Raccolta di varie croniche, diari, ed altri opuscoli cosi italiani, come latini appartenenti alla storia del Regno di Napoli di Pietro Giannone. Tomo 1. 5.

111쪽

1M PHILIPO COMI Naidax, neque timebat ea, quae reliqui pueri solent. Rex istiatur, qui corpore erar exiguo, Sc ingenio parum excitato, sed alioqui placidissimis moribus,, eo levius mortem ejus ferebat, quod metueret, ne grandior ille factus , gratiam& authoritatem sibi inter suos minueret. Hic autem mihi vide magnorum regum atque principum miseriam , qui a suis ipsi liberis sibi metuunt. Ludovicus undecimus , cum esset annorum tredecim, sacta conjuratione nobilitatis , arma sumpsit adversiis parentem suum, Carolum septimum , Si cum excrevisset, adeo coepit vehementer ab eo dillidere, ut relicto Delphinatu, provincia sua , reciperet se ad

Philippum Burgundiae Ducem , Et cum deinde gravi vale iudine adflictaretur, ne filio quidem suo , qui tunc erat

annorum circiter quatuordecim, fidebat . ut in superioribus commentariis demonstravimus . Ita videlicet comparatum est in rebus humanis, ut omnes pariter aliquo adficiantur dolore. A condito enim mundo, rerum omnium fabricator Deus, hoe ita constituit. Neque licet cuiquam illius evit re decretum . Sed disserunt inter se cruciatus . Nam qui sunt animi, gravius urgent, quam corporis .ilc quibus obnoxii sunt prudentes, ii multo sunt tolerabiliores , quam insipientum , elli diversum nonnulli sentiant . Hi enim quo se consolentur atque sustentent, nihil habent. Quod si principes ac potentiores, qui in maxima rerum omnium copia vitam agunt, nullas acerbitates experirentur, esset prosecto desperatissima miserorum hominum conditio , qui labore quotidiano maximitque vigiliis ti erumnis, uxorem , liberos atque familiam alunt , ' & magistratui tribatum penisdunt . Sed longe secus quam vulgo putatur , res habet . Nam si recensere velim , quam multos noverim Principes viros atque sceminas, annis ab hine triginta , qui in sum mis angoribus atque tristitia vixerunt, non mediocrem fini conscripturus librum . Atque hi tamen , quum rebus omni bus affluerent, lis, qui non noverant familiarius, videb'

Iur elle omnium hominum beatissimi . Neque dici potest ,

112쪽

quam tenues ac infirmas saerunque sui maeroris causas haberent .4Magna enim ex parte nitebantur suspitionibus Secalumniis. Atque hic est morbus occultus, qui in familiis Principum regnat , Se plurimis incommodis materiam sub - . ministrat , in Gallia quidem adeo frequens , ut a Carolo magno vix pauci Galliae Reges annum aetatis sexagesimum excesserint, collecta saepe aegritudine ex suspitionibus Se iis quae clanculum ac falso essent delata . Ludovieus undecimus, paulo antequam decederet , cum suspitionibus nimium indulgeret, nulli prorsus homini fidebat' 'ti omnes insidiarisbi putabat. Ejus pater , cum decumberet aegrotus , Per suasum habebat , paratum sibi esse venenum , ideoque ab omni cibo abstinuit. Caroli sexti eo fuit deterior conditio, quod deliraret ac mente captus estet, dum iis quae deserebantur, plus quam oportebat, crederet. Prudenter ergo facturi sint Principes, cum aliquid ad ipsos occulte deiertur,

si delatorem sistant, & fidem sibi fieri jubeant ejus quod

sit delatum . Hac enim ratione multo vivent tranquillius , quando nullus eo sit progressurus amentiae , ut quod prinbare non possit, de eo sit alicui ricturus calumniam. Sed

sunt ex ipsis nonnulli adeo stolidi & ignavi , ut etiam jurejurando promitiant, se nihil enuntiaturos , atque interim anguntur in animis, ab impurisis epe hominibus persua. si incipiunt illog odisse, quos pro ipsorum Virtute ac me rito debebant amore ac benevolentia summa. complecti . Mortuo regis filio, paulo post fuit allatum , quos Monpenserius praelidio reliquerat in arce Neapolitana , eos de ditionem 1eeit se; ut oblides redderentur , de quibus anteadlabim est. Aliud etiam accidit, quod ad regis infamiam atque dedecus pertinebat. Cum in Italiam venisset , Florentini non solum maximam pecuniae vi inmei donaVerant , verum etiam in ipsius fidem permiserant Pilas, Sare Zanam, Sareetanellam, Petram anctam rea Libram iactam , ut suprae, diximus, atque ille duplici jurejurando promiserat, se red diturum Omma. Primo, cum dieapolim iret , ac deinde

113쪽

xo8 PM ILI FU COMIN Ex 'eonsecto bello, eum domum rediret, Astar, quo etiam tempore mutuo ei dabant triginta aureorum millia, ea lege , quod si Pisas redderet, ut ejus debiti nihil per solveret , atque ipsi quae accepitient ab eo pignora , restituerent . Tune & illud pactum fuit , ut sexaginta aureorum millia regi mutuo darent, eamque pecuniam distribuerent in nostras copias, per regnum Neapolitanum, ad ejusque delens em , trecentos equites cataphractos nobis alereniti. Sed is de quo supra dictum eit, Eutragius , homo avarus. Se infidus, quem iis locis rex praelacerat, Pilanis reddidit a Cem, accepta pecunia , Sareetanam oppidum ti arcem ibi positam vendidit Genuensibus, Petram sanctam Lucensibas ,& Libramiaetam Venetis , qua quidem in re summe peccavit, ti Gallico nomini insignem maculam inussit, propter interpositum jusjurandum , M hoc effecit, ut regnuin Ne politanum a nobis totum deficeret. Florentini enim , cognita ea perfidia, nihil eorum de quibus convenerat, prae sitierunt, & quam mutuo dederant pecuniam , eam a n bis repetebant. Harum rerum omnium caula fuit , qaOdrex nihil ipse praeciperet , & suturrationibux illis oecultis nimium tribueret. Nam ex iplius familiaribus nonnulli ,

fuerant authores Entragio , ut ad eum modum ageret .

Monpenserius ergo,ia Virgilius Ursinus , & Camillus Uitellius, & alii nostri duces, re desperata ' collectis , quas habebant passim copiis, oppidula quaedam occupabant : leatis occurrit cum exercitu rex Ferdinandus ti Marchio Mantuae , quem Veneti nuper eo miserant. Nam ipsi ea pecunia , quam Ferdinando mutuaverant , M sumptu belli aettia malo usque ad CCL. aureorum millia , sex Apuliae oppidae tenebant oppignorata, in quibus sunt Brundusium , Gallia polis , Hidruntum , & Monopolis . Ei summae volunt etiam adjici quicquid ea oppida servandi ac desendendi caula impendunt, neque ipserum propoliti esse puto. ut unquam reddant . Nec enim solent, cum aliquid semel occuparint. quod ipsorum finibus commodum iit.& opportunum , ursunt

114쪽

Co aENTA RIan. I sunt ea loea quae diximus , posita in illa ora maris Adriatici. Habet quidem Pontilex Romanus aliquot oppida interjecta, sed quicumque mare illud navigant , hi venetis sunt vectigales. Neque omnes intelligunt , quanti fit m menti , quod eam oram maritimam suae ditioni conjunx rint . Nam praeter alias eommoditates redit ad eos quota nis maxima copia frumenti ὀe olei. Ii quos diximus, Fer,dinandus ti Marchio Mantuae , cum noliros haberent in conspectu, coeperunt communire castra, veriti , ne pretelio dimicandum elIet, quod hactenus insceliciter ipsis accidit . Sed inter nostros orta fuit si minas, propter inopiam commeatus ti pecuniarum . Nam Se equitatui, Se Helvetiis & Geo. manis , multis jam, mensibus nihil erat depensum, atque hi direptis aliquot oppidulis , se sultentaverant. Quod si quadraginta illa aureorum millia, quae rex promiserat , mature fuistent perlata, nihil accidiiset incommodi , praelio nostri decertassent: quod etiam si fecissent adversum, non tamen adeo multos e suis desiderassent: quam poetea, quam do tam ignominiosas conditiones acceperunt. Monpenserius quidem Se Virgilius Ursinus omnino suadebant pugnam , sed alii quidam eis renunciabant, cum signa serri jussilient, non se fore dicto audientes . Erant in eastris , Germani circiter octingenti, qui nuper eo venerant . Hi cum periculum suum viderent , non pratiliterunt nobis eam fidem. atque amorem , quem Helvetii , ὀc ad Ferdinandum desecerunt. Et quoniam belli duces interbse dissidebant, ut diaetum est, turpiter cum hoste pactum fuit , his conditionibus : ut potestati Ferdinandi sese permitterent, ut tormenta omnia darent, Si quicquid occupassent, restituerent. ILle vicissim promittebat is curaturum, ut mari transportarentur in Taurinos, rebus omnibus latuis . Eo acto tumuomnes Neapulim deduci. An ulli unquam homines tu rus

pacti si 't, ignoro, Deque simile exemplum Iegisse me puto, nisi quod'Livius recitat de consulibus Romanis , qui prope Furcas Caudinas, adeo viles ac indignas pacis lege

115쪽

Fro ' PHILI py I COMI Nax receperant, ut senatus eas repudiaret, ti ambos, qui practi fuerant consules, ad hostem reminerent . Neapoli suo runt impositi navibus nostri milites, ti in vicinam intulam deportati , ubi cum diutius haererent , morbis affecti , magno numero moriebantur, Se in his Monpenserius , quem alii veneno, alii febre extinctum esse dicebant, quod , ego puto . Breviter, ex omni eo numero , qui erant aliquot millia, vix mille & quingenti superfuerunt , 6c Helvetii circiter trecenti & quinquaginta , quorum sane laudanda est virtus atque conitantia , quod extrema omnia pati , quam a nobis ad Ferdinandum deficere , maluerunt , qui longo tempore eos in Insula detinuit in maxima cibari rum inopia . Qui ex his in Galliam relibant , eos vilicum appellerent. Erant omnes afflicta valetudine , ia erim ei corporis atque deformitate, quam essent mulia pe pessi, facile potuit cognosci, & e navibus egresfi, non Poterant firmiter instiere. Virgilio Ursino & ipsius filio, refidiquisque Italis , qui regi militaverant, licebat ex pacto re dire domum . Non multo post eam pacificationem, Fere,

Landus, qui nuper uxorem duxerat , amitam suam, cire, ter quatuordecim annorum puellam, febri di xatus, e vita diicessit. Horrescit animus, dum enito : nee ipse tam tum , sed 4e ipsius aliquot majores , multa contraxerunt ejus generis matrimonia. Ab ejus morte , summa rerum . delata fuit ad patruum Fridericum. Videre hic licet magnam rerum humanarum incertitudinem ae mobilitatem fortunae. Biennio enim quinque luerunt reges Neapolis , Ferdinandus, Alphonsus, Ferdinandus , Carolus Galliae rex,& Fridericus . Quod nostri milites diutius quam pactum erat, detinebantur, atque etiam durius habebantur, Ferdinandus , de post eum Fridericus exculabant , eoque tari dicebant, quod Μonmolarius non jusserat ipsis omnia re-1titui. Ca)etam e lim & alia quaedam nostri adhuc tene-

116쪽

C o. M M T N T A RQ I c in amiserat arces M oppida, in eo praescribere aut imperare . Quanquam si la ipsi deditionem fecissent, nullo magno inis commodo rex fuisset affectus. Nam milii fuerunt aliquoties e Gallia, qui subsidio ipsis venirent,&commeatum imporistarent Cajetam, ejusque rei sumptus fuit aestimatus ad centum ti quinquaginta aureorum millia , neque tamen quicquam eo proiecimus , Rex diu commoratus Lugduni , titotus occupatus ludis atque spectaculis , ut antea dictum est, optabat quidem retinere Ca jetam , ti quod reliquum adhuc erat , in sua potestate , nec ulli in ea rem sumptui parcebat, sed erat iugiens laboris, neque studebat ipse de

suis rebus aliquid cognoscere aut providere. Plaerique enim per Italiam coeperunt cum eo sua communieare consilia, laconditiones proponebant, Galliae futuras non inutiles, quae cum sit locuples atque copiosa, sumptus facile tolerare potest, quod in Italia, fieri necesse est. Sic enim ferunt Italorum rationes, ut qui ipsorum opera velit uti, hunc Opo teat largitionibus aditum sibi facere , de liberaliter depen dere militum priefectis atque dueibus , quorum authoritas be gratia statim minuitur , sit nihil habeant quod in alio diitribuant . Biennio post, quam rex domum rediit , cum notira esset adhuc Cajeta, ti Mediolani Dux , eorum, quae pactus erat, nihil servaret : quod non tam fraude atque malitia, quam timore faciebat, veritus ne rebus per Italiam secundis, profligaretur a rege , quem sibi minime mdelem fore putabat: constitutum fuit ut Dux Aureliorum magnis cum copiis Astam proficisceretur. De Ferrariae Ducis amicitia certo nobis constabat , qui tametsi Mediolani Ducis erat lacer, tamen ut suis fortunis consuleret, para tus erat subministrare nobis equites quingentos , & duo millia peditum . Venetos enim habebat graves adversarios,

ab iisque spoliatus erat quadam agri sui parte : ω quanquam sui generi Mediolani Dueis amicitiam , sibi suisque

liberis atque populo judicabat esse magis opportunam e tamen verebatur etiam, ut exutimo , ne ille temporum ae

117쪽

ΡΠ et Erppr Cour Nar fortunae iniquitate coactus, cum rege pacisceretur. Marchio Mantuae, qui alteram Ferrariae Ducis filiam in matrimonio

habebat, cum ti de ipso Veneti nescio quid suspicarentur,& ipse de illis invicem quereretur , erat tunc temporis cum suo socero, comitatus trecentis equitibus cataphractis, atque is iacile ei perluasisset , bc ad uoltras traduxisset partes. Joannes Bentivola , qui Bononiae rerum summam administrabat, auxilio nobis erat missurus ad centum Ze quinquaginta equites, ac duo illius filii tum equitum tum peditum aliquot cohortes ad1uxiisent fuisset ager ille omnis valde opportunus at perturbandam Insubriam . Fl

rentini , ne Pisas M alia quaedam Oppida, de quibus dictum

est, prorsus amitterent, parati erant tuo sumptu nobis alere equites circiter octingentos Se peditum millia quinque, deque re pecuniaria providerant in sextum usque men 1em . Ursini & Romae praefectus, fratrer Cardinalis Ultiensis, quoniam a rege stipendium habebant annuum, conduis xistent ad mille equites cataphractos. Quorum non est eadem apud illos ratio, quae in Galliis , Nam ibi , singulis

in annuum datur sit pendium aureorum centum apua nos autem ea summa duplicatur, propter equites sagittarios ,

qui singulis cataphractis attribuunt . Iis, quos iam dixi mus , dependenda sutilent itipendia. Florentinis autem minume . Ferrarientis & Mantuanus & Bentivola , nihil magnope re a nobis exigebant, propterea quod per Insubriam magna tibi pollicebant emolumenta. His viribus impetu in illum facto, credibile est , seliciter rem administrari potuisse, eoque consecto bello, Neapolitanum regnum facili momento in nostram fuisset redactum potestatem. Erant iam Asiae missi a rege circiter o lingenti equites cataphracti nostrates , lapeditum ad sex millia, atque in his Helvetii quadringenti . Sed Dux Aureliorum , quem toti bello imperioque rex Praesecerat, quique impedimenta sua omnemque familiam& comitatum praemiserat, mutata voluntate, regem ora

Jrat, ut ad conciliam den referret, an eam proieci Ionem

118쪽

COMMENTARII. I I 3

sibi suscipiendam esse putarent. Re semel atque iterum deis liberata , cui concilio ὀc ipse intereram , omnium fuit ea sen tentia, ut dicerent, omnino ei proficiscendum esse, propterea,

quod multi per Italiam principes ac amici nostri; quibus jam esset persuasum , magnos in ejus belli apparatum, sumptus fecissent, Se omnibus rebus euent instructi, ac ipsius modo

adventum expectarent. Ille vero, quod regem tenuiori valetudine videret, cui si quid accideret humani', ipse esset futurus successor: tum sua sponte , tum admonitus Se impulsus a quibusdam , respondit , non se profecturum eo ,1ui privati doloris ulciscendi aut juris repetendi cauta , Uerum ut pro legato regis eo contendat , non reculare . PO-itridie ejus diei , cum hyc essent aeta , Florentini M alii quidam legati valde regem sollicitabant . ut illum dimitteret . Rex ad ea respontit, nolle se invitum ad gerendum bellum extrudere . Ad hunc modum inter milla fuit ea expeditio , quod ipsum rex valde graviter tulit, qui ὀc sum- pius maximos in eam rem lacerat , Se in summam spem venerat ulciscendi injuriam a Μediolani Duce accepi imNam Se Iacobus Trivuli ius, δe Aureliorum Dux, procrea tus e familia Mediolanensi , favore atque gratia plurimum iis locis perfectisent . In hoc etiam tempore alia res nova fuit oblata . Genuenses mobilitate quadam animi fere Hudent rebus novis . In ea Republica sunt aliquot familiterra times . Ex iis Aurii Se Spinulae sunt genere nobiles , Campo ut os vero Sc A dumi, plebei . Solet autem ea civitas administrari a Duce , quem sibi deligit Se eonstituit ipsa. Is est magistratus plebejus neque nobilibus communicatur, etsi eriandi ducis potestatem isti habent Eum magistratum gesserat superioribus aliquot annis , Baptista CDn- rosulgosus', in iisque iactionibus multum poterat , Sc magnas habebat clientelas. verum decep us a suo patruo Ca

dinale Genuensi', qui Rempub. prodidit Mediolani Duci , proscriptus fuit . Is igitur in spem venerat , persuadendi 2 om. IV. P suis ,

119쪽

suis, ut arma caperent. Quod si fieret, non dubitabat, quin

inimicis exturbatis, rerum summa deserretur ad regem c

jus ipse esset ibi futurus legatus . Est etiam iis locis oppidum ti portus valde opportunus , savona . Hi cum es.sent in potestate Genuentium , M servitutis conditionem odis.sent, ac libertatem recuperare se posse sperarent , nuncia bant Cardinali Ostienti, qui nostrarum erat partium, tenere se firmam ac certam rationem, ut oppido ipsum re eipiant : quod si accidisset, Genuenses in magnis erant futuri angustiis, ob provinciae nostrae uicinitatem. His de rebus ubi rex cognovit, nunciabaei Iacobo Trivultio; quem eum suis eopiis Asiam praemiserat, ut Baptistae Campolaucoso submini liraret aliquot militum cohortes; qui ipsum Genuam usque comitarentur, excitandi causa clientes illius atque familiares; item, ut ei, quem diximus, Cardinali praeberet quoque militem, qui Savonam usque deducerent, ac simul mandabat, ne quid contra Mediolani Ducem ex periretur , neque pacem cum eo iactam violaret, quod a suprioribus illis mandatis plane erat diversum, sed ita soα lent res administrari: cum principes nullam ipsi curam si

scipiunt, δe inconsiderate literas conscribi jubent, & leg

tiones decernunt prius, quam de causa plene cognoverint.

Quod Campofulgosus ti Cardinalis Ostiensis moliebantur ,

frustra fuit. Nam ut proprius ad Genuam accederetur, opus erat maximis copiis, propter ejus urbis magnitudinem atque

frequentiam. Nam te Mediolani Dux, 9 Veneti, quum deseetionem valde metuerent , auxilia illis summiserant . Eadem erat conditio Savonete, nam ti ibi milites praesidia ille collocaverat. Trivultius autem maluisset his rebus omis sis, bellum inferri Mediolani Duci, neque dubito, si co cessum ei fuisset a rege, quin magni aliquid perfecisset: ὀe jam aliquod ejus rei fecerat initium. Nam ingressus iter cum suis copiis, eam viam, qua ab Alexandria Genuam venitur, insedit, ut Mediolani Ducem, si forte nostris Genuam proficiscentibus vim sacere vellet, cohiberet, oppidu-

120쪽

COMMENTARII. I sta etiam quaedam ejus agri cepit. Nam etsi Genuam atque Savonam rex tentabat , tamen idcirco nolebat videri bellum 1acere Mediolani Duci, & utrumque populum suae ditionis esse dicebat . Cardinalis , ubi Savonam venit , redesperata propter impositum praesidium, discessit. . Eadem erat fortuna Campos ulgosi, atque is quidem in magno futurus erat periculo , si proprius Genuam venisset . His igitur de causis consistebat omnis belli administratio , bc di-- missus fuit peditatus, &'relicta, quae Trivultius Occupaverat , oppidula , non absque dispendio regis , qui magnam pecuniae vim in eam rem profuderat .,Atque haec sere gerebantur biennio post, quam domum ille revertisset , quo toto tempore cum ipso fui, & partem aliquam negociorum procurabam . Lugduno profectus Molinum. Borboniae oppidum , in Turones inde contendit, ludis delitiis atque

spectaculis intentus, pro sua consuetudine, neque de re ulla gravi sollicitus . Intera ejus autem familiares maXimae erant simultates, Maclodiensis enim Stephanus Verius, ut authoritatem retinerent, bellum Italicum suadebant. Aminmiralius autem, qui summo loco fuerat apud regem, ante ejus prosectionem in Italiam, magna contentione resistebat Eorum consiliis, recuperandae causa dignitatis. Atque is fuit rerum status per sesquianum fere . Interim ex crebro mi tebat legatos ad Hispaniarum regem, qui nos oppugnabat,

mari praesertim, de magna summiserat auxilia Neapolitanis regibus, e Sicilia, quae minimo intervallo M are illimo freto dividitur a Calabria, cujus ad exitum est Rhegium Oppidum, &bsunt qui putent olim fuisse continentem . Et quoniam mari plurimum ille poterat, milii ad oram Neapolitanam navibus., tam ex His paniis, quam e Sicilia: fiebat, ut rex ipsorum classi minime posset resistere: quo magis cupiebat illo uti peccato . Terra non admodum nobis incommodabant, nisi quod equites, magno numero . Paucorum dierum excursiones secerunt in proximos fines Galliae Narbonensis, cui finitimus est ager Ruscinonensis , in