장음표시 사용
81쪽
6 PM LipPI,COMINAE paululum modo fuissent pro relli , ne ma omnium restitisset, eaque de re magna suerat inter noltros contentio. Quae su afui tibi ejus diei 1Ortuna, cum lub vesperum in munitiones revertitiet , mihi recitabat , iis quos secum eile voluit, praesentibus. Initio pugnae', nondum dis elo hostium equitatu', viginti circiter pati ibus ab eo , captus suit quidam. militum praesectus, quo magis videre licet, in quanto iples uerit discrimine salutis ., Ex hostibus omnium primus Occulauit ludolphus , ex Mantuanorum familia. Equitatus nOster lugientes illos conlectabatur, prope ad extrema utquelpibrum castra; quae ad Forum novum speetabant. Ibi tandem , cum ex ducibus quidam magna voce dixiliat, ad regem elle revertendum , Omnes conii iterunt, ut equos, qui incursu Sc labore erant exanimati, reficerent'. Dum ibi moramur', prialer nos fugiebant ex hostibus circiter Iriginta equites . . In eos autem con syllo non fuit iactus impetus . Recreatis aliquantulum equis a labore ,,ad regem .conten
dimus 'de quo nihil initio nobis constabat: progressi est quousque procul tandem animadvertimus ubi esset . Jacebant humi plurimae illorum hast3 , pictae quidem Sc elegantes , ' sed infirmae atque leves , eas jussimus a famulis tolli Sc
asportari. Inter eundum occurrebant nobis aliquot illorum . cohortes pedestres . In eos uacto impetu, Se compluribus interseelis in reliqui pes numen fuga evalerunt . Dum a constetu hostem insequimur, ex noliris aliqui monebant , ne cupidius progrederemur , verbulo uno mentione facta cujusdarn praelii, inter Ludovicum undecimum Zc Maximilianum Caesarem, qui vietoria tunc potitus erat, quod nostri Praedae studerent. Instrumentum omne militare, Sc quicquid erat impedimentorum regis.& ipsius familiarium , a Stratio i is direptum luit ..Sed δc nostri partem aliquam fraudarunt . Multi enim ad pugnam inutiles Se impuri homines cailra sequebantur. Paucos in eo prictio desideravimus. Ex ipsis interfecti fuerunt trecenii bc quinquaginta equites cataphracii, dc quod raro solet in praeliis evenire , nemo
82쪽
suit captus. Stratiotae, quod i ad praedam decurrissent, pauci interierunt . Summa omnium interfectorum fuerunt ad tria millia quingenti , quod ex iplis nonnulli mihi recitarunt , Se vidi descripta nomina , in quibus erant circiter quinque, ex familia Gonetagica, propinqui ti necessarii Marchionis Mantuae, qui ex suaZetiam nobilitate amisit ad sex ginta , δ' in occisorum numero , nullus fuit repertus pedes , S: quod mirumbest , omnes manuiti cominus pugnando suerunt occili . Tormentis enim vix decem opinor utrinque sublatos fuisse, & minimum, temporis spatium duraverat praelium . Statim enim a primo concursu , illi cum aut perfregissent, aut pro citient hastas , fugam petebant , bc in persequendo vix horam consumpsimus . Itali autem longe alia ratione ac nos praeliantur. Singulae enim collo tes cum singulis contendunt, alii post alios, eoque fit, ut totum,aliquando diem aequa victoria decertent. Magna fuit ipsi, rum trepidatiosi: nam & cataphracti circiter trecenti leptaeri que omnes Stratiotae in fugam conjecti alii Rhegium Lepidi, Parmam alii petebant, octo circiter milliaribus ab
Q Upra diximus de Petiliano Comite S: Virgilio Ursino, quos rex captivos ducebat . Ii profugerunt ambo post inceptum praelium , te Petilianus, qui Florentinis ac Ferdinando Regi militaverat, te in hostium exercitu erat non ignotus, recta contendit ad illos longissime jam fugientes, cumque propius veniiset, edito suo nomine , coepit acclamare hortari, ut suga delii erent ipsorum esse vie riam, ὀe cum nonnihil confirmasset , majorem partem reduxit . Quod nisi hic calus intervenisset ,' omnes fuga tibi
83쪽
8 PHILIs PI COMINAE Isalutem petitissent', tametsi profecto parum erat in ea re
solatii atque presidii , quod ab illo qui in nIstris fuisset
castris, revocarentur ad praelium. Erat ejus consit tum , nocte illa iaciendum esse in nos impetum , sed reliqui non probabant , ut ex ipso deinde Stri ex Marchione Mantu ecognovi. Quod nili ad virtutem ipse unus fuisset eos coia 'hortatus, omnes ea nocte protugissent. Postqu1m ad regem convenimus omnes , apparebant nobis aliquot hostium cohortes , pro castris, m3gno numero ic instructa acie , ac solo capite atque hastis extabant. Hi non commorerant 1e loco, neque praelio interluerant . Erat autem opinione longius intervallum, te transeundum erat numen', quod jam paulatini augescebat superioris noctis atque etiamti ejus diei tempestate M imbribus . Rex ad concilium detulit , impe-
tum ne fieri placeret, an minus. Erant cum eo tres ma
gnae virtutis Itali , Jacobus Trivultius , Franciscus Caecus , annorum circiter septuagintas duorum , & Camillus Vitellius, cum tribus fratribusa. Hi suadebant adoriendos esse . Nostri vero, quod magna pars diei consumpta erri, consilium hoc improbabant, te satis eo diei perse Mundi, lecastris deligendum esse locum dicebant . Illi contra magis ainstabant, Franciscus imprimis , qui etiam manu commonstrans illos , iugientes Parmam, in quod oppidum pro ximum habebant receptum , valde sellicitabat praelium . Quod si ejus valuisset sententia, fugae sese mandassent om .nes, quod praecipui ipserum duces postea ad me non dissimularunt. Insignia fuisset ea maximique momenzi victo-
ria. Nam ejus nomine atque Opinione*, res Omnes erant 'nobis futurae secundiores.' Mediolani Ducem valde oderat populus, neque disticile fuisset, ad nos inclinante sortuna, finibus illum expellere . In eadem causa, fuissent etiam V neti, propterea quod nisi intra suos fines atque ditionem quam habent in continetite , nullam habuissent facultatem conducendi novas manus, quo minus etiam de Neapoli no- 'bis timendum fuit let. Verum accidit quod Hieronymus mi
84쪽
COMM ENTARII. t 9hi praedixerat, fore, ut ejus belli gloria penes nos consi- . steret, nulla nostra virtute aut merito. Tum quidem adeo nihil erat apud nos rationis aut consilii ut victoria, si qua contigisset, non potuissemus uti Dum ad eum modunes, ut jam dixi, deliberamus, interventu noctis, illi se in suas munitiones recipiunt , nos etiam non procul illinc, ubi praerilium commissum erat; locum nobis delegimus , non quidem certa ratione vel ordine, uti fieri consuevit, sed quam quisque in partem primum venili et, eam occupabat. Quibus erat quod ederent, ii sese nonnihil reficiebant. Cubabam ea nocte humi in vinea quadam, valde anguste, sine stratis atque pallio. Rex enim utebatur meo, qui in prae, dium quoddam vicinum, incommode aedificatum , diverterat . Multum jam nostri homines de sua ferocia remiserant se neque tantos spiritus sibi sumebant', ut superioribus diebus. Ex ipsis qui saucii erant, nonnulli curabantur in cubiculo regis . Helvetii nostri diligenter ea nocte excubabant . eisque dono rex dabat aureos trecentos. Interim Vero de salute regis valde eram sollicitus , Sc ut tuto progrederetur, constitui intermissam pacis actionem renoVare.
Sed vix aegre licebat internuncium aliquem reperire , qui ad ipsorum castra proficiscetur. Nam in ipso praelio novem
illorum praecones, cum non agnoscerentur, fuerant intersecti , & illi ex nostris quendam in vincula conjecerant ,
alium etiam , qui a rege missiis fuerat ante praelium , Occiderant. Ubi tandem esset inventus qui iret , missae suerunt ultro citroque literae , quibus idonee cavebatur vel
turis ad colloquium, quot illi aequo spacio ab utrisque castris haberi postulabant. Et quanquam dissicultatem in eo inesse videbam : nolui tamen interposita causa colloquium tolli. Rex ad eam reni delegit Gardinalem , Gium, Piennium S: me : illi υero Marchionem Mantuar, Gajaetium , M legatos'Venetos: Ubi ad flumen venimus , misso ad ipsos qui longius aberant, caduceatore , ut progrederentur, hortabamur'. Illi, quod fore suspicatus eram . respondebant ,
85쪽
s TAIOp νI COMI N E Idictum esse, ut loco medio conveniretur di se jam longiusquam oporteat processiste ἱ adeste primos totius exercitus , neque velle tantum in se periculum recipere .FEadem sere 1tii dicebant, Sc adductisJ rationibus , cur non progredederentur, cceperunt hortari me ut tranti rem , neque tamen
quid ipsorum eliet consilii , aut quid vellent proponi V m .nebant.)Respondi, velle me testem habere ejus quod agerem,ineque ibi uia esie iturum. Comitatus igitur . Roberte-to scriba, cui rex plurimum tribuebat, Sc caduceatore, ialamulo, flumen, quod jam creverat, transmisi, vel eo 1olum , ut, ipsis, qui meo rogatu Zc impulsu illuc venissent, satisfacerem . Ad primum congressum , ubi salutassem , incusabam, quod non satis essent progressi, Sc hostabar , ut saltem ad ripam usque fluminis procederent. Nam si eouiaque pervenirent, sperabam non nisi colloquio habito discesia suros. Verum illi excusabast, latum elle flumen & rapidum , neque fieri posR , ut sicutrinque in ripa conlisteremus, alii alios intelligant, sonitu enim fluminis atque cumsu sermonem impediri: petebant ergo, ut conditionem ali quam pacis ostenderem . Ad ea paucia respondi, me, qui1olus essem, nihil amplius dicturum, neque ullum ejus rei
mandatum habere : Quod si rationem aliquam compositi innis ipsi proserant, ad regem esse relaturum . Dum ita colloquimur , ex e duceatoribus notiris quidam equo admisto celeriter accurrit, mihique nunciat', allegas nolle diutius
morari: si quid omnino velim agere , ut id statim perficiam . Id vero minime cbmmittendum esse mihi putavi', tum, quod illi, quae regie mens esset atque voluntas , non paulo melius quam ego, scirent , eo quod essent familiares , tum, quod ex ipsis nonnulli, eodem die, mane , cum haberetur concilium , occulte fuerant cum rege locuti .
Marchio Mantuae . cum in pugnae mentionem incidi siet , quod si captus.fuitiet in eo praelio , an capite rex ipsum mulctasset, quaerebat. Respondi, minime facturum suille nam quod eum ellet adortus, magnam ipsi conciliasse glo-
86쪽
COMMENTARII. 8rriam. Pro eaptivis postea deprecabatur , qui tamen nulli erant, ut supra diximus, in primis autem pro suo patruo Rodolpho, quem adhuc superesse putabat, Sc ut imus h
heretur exquisita cura, petebat, cum ex nostris illi no nullos commendassem, coniti tui me rediturum ante noctem,
6e ad illud tempus pactae fuerunt induciae . Reversus ad nostros, ubi quid actum esset, commemoravi : reκ ii Ilicto concilio coepit deliberare, ted alii in alios respiciebant, ut fieri solet, rebus in summam dissicultatem etdductis . Et cum in aurem aliquid rex immurmurasset Cardinali , jasilit ut ad hostem reverterer , Se quid ipsorum esset volunestatis , cognoscerem . Cardinalis etiam , ne quid omnino decernerem , mandabat. Erat sane utriusque mandatum valde alienum ac praeter rem . Nam quod ejus colloquii author eram , dubitari non poterat , quin illi sermonis initium a me fieri vellent: deinde , ne quia decernerem , me tui non oportebat, eo quod rem nullam , de qua verba facerem , mihi praeceperant . Sed occasionem nullam paciscendi praetermittere volebam , ac certo sciebam , etiamsi nihil efficerem , causam tamen nostram me non esse facturum deteriorem. Accessit siquod quo essent hostes animo, cognoscere me posse sperabam . Erant enim non minus , quam nos, perterriti . Cogitabam etiam inter colloquendum fieri posse, ut aliquid illis excidetet, quod nostris rationibus esset-non incommodum. Jam nox suberat , cum ad numen venirem , eoque statim accurrit quidam citato equo, missus ab illis quatuor, quos supra dixi, qui nunciaret, ne longius,, imminente jam nocte', procederem :Siratiotas enim excubare, qui nullum hominem norint , Se ,
Promiscue in omnes impetum faciant Volebat ille quidem ossicii causa me comitari: scia ne quid ea nocte speculando de rebus nostris cognosceret, tum etiam quod de sententia regis nihil habebam comperti, propter eas, de quibus di-Ximus , Occultas susurrationes , remittebam ad suos , & in JPosterum diem ad horam octavam. julli ut ad flum en me
87쪽
- expectaret, eo me venturum , aut si qua res noVa intereed ' ret, renunciaturum per caduceatorem. Reversus igitur ad
nostros, quid accidiiset, exposui. Id erat sub caenae tempus , deinde quieti sese dabant omnes, . Post mediam noctem revertor ad regem , ejus cubicularii jam erant parati aliter, mihique dicebant, eum constitutile celeriter proficisci Alstam, sc in agrum Monterratensem , simul hortari me
coeperunt, ut manerem, colloquendi cum hostibus causa . Verum excusans dicebam non me futurum in postremisae, neque vitae periculum velle me ipsum creare mihi. Non mutito post, expergefactus reX , peracto sacro, conscendit equum horam unam ante quam illucesceret. Tuba signum suit datum excubitoribus, ut suum facerent ossicium , nec aliud 'fuit in castris enunciatum , quod sane ad terrorem militum
pertinebat, in ea propinquitate hostis , la quod iter nobis faciendum erat per loca sylvestria & impedita. Nam ti ac via aberravimus, ic audivi, cum e signiseris quaereretur , ubi essent itineris duces P Quod nisi Deus rem omnem gubernasset, quomodo lit credibile , regem adeo potentem , absque commonstratore viae, nocturno tempore prosectarum fuisse ρ Verum in eo maxime fuit illustre Dei beneficium, quod hostes prosectionem nostram tunc primum senserunt, cnm multus jam esset dies', arbitrati venturos ad colloquium , ut pridie coni itutum fuerat. Flumen etiam, quod
inter nos erat medium , adeo creverat , ut ante Vesperum nemo auderet transire , ac tunc primum Gajaetius cum ducentis circiter equitibus: levis armaturae transiit ,
non sine periculo , propter aquae Vimcti rapiditatem , atque e suis unum & alterum amisit . Confecta sex miluliarium via , per loca impedita:& angusta , ubi fingui ribus progrediendum erat , 'devenimus in planiciem Mamaeniis mos campos , ubi prima nostra acies ecum imp dimentis omnibus nos expectabat . Erat in eo agmine J
eobus Trivultius , ti quoniam ejus insignia Nerant prope consimilia iis , quibus Marchio Mantuae utebatur , nostri,
88쪽
eum vidissent, vehementer perterriti fuerunt , ae hostium
copias ibi consedisse putabant : sed & illi vicissim , quum
non recto itinere', sed per loca devia nos adUentare conspicerent in consimili erant metu , Sc instructa utrinque acie. cum equites hue illuc excurrerent ac se invicem agnovit sent, detectus fuit error . Progressi aliquantulum , reiecimus nos quodam in oppidulo , ubi de industria fuit conclamatum ad arma , ut a direptione avocarentur Helvetiorum animi. Postero die, non procul a Placentia, Trebiam flumen transivimus, relictis ab altera flaminis parte ducentis equitibus cataphractis , item Helvetiis atque tormentis prope omnibus. Quod militum causa rex 1aciebat, ut eo sese commodius ti laxius reficerent. Flumen illud , maximam temporis partem , aestate praesertim , est exiguum , sed ad decimam horam noctis adeo crevit , ut ne equites quidem auderent transire, quod indiea propinquitate hostis erat periculosissimum , ae multae fuerunt ea nocte rationes initae, ut illos, qui trans flumen erant, trajiceremus, sed frustra sumptus fuit omnis labor, & expediandum erat, donec decresceret , quod fuit mane sub horam quintam . Tunc in utramque ripam tensi fuerunt funes , quibus adjuti pedites transierunt , ac solo pectore ex aqua extabant . Post eos transiit equitatus cum tormentis'. Mediolani Dux magnum habebat praesidium Placentiae, & Gajaetius recens eo perve nerat . duo majus erat periculum nostrum, quibus a tergo imminebat hostis . Placentini autem eo spectabant, ut regem urbe reciperent , atque illud fieri volebant nominees causa ejus pueri , quem Ioannes Mediolani Dux heter dem reliquerat, ut supra diximus . Eo si Terx volutilet aniamum adjicere , multi alii per Insubriam defecissent , impullii & opera I rivultii , qui M ortum ex iis locis habebat, &'valde erat acceptus multitudini : sed rex in gratiam sui patruelis: , Aureliorum Ducis, recusabat , tametsi hujus lacultates nollet nimium amplificari , ideoque litem illam de Insubria non magnopere etiam curabat , de solo
89쪽
ε P Ixis p I COM i N E I transitu sollicitus. Continuata prosectione, quinto ' e De tonam pervenimus. Qui erat ejus oppidi praesectus , cum ex nostris qui praecesserant , audi stet regi esse in animo iter illae iacere sine maleficio, frumentum ti quicquid esset necessarium subministrari jussit , ἷc obviam progressus purgabat se regi, quod oppido non reciperet . Is erat enfamilia San severina, frater Comitis Gajatii , bc cum Neapolim rex iret , nobis militaverat . Dertona rex Nisiam pervenit, quod est ad Tanarum flumen , ditionis Monserra tensis oppidum , te quod in amicorum jam essemus agro atque finibus, magna fuit militum laetitia . Gajaetius enim continenter nobis instabat , a tergo, Se primis aliquot diebus magna nos assecit molestia . Ex nostis equitibus pauci v lebant in potiremo agmine versari, Zc quo propius ad Galliam accessiimus, eo minor erat illorum virtus. Itaque recte illi , qui Gallorum animos ad suscipienda bella promptos esse 9 alacres, verum rem ollescere paulatim, de ale perserendas calamitates minime resi e re dixerunt. Helvetii autem, qui postremum agmen clauderent , circiter trecenti , minoribus suis tormentis, quae circumserebant , impetum illorum tardabant, Se Stratiotas , qui reliquis equitibus erant permixti , facile rejiciebant . Hostium reliquus exercitus qui nobiscum dimicaverat , magno quidem studio nos persequebatur: sed quod iter diei prarcessimus , Sequod ipsi gravioribus equis impedirentur , non poterant , Qquantum cupiebant, progredi iti re desperata', Novariam contendebant , ubi Mediolani Dux aliquot habebat copias , ut anteam druimus . Quod si nos consequi potuissent, credibile est, selicius multo quam prius , rem gesturos futile rat bellum hoc Deus administrabat . Nam eo toto itinere Vagabamur absque ordine sere , & quem quisque poterat , hospitii locum tibi capiebat. Τe in magna eramus inopia com meatus, Sc per facile fuisset Italis, veneno corrumpere qui quid erat cibariorum, puteos etiam & cmnem aquam . TZΠ- tua enim erat aestus solis , ut nostri milites , quocumque
90쪽
D COMMENTA Rr et in is venissent, passim . in stagnis.& oppidulorum lolsis, magno conia
eursa se aviditam sitim restinguerent, exanimati labore it neris . Nam ante lucem ortam rex dabat se in viam , ω in multum usque diem progressus , nonnihil se reiiciebat , bc pabulum equorum deportandum nobis erat magno labore quod te ipse seci non semel, bc biduum lui, cum praeter atro te male coelum panem nihil esset quod ederem. His autem dissicultatibus una reserat sublilio, militum 1 H-tus Se laborum tolerantia. Nam,aequissimis animis hTc omnia ferebant, Sc dici non pol sit , quam tuerit Omni; gene ris molestiae plena profectio. Multa quidem tuli lub Carolo Burgundiae Duce , verum nihil ad illa. Lente nobis proin rediendum erat, ic non longius , quam majora tormenta deducerentur , ubi subinde conlittentum erat atque morandum, cum aliquid esset perfractam aut luxatum . Quod autem dixi, nostros perturbate nulloque ordine atque OOntllio plaeraque admini lirasse , non eo pertinet, quali nulli el-sent in castris egregia virtute ic consilio viri . Erant quidem certe, sed eorum 'sc erat fatum, ut exiguam haberent authoritatem apud regem adolescentem . Septimo die
post commissum praelium , non procul ab Alexandria consedimus, ibique diligenter dispositis excubus , postero die de nocte profecti Aliam pervenimus. Rex cum luis lami liaribus oppidum ingressus, reliquis copiis mandabat , utinavicino agro sese reficerent . Magna 'iuit in eo oppido reperta copia commeatus. Quod noluis valde Opportune ac
cidit , qui fame te siti Sc aestu te vigiliis erant vehementer asilictio, detritis etiam & laceratis vestibus . Obsidebaturtum.Novariae Dux Aureliorum, sed non tam angulte qui exitus illi pateret. Ad ipsum igitur eodem die quo perve
nimus Astam , misi Philippum Cesdraeuit:., nobili genere
natum, qui nunciaret , inter regem te Mediolani Ducem agi de compositione, meque ipsum ad eam rem,adhibitum a rege, uti opera te intercessione Ferrariae Ducis:Jideoque meum esse conlilium, ur confirmatis eorum Ui dxβ , D iligod by Cooste