esse: quam quod multa sint, quibus puer iuuene via
detur esse calidior:multa ruri us,quibus iuuenis puerum in calore videtur superare. ita quoq; primo De ratione victi H in acutis, monstrat, Aippocratem conauenientivam fuisse victum aegritudinibus,qub deorum, qui fuerant probatis: simi meilici,al j illum accusauerant,ut aegrotantes fame instinecantem i ai j, vel , multitudine cibosum susocantem. Est ergo, quantum intelligo, Caleni mens aerem l umidissimum esse, in altera oppqisitione temperatum. Sed quoniam iis te aperte in Lac controuei sis ni hil dixit: melius saerit rationibus squicquid ille
senserit nostram hanc cententiam conscmare. Quod facile est ad alterutru extremorum transinutabile ; illud vitiusq; est expers: nam quod contra altero est natura sua affectum difficile ad aliud,quod est illi contrarium,trahitur:proinde symmetra eorpora sunt ad contrarias mutationes aptiora , ut docet Aristoteles sectione quinta, problemate vigesimo secundo: propterea quoq; oculos sine coloribus oportuit esse;& instrumentum tactiis temperatissimum. sia aer facilli me ex leui etia causa de calido frigidus sit, 3c de fr1glao callaus; & ex mediocri-4o bus occasionibus,nunc calidissimus est, nunc si igidissimus, ut in media hyeme vix potamus frigus perpeti, in media ae state calore:& in autumno alternis ho
fis,modis calidus modo frigidus mani seste est e sentiatus. Est ergo proculdubio natura sua neq: calidum neq; frigidum,quod tam facilὰ calore induit,& frigus.
secvnab omnia medicamenta aerea natura censentur a Galeno x tota medi- eorum schola temperamento aequaliai usq; adeδ,ut in officinis non tam snt ma- dicamenta,quam materia medicamentis consngendis apta,liquidis oleu, liis
dioribus cera. Ergo iam no solum calent haec est opinio: sed quq &philosophicis rationibus,& operibus medicis eonfirmatur. ii Verbosius quaestiones me dicas tractant,ac minus ex usu medicorum singulas quaestiones innotabis a ita, b loquutur distribuentes,&singulas opiniones argumetis, quae in numerato sunt,
impugnantes,nό haec solum indubiti vertunt d x de calore ignis d sceptant:& parsi abest,quin Sint ne ipsi bominest interim dum scribunt probabiliter lintdisputaturi. Pleraq; illorum de quibus ipsi anxie contendunt,nos omittimus,ut inutilia: alia,ut quae ad medicu non speciant: nonnulla etiam,vi quae controuersa non habent,praeteream, qua isti pro& eoatia disputatores,cosutibiacerunt i
23쪽
ne quicquam distinctὰ, constanter,& citra contentionem nos docerent. Qui omnia disputant,& antiquatas etiamopiniones reuocant,studiosos in i plo limine mihi videtur retardare:& accessioni, quam ars quotidie facit, eruditissimorum hominum diligentia,inuidere quadoquidem, si ex tam multis seculis,nihil iam. tandem mundum,purum enucleatum colligimus: si ad eas opiniones, quas Galenus expugnauit,rursus deuoluimur: qua ratione potest ars, etiam in aeternum , vlterius promoueri ρ Ergo istorum beneficio, & artis profectus sistitur, &nos libris oneramur. Multum ergo iuuabuntur studiosi,& ars proculdubio sus cipiet incrementum, si id quodin animo est , Deo dante perfecerimus: ut, scilice breui in singulis quaestionibus scrupulos praescindentes, huic arti incumbe- i, tibus sternamus viam:id quod faciemus,inutiles, vafras, & alienas ab aliis praescindentes quaestiones,&in reliquis, firmissimis,& non adeo multis argumemtis opinionem,quae videbitur verissima,constituentes.Est sua cuique mens,seu cuiq; ingenium: non possunt omnia componi. sed qui multa ex alienis praesciderit, hoc saltem nomine non habebitur inutilis. Qu)re ego de qualitatibus Glementorum non amplius verbasacerem, nisi viderem eam quaestionem, quae est inter philosophos de qualitatibus contrariis, Possint ne simul esse, an non, ad notitiam temperamentorum,& ad compositionem medicamentorum, M ad multorum affectuum distinctionem esse necessariam. Quare necessaria quaestionem non licet omittere,&physicam, commodius fuerit quanquam insequentibus no careret occasione)in principio pertractare: quam ubi sermo,destitutis his philosephieis quaestionibus,medicis se imisiscuerit.
De uitatibus intra mea Abstantia. Cap. IIII. Si, aut omnes philosophi,aut plexiq;,aut sapientissimi, in unam iam ladem se tentiam conuenissent: melius profectis foret, quod in hac quaestione sentie dum est, ab ipsis petere;&ad reliqua,quq ad medicum magis spectant,proper re. sed, cum apud illos tam multae sint opiniones; Vt neque quae illarum prob bilior sit, aliquis illorum audeatenunciarer cogemur nos, ad dicendam opinionem nostram aliquid statuere. Philosophorum quamplurimi taceo autores: quoniam haec quaestio ab antiquis agitatanon est;& proinde opiniones sub i certis autoribus circumferuntur)putant, calidum cum frigido, aut potius calorem cum frigore praestat enim hi qualitatumnominibus uti,quam substantia arum affectarumὶ nullis gradib. posse committi. Sed quumprimum calor recipitur; omnino frigus exclusum esse:quoniam,scilicet, amore Aristotele primo Physicorum,&decimo metaphysicorum,&libello Delongitudine&breuit
te vitae,3 innumeris aliisin locis,quae breuitatis causa praetereo; contraria se mutub interimunt. non ergo possunt manere in eadem sede: quoniam non videtur alia esse lex contrariorum.quod enim corpus calorem habet,calidum est: si
udem nihil aliud est,calidum esse,quam calorem habere.ergo quod calorem , habet,&frigus; calidum&frigidum est quod si concedis; perillex contrarioru: quam docet Aristoteles decimo Metaphysicorum capite septimo, ita scribens: Manifestum, Fbd semper alterum contrariorum secundum priuationem dicitur . haec Aristoteles. Constat vero, sublata hac lege nulla maiorem contrarii rationem superesse inter calorem& frigus, quam inter quasvis alias qualitates. Haec opinio probabiles rationes praesefert: sed tamen, quantum ego intelligo,
multis philosophiae theorematis conuincetur cotradicere. nam nemo negit roeeptissima illa Aristotelis principia: Nihil agit sinesne naturae.omnia enim ex liquo, &alicuius gratiasiunt. Hae sunt duae eausarum species necessarib disti guedae: quarum, ut Plato inquit in dialogo de natura, altera neces ria; altera diti buina est: diuina est in fine:necessaria in mediis adfinem. Illud quoq; no minus verum est:nihil operari propter malum: sed omnibus naturalibus agentibus bonum esse propositum finem.nam si omnes virtutes, & omnes naturales potetiae, a Deo o ptimo maximo,summo bono, derivatae sunt: consentaneum est rationi, nullam illaru posse serti in malum per se: quare nec in alterius corruptionem,
24쪽
sed eonsetuationem sui ipsius, verisimile est quicqua operari. Nihil igitur ope-tari potest,corrrumpendo contrariu: quod sibi simile non inducat interim.nam alitet, cum corrumperet tantiim,nihil interim generans: corruptionis gratiata . botaret per se at veris contraria assertio conuincitur apertὰ concedere:plerasq; naturalium actionum esse cotruptiones solas . nam finge corpus calidum quar. to gradu admoueri frigido corpori,ut quartum gradum intensionis amittat,re
lictis tribus: illud eorpus frigidum, quod corpori calido detraxit quartum gradam operatum est cotrumpendo; & nullum interim suae qualitatis gradum geιnerauit. Dices fortasse,satis esse,ne sine bono fine agere conuincatur;ipsem mah t, teriam praeparare ad sui similis generationem: remissionemque caloris,praepa rationem esse ad frigoris ortum. Effugisti quoquo modo. Sed illud, arbitror, noeffugies:corpus illud carita motum esse,&nullo motu motumen. Propositio- nem non negabis. na omnis qualitatis intensio,vel remissio,motus alterationis est. nam,dum remittitur calor, corpus calidum non quiescit. non enim manet in termino quo,in qaatuor,inquam,gradibus Caloris ergo mouetur. nisi m ius concedere: neque quiescete, neque moueri. Qil'd nullo motu moveaturi molito. Motus speciem recipit a termino ad quem, ut latio a superiori regione, aut ab inferiorii alteratio a calore, aut a frigore, vel ab alia tali qualitate. oportetve hunc terminum non dici pernegationem. nem in fine motus,corpus mo α o tum est in termino:sed illud cot pus, neque comparauit eo motu calorem, neq; frigus, neque aliam qualitatem: ergo nullo motu motum est. Praeterea,quo pacto dicetur motus ille ex eo ad quod ituri non ex eo a quot ut docet Aristot. s. phys cap. 1. An dices; corpus illud ad tres gradus caloris esse motum 3 At hos tres gradus habebat prius: quo pacto tribuetur motus posteriori passioni qu
litati,scilicet,quae in moto corpore comparatur: si posterior passito nulla est 3 Erago alterationis ratio nunquam est in remissione,sed qualitatis generatione. n5 dum enim est motus ictim non est primum instans esse sita vocant) eius forma permanentis, quae per motum generatur. contrarium autem fiebat: nisi quo tempore unus caloris gradus corrumpitur,alius frigoris generaretur, atque cum
εο aliis tribus caloris gradibus simul maneret. videmur ergo iam nobis hanc opinnionem, velut philosophiae aduersam conuicisse. R eliquum est:qualitates conatrarias simul posse manere. Sed sub quibus gradibus possint coniungi,nondum eonstat.Nonnulli sub gradibuq summam latitudinem complentibus, & sub inferioribus etia posse consistere asseaerantitamen negat ex ambab. qualitatibus eontrariis posse constitui latitudinem summa latitudine alterius illarum malo rem. ut si ponas,quamcuq; harum qualitatu habere octo gradus latitudinis: tot, in ambabus qualitatibus gradus coire poterunt, ut latitudinem hanc summam non excedant: qui vero nisa consistant;etiainueniri possint. Alii vero eatenus progressi sunt i ut etiam sib gradibus summa latitudinem excedentibus, dicant ci posse contraria eopulari. sed horum utriqtie decipiuntur. Primi enim, quisci licet , subremissioribus Sc non eomplentibus summam latitudinem coniungi dicunt; non esturiunt incommoda, quae contra primam opinionem colligeba nius: Secundi non possunt respondere iis, quae pro prima opinione dicebantur. nam, si semel res aliqua, quaecunque ea sit,potest summo caloris gradu assici;&quantum alterius contrarii corrumpitur, tantum alterius generatur: nunquam
latitudo ex ambobus conflata potest infra latitudinem summam cosistere. quἡ eadem ratio m5strat:neq; vltra summam latitudine posse produci. Adde, quod si ultra summa posse ex ambabus qualitatibus gradum fieri,admittis: admittes:
vltra mediam latitudinem utrumq; contrariorum possea edete. unde virum δ que subiecto corpori tribuet denominationem. quare non amplius secundum priuationem alterum contratiorum dicitur rut primae opinionis assertores aragumentabantur. Quanquam sunt nonnulli, qui huic ultimae opinioni ita adahaerent ; ut eandem particulam calidam este & frigidam dicere non vereantur de simul incalescere de refrigerari: motibus Cothariis eande rem moueri, afferre sic non intelligentes.& interim Galenum suae opinionis autorem faciunt in his,
25쪽
quae de febre episa docet. Alii opinionem summae latitudinis, quae ex Vtrisque
contrariis completur,quam ego censeo verissimam,inepte defendetes; in febre
epiata dicunt,sentiri simul eatorem & frigus in eisdem partibus exactὰ: id' per
species qualitatum; ipsas veris contrarias qualitates simul non recipi. Verum iα secundo libro monstrabimus: nullas quilitatum, quae tactu percipiuntur, ess species.&inlibro quinto, date Deo, cum de febri sepialae essentia inciderit seriamo docebimus; hoc& philosophiae,& Galeno ipsi esse aduersum. interim illud
satis constat: hanc opinionem omnem contrarii rationemsustollere. Igitur illud unum probabile restat; &parum abest, quin demonstratione confirmatum dicam: contraria ita recipi in eadem substantia, Vt ex altero, aut ambobus summa i , latitudo semper impleatur.Siquidem remissio unius,est alterius generatio. quae etiam opinio rationem probabilem dat rei, quae alioqui experimento cognita, omni physica ratione videretur destituta: quod, scilicet, remitam remittit imtensum. quod artis componendi medicamentaest principium . nam, cum feriauentissimae aquae calor frangitur, aqua remisse calida cum hac feruentissim, commixta:ea caloris remissio,non calori; sed stigori,quod cum remisso salore coit, tribuenda est, si unumquodque conseruatura simili,&perimituraeoniatrario. Dieituitamen, quamuis haec ita habeans; semper,aututrumque,auialterum contrariorum,secundum priuationem quoniam solum id accidens, quod
mediam latitudinem transcendit; id quod non potest ambobus contingere ut i, buit denominationem.nam, non quod calorem habet; calidum est: sed in quo calidum praeualet frigido.& quanto gradu praeualet; tato gradu tale est.ut quod calidum est, uno gradu:tres gradus cum dimidio habet frigoris;& quatuor cum dimidio caloris .non,ut quidam barbare omnino,&stolidescribunt: quod calidum est, ut unum, habet septem gradus frigoris. Sed haec apertὸ monstrabimu in nono hilius operis libro: ubi de compositionemedicamentorum alteratium disputabimus.modo illud unum dicimus; Qualitatem praeualentem contrariae, tribuere subiecto corpori denominationem.quodsi neutra alteri pr ualet,neutra tribuit. ut fit corpus,quod aequaliter participat calorem, &frigus; neque calidum neque frigidum: dtepidum.id quod nouum nostrae opinioni argume- , οtum praestat. nam quis non dicit: tepidumedium esse calidi&ttigidit fit autem illud medium participatione extremorum,calore & frigore c5iunctis: non at
borum aefectu: nam ea solum corpora, quae elementaria non sunt, qualia tam tum coelestia, & quae alterationes peregrinas non patiuntur: caloris & frigoris inueniuntur omnino expertia. Igitur quod ad qualitates contrarias attinenita habet. 1 ea 7 ereciproca, qua horeactio dicitur,se deam
Aristasi. cap. V. DIsrvet ΑΕ a tolent pLysici,multis argumentis Einc inde aaductis, de mo- ..do,quo in actionib.naturalibus,illud etiam, quod vincitur; eius quod vim cit, aliquantisper contundit vires.neque minus,ae modo quo aliquid ex vicinia contrarii, fit suis qualitatibus intensius. quod antiperistasin vocant. Quae ambo medicoruminterest, in principio suarum controuersiarum decidere. Sunt
enim admulta artis opera; & ad multa eorum,quae circa aegrotantes cotingunt,
necessaria. primo physici nonnulli conantur argumetis sustollere actionem impotentioris in id quod potentius est; quam dicunt reactionem . nam actio dicund est a vincente in victum:quare non magis videtur fieri posse, ut quod p titur,eadem qualitate agat in illud ipsum, a quo vincitumquam, ut aliquid sit e
dem re potentius,&impotentius. Caeterum,qui mutuas actione secudum ea s. dem qualitates negat: videtur apertὰ, generationem elementorum mixtione factam tollere.nam qua alia ratione permixtis elementis, mixtum fietiquam lementis mutuo se conficientibus aut qua alia ratione se Conficient, quam mutua actione 'Tollunt etiam medicamentorum compositorum generationem; medicis ex multis seculis expertissimam. nam quo pacto fiet citra reciprocam
26쪽
actionem: ut medicamentum simpleX impense calidum, admixtione remissi ris amittat vires In nutritione quoque corporis aperte experimur, non solum alimenta a nostris membris coaci; sed membra ipsa interim ab alimentis alii quantisper affici t usque adeo, Vt ex longo Vsu pituitosorum alimentorum, tota nobis caro alba, mollisque fiat: quod genus mali leucophlegmatiam apta pellamus. Sed hinc licet tibi experimento mutuam secundum easdem qualitatates actione explorare.Si quis Valde calens, alterius rigentis frigore manui m num committat;hic incalescit, ille refrigeratur: amboque motus perseuerant, v ue dum ambae manus eodem omnino gradu caloris fiant, quod ita factum i , esse, hinc intelliges; quod ambo manibus Voluptate assiciebantur, usque dum, comparata similitudine, cessauit sensus. Sed voluptas fit ex sensu commutationis , a dispositione praeter naturam versus dispositionem naturalem. M uebantur ergo simul, calore conficiente frigus, & frigore calorem. Proinde ab Aristotele quarto de generatione animalium, capite tertio ita scriptum esti Omne agens patitur, etiam a patiente:vt quod secat, hebetatur ab eo quod secatur ι quod calefacit, refrigeratur a calescenti. denique quodcunque mouet, excepto primo, mutuo mouetur aliquo motu. Verbi gratia; quod pellit, peti litur quodammodo: quod premit, premitur interdum etiam. ita fit, ut quod agit, magis patiatur, quam agat. Eandem hanc doctrinam cum eisdem ex- . emplis accepit ab Aristotele Galenus tertio De causis symptomatum capite secundo, ubi ita scripsit: Cum eius sententiae maxime contrarium in disputat
one de his non modo nos ostendimus i sed etiam ex philosophis ij, qui omnium naturae affectuum, ac passionum grauissimi interpxetes fuerunt. apparet eianim omnia, tametsi multo ijs quibus appropinquant, sint valentiora: aliquid tamen ab ipsissensibile, manifestumque pati: etsi non primo statim occursu;
at certe temporis processu.iam ferruma tissimum, in mollissima secanda carne, est hebetatum: & durissimus lapis aguttulalongo tempore ictus cauitatem contraxit. quid vero in his,Maemixta sunt,fiat omnes norunt.siue enim in amphoram aquae fementis,frigidae heminam inhcias: quod mixtum ex ambobus, o est,non solum quod hemina vincatur, sed etiam quod aliquo modo vicerit, in dicabiLHaec Galenus.Quo loco intelligendum est, ubi dici dEtsi non primo occursu,at certὰ temporis processis: illum non negare; Vincens a Victo, primo oca
cursu aliquid semper pati. Patitur enim semper aliquid, etiam in ipso primo o cursu. sed negat necesse esse, ut quod primo fit, sub sensum cadat. Hanc esse itulius mentem intelliges ex primo de locis patientibus,capite secundo; ubi ita in quit de gutta excavante lapidem:Neq; enim vel unus,vel duo, vel tres, vel quatuor aquae ictus saxum ferientes,ac nec centesimus quidem,sensibiliter videtur
saxum excavaremeque etiam fieri potest; ut primo nihil efficiente, alter aliquid faciat. haee Galenus. Itaque quicquid agit in altu ab ipso patiatur, necesse est. o Solam excipit Aristoteles primam causam. Qin ergo ratione, quod ab alio p titur, vincit quod agit, vincituri An potest aliquid vinci ab eo, quod vincitur Hic nonnulli ita effugiunt: Id quod imbecillius est, non posse aduersus pote
eius agere: posse tamen, cum ab eo patitur, repugnare. agere enim esse vim centis:repugnare non vincentis, sed victi; quod tamen resistens contundit potentioris vires aliquatenus. Itaque ab impotentiori in id quod potentius est, non posse prouenire actionem; sed repugnantiam, quam reactionem vocant. Plerique philosophorum responsum hoc damnant:quandoquidem,hoc ipsum repugnare, ap re est. fit contrariae qualitatis corruptione, & generatione tamitis: differt. ab actione, sola ratione maioris aut minoris, quae non permutatio naturam. Ergo, cum omne quod patitur,Vincatur,&quod agit,vincat: necesse
est, inuenire modum, quo aliquid possit esse vincens,& victum, id* secundum eandem qualitatem nam corpus si quod ab alio desiccari,& illud calfacere,nihil est difficite: sed refrigerari ab eo quod calfacit, aliquanto est dissicilius. Hodierni philosophi acutam sane huius euentus causam inuenere , dicentes: Non omnes qualitates esse aequalis actionis, de resistentiae: sed fieri,ut quae plus
27쪽
valet agendo, resistat minsis:&quae minus valet, seipsam firmius resistendo ineatur. fierique passionem, non cum activa vis patientis ab agentis vi superaturi sed cum resistentia patientis ab agentis vi. quare non esse impossibile, duarum rerum resistentias a suis actionibus mutuo superari. His ita constitutis de qualitatatibus primis ita statuuntiactivas qualitates,ac inter has calorem maxime; in toris esse actionis,quam resistentiae:passiuas, harumq; maximὰ siccitatem; maioris esse resistentiae,quam actionis. Sedhi videntur illud unum monstrasse: A ctionem mutuam inter contraria non esse impossibilem. tamen necessarib fieri inter quaecunq; agentia,insta primam causam,vi dixit Aristoteles non demonstrant.Quare satius fuerit huius rei demostrationem afferre, qtam illorum sen- ii tentia sine hac restitare . accipiemus vero demostrationem ex Galen. loco cita to exprimo de locis patientibus. Habet vero ea in hunc modum: Quantumuis maximae resistentiae res , ab alia debilissimae actionis concutiatur; tandem dii turnitate euertitur. Est appositissimum exemplum in saxo a tenui guttula excavato: sed quod unico congressu omnino nihil labefactaretineq; infinito tempore quiequam efficeret. nam si primus nihil fecisset; neque secundus quicquam posset,scum eademesset proportio actionis ad resistentiam;quae a principio)neque tertiusmeque ab hoc quartus eadem ratione : neq; bis mille annis unquam a pulsatione desistens.Ergo necesse est,rem quamcuque,dum ab alia patitur; liquid etiam in ipsam agere. Tamen ex philosophorum sententia non ita cotingeret.nam tutalia omittam in inter passivas qualitates, non posset contingere ctio mutua.Nam si humori vis agendi minor est,quam resistendi;& haec eadem humoris agendi vis, maior est siccitatis viresistendi; & siccitas habet resistendi maiorem,quam agendi vim: necesse est vi mresistendi humoris, maiorem esse vi agendi siccitatis. quare si humor in siccitatem potest agere; non potest ab ea quicquam pati. Ergo si aliqua agentia habent maiores resistendi quam agendi
vires; non possunt in seipsa mutuo agere: sed qui omnino manebunt inalter ta,aut alterum patietur omnino nihil repugnans. His argumentis victi alii it
sistentes proposito principio;non esse, nempe, aequales actiones resistentiis, asdunt dictis Rem quamcunque, habere actionem resistentia maiorem. atq; ita se non tantum a tuas; sed&passivas qualitates posse mutuo congredi. fieri vero iuxta Peripateticorum placita, magis naturalis unicuique rei sit,speciei coseria tio,quae pendet ex actione, quam conseruatio indiuidui, quae pedet ex resiste tia. sed , neque si deuor remus Aristotelis placitum, satis idoneam reddidistemus propositi problematis causam.nam Ut res, quaecunque patitur; aliquid agat in illud quo patitur: non satis est in re quacumque resistentiam ab actione superari; sed necessae esset, ut quaecunque resistentia a quacunque actione proportione insnita superaretur . nam aliter, si certo quodam excessu vincereturr sistentia calidi ab actione fiigidi,cum multitudo substantia augeat actionem,& resistentiam:& paucitas subtrahat de utraque:posset quod de resistentiaegradu deest in calido, multitudine suppleri; aut quod redundat actionis in nigido, paucitate subtrahi: fiertique ita actio sine quapiam repugnantia. si ergo phil sophi rem aliquanto oculatius contemplaretur: videret proculdubio, se hactenus, in reddenda repugnatiae causa, esse hallucinatos.nullum enim principium minus potest monstrare, Necesilariis repugnare quod patitur: quam quod illi statuunt: puta Actiones esse diuersas a resistentiis. Quin potius ita sentiendum
puto, Nihil posse resistere, nisi agendo in illud a quo patitur. Nam quod nihil
git,sed desistit a pugna ne resistit quidem. Id aperte intelliges exemplo duorum colluctatorum. potentior enim euertit debiliorem: tamen debilior obsistendo is alteri repugnat,resistitque. atque hoc ipsum repugnare; resistere est: siquando 'desistens, non repugnat, non amplius resistit. Hoc ipsum fit in omni pugna, siuo ea naturalis sit, siue animalis. quicquidresistit, repugnando res stit. non resistere, est omnino ab actione cessare. si lapidem vis ferro tangere; lapis collidendo mutuo ferrum, resistit:itaque ut colliditur; collidit. ita neque calor,neq; qui
28쪽
quam aliud potest resistere,cessans omnino ab actione. Cum ergo omnia, quae ex finita aliqua proportione agunt,agant cum resistentia patientis: necesse est, omnia agentia pati mutub a patientibus; prςter illud unum,quod omnia alia i finito excessu superat,puta primam causam. Hinc fitiviqud aliquid plus resistit, plus repupnet. Actiuae vero qualitates; calor inquam& frigus, ad agendum sunt masis idolieae: ad repugnandum minus: quia ubi vinci incipiunt, corrumpuntur facilespassiuae , humor inquam de siccitas, minus sunt ad agendum idoneae, sed ad repugnandum plus .fiti hinc, ut agens cui plus obsistitur, non solum lentius Vat; sed etiam magis retundatar. ut qui aduersus durum hostem bellaro gerens vincit:non solum longiori tempore, sed maiori etiam clade accepta r portat palmam. Neqι vero hoc est, Actionein aeri ab impotentiori: heqι talis ctio praestantiam aliquam signiῖcat, cum ex resistentia proficiscitur: resistunt
vero omnia, quae vincuntur, Vincentibus; plus minusvel ut maiori aut minori excessu vincuntur. Quare,sinitiis a quoquam praeterquam a Deo, infinito excessu vincitur omnis secunda causa, interim dum agit,a resistente patietur. φnicunt superest argumentum,quod non videtur silcntio praetereundum. vid tur fieri ex hac opinione vires aliqua moueatur motibus cotrari jς. Finge erum ignem de aquam in mutuam pugnam aestendere:distare tamen aliquantum;ita tamen, ut in sese mutuo suas vires possint transfunaere. Certum est,aquam nonaeo posse ignis calorem retundere: nisi medium aerem prius refrigeret: neq; ignem po e aquam calfacere; nisi calfaciat medium aerem. ii quidem nihil potest agere in distans, inalterato eo quod est propinquum. igitur,ut illa mutuo agantinecesse est, rem utraml passionem simul pati. Sunt qui respondeant: secundum diuersas partes ambo aerem pati. tamen cum statuitur aer aeque praeparatus ad alterutram affectionem,itari nulla parte caloris,aut stigoris,plus quam alia, sit
capax: a solutione pliori destituti, confugiunt ad nescio quas fictilias qualitatu activarumspecies:quas suis qualitatibus imaginantur esse instrumenta ad ag dum.hasque,dicunt,posse simul recipi ; etsi conixari arsi qualitatum sint. Cum enim non sint, ut ferunt,eiusilem naturae cum qualitatibus; neq; contrariae ipsael o snt. Caeterum sunt haec figmenta; serenda nunquaminis; sores, cum citra haec. nulla praestaretur via generationis eorum quae constarent experimento. Quod tamen nunc tam longe abest, ut si quis paulo attentius consideret, intelligat: nihil esse dissicile in argumento. nam omnis repugnantia si per eontactum proximum:&quod resistit,proximo sibi asenti resistit. Si vero aliqua distantia Mut mutuo in seipsa;ambo patiuntur a memo. ut si fingis,ignem 5 aquam mutuo se conficere interiecto aereiaer refrigerat ignem,& calfacit aquam.addis yeris Si refrigerat ignem,& calfacit aquam:grgo calefit ab igne,& refrigeratur ab aqua.
Non possum negare. sed ex Aristotele constat solam lationem motum esse comtinuum.quanquamne hunc quidem continuum esse censet Galenus, ut sumus o in tertio libro declaraturi. Cum igitur motus alterationis continuus non sit: nihil impedit,alternatim incalescere,& refrigerari rem aliquam secundum se totam. vides modum repugnantiae nihil obscurum: QInquam medicamentoruremissio ex permixtione remissiorum, non fit tali quapiam repugnantiai usque
dum medicamentum fermentatione consscitur. nam statim ac medicamelum
aliquod frigidum de simplex, permiscetur alteri siimplici eodem gradu calido:
admixtione amborum resultat medicamentum compositum,neque frigidum, neque calidum ; sed medioere manentibus interim integris singulorum formis& qualitatibus. cum verb iam diutumstate, ad fermentationem veniunt: co rumpuntur singula secundum formas de remittuntur secundum qualitates;fit 6so unum medicamentum,diuersum substantia ab utri l.quae sermentatio mutua illorum actione fit: non aliter ac mixti generatio ex elementis. sed alia ratione
attemperantur ante fermentationem. Cuius gratia reuocandum est in mem
xiam,quod a physicis saepe audiuimus: corpus aliquod poste esse calidum, aut frigidum,aut tale aliud aequabiliter distributa qualitate per totum;aut inaequabiliter,alijs partibus plus, aths minus calidis, gratia exempli: aut etiam aths cesse
29쪽
dis,alijs stigidis; sed in ea proportione,ut si partes exaequarentur, gradum illusti,
a quo denominatur totum, essent aequabiliterredditurae. Mixtum ergo medic mentum, nondumfermentatum, non ideo mediocritatem gradus consequitur
intersimplicia; quod illa mutub remissa sint: sed quoniam ex proportione partium resultati Fermetatumverbex mutua corruptione simplicium. Quare ho est omni ex parte tale; illud non ita, sed diuersis partium qualitatibus resultans tale. tamen medicamentum mixtum infermentatum operatur secundum se totum pro ratione illius gradus,a quo appellationem habet; non quidem inaequabiliter has partes calfaciens, illas restigerans saltem quod percipiat sensusὶ quia propter magnam permixtionem, quae secundum minimas particulas facta est; impediunt se mutuo particula: μ nulla quae sentiri possit pars alteratur pro rati one alterutrius; sed totum pro neutrius ratione. Dixi modum reductionis mea dicamentorum acontrarijs,aut a remissioribus factum: qui ad dicenda in nono libro est perquam neces rius. extra quem modum monstratum antea est: omne quod in aliud agit,ab illo pati aliquatenus. Modus, quo membra ab alimeatis assiciuntur inleuc'phlegmatiae generatione; non tam si propter repugna tiam quanquam &haec quoq; affectu illumfouet quam propterea, quod quae
eunque concoctionesenerantur, insequunmr partim naturam eoru quae coquuturipartim naturam commutantis . eoque ex prauo cibo prauus succus fit; expia
uo succo praua caro; carni polypi similis. lta' non tam, quae praeerat, Vitiatur: ἱή quam generatur denub vitiosa caro.Sed dehis dicturi latius sumus,chm de symptomatum causis differemus: modo ad pensum reuertamur. sicqlid in aliud aginab illo patitur nonnihil. quanquam videri possit alicui; hoentinus quadratare cum alio philosophorum placito de antiperistasi. Dicunt enies tape fieri: uteontrarium unum obiectu alterius contrari j intensius fiat. confirmantque illud generatione cometarum; quos infiigidissimo loco generari,docuit Aristoteles: aquas quoq; puteales hac ratione dicunt hyeme calidas, de aestate frigidas fieri. Ventres quoque hyeme dc vere, quod ab Hippocrate dictum est in Aphorismo, non aliar tione fieri calidissimos. Quo ergo acto haec superioribus consonant Nam si quod contrario obsistit,intensius nonnunquam fidagit profecto in illud; , , nihil interim perpessium.Nam si non agit ; neq; resistit, iuxta dicta. qubdsi neque
agi neque resistiti perinde est,ac si nullum contrarium adesset. quare neq; intem deretur, neque remitteretur. Pugnant ergo duo haec placita. Sane quae neotico-
tum philosophorum quam plurimi de hac actione docent; sunt inexplicabilia quaedam figmenta.contendunt enim haud satis intelligo, quorsum id iacientes fieri posse: ut calidum a Digido fiat intensius calidum; mueniunt mille momstra,vi defendant rem plane falsam. Nam,auicalor seipsum augeret; aut frigore augeretur. quorum, nescio,virumst improbabilius. Nam si qualitas quaepiam posset agere in materia propria:omnino omnis qualitas,ctim primum excederet medium gradum,cresceret sua sponteus e ad intelisionem summam:fieretque, οquicquid calidumesse .calidius perpetuo: ν'; dum euaderet summὰ calidum. itaque de Digidum,x humidum,& siccum In quocunque corpore qualitate ali
quaaffecto,denominatoques est intensior ea qualitas,a qua denominat quam contraria.ut in calido plus est caloris,quam stigoris:in frigido contra. Ergo quae uinceret,contraria corrumperet:a mon corpus posset ex seipso moueri: ac n5 potius omne quod mouetur;ab alio moueretur. Qubd si vero frigori das caloris generandi vim: omnino insipientem fingis naturam; quae augendi sui contrari, causam rei alicui dederit, omnino contra naturale rerum institurum. Sed, quid inuenerint neoterici,operaeprectum est audire. Ex qualitatibus activis, d cunt, species quasdam produci;quibus,ut instrumentis operantur, ireque species has , o rectas, cum in externam materiam tendunt. reflectique nonnunquam in propriam.has species. dicunt,obviantes coutrario, reflecti; reflexasque eandem qu litatem,aqua productae sunx augere. pr der has species;quq sunt essicientes qualitatum similium ijs, a quibus producuntur: statuunt alias subseruientes sensui qualitatum . quas constat oportere esse diuersas a prioribus. quandoquidem
30쪽
si dicunt ;sentiri nonnunquam calorem sine caloris generatione, in prgano sensus & ita posse calorem &sti Ps sentiri simul. Ex ijs necessatium fit: ex cal re,&frigore,& reliquis qualitatibus, non tantum species produci; sed eas quiadem duplices.Tamen pereant isti figmentorum autores. quid enim improbabilius per se esse potest: quam corporeas qualitates ineorporeis uti instrume tis incorporeas enim statuunt has species; ne eiusdem naturae cumsuis qualit tibus sint, ad actionem, & ad sensum Caeterum etsi haec absurda admittere tur: tamenneque ita possent respondere propositoproblemati. Nam ange, cor pori calido quarto gradu, obiectum esse frigidum aliud: eoque reflecti calidit o species.At monstromon posse illarum reflexu calorem calidi corporis augeri. Si corpus aliua calidum in quarto,loco frigidi obiectum ossiet: producerentur reiactavia species tam multae in corpus illud calidum; quam modo veniunt reflexae.sed rectae nihil augerent ealorem cuna omnino simile,non alteretur a simiali:ideo ue neque talidum in quarto, a calido in quarto. ergo multo minus calorem illius eorporis augebunt reflexae species. Ridiculum sine est: videre saepissime sophistas misere se discruciantes, in defendendis falsis assertionibus, ij
ad quas nulla ratione coguntur.Quae enim obsecro causa ipsos impulit: defendere caloris intensionem fieri obieehu frigoris; ac tam multa monstra inuenire nunquid ea,quae experimento inueniri circa puteales aquas,&crinitarum stellarum generationes,& animalium ventres;& si quae alia his cognata sunt, pa lis ante diximus At ista omnia possunt faciliori ratione, sine tot monstris coli gere.quod ut monstratu erit,constabit:Nullam qualitate obiectu contrariae fi xi intensiore per se:sed nonnunquam augeri retentione alicuius substantiae: quetanti peristasi,id est,reciprocatione,aut compressione retinetur, alioqui efluxura.ita venti es hyeme copiosum eatore habent, prohibito a frigore ambietis e lidoru vaporum essluxu: oontra in aestate, humores 3c spiritus mssipantur ab ambientis caore.Exhalatio ignea distatuitur in ambiente calido, facta harior; coua coclusa inaqueanube,densatione abit in ignem. Aquas puteales eδ dixit Galenus tertioDe simpliciu medicamentotu facultate capite septimo,frigidas nobis30 videri in aestate; Fbdmanibus calidis attrectentus: calidas in syeme; qubdfri gidis.ut in balneo urina sentiturfrigidaeextra balneum calida: quoniam, scilicet, nos sumus in balneo calidiores,& uigidiores extra balneum. sed ego, quantum experiundo possum iudicare, non siilum putauerim puteales aquas tales videri
hyeme&aestate,quales diximus:sedesse re vera tales. nam, quacunque arte tactum attemperes, antequam eon tangas aquam; si id utraque tempestate feceris:inuenies ita contingere, ut sensus iudicat Adde, non omnem aquam videri talidam hyeme,&frigidam vere:sedeam tantum,quae profundos admodum habet sontes Ergo non est in nostro tactu causa snam eodem tangimus extimas aquas,&intimas sed necesse est, inclusam esse per hyemem in profundis terrη o cauehnis substantiam aliquam ces1dam,& vere frigidam: Qua profundae aquae itaassiciantur.neque enim probabile est, si discrimen hoc statuas, Aquam figmianis ab aere restigerari,in hyemeiputealem, utpote prosundam,non refrigerari. Nam consta quantumuis frigescat aer; aquam esse natura sua frigidiorem: nisi ab aliquo ad calorem alteretur. ineluditur ergo proculdubio aliquiil in cave nis,a quo calescit Est illud quantum intelligo, exhalatio calida: quae hyemer fugit ad interna;aestate diffunditur in aerem.vapos frigidus contra, aestate res git ad ima; hyeme exiens coit cum externo frigore. Contingit ergo per hyemem, &aestatem, terrae cauernis quiddam non absimile ei, quod ventribus arinimalium. neque est in his quicquam difficile, magis quam in curatione tet so ni exinfusione aquae frigidae.qui morbus squandoquidem frigidus est) non aliter curatur: quam refugientibus spiritibus M sanguine contactum aquae, seb- cuntibus* ita profundos nermos, de affectum illorum dissoluentibus. conti gunt itaque haec omnia exeausis inuentu facilibus citra fgmentum.Sed quam do de elementis,& eorum actionibus satis diximus: de temperamentis, quae itulorum mixtione contingunt, tempestiuum iam est disputare: atque omnium