장음표시 사용
51쪽
stercus erat, resina super illita, solaribus radiis coflagrasse, nullo admoto igner quoniam, scilicet, selis lumen, quantum natura potuit,caloris genuit lignatamen ac tota domus ex materiae dispositione ad maiorem caliditatem delapsa sunt. Ita medicamentum supra calfacietis naturam incalescit propter eam disepositionem, quam nos in modo mixtionis collocamus ; occultam propriet tem,Vbi ubi fieri potest,auersantes. Et medicamentum quide per se incalescit, quia a calore: sed adtantani caliditatemvenit ex accidenti, quia ex materiae dispositione. unde prior gradus, usque ad aequalitatem cum nostro calore, per se generatur: ulterior, non item. Verum hactenus omnia de calidis diximus. Defiigidis aliquid oportet addi. Medicamenta omniastigida, quae potetiatalia di- iscuntur, actu fiigidainueniuntur semper: sed non perinde ut potentia sunt, sed modice fiigida.quin potius nonfiigida solum,sed&calida, aliquantisper Digi da apparent tangentibus: nisi quid ab ambiente, aut alia limili causa perpessa
sint. Hoc, ita ut fit,niente concipito. Deinde intellige, quae ita sunt natura sua Comparata,vt diximus,ad facile concipiendum multum calore,aut stigus, o trariam qualitatem inducentibus multum resistere. piper, scilicet, gerrimer frigeratur,& difficillime optum calefit. Tunc ita cogita: Frigida medicamenta non refrigerare corpus,quoniam ab illo refrigerentur prius: sed quia insuperata manent,&non incalescunt. quod acute dixit Averroes quinto collectoane
rum capite tertio: Et sic dicitur medicina frigida, non quia refrigerat: nisi quia ibcouertitur in locis digestionis ad diminutum calorem, magis quam calor corporis sit: ita quod chylus,qui ex ea generatur, est diminutus actiore corporis:&non dicitur veraciter ut refrigeret, quia calor non habet viam generandi fiigitiditatem.Constat barbarahac dictione significari,Frigidano refrigerare, quod a nostro calore refrigerentur: sed quod non mutentur ad calorem. quod idem Galenus docuit tertio De temperametis his Verbis, inae vero refrigerant, vel uti papaueris succus, haec a nostro corpore ne vel paululum quidem demuta tur. Paulo infres Si namque in nutrientium sunt genere,siquidem vincatur, calfaciunt: si non vincantur, refrigerant.quare morosa admodum, ut solet, Gai
num reprehendit Averroes dices, Ita quod Galenus dicit, sicut fugitivus, quod , o
non fit, nisi per diuisiones medicinarum in paruas partes. Itaque cicuta in ve triculum vorata c5minuituri calore:sed non incalescit, quiaa caloresere esti superabilis:atque ita insuperata a calore,ad cordesertur,dc solo eo gradu frigoris quemhabet,vitalem calorem incipit extinguere: M in ea actione procedit, usque dum calorem omnino extinguedo hominem interimit. neque idmirum est a paruo frigore fieri. Cor enim plus caeteris afrigidorum occursu ostenditur, ut quod omnium membrorum oporteat esse calidissimum. Quemadmodum
de hocmedicamento dictum est:it adereliquis frigidis oportet intelligere. Sed hactenus de his quae deuorantur, videmur locuti. An eadem ratio est de his,quq apponuntur omnino eadem.Nam si ut frigida occursant, talia perseuerantini- 4ohil mirum est, corpus refrigerare.Quid, quod & si calida imponantur,refrigerant tamen'&frigidavenena qub calidiora sumutur,ebcitius enecantZAnpo sumu)hic quoque proprietatem effugere t Primo venenafrigida, qubcalidiora
sumuntur,eb citius enecare: no omnino admittimus . nam tam calida, aut cum
tam multo,& tam antiquo vino possunt bibi:Vt s ornanutriant. non lumno enecent. Sed modice calida,aut tepida,citius interimere,quam stigis; id facit velocitas distributionis:cum ille calornonsufficiat,qubintegre inventriculosuperetur, aut cordi sine magna noxa occurset: sufficiat tamen distributionem celeriorem facere. Secundo notatam est medicamentum quod aegre calidum fit, facile suapte natura,dimissuma contrario, adfrigidumrelabi. Est vero opus ad soconseruandum qualitatem, quae praeternaturam in substantiam aliquam inducitur,eadem agentis contrarii potentia, qua ad inducendum,vel paulo minori. nam, ut remittitur contrarii potentia; ita huius qualitas remittitur. Sane si ad magnum ignem aqua usque ad seruorem incalescat: atque aliquis de igne se sim incipiat detrahere, tantum ad portionem videat feruoris remitti. ergoIx -
52쪽
dum quencunque caloris, solus ille calor potest conseruare, qui potuit inducere, aut omnino paulo minor. No igitur mirum est, si medicamentum calidum certato gradu admouetur corpori, quod neq; talem Calori gradum, neq; paulo inferiorem poterat generare ; per se ad frigiditatem reduci, & ita deinde corpus refrigerare. quod tamen proinde aliquando minus nocet: quia primo occursu notemgerat. Id quod faceret nihilominus,si non frigore restigeraret, sed proprio tale. nam quo pacto actu existens calor proprietatem impediat, non possunt di cere.Sed habuerint haec ut diximus. Refrigerent haec medicamenta, quia non calefiunt a nostro calore gradus in refrigerando tuo pacto possint habere3nam et o frigore, quod actu habent , refrigerant.frigus vero id quod actu est, aequale estv1olis,&papaueri: non esset igitur quod inaequaliter refrigerarent, nisi id proprietas essiceret. Vt non omnia sunt ad aequalem frigoris gradum facile mutabitalia hoc enim de calidis quoque dictum est ita non aequὰ resistunt calefactioni: Mut resistunt,sta plus,aut miniis vincuntur:& ut medicamentum magis manet imuictum ita plus refrigerat. Itaque costat, Vt hac quoque ratione gradus frigidorum sint.Vnde illud quom colligentes cocedimus,Fieri plisse, Vt a calore nostr9 m dicamentum incalescat,& tamen deinde corpus refrigeret si,scilicet,lninus calidum manet nostro corpore. non enim solum frigidum remittit calorem: sed& quod minus calidum est. quod enim medicamentum ad aequalitatem cor, o potis incalescit,temperatum est:quod ad maiorem gradum, calidu. ergo quod ad minorem, in numero frigidom est. Hucusque de calidis S frigidis. Sed de humidis & siccis nihil diximus: quae tamen & ipsa non habent adeo cognitu facilem operandi rationem. Sed de his ita dicendum est Humida omnia, aut sicca, aut alimenta sunt,aut medicamenta. Alimenta ex modo suae substantiae habent, ut siccior ex ipsis proueniat substantia,aut humidior quanquam 1 hoc ipsum cum secundum excessum conuenit,medicamentorum est:& hqc alimenta sunt pariter ω medicamenta) reliqua,quae non nutriendo, sed alterando humectant, aut desiccant: humida sunt actu, aut sicca, si perseidessiciant. Nonnulla enim desiccant ex accidenti,calfaciendo sine humectatione, aut astringendo humo-3o rem depascentia,sicut dralia possunt ex contrarijs causis,ex accidenti humect re.reliqua omnia actu tali qualitate faciunt.Quidqubd muria,bilis,&multi alij liquores desiccant, dc tamen actu humidi sunt 3 nam dc humores. Respondendum censeo, hos quoque non humidis partibus facere, sed siccis: quales aliquae cum humidis permixtae sunt. id docet aqua marina artificio facta, quae sicca fit salis permixtionemon aliter lixivium quoque,cinerum permixtione siccans redditur. Atq; ita patet, ut tota natura medicamentorum constet sine commentiruths qualitatibus, & sine occultis proprietatibus. quibus indoehi,&in philosophia minus exercitati, ad effugiendum dissicultates, Utuntur. haec omnia nos docuit calenus: quae nos fortasse proposuimus distinctius. Sed, quae hactenus Q in disputationem venere, quaestiones de temperamentis sunt: iam hinc quaestiones de Reeis siue humoribus, qui temperamentaproximὰ sonsequumur,
De oco ubi generantior 'tuita, o reliquiscci. . cap. II IL V AN QAAM antiquom nonnulli quatuor esse humores negarent: & qu
uis essent in corpore, secundum naturam esse omnes,non concederent: tamen vel ipse vetustissimus Hippocrateniueusq; progressus est, ut quatuor illos esse, pituitam, sanguinem, bilem flavam, dc melancholicum succum, & όos os o mnes secundum naturam inueniri,libello De natura humana demonstrauerit, hinc sumpto argumento. In omni natura,& aetate, & regione, & tempore inue ruuntursimul: tametsi tantum illorum unus, aut duo, secundum naturam essent; solis illis oporteret aliquam naturam, aetatem,aut tempestatem, aut regi O- em,aut saltem victum destinari. demonstrauerunt etiam non minus, hic,& ilutius meritb amantissimus Galenus: Humores non in alimentis ipsis contineri,
53쪽
& in humano corpore concinione separari jed generari concoctione quadani prius in alimentis nullatenus contentos. nam & illud fuere qui asseueraret. Verum hi, quanquam alimentum pituitosum, quod plus habet pituitae , biliosum, quod bilis,dicerent:tamen cur ex melle in iuuenis ventriculo bilis,in ventriculo senis bonus succus proueniat,nihil probabile afferre possunt.Ergo an humores in humano corpore generentur,& an quatuor sint, iam no est in contentione positu.De loco ubi generatur pituita, quae nobis prima occurrit, Vt quae prima generetur,inter nostrς tempestatis medicos dabitatur.de quo proinde nomnihil dicam. Nobis enim non est animus, quaestiones medicas ab ipsis medicin primoratus reuocare:sed quod a Galeno demonstratum est,recipere, atque in- 14
de ulterius,res dubias distinguendo, progredi. Multae sunt concoctiones, quas cibi qui non alimenta, sed futura alimenta dicuntur ab Hippocrate libello De
alimento subeunt,antequam vere alimenta sint,id est,corpus nostriun iam n trientia. Sunt enim inter cibos, de haec ultima alimenta, humores quatuor: qui quaisi alimenta ab Hippocrate nuncupantur. a quo trimembrem hanc alimentorum diuisionem accepit Galen.I.De alimentoru facultatibus cap. I. Hae concoctiones non ab omnibus eodem numero distinguuntur: sed alij quatuor esse illas,sij quin* contendunt. Galenus tres tantummodo solet nominare. verum inter hos autores in rei intellectu nullum est discrimen: sed in sola diuidendi ratatione. Avicena siquidem,qui alimenta in ore, dum manduntur, aliquod recipe. io te principium concoctionis dicit,rectὸ atque ex Galeni mente probati mutatur nim in illis color, pristinus odor perit: quod sola trituratione sine permutatione aliqua substantiae non fieret. Neq; verbid miruta est,cum non commanssionem patiantur solum,sed permisceantur etia cum saliua: cuius ta insignes vires sunt decimo De simplicibus c. 16.)vt & lichenas curet,&furunculos;resoluat etia sugillata,& reliqua ecchymomata; atq; , O mirandu magis est, scorpios eneceti itaq; hi rectὰdicut. Sed Galen.hac alteratione cum concoctione ventriculi coniungens, prima concoctione appellat. atqui, quanqua paru refert,aut prima aut secunda nominare, modo res no ignoremti tame hoc videtur rationi magis comsonu. Est .n. interior ventriculi tunica,vsq; ad os ipsum protensa,&omni b. quae 3ο sunt in ore superposita,etiam faucibus,palato,S naso quarto De usu partiu cap. .& libello De instrumeto odoratus.)Cdm igitur in temperamentis, instrumetorum virtutes sint: in unico instrumento virtus unica sit, & ab ea mutationes proueniant non differentes, rationi est consentaneum. hic igitur est prima con coctio.Secundaab hac,quae in hepate M venis peragitur:tertia,Nutritio,quae in singulis membris fit. Nonnulli actionem hepatis abea,quae invenis,distinguentes,plures alterationes faciunt. Sed minus physice loquuntur. nam ut potentiae distinguuntur per actiones: ita actiones per opera. est vero hic actionis utriusq; partis idem opus, scilicet sanguinis forma,ad quam utrobiq; mutatio fit. Sut igitur tres concoctiones, inventriculo,in hepate,&membris. Qua illarum pituita generetur, id demum vocatur in dubium. Galenus libello De atra bile ita reliquit scriptum: Anobis demonstratum est,pituitosos humores ex pituitosis cibis in prima ventriculi concoctione fieri: ut biliosum, de melancholicum, in iecinore. His accedit locus alius ex primo De natura human, comm. 3 9. in quo ita scriptu est: γπε-- - α πωκ. Id est, Pituitae natura ad mores nihil facit, sed necessarium videtur sabere ortum in prima mutatione ciboru. Quibus verbis adducuntur nonnulli,ut putent pituita in ventriculo generari. quibus addunt ventriculi ipsius naturam, quae membranea est, ac proinde frigida;& ad hunc humorem generandum valde accommodata'. d & euentus ipsi- idus rei significat.generat enim ventriculus, ut quinto De usu particularum dicitur, non pauca pituitosa excrementa. addunt dictis &hoe argumentum: Si in ventriculo solum generaretur chylus, atque ex eo in hepate pituita, de sanguis: non perpetuo sanguis generaretur per mediam pituitam,sed ex chyli varijs partibus simul pituita, sanguis, dereliqui humores prouenirent. cuius contrarium
54쪽
dbeetur a Galeno secundo De ratione Victus in morbis acutis,comment. 3o.his verbis, Pituitae autem generatio in pituitosis eduliJs sanguinem perpetub ant eedit, atque generatione ipsus media,cibi in sanguinem transeunt. Igitur ex his nonnulli ita censent: pituitam in Ventriculo generari,non in hepate: es proinde sanguinem perpetuo gigni media pituita. Nij contra putant, pituitam non mianus quam tres sios humores, nerari in hepate:in ventriculo autem solum generari culum.quemnon dicunt in genere alicuius illorum esse: sed dispositionem necessariam, quo humores fiant. Huic opinioni videntur fauere innumerae Galeni sententiae. nam nomine sanguinis intelligit, quam vulgari nominei ci nam neq; hoc pudebit referre, quo rem dieam clarius) massam sanguinariam, appellare medici consueuerunt. atque docet non simplicem esse substantiam, sed multiplicem, ut lac, quod sensui simplex apparet. ortum quoque huic esse, ut vino, ex musto de uvis expresso. quias cilicet, ut in vino simul quatuor substantiae diuerta partes proueniunt, stos,iax,& aquea pars, & vinea: ita ex chyloquatuor humores generantur,quibus sanguis constat. Sed non dubium est, pituitam quae cum sanguine miscetur, aqueae parti vini proportione respondere.
Adde Galenum secundo De facultatibus naturalibus de humorum genesi ita loqui: Demonstratum est ab his viris loquitur vero de antiquis in dum alime
tum in venis ab innato calore alteratur: sanguinem quidem a mediocri calore, b fieri reliquos ab immodico. Atqui huic sententiae omnia consentiunt,quae ce
nuntur. quandoquidem cibi, qui natura calidiori sunt, magis sunt bilios: qui frigidiori, magis pituitosi. Cqnstat ergo ut invenis dicat pituitam & bilem generari,hae sola ratione disierre: qube pituita a remissiori calore, sanguis a moderato,bilis ab immodico generetur.loco autem quo generantur,aut ordine, non dixit differre. Ecce unde diuersae opiniones profectae sint. Sed qua ratione virilibet Galenum a contradictione vindicent, operceprectum est audire. pituit m dicunt hi, aliquando a Galeno dici chylum, pituitam tamen propriὸ non esse: quoniam solum sit proprie pituita minie sanguineae quarta pars, quae in hepategeneratur. Alij duplicem dicunt pituitam esse:& de priore, de ea videlicet quaeue o est ventriculi,vere esse dictum,sanguinem perpetuo media pituita generari: secundam cum sanguine simul fieri. Sed, ut verum fatear,haec omnia sapiunt ba
bariem, non veram doctrinam. nam uni autoris loco adluerere, ac inde citra
distinctionem colligere,In ventriculo perpetuo generari, ac perpetub ante sanguinem; aut perpetub in hepate, M simul cum sanguine: sophistam est agere,
non veritatis amatorem.quo vitio maxime huius temporis medici laboranti Annon satius fuerit omnes autoris sententias coniungere, & ita singularum sensum eruere Θ& an utrunque possit accidere , sine inanibus distinctionibus a robus ipsis inchoantes, inuestigaret Ego igitur ita opinor, ut&pletique medicorum opinantur, Ex cibis in ventriculo gigni chylum: hunc vero licet cui libet o pituitam appellare, aut non, sed mediam quandam humoris naturam. est sanὰ pituita, si, ut videtur docere Galenus seeundo De febrium differentia, omnis humor albus est pituita: sed tamen licet non appellare. nam neque lac pituitam appellamus, neque semen. Illud unum mihi videor merte intelligere: Galenum hunc humorem praedictis in locis non intellexisse nomine huius pituitae, quae in ventriculo generatur, sed aliam praeterea pituitam. alioqui non utrobique, tam in libello De atra bile, qu m secundo acutorum dixisset: In pituito sis edulijs. nam chylus non in pituitosis solum, sed &in biliosis generatur in ve triculo. Ventriculus sane nihil aliud facit, quam liquationem quandam, & triturationem alimentorum: quo ad hepar facilius delata, in illo,postquam priso mam concoctionem perpessassint, facilius in sanguinem permutentur. Vsque adeo, visexto De placitis monstratum sit: Non esse ventriculi actionem ad vix m necessariam, sed posse nos succis assumptis vivere, ventriculo omnino nihil cibaria conficiente. Sed de his sumus in octauo libro copiosius dicturi. Chlalum ergo censeo fieri hac prima actione ex cibo. quare necessariis fiet, ut nonysquequaque ab ipsius cibi natura recedat, sed ut eius qualitates imitetur. Priis
55쪽
ma enim est huiusmodi commutatio. quare calidi alimenti calidus chylus earit, frigidi frigidus. omnes enim alimenti partes adhuc in chylo continenturi in quo partes sunt in sanguinem,& bilem, propter similitudinem commuta dae,& si quidem biliosus cibus erat, quam multae. Quaratione ergo chylum piatuitam potius,quam bilem appellantilago quidem neutrum dixerim,sed ad humores quatuor dispositionem mediam. Hoc unum habet insigne pituita propteream ventriculi naturam, quam referebamus: Fbd si pituitosus cibus est, potest bona pars pituitae diuersia a chylo in ventriculo generari, quae cum ch lo in hepar delata,amplius cocta in sanguinem transibit. Praeter quam,quid quς- se impedit, quo minus ex chyli frigidiori parte pituita in hepate concoctione 1 οgeneretur, si ex reliquis edulijs generatur, ex quibus nulla pituita in ventric Io generata est A n dubitas pituitam posse in hepate generari Z Nonne in foetu, qui in utero gestatur, sanguis generatur in hepate: neque is arbitror purus,
nulla materia veniente a ventriculor quo tempore quando prima concoctio in hepatefit, pituita, quae cum sanguine permiscetur, in hepate dc venis generabitunergo pituita in ventriculo nonnunquam fit,alij humores non fiunt, salutem naturales. De non naturalibus paulo infra dicemus. In hepate semper piatuita, ut 3 reliqui humores, fit, praeter eam, quae nonnunquam ex pituitosis dliiijsfitin ventriculo. quemadmodum& in vini concoctione, quatuor substantiae. Neque verba illa quae adduximus ex primo De natura humana monstrant: pituitam nunquam in hepate generari , sed generari etiam in ventric lo. quanquam neque illam sententiam adeo constanter protulit, ut verbum φήνετο declarat: neque rationem reddidit, nisi leuissimam, cur pituita non faciat ad mores, ut alia succi . Sed quδd smul generentur, non est difficile intellectu . nam, quanquam serma pituitae in medio sit chyli & sanguinis, tamen non est medium necessarium.Vt statim dicemus, lac est in medio pituitae de sanguinis: sed pituita non fit lac, antequam in sanguinem permutetur. generantur itaque humores simul, quanquam & ex se inuicem possint generari. Fit enim sanguis ex pituita pe: si quidem pituita est semicoctum alimentum,&proinde illi natura expurgans membrum non dedit, quod in sanguinem con- uerti esset apta. iam vero ex sanguine putrescente aut assato bilis fit, & mela cholia: illa ex tenui, haec ex crassaparte. Sed quid est philosophiae aduersum: Ex inaequaliter dispositis partibus chyli, ab eodem membro ,& eodem calore, omnes humores simul generari Seὸ argumentaberis fortasse, Eadem ratione posse omnes humores generari in ventriculo ex diuersa dispositione partium
chyli. nam si quid sdices) hoc impediret: esset profectb substantiae modus, qui
est in ventriculo, qui cum pituita videtur conuenire ,&cum alijs humoribus minime. tamen, si hoc sufficeret, neque hepar possetgenerare pituitam. non enim magis videtur rubrum hepar cum alba pituita conuenire, quam albus Ventriculus cum rubro sanguine. Huic argumento ita responsum volo: Generari Aoomnes humores in hepate, & omnes per se gratia similitudinis, quam cum illis omnibus habet. est enim hepar Veluti coagulatus sanguis,sanguis inquam, non. simplex, sed quem dicunt sanguineam massam, in quo est singulorum humorum non parua portio. Verum unum illud in hac nostra sententia squam & Galeni esse censemus,& fere ipsarerum euidentia confirmatamin est dissicile, quod admisimus, ut chylum a pituita separaremus, Chylum quandoque pituita eL se calidiorem. quod si esset, nequaquam pituitae pars aliqua ex illo fieret. alioqui naturalis caloris actio cruditatem moliretur: fortassis procedente sermone disputabimus, An quod coctum est crudum fieri possit: interim illud unum
non est dubium , Caloris naturalis actionem non crudum reddere neque re- Πλfrigerare . nihilominus non est quod quenquam conturbet argumentum.
Nam & lac fit ex sanguine: quod, ut inquit Galenus quinto De simplicibus capite vigesimo, in pituitae de sanguinis medio est: scilicet ex frigidioris parte calidiori, aliquid calidius parte, frigidius toto, prouenire, nihil est admirandum. nam quid impedit, sanguinis esse partem aliquam lacte crudiorem , dc
56쪽
ehyli esidi pituitat sed haec nune de loco & ordine quibus generantur humores suffecerint.nam multb plura insequentibus affert ipse ferino, qui in secumdo'libro necessarib cum hoc sermone erit Valde coniunctus. Nunc de nutrimento quod praestant disputemus. Desurientibuscω. cap. VIIII. MV L T A s earum quaestionum Vt antea monuimus quas,qui ante nos qdstiones medicas scribere aggressi sunt, disputarunt, nos consulse omi αμIo musmonnullas ut minus medicas, nonnullas ut prorsus stolidas. Quis enim ferat in dubium vocari:Sit ne sanguis chylo genitus eiusdem speciei, cum eo qui ex pituita 3 &multa hinc inde adduci Quasi vero necesse esset, ex diuersis speciei rebus prouenire diuersas formas,aut ignis ex ilice,pruno,moro, & fago noin unica esset specie constitutus. Cur non etiam chylum ex pane, ab eo qui excarnibus,differre dicunt ac proinde diuersarum etiam specierum sanguinem ab illis prouenite qua ratione innumerae sient humotum species.Nos vero non hanc sollim quaestionem omittimus,ac alias consimiles: sed illam quoqlie, qua inquiritur, Sit ne solus sanguis humano corpori commodum nutrimeriti in , aut omnes humores, missam faceremus nonquasi non sit satis ex usu medicorum: sed quoniam Hippocrates & Galenus videntur illam ad extrcmum finem perduxisse)nisi nos acutissimi Aristotelis nulla in re Contemnenda autoritas reuocaret: qui solum sanguinem nutrire,contra ac Hippocrates & Galenus, opinatus est. quare modestius arbitror fuerit, maximi philotophi,quado a vera me- dic orum sententia discrepat,opinionem refutare, quani despicete. Sanguinem esse animalibus sanguine praeditis vltimum alimentum,atq; proinde solum sanguinem nutrirer confirmat Aristoteles secundo De partibus animalitiin, eap. s.
his rationibus. Venae sunt nutrimenti ultimi conceptacula: At verb sunt venae quasi sanguinis vasa .Ergo solus sanguis ultimum alimentum est. Praeterea, cum cibus non ingeritur,corpus sanguine vacuatur: cum multus cibus assumitur ie-pletur sanguine corpus: ergo tinguis est ultimum nutrimentum. Illum enim succum,qui alimentum est corporis proprium, constat augeri oportere ex multo cibo. praeterea, ut est cibus qui ingeritur : ita sanguis generatur, ex bono bonus,ex prauo prauus.Tales sunt Aristotelis rationes,quibus licet addere fortiores has.Sanguis omnium humorum est naturae maxime familiaris,&magis an tura retinetur,ut insuperpurgationibus: in quibus, qualecunq; pharmacum sit, ultimus & in extremo cum vitaianditur.Ergo proprium habet, nutrire corpus. nam si hoc haberet cum reliquis commune: non est et eur maximῆ omnium retineretur. Praeter haec: Omne nutriens,ut ab eodem Aristbtele monstratum est
libello De sensu & sensibili,est dulce; id quoeetiam confrinat Galenus primo Q De alimentorum facultatibus: sed inter humores solus sanguis est dulcisi pituitaenim inspida,bilis amara, melancholia acida est: igitur solus sangui praestat
nutrimentum humano corpori. Contrarium sensere Hippocrates & Galenus, quorum hae sunt rationes. Cum membra quae nutriuntur, ex modo alimenti comparent modum substantiae: si unum esset omnibus alimentum sanguis, honcsset unde nasceretur tam mira varietas membrorum,quam est quae inhumano Corpore inuenitur. Sunt squidem multa membra sanguinea,quq verisimile est, sanguine nutriri:alia exanguia, quorum substantia longe abest a sanguinis natura. Praeterea,nonnulla illorum sunt calida,nonnulla frigida, nonnulla humida, alia sicca,aut eundum coniugationem duo horum habentia, aut contra Ο- . : mnino temperata. Qua igitur ratione his omnibus unum sit ultimum alimentumὶNam primum alimentum unum esse, non esset incommodum: cum multas variasque subituram esset alterationes, antequam fieret alimentum ultimum: sed quod ultimum est,proximum est,ut in membra transeat. Ergo tam diuersorum membrorum praeter rationem est, Unicum statuere alimentum: cum praecipue quatuor humores in venis sint,naturis valde diuersi: pituita, sanguis, bia
57쪽
lis,& melancholia quos omnes constat naturales esse,non praeter naturam,aut excrementa, ut capite proximo de sententia Hippocratis monstrauimus. Praeterea,ventriculus nutritur chylo;qui tamen sanguis non est:ossanutriuntur medulla. , t si hanc dixeris, quamuis sanguis non sit, ex sanguine fieri: illud tamen de chylo non possis dicere. hic enim ante sanguinem generatur; atq; ex Illin& sanguis,& humores reliqui. Quod vetriculus chylo nutriatur, docet suae substantiae modus,& insuper hae rationes.si ventriculus non nutriretur chylo:ne pconficeret cibos. QDrsum enim chylum generat 'num Ut transmittat adiecursiecoris igitur alendi cura est ventriculo. non igitur natura ducitur, sed intelle- .nam quae naturaoperantur,haec sibi operantur,aliorum nulla tanguntur cu- iora. Praeterea, aut ventriculus retinet chyli aliquid, & ad hepar reliquum transimittit: aut nihil retinet. Si nihil retineret, statim esuriret: Sed& si id quod tet, net, alimentum non esset, esuriret statim. solum siquidem alimentum videtur posse illum a fame vindicare. Excrementa enim,praecipue quae frigida sunt, non Iolentiamis sensum tollere. Non igitur solus sanguis nutrire membra est aptus. Ne p rationes Aristotelis quicquam probant. nam venae non sunt conceptac lasanguinis solius, sed quatuor humorum : quin potius, ut Galenus dixit, numquam est sanguis exquisite unum. Cum cibus non ingeritur, sanguis imminu, L. Sed ne hoc est illi propriumnam omnium humorum penuria fit in venis, quando priuatur corpus alimento. Illud quoq; commune est, Ex bono cibo bonos succos , ex malo malos prouenire. Alimentum ex dulci suppeditari ab Ariustotele dictum est.Sed Midem autordixit libello citato. Quoniam omnia mi
tim, siue simpliciter dulci alantur. Quare rectὰ Galenus explicuit, Nihil quod nullatenus sit dulcedinis particeps,nutrire posse, Ut quod omnino amarum est. sed quoda dulcedine non abest longissime, nutrire potest. Atq; ita argumentu,
illud unum conuincit:Sanguinem plus nutrire,&commodius caeteris; &st
ceram, impermixtam* bilem quod nos in secundo libro fusius disputabimus)non nutrire.Caeterum solum sanguinem nutrire,aut bilem permixtam cum sanguihe,id non posse, argumento non concluditur. quae eaedem rationes docent,
Non solum sanguinem oportere retineri, sed illum plus caeteris; id quod ex rati- , , one in omnibus superpurgationibus fit.Est ergo medicorum opinio multo probabilior:quanquam prior optimo gaudet autore,alioqui non improbabilis. De calore sanguinis. Cap. X V.
ME αε miniis probabile illud videtur, quod de sanguinis qualitatibus ab
ι Aristotele in eodem capite seperius paulo dictum est: tamen verum esse, nondum censeo: nempe,Sanguinem habere calorem in vivente corpore,& humorem; quia naturali corporis calore, &permixtione spirituum calet, de est lisequatus: caeterum subiecto ita enim transfero verbum quod apud di
Aristotelem estin frigidum esse, ac siccum:atq; ita sanguinem quodammodo calidum esse,ut scilicet nomen sanguinis de sanguine, quo vivimus, dicitur; quodammodo tamen frigidum es, subiecto scilicet. QDd non aliter explicandum est, ac si propria substanti afrigidum diceret. nam eius exemplum est, ut si nomen aquae de aqua calida dicatur. Itaque ut calida aqua, substanti 1 ac per se est frigida: ita sanguinem frigidum & siccum esse putat Aristoteles. ne- . que illud nomen Subiecto frigidum, aliud designat, ut exemplum quod apposuit, declarat manifeste. Videtur hanc opinionem accepisse ex Hippocr . te, qui libello de corde s si modo libellus ille Hippocratis est: nusquam e
nim a Galeno inter genuina Hippocratis opera connumeratus est in ita scri- , optum reliquit: Sanguis enim non est natura calidus, neque enim alia aliqua aqua, sed calescit: multis autem videtur natura calidus esse. Vides his verbis aperte contineri sententiam Atistotelis. cuius ratio summa est haec Sanguis statim ac extra corpus funditur, congelatur. Congelatio fit ex frigore Asiccitate. Igitur ante fusionem naturali corporis calore calebat, & erat humidus.Suum
58쪽
dug.suum enim calorem non tam citb amitteret;cumpraecipue,etiam si in calido aere secetur vena,concrescat sanguis.Praeterea in Cadaueribus iugulatis hominibus,aut mortuis quavis alia ratione, statim sanguis coagulatur. cuius quae possit esse alia ratio; quam extinctio caloris naturalis humani corporis PErgo itulo calore caleba non proprio.Sed quanquam sententia haec subtilis sit: non est tam firmis argumentis confirmata, ut nos ab omnibus medicis communi opi
nione debeat deturbare. Illud est enim probabilius mἡlt Sanguinem per se ha
bere copiosum calorem;& calorem naturalem membrorum a calore sanguinis, vi& spirituum foueri:quam ut sanguis,proprio calore carens,a corpore hum
i o no illum mendicet.nulla enim commodiorratio perfrigerandi corpus est effusione sanguinis.at vero si quis intelligat, in lebete ignito calidam aquam contia neri:quae ipsius lebetis calore calefiat s nam ita habere sanguinem iuxta mentem Aristotelis intelligoὶ nunquam sola aquae effusione lebetem perfrigeres. quod verb effusione sanguinis,refrigeretur corpus . fit, quia, ut inquit Galenus libro De sanguinis missione,capite quinto,non solum nutrimentum animantis partibus ex sanguine est; sed & Calor naturalis perseuerantiam ex sanguine obtinet . unde manifestum est, deceptum esse Celsum libro quarto capite tertio,vb1 disserens de rigore ceruicis inquit: Asclepiades utique mittendum sanguianem credidit, quod quidam vitandum esse dixerunheb qubd maxime tunc cor in pus calore egeret,isque esset in sanguine. verumhoc idem falsum est. Neque eianim natura sanguinis est ut utique caleat; sed exhis quae in homine sunt, is celerrimὸ vel calescit vel refrigescit. Nam hac ratione nunquam ex sanguinis
missio refrigeraretur habitus corporis. Sed & quod assumit,sangui se scilicet non esse natura calidum,falsum est.Et quamuis esset verum, male Alligeret. nam etsi sanguis recipiat calorem, ab iis quae in corpore: tamen conseru bit illum viligna. igitur ut ignis extinguitur detractione lignorum; ita corpus refrigesceret missione sanguinis. Me,Vbi multo calore esset opus; esset tunc quoque missio sanguinis deuitanda. Sed haec procedente opere monstrabimus.
Galenus libro D qmtibus' pririer naturam sanguinem ex se non esse frigidui, o sed calidum,his vesti, didit: Secunda coniectura est ex ipsasanguinis substa tia.non enim ut pi , resina,& cera,a frigore concreuit:sed semper, & natura calidior est.libello etiam De foetus formatione ita scripsit:Nam in sanguine qui
in venis est absq; cordis calore,tepidus quida calor est insitus Ex qui ris palam fit decipimultos putantes iuxta mente Hippocratis&Galent: sanguinem i- . ta attemperatum esse, ut meo neque calidum praecellat frigido,neque frigidum calido, ut ver est temperatu: quoniam id videst lenus insinuare primo De na tura humana,commentario trigesimo nono. n1 Eodem loco constat, dictum intelligi de sanguine permixto reliquis humoribus, non de quarta substantia. Concludit enim dictionem his verbis:Q fit, ut temperatissimus sanguis, pi- η o tutiae, & flauae, atraeque bili permixtus sit. Cur sanguis humor calidus & in vere temperatissimo redundet,diximus paulo superius,de temperamentis disputantes. quod etiam primo de temperamentis capite ultimo a Galeno dictum est, Sanguis verb ipse a corde habet calorem: intelligi δebet manifeste de caloris gradu.namsanguis natura sua,nbnadebimmoderatu habet calorem:sed a corde& spiritibus accrescente illi calore,est in humano corpore dum Viuit,feruentissimus.Haec posset Aristotele vere jicere: tamen quod ex se non modo non sit calidus,sed etiam frigidus,levi ratione persuasus dixit. na coagulationis re didit in eodem secundo De partibus animalium capite,quod illud tertium pro' Timὰ consecutum est,causam aliam afrigore valde diuersam: qua in fibris col-s o locavit,quas ille crassiores sanguinis partes esse dicit. quod perinde est, ac si di
ceret,non fieri coagulatione frigore, sed crassiarum partium admixtione . quod est multis probabilius.Sanguis enim nunquam est unum,sed cum venam seca mus,humores omnes effundimus.quorum qui tenuissimus est, εc calidissimus, bilis nempe, magna ex parte cum effuxit, ab alijs secernitur: reliqui frigidi, re crassarum partium, auo humores, pituita & melancholia manent confusi.
59쪽
Quare non mirum est, si sanguis ille ex his constans, effusus concrescat. Adde tenues partes ipsius sanguinis exhalare.Quare non est recipienda Aristotelis opinio. Sed nos in antiqua medicorum opinione permanemus.
De calore sanguim o bilis. cap. XVI. Π E gradu etiam caloris sanguinis dubitari solet, non solum de calore. Nam . Gilenus quemadmc um paulo superius in decimo capite retulimus in pri mo De temperamentis adfinem, Sanguis inquit)est calidissimum,quod est in
Corpore nostro.nec solum hoc, sed®ulam cognoscendi gradum caloris in quovis membro,redundantiam sanguinis esse dicet. Vnde non videtvresse duabium, Sanguinem esse omnium succorum calidissimum . nam aliter biliosum membrum esset sanguineo calidius. quare male ex redundantia sanguinis nos doceret Galenus gradus caloris. Sed contra est, quod Galenus ipse capite duodecimo libri decimi De simplicium medicamentorum facultate dicit, scilicet: Hie succus sest caput de felle omnium, quae in quocunq; lanianimalium, calidissimus esse demonstratus est.libello etiam De inaequali intemperie Calidissimum natura est flauabilis,frigidissimum pituita.Tota haec controuersia pendet ex contrariis Galeni locis, quae nonnulli ita intelligunt: Bilem calidiorem esse sanguine:sed sanguinem esse omnium humidorum calidissimum. Hi sane hac ratione satis bilem a comparatione secludunt. Sed ad hanc interpretationem non ducuntur toris verbis, sed amore fugae. nam qua ratione, qui ita trotulit,Sanguis est calidissimum, quod est in corpore nostro;de humidis tantumi telligendux estZAlth dicunt, calorem sanguinis esse copiosiorem, bili Untensiorem. Sed ego non intelligo,quid sicalorem esse copiosummis id ex multitudine calidae substantiae pendet: quam si bili redundanti des, erit iam eius calor,Lointensior modb sed copiosior.quare istaratione videtur interesse multum icopiosum habere calorem, & calidissimum esse. Nos ita intelligimus,Bilem sin pliciter esse calidiorem:sed Galenum primo De temperamentis locutum fuisse de alimentis: in libello De inaequali intemperie de excreuietis;decim. De simplicium medicamentorum facultatibus de medicamentis.&quanquam bilis medicamentum calidi nimum sit,&excrementum calidissimum,& ut semel di. cam humor calidissimus:tamen ratio alimenti illam in primo De temperamen. tisexcludit. dicimus enim alimentum, quod solum dc per se potestatere.ut sanguis alit earnosa membra,chylus ventriculu, seme testes,medulla ossa: id quod syncerae bili non posse contingere paulo superius monstrauimus, & in seque tibus sumus iterum monstraturi. neque vero nos incaute dicimus: quod aut ris institutum in singulis operibus declarat. nam de inaequali intemperie,de humoribus facientibus tumores praeternaturam, & Omn genus tumoris, sermo 'erat.piunt autem ab excremenus aut qualitate, aut quantitate . iam verbdecimo De simplicium medicamentorum facultatibus de medicamentis agi nemo diibitet. in libro De temperamentis instituebat artem cognoscedi calida membra,quae temperamenta habent,pro ratione alimenti, quo utunturiatque ita colutigit: Cum alimentorum calidissimum sit sanguis bilis enim , nisi cum milli'
sanguine permixtanon nutrit) quo membrum magis nutritur sanguine; eis est calidius. igitur non est praeter autoris mentem hic sensus.bilis nihilominus sa
guine est calidior. De vinatione bilis vitesima. cap. XVII.
DILis extenuissima parte sanguinis generatur,aut ab immodieo calore:hu-λ'mortenuissimus, leWhssimus, calidus dc siccus natura, sapore amarus, flavus colore: unde differentiam accepit denominationis ab ea quae bilis atra nuncupatur.hanc diximus paulo stiperius capite nono male ab Avicena spumam ap-pillari,deceptumq; illum esse loco quodam tertij eapitis quarti libri De usu particularum . Sed non sunt dicenda omnia in omnibus: partim illic, partim hiebilis naturalis substantiam iam explicuimus. De non naturalis bilis specie.
60쪽
bus,non est tam facilis disputatio: quoniam in illarum naturin modo quo illae
generamur, barbari autores multum a Galeni do strina deuauerunt. Sed iam faetemus,dante Deo, ut ab antiquioribus,quoS semper supicimus, verae sententiae depromantur. Bilis Vitellinae ortum ita docet Aviceia: Phlegmanam cui admiscetur cholera,quandoque est tenue;&generata inde prima: quan- doque est grossum,&generatur inde secunda cholera sesiced quae ovorum via tellis similis existit. Hactenus Avicena Quibus verbis Merte docet:Vitellinam bilem generari permixtione pituitae. Quod tam longeabest a sententia Galeni, ut omnino contrariam videatur studuisse proferre cpinionem . nam Galenus i , libello De atra bile ita scripsit,Quemadmodum auum bilis tenui mixta humia ditate & colore pallidior,& constitetia aquosior reiditur: ita cum discussa ipsa admodum fuerit, crudorum ouorum vitellis simiis apparet:atque ob id vitellina appellatur.haec Galenus. Vt videre licet legenti exti Epidemitin partis secundar,cap. 38. In omnibus is cis serosus quidam accenuis liquor inuenitur. Differunt inter se secundum humorum naturas,quo um sera sunt. Haec appellat Plato in Timaeo ichores. Potest ergo humor,aut ab alijs omnibus esse secretus: aut non ab alijs solum, sed&a suo ichore, ac propio sero. Itaq; duplici ratione potest humor syncerus dici; aut si1 mauis clariorii doctrinae gratia,potes primu imis permixtum,secundum syncerum appellare.constat intelligenti haec quae modb, 6 diximus, Galenum bilem vitellinam tunc temporis dixisis generari,cum com sumpta sua tenui humiditate fit syncerior: ron cum permixta cum crassa pitui ta,fit crassior. Sed quibus Galeni verbis deceptus fuerit Avicena,ego palam faciam. Non enim quod consulto vellet ii Galeno recedere,illa scripsit: sed quislli bellum De atra bile non legerat,aut omnino obliuioni tradiderat,& quem locum legerat,minus intellexerat. Aviceni visus est sequi Galen. cap. 6. secundi Prognostic. comment. 38. ubi ita scriptum reliquit:Itaque flauam bilem intueri licet interdum crassam,ac summe struam vomitione reiectam, & item deorsum deiectam:quam sanὰnbnnulli nominant vitellinam: saepe vero liquidiorem,acmsnus flavam,quae magis proprie ochra nominatur;permixtum habes in se to-3o tapituitosum humorem tenuem,aut aquosum quodda excrementu. Haec cum
legisset Avicena,collegit, ut haec secunda, quam ochram appellauit, fit permixta tenui pituita:ita illam, quam crassam dixerat, nempe vitellinam, fieri permixta cressa. Sed non intellexit: Primum i lud membrum exemplum esse syn Cerae vomitionis,non permixtae.quod apeste docent rumitto quae in De atra bile dicuntur)vel ea, quae paulo infra scripta uni in eodem commentario,quae ita habent: Quin etiam syncerus humor redcitur crassior, pituitosus quidem propter frigus,biliosus vero propter exuperitiam caloris evaporatus, & tanquam assatus. Ergo hic quoque aperte docet, Vitellinam bilem crassam fieri absiampta tenui humiditate,non permixta crassapi vita. Sed &ratione id conuincetur 1n- telligere,modb accidentia bilis vitellinaenon neget:sed ut nome desumit a G leno;ita&rei cuius est nomen,definitione accipiat. Ε'ut constat,crassia&summe flaua: Ergo no fit permixtione pituita. haec enim crassam posset reddere:sed Vt Crassem redderet; ita colorem remitteret. igitur fit consumptione saniel: quae consumptio crassiciei est causa, & colote intendit. quando nonr antu crassa est, sed&colore summe flaua: ita enim habetur Graecem ius ξ υKν. Sed quonialiud rationis,quae in hac quaestione est, summu caput intellectus pendet ex notitia coloru: melius fuerit hoc loeo de illorum gradibus n5nihil dicere; quam ambivitati in nostra dictione locu relinquetes, ulterivi progredi. Qui integra colom notitia volet coparare; legat dialogi Platonis de natura ea parte,qua de colori s o bus differit: quq eade dante Deo,a nobis procedete sermone latius enarrabitur. nunc enim de his tantu coloribus dicemus ; qui omnes dictione sumpta generaliter Graece.pallidi Latine, Hispane amarillos dictitur:ut qui soli propo
suae quaestioni sussiciut. dicitur generaliter a Galen. 2. Prognost. Oment. z.supra O. Vbi ita inquit m χῖ φύ n, ορον, φατρίως ' ι . Habet Vero genus hoc colorum tres praecipuas species secundu intensione diuersas. horusummu