De servitutibus prædiorum, auctore Henrico Cordo Stevero

211쪽

conditione servituti adiecta. ΣΟΙ

si manifeste apparet, quid, quale, quantum debeatur, incerti obligatio est. Incertum igitur est, si, electione debitori relicta, haec res, aut illa mihi debetur. Nam optio si mihi competit,

non incertam rem, sed maxime certam mihi deberi, manifestum est δ). Omnis quoque inceria res est, quae aut aestimatione indiget, aut aestimari prorsus non Ρotest, Veluti, Musfructus R), quoniam,

quamdiu fructus ad alterum pertinuerint, sciri noti Potest. Incerta etiam obligatio erit sub condi tione *b contracta/Sed notio incerit ex mento iuris Romani latius Patet. Nam obligatio, quae ex stipulatione cum faciendi, tum non faciendi descendit, et ex qua Persona ad aliquid praestandum sese obligarit, perae pro incerta habetur ); nam si promissor, qui intra cerium tompus lacero aliquid promisit, tempore praeteriapso, non fecerit; aut si is, qui: perre non feri; promisit, fecerit ; in id, quanti interest,ngendum erit; quae. quidem actio vi ipsa pro i certa habetur, quoniam judicis moderamen exigit. Igitur, si quis sese obligavit, vacuam possessionem S traditurum, si Vacuam possessionem non tradiderit, incerti contra eum agendum est aut agi potest '). Incertum etiam quilibet petit, qui propter ait rius moram, oeu ob aliam qualemcunque mussam

212쪽

conditione servituti adiecta. stos

sὶ L. 6Η. do verb. obl. L. 27. g. 7. De recepi. , qui ar L. ult. D. 'Si quis in ius vocatus. L. 4. pr. D. usuris. L. II. Ad Ieg. Aquiliani. L. II. S. S. D oondici. furtiva. I. 7. De eon lictionum natura.

Tristis et ignavae plenissima stultitiae sunt, quaecunque a nostris traduntur Ictis de actionibus honae fidei et stricti juris. Quaenam in ipsis Romanorum judiciis olim fuerit earum disserentia, quod ad processus ordinem Et modum attinet; doeo, hoc quidem loco, nihil promere lubet, tum,

quia minus ex re nostra esse videtur, deinde, quia de hao quaestione singularem olim scribere librum, in proposito est. Quod autem ex re esse videbitur,

Stricti juris negotium est, ex quo congelio competit, et ea condictionis natura est, ut in stricti juris judicium veniat. Quid autem condictio

est Hic aqua haereti Plerique, seu Potius omnes, Verbis tantummodo paullulum mutatatis, sic definiunt: actionem ex certo et determinato negotio eo Dientem, sest formula agendi destitutam, condictionem in specie esse dictam a Romanis.

213쪽

Quo nihil vecordius esse polesti An enim condictio oerti ex mutuo caret formula et civili nomine 2 An furti condictio certi et incerti Si autem, quanti mea interest, condictione persequar, an ea actio eX negotio certo determinatoqua descendit Ridendum' sane. est, si MEIATRRUs ), ante-ecssor Viadrinus, magna cum adulatione hunc in modum HUGONIs laudem cantare animadvertitur - Primus omnium, ni fallor, egregie nos admonuit illustrissimus Hugo, num audita sit unquam eondictio . aliqua commodati. - Subrideo ; quia admirationis studium nullos prorsus tulit fructus. Νam shntentia ejus, mutatis paulisper coloribus, Plaue aliorum omnium est, nisi si illud novum et frugi esse putes, quod fortius aliquid et Strenuius inesse condictionis appellatioui, quam actionis

statest. Sed ME ISTE RUS is est, quis magis dicam sibi ipsi suoque ingenia putet scribendam, quam ulli sincero Veterum fragmento; quippe ne erubescendum sit sibi, mente classici auctoris penitius

intellecta *ὶ. - Verum enim Vero, equidem gra--er HUGONEM esse Vituperandum existimo, qui in aequa et munita, quam ingressus fuerat, via ire pergere repudiavit. Precarium proxime auoommodati notionem accedere videtur. Vitupero

214쪽

conditione servituti adiecta. 2 7

igitur IIUGONEM, quod inquirere in eam qua stionem omisit, quid sit, cuc e precaris condietio . . Possit nasci Iinmo proscctol a commodato condictio pr scisci non potesti Talis enim condictionum natura est, ut, nisi ita alterum obligatum habeas, ut obligationis utilitas ad te solum pertineat, tibi non competant. Ex emtionibus venditionibus, ex locationibus conductionibus, ex societate, invicem, vi ipsa horum contractuum, descendunt mutua obligationes, 'mandato, ex pignore, ex commodato, ex deposito et similibus primarie unus quidem tantummodo obligat , obligari lamen potest alter etiam, ut actione contraria teneatur. Num Vero is, qui precarium, qui mutuum dedit, aut qui promittendum sibi aliquid curavit, aut qui indebitum soluit, aut qui ob turpem caussam, aut sine caussa dedit, aut, cui fur res abstulit, aut qui dedit, ut sibi duretur, praestaretur aliquid, a ' inquam, ille ipse actione aliqua contraria Coin niri potest 3 An ex ipsis his negotiis potest sumi exceptio quaedam contra agentem, quae quidem exceptio Sane inesse potest in caussa pignoris,

commodati, depositi. ecum aenigma solutiun est; nihil addere semet, ne antecapiamus ea, quae tu singulari libro

215쪽

aos Cap. VI. Quid iuris sit,

peragere decrerimus. - Sed, quod modo diximus, condictioni eain 'esse naturam ut in stricti juris judicium veniant, id explicatione aliqua forsitan indiget, quamvis gavisus sim jam habere meae sententiae auctoritalem VINNII a).

Ρlarique autumant, id, quod in stricti juris

judicium veniat. debere esse non modo certum deteris minatumque negotium, verum etiam certam pecuniam,

ita ut Iudex ex formula: Si paret, Suum Coo

eentum de herer octori totam rem adjudicet, aut renuat totam; stricti juris negotia os sita esse bonae sit negotiis, in quibus judex jus dicue ex formula: quantum aequiuI melius, id dari, quo a quidem Verum est; - dicunt autem porro: actiones stricti juris oppositas esse actionibus arbi. trariis, utpote tertio actionum generi, eiusmodi, uem judicis arbitrio pendeat, quantam praestari debeat. Qui dicunt, certam esse debere pecuniam, quae in stricti juris intentionem veniat, loco quodam CicBRONIs innituntur, hujusmodi: Quid est in judicio Z directum, asperum,

simplexi Si paret H. S. Ios s. dari oportere. - Hic ri non planum facit, RSIIIo. os actionis formulam sibi deberi,

caullam perdit.

216쪽

conditione servituti adiecta. 2O9

Immo perfectoi Nam hoc loco orator de certa pecunia disserit ex stipulatu condicta. Sed id non ejusmodi est, ut . incerta res non possit condici, id est, non possit Venire in stricti juris judicium. Quae t autem obligatio stricta erit, nisi ea est,quao est stipulatu debetur 7 . Verum stricti juris obligatio ex stipulatu aut certi, aut incerti erit; corti quidem, si certam pecuniam seu spoclem condixeris; inc*rti, SI aut genus aut quanti tua

interest; quod quidem in faciendi stipulationibus

saepissime accidit. An ex eo quod certo loco dari debet, stricti juris, an bonae fidei ventro actionem putas Nimirum, obligutio, quae ex

stipulatu descendit, num bonae sidet osse exist maveris 3 Atque hanc ipsam coudicii tiam actionem et IusTINIANUS et Icti vocant arbitrariam β . Haud magni esset negotii, . Veteres excitare auctores nostrue Sententiae, . quod quidem hoc loco non lubet; sed unum alturumve monere juvabit.

Si silpulanti tibi ulter promisit; condictionem aut certi aut incenti habes. Haec condictitia actio stricti Juris nominatur. Quidni condictio stricti juris 3 Cumulatio verborum esset vacua; nam incondictione eadem plane significatio inest, atque in

atricti juris actione. Stipulatio stricti iuris negotium

217쪽

Cap. VI. Quid iuris sit,

est; sicuti omnia alia ejusmodi, quorum utilitas

Prorsus ad imum Spectet.

Sciendum autem est, triplicem hac in dictione esse juris notionem; primam juris seu legum, quae strictissime ad obligationem adplicentur, alteram facultatis seu obligationis ipsius, quae, nisi sit directa et simplex, ut CICERO Ioquitur, stricti juris nequeant esse, - tertiam denique judicis, pro cujus subselliis res Paragatur. Prima autem cum tertia in unam fere coalescit

notionem.

Sed, an ex stricti juris negotio alia actio non possit oriri, quam condictio 3 quaeritur. Scio dum est: ex qualibet obligatione civili actionem descendere, sed ab obligatione strictiore proficisci strictionem actionem; majus autem aliquid inesse in conditione, quam in actione; majus donique, quam in condictione, in actione poenali. Verum actionum formulas esse servandas, ne quis actionis et obligationis naturam possit sibi mutare, id etiam PAULLO placuisse si , nec non ΡΟΜPoNm. quo illud praetermittendum esse Ce eo, licet tritissimum sit, in condictionis judicium non nisi rem venire posse alienam, nec Vero propriam,

ex illa agendi formula: sibi dari oportere; quam quidem formulam egregie VLNNIUS ') explicuit.

218쪽

conditione servituti adiecta. a II

I a valet exceptio in condictione furtiva. - Ctijacius τὶ autem condictionum naturam non nisi in eo ponit, ut res, in cujuε dominus non sum, nica si it ex Obligatione contracta. objiciendum

ei est, idem locum habere in emtionibus venditionibus, et in permutationibus, quae bonae fides inter negotia sint reserenda 8 .

loco.

ο) L. f. I . de condici. ob turP. VPl iujus . caussam. Conini. Inst. 3. 16. de actionibus. - id. insea Cap. V1I. f. 14. - IIvo o, Civ. Magarin. Tom. I. P. 297. νὶ Eliam Ust En voLgNκitzs promisit commentationem de condictionum natura. ZeitSchmit vota Savio NY, Eic Hai ORN und GOEscIiEM. Band I. Isson I. p. 248. Sed ex iis, quae doctissimus vir iam tentavit et subministravit, vereor, ne, Post magnus hiatus, uniuata multis evadat.

219쪽

aia Cap. VI. Quid iuris sit,

De actionum est condictionum concursu.

Iamam autem CUIACIUs statuit λ): conditiis. nes concurrere posse cum actionibus bonae fidei, tum stricti juris judiciis condictiones nou concurrere. Addere debuisset maximus vir: quia condictiones

ipsae stricti judicii sunt.

De concursu actionum et condictionum non

nulla adferre Bagmenta juvabit. ΡΛULLUs in libro V. ad Plautium *ὶ: Si vestimenta - inquit - utenda tibi commodavero, deinde pretium, ut reciperem, dedissem, condictione me recte acturum, responsum est : quamvis enim propter rem datum sit, et caussa secuta hit; .nen turpiter

datum est.

Si rem Iocatam tibi, Vel venditam a te, vel mandatam, ut redderes, Pecuniam a ceperis, habebo te uiti ex locato, Vel vendito, veI mandati actionem. - Quodsi, ut id, quod ex testamento vel ex stipulatu debebas , . redderes mihi, pecuniam dederim ;condictio duntaxat pecuniae datae eo nomine erit. Idque et POMPONI Us scribit. In primo casu Commodatario actionem Commodati competere, manifestum est; sed condictio

220쪽

conditione servituti adiecta. 2I3

quoque certi compeist, quia propter turpitudinem aecipientis novatio quaedam facta est. Quodsi ex

libero consensu stipulantium novatio quaedam facta fuisset, condictio duntaxat compotereti optio den que, quanam intentionet agere velit, commodatario competet; sicuti etiam in altero casu locatori, emtori, mandanti. Ast in stipulatu, sicuti et in legato alia res est. Ex legato enim vindicationis vindicatio competet. Quodsi nummos tibi dedi, ut rei propriae possessorem me essicias, ob turpem caussam condictio tantummodo competet, quamvis nummos, Si exstent, vindicare licuerit. Ex Iegato damnationis, condictio tantummodo desce det, quia, cum alterum obligatum habeas, alter te non habet. Quodsi Pecuniam dederis alteri, ut rem tuam faciat, quod ad agendi rationem

attinet, noVatio facta non est; quamvis, si nummi exstent, Vindicationem eorum quoque competere, recto dixeris.

PAULLUs in libro V. ad Sabinum a):

Si liberum praedium tradidero, cum serviens tradere deberem, etiam condictio incerti competet mihi, ut patiaris eam serritutem, quam dobui, imponi. Casus hic est: in Venditionis lege servitutis mentio facta est, in traditiona non. Neque vero intelli-