장음표시 사용
41쪽
liciei materiae tribuunt. quoniam qubhumidius est corpus, eo facilius etia amisnori caloredilatatur. Inediae impatientiam, ex alimenti indigentia ad nutrienda&augendum corpus nasci dicunt. Sed si hi aperte frigidum esse puerile corpuς velint defendere, omnino loquuntur improbabiliter. nam ut ab Hippocrate libello De victus ratione dictum est: Puer calidis & humidis temperatus est, quia ex his est constitutus,& in his incrementum accepiLhumidissima igitur&calia dissima sunt corpora proxima generationi,& augentur quamplurimum,& quet his proxima sunt,eodem modo. Haec Hippocrates.Sed nihil prohibet, cum m
xima humiditate calorem quam multum coniunctum esse.accretio non minus, ut etiam tetigit Hippocrates, hanc statem calidam ese conuincit.nam quamuis i bhumida dilatantur facile, tamen crementum a dilatatione multu differt& quo maiorsit accretio,eo fit copiosior nutritio. Ergo qui Etatem hanc frigidam si tuunt, omnino improbabilia loquuntur. Sed qui depraestantia caloris pueritiae&iuuentutis edisserunt, tam afferunt utrinq; probabilia, ut in eam sententia G lenum coegerint, quae scilicet omnium est probabilissima: Neutrum illorum albterum superare,sed esse omnino pares calores. namvirorumq; rationes sente tiam hanc probant.&experimento confirmat Galenus,obseruato ut ipse dicit mestum temporis eiusdem hominis calore:eiusdem,inquam,pueri prius,&im 'uenis etiam deinde, postquam adoleverat. Sunt itaque calores intensione aequatales,in modo caloris tantum differentes.puerilis enim,mitis,suavis,&halituosus id
est, ut qui in humido naturali recipiatur ,&calidi innati sit: iuuenilis in eadem gradus intensione,mordax,& acer,ac insuauis, quoniam calidi adsciti iij est.c ius tantum est substitutum, quantum innati calidi perierat. Visum est quibusdam illud, Equales in radice,quod apud Galenum est, no de aequalitate intemsionis intelligere,quippe quam absolute maiorem esse putant in iuuene: sed aequales dici, quia quantum calor iuuenis calorem pueri vincit intensione, ta tum ab eo multitudine calidi superatur.Sed siquis secundum De temperamen. tis legat librum non adeo longum:facile intelliget,hanc interpretationem ame- te ipsius dissidere.nono etiamMethodi,pueritiamnulla aetate dicit esse frigidi re decepti sunt hi,ut arbitror,Galeni verbis, quae sexto De morbis populari- sobus, eonstitutione tertia,commentario decimo quinto scripsit. quae ita habehi: Vt in commentarijs De temperamentis & Aphorismis a nobis disputatum est, non absolute puer vigente calid1or est:sed insito calore calidior.calidum autem non ingenitum,eo absolutὰ calidius esse, monstratu est, quo aetate vigentes plus abundan Sexto epidemiωn, constitutione prima,commentario quinto, iuuenis quidem inquit labsolutὰ calidior:puer vero non absolute, sed eo quod plus
innati calidi possidea tertio etiade causis pulsuum capite quartoDe pulsu puerorum ita scripsit: Calor autemetsi non sit simpliciter maximus, propter incrementum animalis spiritus, parsitanillis distentionis usus ei, quic5sequitur plurimum calorem. quantu enim iuuenibus cedunt redundantibus aduentilloc illore tantum necelsitate spiritus resarcitur. Ecce tria loca, in quibus Galenus virudetur sentire, pueros iuuenibus cedere in calore. quae tamen menunquam coegerint,sententiam mutare,aut Galenum accusare contradictionis.habet enim
commodam interpretationem, calidi scilicet ingeniti plus est in puero: sed asscit iiij tanto est in vigente plus, quantis ingeniti est minus. Sed par portio calidi adscitith absolutὸ calidior dicitur, propter intensionem, quae par est: sed propter ealoris modum,qui,ut explicuimus,est diuersus.&eadem ratione, parca
lor, sed acrior, suapte natura plus instigat pulsatricem virtutem ad magnitudinem distentionis.quare quod deficit usus propter caloris, alioqui multi, leuit tem, reparandi spiritus animalis indigentia suppletur. qui aetatem puerile frigidam& humidam statuunt,adolescentiam dicunt calidam & humida,&iuuentutemcalidam & siccam,& senectutem frigida & siccam nimis studiosi,quatuor aetates quatuor elementorum temperamentis Componendi.quod & in qu
tuor anni temporibus faciut, ver calidum & humidu dicentes, autumnu frigidu& siccu. Galenus vero primui neque illa elementoru teperamenta,quq illis tribuit Aristo
42쪽
MEDIC.a ET PHILO S. LIB. I. 27
Aristoteles admittit,Vt in seeudo&temo capitibus docuimus: deinde ne istis 1egibu, plus satis philosophicis adstrictus est;melius esse ratus, quoad fieri possit,
temperatu aliquid generari, etia si elementi alicuius temperamento no respondeat quam omnia intemperatafieri,& elementorum temperamentis commode respondere.Ergo inter aetates adolescentiam,inter anni tempora ver, & a tumnu, temperata esse opinatur: atque hoc unum interesse , quod verest aequaliter,autumnus tempe,d ver temperatu imperatus inaequaliter. qua temperie nulla intempe
fies est insalubriori Libello De silubri victus ratione, commentario septimo, ita seriptu est Vt equidem dico aetas temperatissima,quae media est interpueros M o adultos.sexto De tuenda valetudine,optima namque inquit) temperiem in ado testentia corpus obtinet.Sed etsi haec Galenus tacuisset,doceret salubritas,quq in hac aetate,&invere est. adolescentes siquide neque morbis laborant exmultis humiditatibus, ut pueri: neque admodum biliosis,ut iuuenes Ver ab Hippocrate appellatur saluberrimu.quod tame si caliditate & humiditate redundaret, ne aliqua aetas, ne i aliqua temporis constitutio esset ad prauas putrefactiones p ratior. Neq; vero propterea, quδd adolescεtes plurimo abundent sanguine, quietia in vere cospicitur largὰ profluere,in illorum sententia veniendum est. Causam enim qua hoc adolescetibus accidit, disertissime docuit Galenus tertio Prognostici trigesimo his verbis, Pueruli plurimu sanguinis habent humore,eum
, , tantummodo haberent,quantu inipsum agitur aetatis temperamentum : at quia cibi copia ingerunt,atque inordinatam,succi aliquid,qui crudus nominc dicitur, subit.Poreb quoties ad aetate deueni ut adolescentium quida, iam recte vivunt,
meliore vitae nacti tenorem, & ita sanguis in illis reὸundat solas , qui dam vel badolescentes multo deterius,quam parui pueruli: itaque tales ςgrotant subinde pariter,ac vehementer,copiam crudae materiae colligentes. haec Galenus. Ex iiiiiabus constat, sanguinis redundantiam in adolescentiaproptervictus permutat onem fieri. in vere non eb tantumredundat multus sanguis,quisd multus gene retur: sed qubdhumores, qui frigore Veluti concreuerant, remittente frigore, funduntur. in quo sensu intelligendu est primo De naturaliumana, ver calidii, o &humidum quod etia refert Galenus Qistino De placitis ab Hippocrate appetalari.Illudunum mihi videtur argumentu non vulgarem habere solutione:quod proinde proponam solum,&illo longiusculam iam quaestionem cocludam. tu uenis propterea dictus est paremcum puero calore habere, quod a pueritia usq; ad florente aetatem,quantu ingeniti calidi perit,tantum ad iiiiij reparatur: atq;
ita,qub plus est ingeniti in puero, b minus adsciti iij quod quada ratione vi diximus absolutὰ calidius appellatur.Ergo in dolescetia quoque, quippe quae aetas media est,idem est caloris grailus.namqud minus adsciti ti) eritcomparatum in adolescenti quam in iuuentute, eb minus ingeniti perierit. Huic argumεto ego ita responderim, Non perpetub a pueritia usq; adiuuentutem, quant si corrum o pitur ingeniti,tantum adscitiiij introduci: sed in iuuentute tantum esse ebrip ratum huius,quantu illius perierit.nama principio pueritiae vsh ad meiliu adolescentiae plus calidi ingeniti absumitur,quam adsciti iij succrescit. a medio asolescentiae usque ad finemiuuentutis contra plus ectorei it adsciti iij,quam ing niti consumatur: quoniam adscitiuum siccitas praecipue facit efflorescere. co pus autem nondum est siccum,usque dum medium adolescentix elapsum est. ergo hac ratione nonsuerit captu difficile, Pueritiae calorem intensissimum usq; ad medium adolescentiae remitti,& ab lim aetate rursus intendi, & in iuuentute priorem iterum intensi'nem obtinere. Versim de his satis, si cum de temper mento sexus tantillum dixero,ad particulatum temperamenta transgrediar.
V AN VA M video in disputatione de sexus temperamento a quibusdam
esse multum elaboratum,ab ijs,scilicet,quibus nihil antiquius est,quam omnia pro &contra sic enim loquuntur)disputando docere: ego tamen hqc breuissime percurra.ac fuisset utilius multin, ut opinor, lectore ad caput primu libri
Rriij De causis pulsuu , & ad libros De temperamentis Galeni remittere, Suam
43쪽
in leuissima quaestione morari, cum praecipuὰ nihil habea quod iis quae ab alid scripta sint, addere possim, neq; illaindigeat multa expositione. Quatum inipso
est sexu mares foeminis calidiores sunt.nam foemellae est concipere, lactare, Meducare foetus:maris, alimenta his suppeditare,& si petatur insidiis, defendere . In genere rapaciu avium Mmellas maribus potentiores,*fortiores esse,& ad quaerendu alimenta,& repellendas iniurias promptiores, venatores omnes nullo dempto testantur. Leaena quoq; leone esse ferociorem,&vrsam urso multi perhibent. Sed horum non improbabiles excogitatae rationes a quibusda sunt: Rapaces nempe aues igneu habere calorem, & temperamentu generis calidu valde siccumque, quod ει nea frigiditate & humiditate attemperatum como Iotius redditur ad operationes .contra masculino auctum igne ad immodica dis- temperantia labitur, & desiccatione ad frigidius recidit, quod in ali1s generibus,cum consenescunt, videmus accidere. leaena Vero, ac ursa, ut quida probὰ
coniiciunt,non tam sunt vehementiores, quam morosiores.nam ut perhibent, quanqua vehementiore faciant impetu, non eate Spugnando perseuerant. at
vero in humana specie, cuius naturae notitia nobis suffecerisinon dubium est, quin vir ωmina teperamento sit calidior.nam habet omnisi operationum,tam animalium,quamnatural tu,& vitaliu maius robur.mouetur enim firmius, sen iitperfectius,nutritur talicius,noctua expellit promptius,pulsat latius, & vehementiusmeq; veris quicquaprohibet, ipsam citius peruenire ad incremetist, in tum, neq; sanguine magis redundare,qui singulis mensib. per uterum euacuetur.nam ut citius ad statu pervenitntaminus crescit. illud fit propter humidita tem teperameuti:hoc propter iguitate caloris.proinde minores habet aetates, & breuiores periodos. quodve in his sanguis redudet, non multitudo caloris
generatis, sedparuitas caloris discutientis facit: sicuti quod frigoris sint patie tiores, facissit obstructio, & multa pingued o, prohibentes quo minus membris
sentientibus & profundioribus frigidu occurrat. ita tamen hoc veru est,ut nihil prohibeat, taminam aliquasiquo viro fieri calidiore Sunt quaeda viragines quae firmissimos habent omnes neruos, neq; plus viris excrementosae sunt. S ne biliosa mulier pituitoso viro calidior erit. eritq; huic maior pulsus, & forti- por,quamviro.seabiliosa bilioso,t pituito pituitoso,utcsera quoq; paria sint, frigidior est. Neque huic sententiae ratio ortus utriusq; sexus aduersatur . nam vida taminanon differt natura, sed sola membrorum genitaliu formatione. diis tunt autem in illis hae partes,si consulis Galenum libello De dissectione vulvae;&quatuordecimo Devsu partiu, quod quae informatione masculi, acta calore causa generationis maris calor est,& taminae frigus. Sed calor, utpaulo infra
Deo c5cedente,docebimus, potest aut membra omnia ad proportione tenere, aut in membru aliquodincumbere. nam nihil prohibet virum esse genitali bis calidiore corde,cerebro,&hepate frigidiore cohira tamina.Sed contra vide otur esse,qubd neq; his membris semper viri inueni utut calidiores. multae enim Gminat laborant intemperie calida uteri, dc viri prae testiculorum frigiditato positant esse generandi impotes.Fateor. Aliquando fit,quantu coniicio, ut vinfiat non tam caloris vi, quam copia materiae illis partibus respondentis: de ει- mina materiae penuria adde potuisse harum partium temperamenta,aut errata aliquo invictu,aut morbo antecedente permutari.Sed magna ex parte, ac feris sempermembris genitalibus ex formatione mares sunt calidiores: proinde habent latiores vias,dc in coitu morantur minus,quia plerunque citius effundunt. Foeminae contra propter viarum stricturam, lentius emittunt: atque nonnuna
quam omnino no possunt mittere: quod in illis vehementem facit,3c dissicilem sqirritationem quod sympi a multis imponit, putatibus ex calore id fieri Sed
fit re vera,vi inquit Avicena in vigesima prima tertii magna ex parte quia cum viri citius emittant, destituuntur iplare inconfecta .viae constat, Tiresiam
immerito maiorem voluptatem λminis adiudicasset nisi forte de longiori non de intensiori voluptate contentio erat inter Iouem & lunonem. Sed dei
44쪽
hi, hactenus satis. Ad particularum temperamenta transgredior: quae iam ipsi
sermonis series videtur attigisse. Desii inrumparuum temeramentu. cap. T. OB L iet 1 videbimur nostri instituti,si singularum partiu temperamenta per currimus, ac non potius ea solum,quae in controuersia constituta sunt. non enim omnes medici me partes pertractare animus est: quaru singulas pertracta uit Galenus, ut n1hil supra videatur,aut doceri, aut excogitari posse: sed medieci quaestiones, quas scriptorum multitudo peperit,dirimere studemus.Ergo quod cutis,atq; ea praecipue quae in vota manus est,mediu in utraq; oppositione eali io di inquam&frigidi, humidi 5 sicci interhumani corporis memora tenet,iampridem inter omnes autores conuenit:&de reliquorum etia membrorum te peramentis conuenit non minus.Sed de pulmonis,& cordis temperie,quam in secunda oppositione habent, no adebomnibus est una sententia. De neruorum
etiam motiuoru humiditate videtur nonihil dubitatum esse. de quibus proinde dicendum a nobis est in praesenti capite. Galenus primo libro De temperam iis docet,Membrum,qub mollius est,ed esse humidius:& qud durius,cbsiccius
in humano corpore. in hoc enim non potest, interim dum vivit, tantus esse calor, ut emolliat sicca liquandomeq; tantum frigus, ut induret humida coget an-do.deinde ad calcem libri,ita de singulis edisserens inquit: Humidissima; istigidissimaque pituita est,calidissimus sanguismon tamen perinde humidus,ut pituita: pilus aute siccissimus de frigidissimus, miniis eo & frigidum di siccum est os hoc verδ minus sicca est cartilago,statim post cartilaginem ligamentae post huc
tendo, deinceps membrana,Marteria,&vena, ipsa scilicet corpora vasoru. tu cedunt deinde nerui duri, molles autem nerui in humiditatis de siccitatis me diocritate naturam euiis obtinent.nam in altera oppostione, nemus mollis noest in medio calidi& frigidi, sed tantum deficit caloris ei quantu sanguinis. ita verb&reliqua omnia prius 41 ista,tantb sunt cute frigidiora, quatb magis examguia:Etiam tunicae ipsie,maxime sanguineorsi vasorum,arteriarum dico & venarum,exangues sunt,&fiigidae natura.contactu autem sanguinis calefiut, atq; o ad medium temperamenti stadiim veniunt.sanguis vero ipse a corde accipitc lorem:quippe id viscus natura,omnium animantis particularum, tum maximὰ sanguineum,tum vero calidissimum est.Proximum illi iecur est. versi eor pa lo quam cutis minus est duriumiecur multo. itaq; etia humidiusquamςutis cor est; quesbscilicet est mollius. 1am verbcaro cute humidior etiam est,eade quoq;
calidior. spinali; autem medulla humidior quidem, sed&frigidior. &hac ru sus humidius est cerebrumi adhuc autem ipta magis adeps, cui concretio contingit , propterea quod membhahis adiacet. crata namq; oleo limilis est; eo congelatur,ubi cum frigidis x exanguibus partieulis coniungitus. At neqi circa ieeue coise potest adeps,neq; circa arterias,vehasve,aut cor: Sed ne eirca alia o Vllam valde calidam particulam. Quoniam autem cogitur per valde frigidum; calfacta liquaturmon aliter ac alia quae congelata sunt: cerebrum autem calore nonii quatur, eoque adipe minus est humidum. poria minus humida quam adeps pulmonum caro est, ut quae neq; ipsa calfacta liquescat. iam longὸ etiam adipe
minus humidaeest tum lienis, tum renum caro. omnia tamen haec cute sunt humidiora.Haec Galenus.Quadictione, neruos molles cuti omnino similes,&corbumidum esse,ac pulmonem illo humidiorem multo,dicit. At vero idem Galenus libro secundo capite tertio de neruis ita disserit: Proxima cuti est mollium neruorum natura:durorum aute,qualis ipsa cutis, secundum humiditate & si citatem. Hactenus Galenus. Qui, no intelligo, qua ratione in primo libro dixes' rit,inruoru mollium humiditate aequalem esse humiditati cutis:&in secundo, duros in hac oppositione esse similes cuti, cum duri mollibus multo sint siccio-rς . Haec contradictio quantum suspico coniecit Avicenam in tantam haesit tionem;ciuanquam alioqui ipse est suanatura haesitabundus:Nerui inquid se se , frigidiores quidem,sed non multu sunt temperato cccioiles,&fortasse sunt si propinqui:& neq; etain frigiditate sunt ab co Valde remoti .caeterum,qua
45쪽
quam sitandi ansam illi praestiterit Galenus:tameita erradi, Ut molles neruos in classe siccommembroru collocaret, no praestitit. natemperatae humiditatis,& assimilis cini,primo libro dixit,ne I hoc admodu constanterised sicciores esseeute, nullibi dixit.neque id ratio fert: cum multo molliores cospiciantur. Est qui dicat;locu hunc seaudi libri esse corruptu,neque legendu esse duroru, sed mollisi,qub huius loci sententia eadest,& prioris.hicno est damnandus, no .n. leui asegumeto permotus ita censet.Sed Vt mihi legenti Graecucodice apparet, ipsa se
monis series huic cessi resistit. ita .n. habetur η τμ -
κἀν νάρω φύαι A τ σκληρων, α. - αρ- η θ' ὐκο α δειλω -.Haec sunt Galeni verba intellige ubi dicitur Ar dici, η Ario& fiet hic sermonis cotextus ineptissimus .Proxima est cutis natura,naturς motulit neruom: molles aut similes sunt cuti in oppositione humiditatis & siccitatis. Quis noridebit,in ta breui dictione inutile repetitione,& ineptat Sed interiectu esse locum antecedentia& consequentia no patiuntur. quantu assequi possum, haee est Galeni mens, Cutis sita est in medio mollisi & durorum neruoru . molles sunt molliores .ute; duri duriores .a se inuice satis distant,sed a cute utrique 'ru. proinde quasi parsi distantes,virosque contulit cuti:illos in primo libro, hos in se eundo. Illudoportet medicu intelligenti apraeditum subaudire: quanqua ita dimisit sub uniuersali ratione: tamen non omnes sensui subseruientes,aeque motules essemeque omnes motus neruos aeque duros.visus enim,quam auditus molli, roores sunt:& qui inambulationi subseruiunt duriores ijs, qui admouendubr ebia deferuntur.nimirum cerebrum mollius est spinali medulla, &cerebri pars interior posteriori: & quo medulla spicialis a cerebro longius producitur, eo quo durior euadit. Orta attestantur suis principi)s. quare quo ex superiori Manteriori principio neruus deducit ux eo mollior est:quo ex posteriori &inferiori, ebdurior. proande sensui deseruientes deduxit natura ex cerebro, motui vero
ex spinali medulla. Iis etia ρος de cordis humiditate dicta sun cotradixit Au eena, ita dicens inter recensenὸum quae in siccorum elata collocari oportebat: Post Og insiccitate est cartilago,postealigamelum,phst chorda,phst panniculus,pbstarterve hstnerui motus,post coi, post nerui sensus, phst cutis .Hac inpa te citracontrouersiam damnandus Avicena est, qui a Galeni sententia,&e Grimento, quod ex mollicie desumitur, sine ratione recessit. quonia' ut arbitror non capit,qua ratione cum tanto calore natiua humiditas coluncta sit Caliditas
siquidem,inquit, maior quam habet, reddit corpus siccius, quam oportet. Sed hane a suis asseclis usurpatissimam propositione paulo superius falsam esse momstrauimus. Tertiuillud de pulmonis temperieno adeb facile est:quippe quodno sine adhibita ratione protulit, ut alia pleraq;.scire inquitὶ tame debes, qubdpulmo in sui substantia&natura, ct est humidus vehementi humiditate. omnis enim complexio membri naturalis similis est eius, quo nutritur: de secundu sua aecidentalem complexionem, assimilatur ei quod ab ipso superfluit.Pulmo aute onutritur calidissimo sanguine,& multae admixto cholerae, & hoc quide ipsemet Galenus nos docet; in ipso verbmultahumiditatis superfluitascolligitur, propter illud quod ad ipsum ascendit de vapore corporis, & propter illud quod ad ipsum descendit de catarrhis.Postquam igitur sic est res,lieparmuhb magiihumidum pulmone humiditate naturali,& pulmo magis est madefaetias, licet humiditatis mora ipsum in sui etiasubstantia molliore fecerit. Hactenus Avicena facundius quis pro suo more de pulmonis humiditate disputauit,censens, pulmonem non esse membrum humidum, sed madidum: atq; propterea a Galeno appellatum esse humidum, qubdaduentitia humiditate sit praeditum, non naturali.Sed reuera hic sensus no quadrat cum Galeni dictis. nam in superius scri- sono capite, carnem pulmonum confert in humiditate cum cerebro, costituens utrumq; inter adipem,& lienem, renes*: hac ratione monstrans, humidiorem adipe,qubd calfacta minime liquatur. Sed constat perliquatione, aut illius priuationem,natiuam humiditatem explorari, non aduentitiam. praeterea qua
to De causis pulsuum capite duodecimo,depulsu peripneumonicorum, ita inquit de
46쪽
ouit ge pulmone disserens:Nam quia laxumest & molle,& undique vacuum a pituitosiore atq; erassiori sanguine inflammaturi cum subtilis biliosus*fluat ferri neq: cum viscere vlla ratione cohaerescere possit. Exhis Verbis nemo non inteuligit, membrum hoc humidum censeri a Galeno, non siccum & biliosum: qui ρ pe eum quo bilemnulla ratione cohaerescere posse dicat. quid, Fbd,ut ipse a tor argumetatur,nutritur sanguine Calidissimo multae admixto chole 3 & quae nutriuntur similia sunt iis, a quibus nutriuntur Primo bilis liquor est,ac proin de in sua substantia actu humorem habet s sicca enim potentia tantum est Ni
trientia vero sua substantia triuat.quare potius oportuit nutritum nutrimeti
id substantia imitari,in qualitatibus actu existentibus, quam in iis quas habet potentia: his enim agunt medicamenta;alimeta potius substatia.adde falsum esse, pulmonem nutriri bile: nam etiamsi siccus Q conuinceretur esse, esset tamen calidissimus, atq; facillimus inflammatu; quod non expediebat membro cordi propinquo,&in perpetuo motu semper futuro.Multum interest dicere, Nutriatur sanguine biliose, aut sanguine subtili: potest enim sanguis geri subtilis,aut
permixtus bili, humori scilicet tenuissimo, aut expurgatus multum a iacibus, quae illum reddunt crassum. Sanguis ergo,qubcomodum pulmqni nutrimentufiat non permiscetur cum bile,sed qui ab hepate per venam cauam deportabatur subcrassior,in dextro ventriculo cordis deiscatur,& attenuatur,remittitur-
16 que ad pulmδnem, qui multo spiritu permixtus, fit quasi spuma state enim spuma habet ortu ex spiritu humore concluso Atque ita simili sibi alimento nutritur pulmo, qui spongiis similis est,& quasiex cocreta spuma habet substantiam,l xam,mollem,& in subrubro colore ad album aliquatenus declinantem. Neque quicquam aliud significauit Galenus quarto de usu particularum: Pulmo ex e laborato ad unguem flauo,subtili,spirituoso,ac puro sanguine sumit alimεtum. Non enim flavus ex permixtione flavae bilis fit, utille fortassis putauit, sed ex spiritus permixtione ad bullarum album splendorem trahete rubore sanguinis iatq; ita talis evadit spuma ex sanguine. id quod clarius intelligitur aliis verbis in eode capite paulo superitia scriptis, quibus itainquit: Quis fit, ut&caro splenis,3 o quamuis laxa sit, a pulmonis tamen carne magno interuallo relinquatur: laxissi. ma enim ea est, atq; leuissima,& paulo minus alba,quasi ex spuma quadam, coagulata. Nutritur enim ex sanguine exacte puro,nino, subtili,&spirituoso.Vbi, illud quoq; subaudiendum est, stauum colorem illic, Graecὰ, non dici exacte talem sedui pallidum etiam S subpallidum comprehendat. alioqui flavus non sit paulo minus albus,a quo longe distat. id quod etiam monstrat non ex billa fieri,sed ut explicuimus. Avicena, quantum intellig', ductus est in hanc opimonem,qui aut dicemus,cumsoquemur dehumoribus, bilem spuma sanguinis usse putat. ita enim finit, seductus fortasse illis verbis Galeni quarto De usu particularum cap. tertio,loquentis de modo quo bilis generatur: stultas vero quod ε P tenue est, ac leue ,&veluti spuma quaedam insanguinis superficie vehitur. Sed Galenus illic non eonseri bileni cum spuma in substantia, sed leuitate, tenuitate,&supernatatione.Sed lubet inquirere ab Avicena,quo huius quaestionis iam tandem finis sit,cur puli nonem siccum esse censuit, quod nutriretur bile; & salienem,qubd melancholia:prqxerea apertum est,si madefactione pulmo mol-l lis esset,co sumpto humore irrigante,aut ad ignem,aut expressione,autalia ratione,iadem durum ipsum euasurum. at vero non euadit, usq; dum combustus
earbo sit, carne etiam ipsa depasta. est ergo pulmo non solum ex accidenti, sed natura suahumidus;&hepate humidior, ut&mollior. atque huius quaestionis hic esto finis. ' Deum ratissmo corpore, se an habeat omnes operationes persectissim es omnibuscausifresistat maxime, si maxime
TE MPERATVM corpus inaequaliter participat temperiem secundum partium diuersitatem necessarib:quemadmodum paulb superius monstra-
47쪽
tum est. non enim fieri potest,ut non sit cor cute calidius,& cerebrum frigidius humidius ,&ossa cum frigiditate sicciora.Caeterum possunt hi aec temperameta his membris secundum naturale portioneminesse;&, ut ex hac inaequalitate, facta calidorum cum frigidis,&humidore cum fiscis collatione,aequalitas resultet.Et hoc quidem est optimum temperamentu,& aequale,& quod maxime expeti debet.Est&aliud aequalis temperamenti genus,quodnon adeo probo,sed aequale tamen est. dici potestinaequaliter aequale.fit cum praecipua membra intemperata sunt tam diuersa intemperie, ut nullum illoru toti corpori possit d nominationem tribuere. ut si finMs hominem corde frigido, & hepate lato im teruallo ad calidum,quato cor ad frigidu inclinat ediene calido, si placet;& pari io interuallo frigido ventriculo; cerebro temperato,& reliquis partibus: temper tum ita corpus essicias, sed non valde salubre. illud vero quod aequaliter secundum proportione est temperatum,quod primo loco descriptu est, saluberrima est,&ad resistendum paratissimum:adeb, ut multi medici conentur defendere, corpus hoc singulas operationes perfectius reliquis omni b. obire, & singulis alteratium causarum generib. plus posse resistere, quonia scilicet Galenus libello Artis medicinalis,corpus quod ab ipso naturae ortu bona habet temper tione in simplicibus,& coagmentatione in compositis, salubre ut semper, & Α- luberrimu appellauit.quare dic si saluberrimum est, omni b. resistit maxime. In eodem libello capite octauo ex operationum perfectione docet temperiem looptima dijudicare;&msalabria a saluberrimis distinguere eo,quod magis minusue in operationibus existit; ac quia causis, quae aegrotatione pariunt, non aeque resistunt. itaq; hi iuxta Galeni sententiam ut sibi videtur contendunt temperatum corpus omnes operationes persectiores edere intemperatis. quibus si obiicias,Aquil m,aut lyncem acutius cernentes homine; cane persectius odorante squod tamen contra fieri oportebat, cum omnium animaliutemperatissimum homo sit multum interesse dicunt,plus quis Videat, aut persectius .itaq; quilam plus homine videre,& canem plus odorari,non tamen perfectius.quid tamen illud perfectius sit, non omnes eodem modo declarant. quida dicunt, quilam procul ad claram lucem melius cernere, sednon tam facile ad omnia se , , conuertere, aut omni disterentiae distantiae,&illuminationis, sese accomodare. . alii perfectionem hanc in quadaipsarum potentiarii concinnitate constituunt, dicentes, intemperato homine ita sibi potentias respondere; Vt perfectius cohaereant, & inferiores melius superiorib. respondeant. ita de operationi b. edisi
serunt. De resistentia non minor concertatio est. nam cum temperatum corpus minus distet a frigido,quam calidum, de a calido quam frigidumo est quod
ad calidum no mutetur facilius,quamfrigidum;& adfiigidum, quam calidum. Sedhuic argumento ita illi respodent, Repugnantia non tam fieri qualitatibus, quam virtute; & virtutemin temperamento aequali esse fortissimam: quae omni insalubrium causaru generi resistit valentissime. Veruntamen ego mirosiquid ., hos homines coegerit discruciari,has dilutiones,subtiles illas quidem, sed inutiles tame, excisitando pro tuendaopinione Galeni, ut profitetur: cum Galenus jpse illorum assertionibus contrarius sit.non enim requirita temperatismo homine, neq; a temperatissimo equo, aut leone,aut cane, ut singulas operationes perfeci immas habeat:sedeam tantum,quae speciei est maxime acc5modata. ita enim inquit primo libro De temperamentis capite ultimo : At inedii quidem in uniuersa substantia temperamenti communes notae dictaeiam sunt: quae verbin animalium speciebus, actionis persectione,quae cuil sit conueniens,iudicatur. conuenit autemhomini,ut si sapientissimus: cani, ut silmitissimus, pariter& fortissimus: leoni, ut tantum fortissimus: sicuti oui,ut sit tantum mitissima. Igi- 1 stur a temperatissimo homine requi it Galenus,ut sit prudelissimus; non etiam, ut velocissimus, &fortissimus. De resistendi vi in libello De optima corporis constitutione, cum ita scripsisset: cnodeni meiusmodi corpus recte ad unam- quanq; se habeat actionem,dissiciliusq; quam caetera corpora morbis corripi
tur, id facile aquouis deprehendi potest. tame paulis infra addidit in huius sen-totitiae
48쪽
tentia explicatione quam melius est ab eodem autore desumere,quam ab alio quopia erigere:vt Galenus ipse quod loco dixit in Excedentiu virunt aliqua in
re plus potest. na a causis ternis densius,laxius Veris ab internis minus i ditur. paucis interpositis Similiter quod siccius est moderato, ab humectantibus miniis leditur;& siccantibus,quod humidius: quapropter sicuti a nobis paulo superius explicatu est,quod medium dicitur, havdsane videtur,plus omnino, quam caetera eorpora morborsi offensis aduersari: sed singulis quide corporibus allia quain re inferius esse, ante omniatamen potissimum deligendii. Idem Galenus octauo Methodi capite octauo docet,Inter octo temperameta inaequalia, qu 1 o tuor incidere promptius in febrem, quam aequale, & quatuor multo minus. Naquod frigidu est cum humiditate,aut cum siccitate, vel quod tantum humidu, aut tantum frigidumon tam prompte febre corripitur, qua aequale. Ergo adsingula habet deterius,qu imaliqua intemperata corpora. Hippocrates libello De aere, locis, & aquis, describes gentem, qui est inter Asiam &Europa,ita inquit:
Certum est hanc regione proximὰ accedere ad natura, ac mediocritatem temporum: verum virilitatem, laboris tolerantia, atq; audaciam non verisimile est huic naturae innasci. Vides, ut Hippocrates deneget virilitatem,& laboru tolerantiam,& audacia temperatae naturae, hominu in regione temperata genitoru. Non igitur omnes operationes ijs perfectissimae innascutur: neque omnibus cau-
, G sis maximὰ resistunt, sed ea tande vera Hippocratis & Galeni sentetia est: m-peratu omnibus causis resistendo,omnes homines superare I in resistedo singi iis, tio omnes. nam illud quod dicebatur de virtute in his fortissima,hominum est ignorantium virtutε,de cuius substantia constat, nihil, etia si a qualitatibus sit diuers qualitatibus uti,utinstrumetis ad agendum, &resistendu. quare viserus, quae multo frigore operatur, minus a calore desicietur. illud quod de m gnitudine operationu, aut perfectione dicunt, intelligo multo minus. nam quis ignorat,cane odorari persectius homineξω ut ab Aristotele dictu est insensibus omnibus,dempto tactu, hominξ ab alijs animalibus superari: cum tame tempe ramenti perfectione omnia ab homine superentur. Quis dicat, temperatissima 3 o homine continuo oportere essefirmissimuluctatore atque hac in re no a Milone, neq; ab Hereule, net a Samsone superari Sesus quantu ego ex philosophis accepi, eb est perfectior,qubplures cognoscit differetias rei sensui subiecta. at v xo canis omnino nobis incognitas differentias odoru sentit. homo nunqua sine dolore,aut voluptate olfacit: quonia non nisi extremas differetias potest percipere,propter potetiae odoradi imperfectione,visecudo De anima Aristoteles docet. At fortasse inter homine & reliqua animalia id cotinget: no tame ita inter i, psos homines'Nuquid canis proinde melius odorat,qubd canis estZaut quod tale iii odoradi instrumeto habet teperamentu Ego quide propter teperamentuarbitror. quid ergo prohibet,si homini,calido ac sicco cerebro tale est in odor o tu, instrumeto temperamentu; tale quoq; esse operatione,qua temperatu hominε superet'certe nonomnibus operationibus aequalis temperies est accomoda, sed sua est singulis utilis. Neque illuriquod dictit de proportione potentiaru, Veruineo homine inteperato, que modo deseribebamus, acuto odoratu; quo pactono subministrabit melius odoratus phantasiaeZan no suppeditabit ei pluriu differentiam notitias3Vnicus superest modus quo veru est quod de proportione potentiarii dicunt: qubd,scilicet cum temperatissimus homo omnes vincat prudutia, quibus cum habet aequale rerum & artiu peritiam, & mentis exercitatione na si h c aequalia no sunt,potest homo temperatus homine inteperato etia im-s o prudelioressi sed in reliquaru operationu singulis,cum ab alioru aliquibus vincatur, tame nulla habet insigniter imbecilla.na omnes sibi concinne respodent. At s haec de hac controuersia sussiciant, si de vitae longitudine tantillii addetes, Caput hoc undecimu cocluserimus. Oes fere in ea sunt sententia:corpus,de quo locuti sumus,ut optime est teperatum,ita maxime long uu esse. neq; immerito ixa censent.nam ut omitta multa ammenta,quibus plerit iunioru ututur,quq
49쪽
no adeo mihi arrident,quam ipsa assertio) quo temperamentu aliquod longius abest, &minus periculi sebit a causis inducetibus interitum, eo diutius videtur victurum: sed interitus necessitatem inde argumentatur Aristoteles libello Delongitudine & breuitate vitae:qubd corpus contrariis costet, & quod perpetubcolligat excrementa. Sed contraria,quo masis sunt permixta,eb lentius in sei uicem agunt. Ab excrementis hoc corpus est expurgatissimum ex ratione. nam eui talis temperies contidi, tura est prudens, quique nonplus,quam Oportet, ingeret alimenti:Et si talis non esset, haec naturaomnino tantumappetit, qua
tum potest coquere: Ergo necessario huius vita in lonius tempus producetur. At vero sic potest ex aduerso colligere, cui opinio displicet. Naturalis mors εο per refrigeratione&desccationem fit: igitux quod corpus tardius desiccatum refrigerΣitu illud tardius c5senescet,&diutius vivet.huiusmodi autem vid tur futuru quodliumidu est 3 calidum. utraq; haruratio stat pro philosophis, quorum magna pars censet temperamentu calidum &humidum optimu esse omnium,& temperatu, ut inhac specie.atq; ita illi dissicultatem evadunt,quod trinq; illatu est concedentes.nos verse qui non sic,sed ut superitis diximus, temperatum ab omni excessu abesse putamus, aliter respondemus: In omni morte Corpusrefrigerari,caloris natiui extinctione;&desiceari etiam,quiahumidum
natiuua calido noncontentu exhalat. verum extinguedi caloris multae sunt o casones,aliquando desiccato corpore aetate marcescit, aliquado frigidis recro- is mentis eoitumpitur,aliquado multitudine suffocatur. atq; qua ratione possunt horumsingula,cum repentd ingruut, morbu facere,&cum Vehementesimo tem: eadem ratione, cum aut perpetuo aut assidue afficiun possunt remita e lore maturare senecta. quare nonulli ex sese citius intereunt, quam temperatus.
hi sunt frigidus tantum, aut siccus tantum, aut frigidus & siccus, & calidus ta tum, & adhuc amplius calidus & siccus. hi enim omnes frigiditati & siccitati sunt propinquiores. nam calidus tantum,cum plus habeat casori siqui absumat,&humoris non habeat plus,citius desiccabitur. reliqui tres, humidus tantum, frigidus &humidus, calidus &humidus ex accidenti citius moriuntur . nam, Vt inquit Aristoteles, recrementitia materia, quam monstrauimus in his plus abundare,aut utentis morbi vi,aut natura labefactue solet.Sed proinde dictum est huiusmodi homines, quos ultimo loco retuli, ex accidenti venire citius ad interitum,quoniam,vi argumentum quod exaduerso propositumest monstrabat, ratione suorum temperamentorum diutius oportebat eos vivere, nisi per petuo alterantia quibus resistuniminus, de excrementaquibus abunjant plus, senecta maturarent.in hanc sententia dictu est aGaleno sexto De tueda valet dine:Qubd ad ipsius temperamenti ratione attinet, qui maxime sunt humidi, ii maxime suntlogaeui. sedde his satis. ad medicameloru teperamεtata couertor. De qualitatibusquibus operantur medicamenta. cap. XI LED1c AMENTA calida, aut frigida, humida,aut sicca diculur, non minus ο' aquam ea omnia, quoru hactenus meminimus; veruntamennon eadem ratione. non enim propterea quod calida tangentibus sentiant aut frigida, talia dicuntur: sed quia humano corpori admota calore generant,aut frigus.Elemeta igitur,& alia de quibus hucusq; diximus,a Galeno actu talia vocintutimedic ta non percipias: id si utrunq; vores, neutrius te potentia latebit amplius. Veruntamen, quanquam Galenus plurimum inexplicanda hac re elaborauit: t
men in huc usq; diem medicos fugit, quo pacto,cum piper calidu Qsit,calfacie eatenus.quonia quae Galenus ipse intell*ctu & diligentia profecerat, alioru de
prauata ingenia corruperunt.Omnes philosoplii dicunt, qualitates quasda actu s esse, alias virtute:illas sensu percipi,&remissione recipere ac intensione; has c traneq; sensu percipi perse,neq; intensionem recipere, aut remissionem,&eL sepriorum effectrices.Harum est duplex natura.quasdaenim dicunt,in propria materia qualitates actu existentes actuales vulgo vocanturin generare, ut qualia
ratem illam aquae,qua,cumcalida est, ad pristinam naturamrςdit: quasdam in
50쪽
xliis ebrporibus, ut piper, quanquam actu calidum non si, caliditate111 tamen h et virtualembia illi appellant incaloris effectrice.Medici hucusque fere omnes, is oceulta quadam proprietate fieri dicunt,Vt hoc medicamentum calorem generet, illud frigus. Ego multo magis horum hominum sentetiam auersor, ut qui prorsus nihil doceant,quam philosephorum,quanqua inutiles omnino,& quae nusquam sent,qualitates inducunt. Eoruni qui nihil docent tertio De praesagititione ex pulsibus dicente Galeno duplex est institutum: quidam ad propriet thm,quae exprimi nequeat, confugiunt; alii proserunt quidem nomina, tamen nec quae significant obseruant,nec quam illis significationem attribuant, inter 16 pretantur. Conueniat mihi cum utrisq; primum,illud quod Galenus docet a tis diffuse tertio libro De temperamentis, quodque medici omnes profitentur,& quo minus negentὶ ipsa docet experientia: Medicamenta no operari alterado, nisi aliquid ipsa fuerint perpessaprius. nam piper non calfacit quodcunq; co
pus,cui admotum sit: nam neq; ligna,neq; lapides c5tacha calfacit: praeterea neque hominem, admotum solummodo; sed contritum,& affrictum, ad calorem permutat. ergo aliquam recipit, priusquam possit calfacere, affectionem. ea voto non est contritio,neque sola penetratio.nams conteratur, & altius immiti tur in corpus,quod alioqui calidum non sit,ut ligna,aut lapides,non calfacit;sed si corpus cui contritu confricatione admouetur, calidum est, quodcuque illudio corpus fit calidius redditur. Ergo euidenti argumeto est, Eam affectione quam ipsum prius patitur,quam agere possit, calorem esse.quam enim aliam accipiata eorpore calido λ quam ab eode corpore,frigido tamen,ia possit acciperetigitur piper quemadmodum multb ante Galenus demonstrauit prius a nostro ca itore calidum fit actu,deinde nos recalfacit. neq; aliud quicquam est potentia calidu esse,quam tale esse natura, ut facile calidu actu fiat.Habet hoc medicame- tum ex suasubstantia,& ex moao mixtionis elementorsi.nam qua alia causa paleae & aristae facilὸ csmburuntur & ignis potentia sunt'Neq; soldm hinc nasciatur temperamenti,quod in medicamento est,species,sed&gradus.Est enim p1- per calidu, quoniam calidu facile fit a nostro calore recipies comutationis prin-3 ci cipium: opium frigidu,quoniam facit drefrigeratur Absinthiu primo ordine est: calidit,quonia facile aa tantum caloris gradum couertitur, & aa maiore non f etlὰ:foeni eutu tertio,quonia facile ad hanc usq; intensionem incalescit. Si igitur haecita se habet ut prosuistb habet c5stat piper calore, quem actu habet, nos calufacere, δcopium refrigerare,quia frigidu est: sed huius comutationis de potetia ad acti, principi uanostro ealore recipere. estq; illud constanter veru: calorem a lore,frigus a frigore generari neq; aliqua aliam qualitat5, in his elemetaribus corporibus,caloris aut fr1goris esse per se efficiente. quare non amplius arbitror dicent,piper virtute habere calore; quandoquide eo, quem actu habet, operari, monstratu est.Quid ergo Annihil est in pipere,quo calidu medicamentu sit Rest o sane,mutabilirasilla ad calore:quod quid liud quae est, quamfacile calorem
posse patu nihil quod intelliga Ergo est naturalis potentia a) patiendu calorem:
quod etsi euidenter monstretur,tamen a nullo hactenus explicatum est. Igitur medicamentanon calfaciunt aut refrigerant proprietateιsea calore aut frigore. neq; calidasunt, aut frigida,aliquib. virtutibus activis: sed calida naturalib. impotentiis adresistendit ealori, frigida potentiis ad retinendu frigus. Duo hac in
quaestione sunt contrariis assertionibus fortia argumenta. prim6, si corpus nostrum medicamenta calfacbret, no posthi praestare calorem maiorem eo quem habet .alioqui ultra gradum suae perfectionis ageret:minori, aut aequali non recalfaceret.nam quod calidius non est, non possit calfacere. Ergo aut non calefies o medicamentua nostra substantia,aut illam non potest recalfacere. Secundo etiam si illud in calidis medicamentis admitteretur: tamen frigida non possint ita ad actu deduci.calor enim quo pacto refrigerabit' Ad primu ita respondet G lenus: Nihil aut miri est, si aliqua exiguum cosecuta auxiliu, maximam a priori
natura mutatione habent. cernuntur enim huiusmodi multa in iis quae extra nosse Cofirmat id exemplis dicens,la Mysia aliquando domu, in qua columbinq