장음표시 사용
31쪽
primo de essentia temperamenti,quod barbari appellant complexionem: nam de hoc quoque dubitatum est. p.:VI. SApItaliER. Plato,In quavis disputatione ab ipsa quaesitae rei essentia inchoan dum, aut aberrandum prorsus esse eensuit.eadem de causa Aristoteles,qu, tuor interroga ionum primam,eam esse docuit in quacunq; doctiina,qua,quidnametes sit,interrogatur nos quoque probatissimorum autorum praeceptum insecuti, quaestiones quas de rerum essentus inuenerimus,in singulis disputatio- ionibus pr scribemus quod modb facimus,de temperamenti, ad quod sermo seeonuertit, essentia in ip principio disputantes. qua de re omnino nulla comtrouersia esset:sed proportio calia , frigidi, humidi, & sicci, temperamentum appellaretur,ut nomen ipsum prς se fert nemo enim audito nomine calidi& humidi temperamenti aliud intelliget: quamcalidum praeualere frigido, & humidum sicco nisi Auicena, qui ut inquit ille) neque olus, arbitror, citra dissinitionem pontemere,temperamentum itafiniuisset Fen primd primi,doctrina te tia: Complexio est qualitas, quae ex actione adinvicem & passione contrariarumalitatum in elementis inuentarum, quorum partes ad tantam paruitatem reductae sunt,ut cuiusque earum plurimum,contingat plurimum alterius,proue - idnit. cum enim adinvicem agunt&patiuntur, accidit in earum summa qualitas in toto earum similis,quae est complexio. Ecce ut Avicena non qualitatum proportionem,sed quintam quandam qualitatem ab illis resultantem, complexionem appellat.hic illius affectae primum de innata complexione, ea inquam, quae in singulis membris sita est; non de ea, quae aliunde prouenit, agi affirmant:d
inde,ita suam opinionem nituntur monstrare: Omnes operationes temperametis obeuntur;ut docet Galenus libello De differentia morborum,& Aristoteles secundo De partibus animalium capite primo.sed etiamsi in brachio aut crure idem caloris gradus & humoris fieret,qui est in ventriculo, ex natura; non V retur in illis chyli generatio: Ergo virtutes naturales,quae in temperamento con- ι bsistunt, ut est proclamatissimum a Galeno,non in calidi, frigidi, humidi, & sicci proportione, sed in qualitate alia, horum contemperatione facta cbnsistit. Prae
terea,si quis religaret arterias,Venas,&neruoSad extremum brachium euntes, aut omnino praescinderet; dc ab ambiente aere talis primarum qualitatum proportio conseruaretur in brachio, qualis a principio fuerat:tamen omnes viri ates,&operationes brachii perirent Ergo instrumeta illa, quae praecisa sunt, dum conseruabant operationes, seruando temperamentum, non proportionem primarum qualitatum; sed aliam aliquam ab his diuersam qualitate conseruabant. Adde quod proportio haec singulis momentis permutatur, ex sele, ex vento,
exesu&potu, ex otio, ex exercitatione:tamen ridiculum fuerit concedere,n oturalia rerum temperamenta, ex quibus virtutes omnes pendent, singulis per mutari momentis. His rationibus videntur sibi demonstrasse: Complexionem, quam vocant,qualitatem esse diuersam inuatuor primis. Sed ego, ut verum fistear, nondum satis intelligo opinionem . nam aut unica est qualitas in toto So crate,gratia exempli,ut Socratem dicimus unum habere temperamcntum; aut sent multae qualitates secundum diuersitatem temperamentorum, quae me bris contingunt. unicam qualitatem esse in toto corpore; non est quod dicant: cum longe magis differat temperies cordis a temperie cerebri, quam impe ries Socratis ab ea quae est in Platone. Si vero secundum dicis,cum temperametis disserant membra omnia,& membrorum singulae particu :innumeras con , is stimis qualitates diuersas specie states enim oportet eas esse, cum diueris te peries sint sub complexionis homine in unico corpore. Praeterea ex his quoque
arbitror, continuo adduceris ad colligedum, unam aliam toti corpori commi nem,quo totus homo dicatur huius, aut illius esse temperamenti. Praeterea,stne quesitas haec assiua, an non, minus definiunt: quodetamen dictasacile non
32쪽
est tam calorem generet, & frigus. Insuper,aut Virtutes naturales habent eandem ementiam cum hac qualitate, aut diuer .si eandem dicis: quo pacto cottariam actionum, tractionis scilicet&expulsionis, non sunt potentiae substan. lix disserentes Si diuersiam naturam esse dicis facultatibus naturalibus; se stra illam qualitatem imaginaris.nam satius est,ex ipsis elementis talem habemtibus proportionem, virtutes naturales elucere. δί quo pacto ex unica qualitis te resultarent diuerta virtutes ' & quamuis resultarent, quo pacto una laederetur, illaesi altera stilicet laeditur quaelibet laeso temperamento. quod si una qualitas esset, omnes virtutes simul deturbaret. Veiam hic proximὰ videnturro attingere facultatum naturalium substantiamide qua ut scriptum a Galeno est, nulla certa monstratio afferri potest.sed multbprobabilius,& Galeni doctrinae magis consonumestion esse hanc qualitatem, quam Avicena dicit complox, one Sed barbarorum hic semper filii mos; superuacanoas quasdam, & fictitias qualitates, x proprietates in singulis rebus imaginari, illustriorem se doctrinam ita reddere putantes:cumtamen nulla ex re euadat obscurior, quamcxtali tun figmentorum multitudine. Igitur vera sententia, quantum opinor, est: Corpora omnia, quae penes nos gignuntur, ex caudo, frigido,humido,& sicco inuicem attemperatis constare, ignes inquam)aere,aqua,& terra sitam quanquaelementorum formae corrumpuntur , manent partes illis proportione responio detes: ut si quis dicat,pars terrea, aquea,aerea,& ignea) atl ex horuni attemporatione, quendam substantiae modum per totum generari pro ratione proporti, onis substantiarum elementarium: atm hanc proportionem esse natiuam tem
periem,per quam singula membia suas operationes participant:& praeter hanc proportionem, esse secundam aliam , quae ex hac prima proficiscitur. Est veroea,proportio ipsarum qualitatum elementarium, caloris inquam, frigoris, ii moris,&siccitatis,quarmutaturleuissimis ex caulis centies in singulis horis. A qui hoc temperamentum qualitatum, est dispositio quaedam corporum temperatorum : prius illud temperamentum, quod modum substantiae esse dicimus, ex substantiarum elementarium proportione factum, est habitus naturalis,&3o fundamentum omnium facultatum.in quo sensu,dictum est a Galeno sexto Deplacitis Hippocratis&Platonis: Quocirca singulis ex substatiqproprietate propria quaedam functio contingit:vnde qualitates primae,cum solae vitiantur,non vitiant actiones;quoniam p ripas operandi virtutes participentur: sed quoniafacultatum instrumenta sunt.nam etsi ventriculus redditus frigidior, non mutat cibos ; quoniam caret commodo instrumento; sed interim dumretinet modum substantiae,& ipsam elementorum proportionem,eius potentia non perit His intellectis, nihil est difficile in Avicenae argumentis . nam etsi brachium, aut pus alia quaecunq;,calorem&sumiditatem ventriculi compararent,non compararent eundem substantiae modum. quod si ponis membi um aliquod trans-4 serri,non tantum ad temperamentum qualitatum ventriculi: sed etiam ad illius sabstantiae modum: non dubium est, membrum illud chyli generandi habere
Vim.qitanquam fortasse ne tunc quidem chylum generabit vel saltem non tam Coptos quam ventriculusjdefectu commodae figurae, & situs,& viciniae membrorum calidorum quae ollinia ventriculum iuuant adhanc actionem. qu0dsi
ambiens aer temperiem brachi), eui praescinduntur in tua hypothesi venae, a teriae,&nerui,exacte possit consetuaret privabitur membrum illud actionibus animalibus,&vitalibus: quoniam harum virtutes influebant aliundematuralibus veris non privabiturivisi foriὰ ex accidenti desectu alimenti,quod per venas influebat.Quodde mutatione perpetua temperimeti dicebatur; minus est difici ficite: qua qu1dem affatim & repentὰ mutari soli contingere potest temperamento qualitatum: plulatimve immutari perpetubnatiuum temperamen. tum, nemo neget: nam ita agimur in mortem naturalem. Sed tis haec sint de quaestione, praecipue non adeo utili. quam omisissem profectis , nisi me adeius tractationem ipse ordo prouocasset. ad temperamentorum numerum, de quo sunt multae controuersi transgrediamur.
33쪽
De numero temperamentorum. cap. VII.
G x quatuor qualitatibus, quarum quaelibet cum alius duabus aurei potest,ncum alianon potest, saltem secundum excessum: octo possunt lapsuum intemperamentis differentiae constitui. calidum enim frigido contrarium est,&humidum sicco: non tamen calidum aut frigidum, humido aut sicco . Ergo octo temperamenta inaequalia sunt,quatuor simplicia,quatuorcomposita. nam aut unica excedit qualitas,eaq; est calor, frigus, humiditas, aut siccitas: aut e cedit duplex, calor scilicet cum humiditate, aut siccitate, aut frigus cum illaruviralibet coniunctum. Frigiditas enim cum caliditate, aut humiditas cum si1 i scitate non potest esse excellens. Sed quoniam quatuor qualitates, quanquam
contrariae inuicem sint,possunt tamenintonsione aequales intra mediocritatem omnescopulari,Vtin quarto capite monstrauimus,nonum etiam constareposese videtur temperamentum: quod ex elementorum aequalibus portionibus f ctum,aequale appellatur.& corpus quod illo affectum est, Vocatur temperatu. Hanc tam distifictam Galeni doctrinam, parum abest, quin barbari autores
'mnino euerterint:denominationes tribuentes temperamentis, non ex qualita
tibus, sed ex humoribus deis tas. ita ut homo non diceretur apud illos caliadus,frigidus,humidus,aut siccus, authorum aliqua secundum coniugationem perpessus: sed biliosus sanguineus, pituitosus, dc melancholicus. tamen hi per- , α inde faciunt, atq; si quis febricitantem hominem, non eum qui febrem habet, sed eum qui sitim habet, appellaret. nam ut febricitans quas febre affectus homo dicitur,exfebre autem magna ex parte sitis fit:ira i mperatus, quia tempe ltie affectus. temperies autem earum rerum est, quibus Corpus temperatur: sed temperatur calido& frigido, humido& sicco,commixtis inuicem. igitur temperamentum calidum, aut frigidum; humidum, aut siccum est; aut secundum
coniugationem horum aliqua habens.fit autem ex ratione, ut in temperamen
to calido plus sanguinis, aut bilis, in frigido pituitae proueniat: non tamen proinde ab his humoribus debent temperamentorum nomenclaturae desumi, potissimum ubi de temperamentorum differentia est disputatio. nam ubi de eri 3 o crementis,quae congeri solant in corporibus,aut morborumgeneribus,in quq . solent corpora incidere,disseritur: optima ratione appellationes tribui possent
per humores,ut Galen.libro secundo De febr. diff. tape facit, appellans biliosum, aut pituitosum hominem. Sed ubi temperamentorum essentia quaeritur, ineptae sunt illae appellationes.Decipi utur itaque hi, qui, propterea quod humo
res,quos contingit in humano corpore redundare, quatuor tantum sunt, qu tuor etiam temperamentorum species statuun secundum coniugationes qua
litatum,quae in humoribus sunt, calidam &humidam, calidam & siccam, filia gidam &humidam,frigidam & siccam,& interim quinque alias sustollunt,te peramentum squale negantes,& intemperantias simplices. Quareduplex cum ., ijs nobis oritur controuersia: Prima, An fieri possit corpus exquisite temperatu: Secunda, An possit esse aliquis lapsus temperamenti simplex. Apud Galenum,
de Avicenam,& reliquos omnes,tam philosophos,quam medicos,est receptissima illa diuisio temperati corporis,intemperatum ad pondus,&temperatum 'ad iustitiam.quanquam nominanon sunt eadem perpetuo, quibus haec significentur. Sed Galenus nunc dicit temperatum in specie, nunc etiae ad iustitiam, autiustitia: quod nuc dicit tota natura temperatum, nunc te peratum mim, id est pondere,aut ad pondus appellat. Sed de nominum usu patione non laboro. Galenus toto primo libro De temperamentis diffuse ad modum disputat de temperato corpore: dc illud multis signis inuestigat. quare s o non videtur esse de ijs,quae generari no possunt. esset enim alioqui autor nug eisissimus. Scio Auicenam dicere Fen prima primi cap. I.Galenu eo loco de tem perato ad iustitiam loquutum esse:idque dicit his verbis: Debes aute scire, quod aequale, de quo medici in suis inquisitionibus tractant, non est denominatum
ab aequalitate,in qua squalitas cum pondere squaliter existit: sed denominatur
34쪽
a iustitia indiuisi . Itaque Avicena positore, quaecunq; apud Galisu de bptitama hominis temperie dicta sunt,ea de temperato adiustitiam dicta fuisse puta
dumest. Sed qua ratione,obsecro,ad hanc interpretari mem ductus est Aviceiana ea,vt arbitror quam paulo ante in eodem capite his verbis scripserati Quod autem in doctrina medicinae consideratur , aequale aut extra aequalitatem, non
est hoe,ne illud: sed medicus physico credere debet, Fbd aequale secundum
hanc intentionem,quam diximus,impossibile est aliquo modo inuenire:quam tb magis, ut hominis sit,aut humani membri. Haec Auleena. Ex quibus locis hanc esse illius mentem aperte colligitur: temperatum exacte tale, quod adro pondus alij appellant, generari, omnino esse naturae repugnans: proindeq; h manum Corpus, quod a medicis temperatum dicitur, temperatum esse in sua
specie id est suae speciei habere temperiem optimam) tamen exacte temper tum non esse. Eidem huic opinioni adhaesit Averroes constantissime, & mille sophisticis argumentis, nixus est illam confirmare. Primum illud a me intelli gat velim Avicena, Galenum nullum locum reliquisse ipsius expositionis non enim ego,ut multi solent inutiles conciliationes fingamin se aut Galenum, aut suam doctrinam oportere,ut prodat Avicena, in primis ostenda. quin &ipsum sibi parum costitisse ex dissinitionibus declarabo. Αuicenaipse ita dissinit te peratum corpus volo enim aduersus hominem,ipsius dissinitione uti Est unus, io ut sit complexio aequalis,ita ut quantitates qualitatum contrariarum in complexionato sint aequales, non superantes neque superatae. Vides ut haec Avicenae definitio temperato ad iustitiam quadret: quo minus sibi ipsi iam constat Auic na. Galenus, cum saepe libro De temperamentis docuisset, esse aliquod corpus temperatum absolute:de illo rursus in secundi libri primo capite verbafaciens, ita inquit: Huius norma indicium. erat,elementorum portionis aequalitas. Est ergo nobis Galenus sui ipsius interpres:manifesteque prodit,se de temperato absoluid loquutum esse. quanquam & ex primo libro erat luce clarius, Galenum non solum inuestigare temperiem optimam, ut in specie humana: sed eam e iam, in qua calidum & frigidum essent exacte attemperata. Siquidem illam iuia 3 o si tactu explorare,& conferebat si sum tactus illius cum aqua, ad amussim a temperata ex seruentissima& frigidissima: praeceperatque tyronibus , aquam
dicta ratione attemperare, ut tangendi potentiam sensui rei temperatae assu tacerent; atque ita in temperata natura dignoscenda non deciperentur: usique aded Galenus censet temperata hominis natura nihil esse temperatius. Sed missis autorum verbis, age, rationibus exploremus: nunquid temperatus homo, temperatus simpliciter sit, aut ad iustitiam sol sim. Videndum vero pro intelligenda hae controuersia est nunquid repugnet rerum naturae fieri corpus
aliquod temperatum, quod ad pondus appellant. Nam si semel probatum iu
rit,non repugnare, rem aliquam talem fieri: omnes Uno ore concedent, omni
o um generabilium corporum humanum maximὰ posse temperationem hanc adipisci, siquidem est omnium generabilium substantiarum persectissima: cui
proinde persectissimam temperiem denogare, fuerit praeter rationem:cum prς-cipud ea temperie humanu corpus omnium maxime indigeat ad tactionis se sum: quem,dicente etiam Aristotele,illi constat,oportere Perfectissimum ades se natura: quandoquidem hic sensus cum sapientia semper coniunctus reperiatur. Qi dverbia illum sensum nulla temperie magis opus est, quam media, constat.nam hic sensus est explorator calidi,frigidi,humidi,& sicci .Sensum v ro oportet sensibilium maximὰ esse expertem. nulla tamen ratione melius posisit esse expers omnium primarum quesitatum ; quam in illarum medio exactes o constitutus. Ergo non dubium est, omnium corporum generabilium, hum num posse esse temperatissimum: quo , si quodpiamcorpus simpliciter te peratum generari potest, humanum maxime potest fieri tale. Vertenda igiatur haec controuersia est primo illo cardine: An possit secundum naturam, cose pus aliquod simpliciter temperatum generari. pensandaque sunt aduersario xum argumenta. Dicunt primb, non posse mixtum aliquod generari; nisi si
35쪽
quod elemetorum vincat.nam nullus ortus fieri potest,ubi non est quod vincit,& quod vincatur. Addit Merroes, Debet esse aliquid quod vincat, quod moueat,misceat,&generet: sed quodcunque illud sit, reliquis eminentius aequalitatem interturbat. Ego, dum haec apud illos lego, non intelligo, quid adgen
rationem eam, quae petmixtione aquae, aeris, ignis, dc terrae sit, requirant.nam aut requirunt, quod corrumpat formas elementorum:aut agens, cui actionem
hanc tribuant,vi essicienti cause in mixti generatione: aut requirunt quod permisceat, id est, in pugnam eongredi faciat, comminuat, & comminuta iuxta ponat. Si primum; intelligant velim, Formas illas mutuo se conficere: ignem scilicet humorem depasci; & aquam ignem extinguere. si essicientem ortus iocausam requirunt: meminerint, multos esse rerum onus lut paulo antea diximus in quos mos est philosophis, factos per accidens appellare, qui solis trib untur agentibus uniuersalibus' astris inquam & inguentiis in citra agentia si gulariacita excutitur ignis desilice, attenuato eo qui intercipiebaturaere. It que nihil prohibet, fine singulari agente fieri perfectos rerum ortus per accidens. Si tertium requirunt: potest illud facere proprius elementorum m tus , & ambiens locus, & ars aliqua, de aliquid tale casu factum, aut inopinatis
occasionibus. & praeter haec mutua actio mutuam etiam habet coniunctam motionem: &vt mutuis se conficiunt elementa, mutuo se mouen' miseent.
Est illis aliud ut putant sirmissimum argumentum:Si quod corpus omnino temperatum steri posset, humanumposset maximὰ nam hanc consequentiam ab omnibus admitti debere, paulo antὰ monstrabamus in Sed illud, quandoquidem vivit, calidum &humidum excellenter necessarib est. Ergo nullum colapus potest fieri exacte tale. Quod vivens calidum x humidum sit, ex principiis vitae deducunt. vivimus scilicet vitasti calore ,& vitalis calor humido atruetur. Sednon video, cur non vereantur dicere, muscas, formicas, & scarabeos,& araneos, &, si quae alia sunt viventium corpora aridiora, habere excelle tem humiditatem; piscium etiam genus omne, x ipsam torpedinem, domia nantem habere calorem: quin M arborum, dc herbarum omne genus sunt enim haec etiam in viventiumgenereὶ cum tamen illorum multa degustata, prae , , frigore interimant. Quae nobis non ita dicendum est: sed distinguenda res est, ut oportet. multum resert dicere, viventia calore vivunt humori est e dem talio aut uiuentia calida sunt. nam vivit res unaqu que calore, suo scili cet, & sibi naturali: non omnia tamen calore excedenti. Est viventium cuique suus caloris gladus, quo vivit: etiam si insigniter frigidum sit . ut ventriculus membrum est exangue,&frigidum; sed suo calore cibos eonficit. vivunt igitur viventia calore ; & calor humore sustensetur cum mors naturalis perro
frigeratione, & aesiccationem accidad calida tamen & humida non sunt si pliciter, sed ad demortua: quoniam scilicet cum moriuntur, frigidiora &si ciora fiunt. Est quidam Galeni locus secundo De simplicium medicame otorum facultatibus capite tertio, qui illorum assertioni videtur uere, ubi imquit : Quin&hominem non absoluteealidum ut ignem, sed eYuperantia calliadum dicimus: si quidem maiorem in illo calidi portionem esse, quam frigidi. Haec Galenus . tamenintelligendum est, illum illic non disputare de temper mentis hominis,sea de modis, quibus aliquid frigidum, aut calidum dicitur: Eoque exemplum absolues calidi ignem fecisse, exuperantia calidi, hominem intellige) calidum. visensus sit: Homo ealidus non est absolutes calidus sed h set plus caloris, quam frigoris. Solent etiam hoc in loco Aristotelem citare
quarto capite quarti Meteororum : quo loco dicunt illum asserere, In miasto quocunque aut aquam, aut terram fedundare. quod tamen illi proculd s bio imponunt. nam haec sunt illius verba: Elementorum maxime proprie temradicitur siccitatis esse,aqua humoris i ideo eircuscripta corporaomnia fgenita& interimi obnoxia intelligo) absque terra & aqua non sunt: atque etiam si
gula eius esse videntur, utrius facultatem magis retinuerint. vide quam sint haec extra nostram controuersiam, & ut Aristoteles nullum elementum redu dare
36쪽
d resterentit, asseruerit.Vt Vel hinc constet, plerosque eorum, qui ante nos quaestiones medicas scripserunt,captiOSP magis decipere,quam veritatem do cete. Ergo,ut hos omittam,iam tandemenarrare , &Confirmare incipio veram Galeni opinionem. Corporis cuiusque duplex esset temperamentum,in c0ntrouersia ante hane seripsimus: Aliud, quod habitum naturalem esse diximus, ex proportione substantiarum elementorum resultans: aliud,quod dispositi nem solum esse constat, atq; adebleuem proportione qualitatuin actu existenti um, quae leuissimis de causis infinitis pene modis variantur. Vtrocphorum m dorum potest esse corpus aliquod exacte temperatum. atque primo modo taler o temperatum,est, quod ex aequalibus constat elementorum portionibus, utcumque habeant qualitates. Secundo modo temperatum aequale est,quod non ta rum ex aequalibus elementorum portionibus, sed etiam ex eisdem qualitatum gradibus constat. Primo illo modo posse generari tota natura temperatum, a que adeis tale ficti eorpus humanum , cum temperiem habet optimam i & se- eundo modo,nullum corpus tale fieri posse,iam demonstro.Intellige mihi co pus eodem gradu calidum,&hunlidum, sensim ad frigus & siccitatem permutari. ijs proportionibus apponantur agentia patientibus, ut fiant aequia veloces
motus ad frigus, & ad siccitatem. In hac hypothesi nihil est dictum, quod non
possit contingere citra miraculum. nam si,caeteris paribus,humiditas corrumpili Q turlentius,quam calor: potes tutantum augere proportionem sicci ad humidum
supraproportionem frigidi ad calidum,quantum habet celeris transmutationis plus calor quam humor. hypothesis ergo non est impossibilis. constat verδ ex admissa,corpus illud futurum in medio motus exacte temperatum. quanquam exacta illa temperies momento temporis durabit solummodo i non in ill tantum corpore,quod modo ponimus, sed in quocunque quod tale factum fuerit, siue id fit humanum, silue aliud quodpiam: cum omnia habentia ortum & interitum, sint perpetuo in motui id quod a Galeno dictum est primo libro De t enda valetudine, ubi de hoc temperamento disputans momento solum temporis illud inquit durare. Neque est quod aliquis disputationem refugiat, utpqto,b de re nullo sensibili tempore durante. nam modo de ortu illius disputa e coepimus,non de duratione. respondebunt nobis fortasse aduersari, I quod in hypothesi dictum est siquidem demutatione temperiei prioris, ex elementorum proportione ortae, disputamus)non posse humano corpori contingere: eo quod non possit eius nativa temperies permutari nam hoc etiam dicunt. Sed subit mihi frequenter mirari illorum insapientiam, qui cum consenescant quotidie, & per desiccationem& refrigerationem membrorum, vide ni, se ad mortem delabi , & csim innumeros aegrotantes offendant quotidie, in ea siccitatis specie eonstitutos, quam ipsi dicunt insanabilem, utpote fastam, confirmatam, Mconuersam in naturam: tamen non intelligunt, posse corpora calida refrige-4 b rari, & humida desiccari radicitus: aut stid non ignorant, non intelligunt, nihil aliud esse temperiem innatam permutari. Plurima alia argumenta solent in verae huius opinionis confirmationeinadduci. Sed mihi, ut Antea monui, non tam est multitudinis cura, quam argumentorum vis. proindis satis mihi iam videor monstrasse, nihil pugnare cum principijs naturae, corpus aliquod temperatum tota natura generari. quare rationi iam fit consonum, humanum corpus tale fieri. est enim homo temperatus, non modo omnium hominum
temperatissimus, sed & omnium animalium: neque horum solum, sed & r rum omnium: ita ut temperatum sit in specie, M in genere, & in tota n tura. Quoniam vero monstratum est, non posse exactam hanc temperIemso consistere, sed statim ac facta est, emuere: constat hominem temperatum, non esse talem tota periodo, sed in medio temperatissimiae aetatis posse in eoxemperamento fieri, reliquo toto tempore, seruare aetatum proportionem de hac aetatum proportione , & illarunx temperamentis dicemus in sequenti capiteὶ Sed neque tunc quidem, cum in medio temperatisimae aetatis
ς est adolestentia in constitutum est illud ςorpus, habet temperiem illam
37쪽
exquisitissimam aut in toto corpore aequabiliter, aut membro aliquo magnitu dinis sensibilis: sed inaequabiliter. Cuique nempe parti est suam temperame tum. pars omnium temperatissima est volae manus cutis squaquam huius quoque verisimile est , esse partes diuersas multae partes hac sunt calidiores, multae frigidiores multastae humidiores,sicciores aliae: quae omnes si ad unam aequalitatem redigantur, num constituent corpus temperatum aequaliter. Monstratum ergoest posse corpus temperatum exacte generari,&quo pacto id temperato homini contingat explicitum, idque de temperie ex elementorum se stantus. De temperie ex qualitatibus superest disputemus. Attemperatum e acte & elementorum substantiis,& qualitatibus primis, omninonon potest cor-i, pus humanum fieri . nam quod tale esset, nullo morbo laboraret, etiam si rem summo rigore examines: sed Galeno teste primo libro De tuenda valetudine dogma sempiternae passionis habet euidentem monstrationem, Ergo nulla ratione fieri potest humanum corpus, vel momento quidem temporis sine quo. piam accidente praeter naturam: siquidem nunquam non laborat morbo. hie morbi nomine non intelligimus ut medici id vitium, quod operationibus iam ossicit: sed ut rigidi philosophi intemperiem quincunque praeternaturam,qu tumuis ea sit pret paruitate insensibilis. Quod vero laboremusperpetuo morbo, non est causa, quod principia ex quibus constamus sint contraria, ut plerique intelliguntinam per elementa non stat,ut paulo ante monstrauimus, quominus iocorpus aliquando sit exactὸ temperatum,4 Eae mutationes quae a naturali partium quib.constamus repugnantia fieri dicuntur,nisi accedat causa aliqua prς- ter natura,non suntmorbi.Namsenium,etsi sit temperies qu dani ad multa i utilis: tamen non est morbus:quia no estpraeter natura.m ergo hinc habet domonstratione dogma sempiternae passionis:sed ex reb. naturalibus,a quibus
perpetuo alteramur.nimiru nullo momento non alteramur ab aexς,5 a cibo,de potu, asomno aut vigilia, & a recrementis quae in omnibus partib. colliguntur perpetuo, cum ex omni concoctione necessarib proueniat aliquod excreme tum.Itaque vel in eo momento temporis, quo in medio adolescetiae hominem illum temperatum exacte esse dicebamus,habetmorbum.potest verbille mor- , .
bus esse soladistemperies,facti habens mhil, sed indispolitione:cum quo constat posse esse optima&exquisitissimatemperiem in habitu. nam teperies,quae est habitus,no euertitura morbo dispositione praecipuὰ tam leui, quam illa esse potest. Igitur monstratum iam est, posse habere humanu corpus exactissimam
temperiem in proportione elementorum: sed non in proportione qualitatum. dictumque est,quale sit temperamentum aequale. Superest secunda cotrouersia de numero temperamentorum inaequalium. Auermes opinatur, nullam ii
temperiem posse essse simplicis qualitatis, inductus nescio quibus argumentis plus satis philosophicis,qualibus sempervirille adducebatur. Vt omne sinquituens naturale debet constare forma, &materia: itain omni mixto debet pollere ..una qualitas activa,vi essiciens, & mouens, &miscens, cum altera passiua ι quae illi sit ut materia.Fortasse haec dicit,quoniam qualitates activae sunt generantes passiuas. quare non videtur posse activa qualitas superare, quin inpassiuarum oppositione faciat inaequalitatem. Addit his, omnem inaequalitatem temper menti fieri superante aliquo elementorum.quodcunque autem superet,dupli
ci qualitate nam hoc quoque statuunt Aristotelici)affectum est. Haec sumsi missima illius argumenta. Avicena ne omnino decederet a Galeno, concedit, posse fieri mixta simplici intemperie affecta sed dicit, Lilia temperamentanecessarid permutatum iri.Caliditas enim, inquit, malo quam debet,reddit cor pus siceius,quim oportet:& frigiditas maior, quam debet,reddit corpus quam so oportet humidius: & humiditas 3c siccitas reddunt corpus frigidius. Putauerim Avicenam opinatum fuisse sententiam hanc esse Galeni. quandoquidem sexto De tuenda valetudine ita scriptum est: Sanὰ dictum a nobis in libro de temperamentis est, fieri non posse,ut intemperies quaelibet sola diu duretiqua do ipsa sibi ipsi alteram nece ib adsciscit. tamentalsus est Avicena, quantum
38쪽
εtb intelligo, in declarandaGaleni mente, quorsiam enim tam ex prosesso denotieni temperamentis Galenus disput rett&singulorun assiones enarraret
& quibus morbis unumquodque inorum facit ius, aut dissicilius prehenditu declararet 'quod ut facit multis alii, in locis,ita distinctissimὰ capite octauo libri
hctaui De morbis curandis:ubi dicens,quae natura sit ad febres paratissima,quq seeundo loeo Sc quae deinde, octo teinperamenta inaequalia ordine refert. Pri mutii ergo monitrandum est aduersus Auermem, posse fieri corpus intempea fatum unaquai tate deinde adueisus Auleenam, posse temperiem illam totam vitam, ut alias perdurare. Primum intellige mihi corpus calidum & humidum: ib nunquid potest refrigerari, non alteratum in humiditate aut siccitate3non est , quod non possit. nam si non aliter, saltem possim ponere, humiditatem ab alii; causis c5seruari: & tunc calidum corpus de humidum potetit refiigerari usque ad medioeritatem,humidum manens. Sed esto, non possit pati simplicem altea rationem:intellige corpus calidum& humidum ,refrigerari &humectari. & ita corpus,quod duplici intemperie affectum est, per duplicem alterationem it helut ad si inplicem intemperiem : quia quantum altera qualitatum Demittitur, tantum alteta intenditur. fiat haec alteratio secundum habitum,& constans: ita ut compareat qualitates,quod medici appellant factum esse.atque ita fiet, vinecessariόcocedas simplicem intemperiem. sed iam monstro posse habere perio mansionem per totam vitae periodum. intelligendum est, pon eorpu, quod a primaeva generatione tali est temperie,per totam vitam illam seruate, non sub latis mutationibus aetatum sed seruata inallis etiam quada proportione.quod si semel intellexeris non amplius dubium est,si aptimaeua generatione potuit produci talis intemperies ex tali elementorum mixtione:posse eam durare tota vita, setuata aetatum proportione, ut alia temperamenta. Fiat igitur, ut reliquorum elementorum portiones aequales sint:&ignis,& aeris sint reliquis maiores lsetque inde eorpus tamdm calidum.sccitati enim ignis,aeris humiditas obi
Ela est, & solus ealor vincit. qubd si quid huius humiditas, aut illius siccitas maior est potest illud ab ambiente,interim dum generatio fit, magis hoc quam ituit, lud iuuante, mendari atque haec ipsa formagenerationis, respondet propositis Averrois vomentis. quod a Galeno sexto De tueda valetudine dilium est,
eatenus est verum, quatenus permutatione aetatum fit; haudquaquam permi tatione natiui temperamenti. atque hoc modo censeo locum illum Galeni debere declarari. Sed de tvmperamentorum numero, quae nouem esse d.ximus, haeesufficiant, Deie eiamreth aetatistis. Ca, eleganter a Cornelio dictum est ι Ars medica no est quχ annos numereti uare aetates s si quis curiose aestimet) non possunt certis annorum numeris vere describi. nam fieri potest, ut hic puer iam sit, quo anno ille infantiam nom b dum excessit."idie eonspicimus,alios aliis maturius consenescere. Sunt nimirum aetates totius vitae paties: se ipsae vitae periodi, pro diuersitate naturaruinaequales sunt Grammatici aetates numero ait noru finiui: quemadmodum a ni lepora numero mensum . medici non est qubd mensibus aut annis intentisnt,sed aeris aut eorporis temperamentis. Quoniam vero fieri no potest,ut si gularum aetatum inuestigemus temperamenta i quin prilis hos esse insantes, iulos pueros hos iuuenes, alios senes constitu mus:id quod,nisi praescriptis annis, fieri non potest:describemus aetates terminis quibusdam: quos tamen non si plices,&exactos, sed cum lat tudine quadam definiemus, quo erremus minus, non esse omnibus aequales aetates intelligetes ut physici: &curationes, & victus
institutiones,non ab annorum numeris,sid a temperamentis, quae illos consequuntur, sentientes permutari. .ssitatum tot sunt partitiones, quot scriptores neque mirum. Licet enim cuique . prout v llet, diuidere: dummodo in enarrandis temperamentis non aberret. est qui in quatuor aetates omnes distri
buat: alius qui in quinque, illarum aliquam in duas secans: alius in plures, eas o mnes subdiuidens. Fb fit, i ci varic dividant, tamen in re nihil permutent,
39쪽
Mihi certum est, limissis reliquis,unum Hippocratem hac in parte sequi,&Galenum vi enarratorem, assumere. De horum sentetia quinque sentaetates praecipua::Pueritia,quae decimum quartiun aetatis annum attingit, dicente Galeno
tertio Aphorismorum vigesimo septimo his verbis, Incipiunt quidem pueri pubescere post annum quartum decimum.Illud tamen omnes , qui in hunc locuinciderint,admonitos velim,Nuquam unum eXquisitὰ terminum aetatis alic
ius praefiniri posse. Sed cum ab autore dicitur,Incipit pubertas quartodecimo anno; plurimum intelligi oportere. quasi illud quod multis contingit, ac si eo tingeret cunistis, loco exempli dictum sit. quam fortasse melius diceretur, pueritia circa quartum decimum annum finitur: quia laquam medium quoddam, io id tempus est supra quod non multum ascendat; neque infra multum costiat. quod dilucidὰ docuit Galenus in eodem loco haec addens verba : Neque enim est omnibus unus exactus terminus pubertatis, propter calore& frigus tempe
ramenti calidi enim citius, frigidi veris tardius pubescunt. Secsida aetas est Pubertas: quae ut dixi quartodecimo incipiens, ad vigesimum quintum prorog, tur. Proinde Hippocrates quinto Aphorismora septimo,ita habet: Quibus eu-que morbi comitiales fiunt ante pubertatem, mutationem accipiunt: quibuscunqtie autem vigesimo quinto, commoriuntur. primum terminum ultra pubertatem, vigesimum quintum constituit. Tertia aetas est, quae Iuuentuς dicititur, aut aetas florens, quae a vigesimo quinto incipiens, ad trigesimum quintum prorogatur. tertio libro prognostici ita habet Hippocrates: Magis expectari languinis oportet eruptionem in minoribus natu quintum& trigesimum annum habentibus: in maioribus verb natu suppurationem. Rursus in eodemlibro: madmodum, inquit, in minoribus natu, quam trigesimum agentibus a num, abscessus consistunt: ita quartanae potius annum agentibus trigesmum. In his locis duplicem terminum scripsit iuuentutis,trigessimum,S trigesimum quintum:quiaut diximus non omnes eodem tempore pubescere; ita no omnes eodem tempore consistunt. Quod itinenarrat Galenus in commentario: Ob id igitur Hippocrates quandoque trigesimum commemorat, quandoque trigesimum quintum,ut pauibantὰ.nam eo quod aliae aliis accidant mutationes, fierino potest,ut una communis regulaex omnibus firmiter finiatur. Haec ille. Nos
intelligimus, eaὸeratione,eos qui trigesimo coepere sistere, eirca vigesimum coepiste vigere:quanquam alii hac aetate pubescat nisi fortὸ victus vitio factum est nuper,ut maturius adfrigidius permutςtur. Quyrta est aetas c5sistendi: quae, ut inquit Galenus libro primo Aphorismorum decimotertio, inter iuuetutem& senectutem constitutaest:pertingit fere quinquagesimum annum. Reliqua
sunt senectutis .Hae quinque aetates, ad quatuor aliquando reducuntur. nunc aetate cosistendi cum senectute copulata, ut cum Galenus tertio Aphorismorum trigesimo primo, duplices dixit esse senes; in priori senectute esse consistentesinunc nomine adolestentium adolescentibus & iuuenibus nuneupatis, ut ab ho Hippocrate decimo tertio Aphorismo primae sectionis,qui itahabet, senes facillimὰ ferunt ieiunium: secundo loco qui aetatem conssistentem habet, minus
adolescentes,omnium minime pueri. Quare notadus venit Leoni artus Fuch-sius, qui iuuenes,&vigentes aetate, dc consistentes, eandem aetatem agere tr dit,capite nono sui Compendii:quasi non legisset Galenum, qui in comment rio praedictae sententiae multa scripsit. λεγει, λMAEm, siue ηλι αυα ras nam γηρως:Id est: Consistentes appellat manifestὰ, habemtes aetatem mediam vigoris dc senectutis. De hac aetate dixit tertio Aphorism rum trigesimo primo. Senes autem in priori aetate constituutur, quae media est inter iuuenes&senes.Praeterea dictum est ab Hippocrate,Senes facillime serui ibieii inium,g -ρον οἱ sed iuuenes non secundo loco post senes ferunt ieiunium. Ergo differui iuuenes-υδεω ς:quod non video,cur aliter,quam consistentes,vertendum st. Sed fortasse ratio coni pendiaria fecit indistinctam diuisitonem: in Comentatione certὰ apsiorismi citati multo aliter docuit Fuci sus. Sed ridendus ille alius est, qui ut nouamlucem afferat, cossistere ac vigere,
40쪽
non aliterquam in morbis,idem esse putans,non inquid consistentes, sed sub sistentes vertendum est;quoniam sinqui in iuuenes consistunt primi senes subsistunt. nam qui in hac aetate sunt,faciunt ad frigidius conuersionem, non contastunt in vigore. non ergo consistentes,sed subsistentes sunt. Proferunt locum exHipp. I.Prognost. quo οἱ is ' sc is M'νον appellat,tumorem qui non sedatur. ex quo loco colligunt,dictionem hanc no minus significare quod sub sistit aut quod sedatur, qvim quod consistit. quare cum ex ratione non tam virudeantur esse consistentes, quam subsistentes, colligunt dictione illa υι in ii, intelligi debere subsistentes. Sed hi sua argumentatione manifeste produnt, sei, nescire causam,cur qui in ea aetate constituti sunt consistentes dicantur,quamuis illorum deferueat calor. quam scripsit Hippocrates primo libro De victus ra
Vir, cum steteritiam corris, siccus&frigidus: quandoquidem impetus caloris non amplius dominatur, sed stat corpus quiescens ab augmento. Vides Hippo-eratem dicere, consistentes, eos quorum calori daturiquia eorum corpus tua primum incipit stare,qui estens ab augmento. sed usurpationis huius nominis
χ ρε ρως,aut verbi huius no est eadem ratio in morborum & in hominum aetatibus.nam humani corporis vigor,quod ad calorem attinet,iam de mio uet, cum cessat illius molesab augmento. nam solida membra corporis pleris usque ad trigesimum annum, aut etiam trigesimum quintum fiunt corporatiora. in morbis idem est consistae vigere nam a vigore est inclinatio, affectus scilicet remissio:nes est morbo alia magnitud',quae consistat. quarere Leontia cenus Aphon vigesimo nono secudae ομιθαν transfert,csim consistunt ac via
gent: quasi in morbis duo haec idem sint. quare ex ratione dictio haec de Memate dicta significati quod sedatur: de aetate significat quod cosistit.nsque video, a quo potius petenda sit nominis huius significatio,quam a Galeno, qui quarto De ratione victus in Acutis commentario 12. s 3 - 1 sc piras inquid mige s. Id est, dissi Mue significat quod stabile &firmum neque deest, is Graecis dictio, qua subsistentes significent, cum consistentes ita volunt appella.
ri dicunt enim eos aetatem diu .haec de differentia aetatu. De earum temperamentis dicere iam propero. Iuventutem esse calidam & se-cam, &senectutem frigidam&siccam, admittunt omnes. nam quanquam ab Hippocrate loco nuper citato,primo inquam) De ratione victus, dicatur senoctus humida: id non propter membroru humiditatem,quae minima est, sed multitudinem excrementoru humidorum:quae temperamenti frigiditas, &virtutunaturaliu impotentia colligi facit,dictu est. Sed de temperamento pueritiae, Madolescentiae est contentio, inqua illa duo occurrunt disiputanda,Vtersit intemsior calor, qui in pueris est, aut qui in iuuenibus: &, An adolescentia temperata o sit,an calida& humida. Tam diuersae fuerunt hac de re antiquoru sententiae: vinonnullis aetas puerilis omnisi calidissima visa sit, nonnullis prorsus frigida, no- nullis nondu frigida, sed quam iuuentus minus calida. Qui eam frigidiore esse censent,obhcient conuulsiones,& frigidos affectus,& cruditates, quibus puerifiequentissime laborant: iuuenes contra ardentissimis febribus, fluxu sanguinis
corripiuntur,alimenta tenuia in bile transinutant. pueri somnolenti sunt, tuu nes vigilantissimi. habent hi tenues, flauas,&contento tenui urinas: illico ut
tu, pallidas, de copiosiori contento.Contra qui calidiores esse dicut pueros, ex principijssenerationis quibus roximi sunt,argumentatur:at proinde his plurimum esse calidum innatu existimant.obi jciunt etia intolerantiam inediet,quas o omnes aetates superant,&accessione corporis,quae in ea aetate maxime fit. LO gum somnu a multo cibo, atque eo humido,quo utuntur,fieri dicut.hinc etiaco uulsiones,& frigidos alios affectus,& cruditates fieri, no ex frigido temperame-xo Vrinas etia tales excerni,causa,vi dicunt,edacitas est: tum quod a cibo lude x , prosilientes mouetur. Alij rursus,quanqua ortui proximos esse pueros ad- mitrant,calore tamen humore submersumesse e5 tendunt, dc incrementu mol-