장음표시 사용
241쪽
Hancce in materiam, tam reconditam et exquisitam, in praesens descendere haud Vacat, neque, ut ego arbitror, omnino opus est. Namque Doch. H. Cullenus de Consuetudinis Ui, quam latissime, et in sensibus, et in motibus corporis pollente, nuper admodum subtiliter et copiose disieruit. Cujus dissertationem m), insigne quidem curae atque ingenii documentum, legentibus fore instar omnium spondere audeo.
Nemo, certe est, qui vim consuetudinis, motus corpori regendo, non pessentiat agnoscatque. Actus primum ex voluntate orti, deinde repetiti frequenter, adeo faciles brevi evadunt, ut vix voluntatis praeeuntis conscii sumus. Nobis, verbi causa, ante oculos obversetur quis, fidibus discens, aut literarum formas ei fingere, aut nova lingua uti, aut fabrilia, aut arma tractare, et comparetur musico,
aut perito stili, aut artifici egregio, aut disciplinae militaris experto , tum, denique, quomodo dominetur consuetudo, quasi altera natura. recognoscere cogemur.
Nec minus in motibus in voluntariis pollet. Appetitus certe eadem hora oboritur, qua saepius antea quoquomodo excitatus fuerat atque expletus. Somni desiderium solita cubandi hora redit ; et cupiditas quoque desidendi tempore
solito, quamvis neque moles, neque acrimonia excrementi causa adesset.
Neque in illis solum, quae naturalia audiunt, sed in aliis etiam, iisque primo ingratissimis, valet. Tales sunt esse c-tus geniti ex opii desiderio, tabaci, aliorumque id genus,
quae, amara et insuavia, e X necessitate primum asi,mpta, postea autem ex consuetudine iucunda ultro appetuntur. Porro, Consuetudo mirum in modum pollet apud animum ipsum. Quantum memoria pendet a cogitatis eventibusque inter se consociatis' Omnes etiam animi assed his indulgentia crescunt, id est . quo frequentius, eo facilius moventur; istosque excitant quaedam, non necessitate sed casu, Cum primis nempe eorum causis aut rebus circumstantibus conjuncta,
Denique, baec ipsa tam in morbo quam in sanitate dominatur, inprimis ubi mobilitas est origo mali. Hinc haemorrhagiae, hysteria, epilepsia, febres intermittentes, &z. saepius, causis quamvis primis quiescentibus, omnino e vi consuetudinis revertuntur; hinc quoque essicacia istius II h a curae,
242쪽
curae, quae in efficiendo occursum temporarium adhibca
Deinde nervosum systema imitatione excitatur. Hujus quidem vis est in universis hominibus singulisque aetatibus notissima. Vel ipse infans gestus, s uos, aliaque bene multa, ex conversantibus arripit; mensibusque paucis hinc imprimis discit quodammodo fari atque ingredi, ad quae quam plurimi motus sunt necessarii. Pueri, sive
jam adolescentes, et opiniones et mores, qui surit duraturi Per venientes annos, omnino aut magna ex parte a sociis ex inconsulto essingimus. Hinc dimanant in valentque totas per nationes instituta, ritus, et mores, adeo varii ac
notabiles, ut universos indigenas ab alienis, singulosque inter se animo factisque distinguant.
Fortuita ac temporaria quaedam, quasi contagione, transeunt. Hinc fit, ut ridentibus arrident humani vultus.'Simili modo transeunt et quidam animi affectus per familias, turbas, eXercitus, civitates, gentesque. Denique, hinc plus nobis et viva vox et convictus quam oratio prodest n).' Et bonos corrumpunt mores congressus
do derivari videantur. Hinc hysteria, epilepsia, convulsione, aliisque sp), adeo scatent no comia et urbes, ut nihil necesse est vel citare exempla, ab aliis memoriae tradita, Vel ea referre, quae etiam mihimet, medicinae inexperto atque insueto, saepius observata suerunt. 4to, Verumtamen causae Dim cerebri minuontes, saepe ea redem, quamvis haud directo, excitant. Longissima atque universa experientia quaedam, utpote sensum motumque minuentia, appellatione sedantium signavit. Contra autem aeque constat, haec etiam eosdem saepe excitare. Opium certe tentus minuit, vel delet, dolorem mitigat, obstat excretionibus, somnum conciliat, nudosque ad nervos, quantum lassiciat, applicatum, partes vicinas, imo vel totum corpus, paralyticum reddit. Verum enimvero, ut pariter liquet, hoc ipsum ictus arteriarum cordisque citat, sensum mobilitatemque adauget, movet vomitum, sudorem elicit, ac saepe convulsiones inducit quam violenti
I ligus porro cuiusdam temperiei primo directoque sedati n) Seneca, Epist. 6. o) Menander, apud Apost. Paulum Dum spectant oculi laesos, laeduntur et ipsa,
Multaque corporibus transitione nocenti Ovi D, Remed. Amor. 6IS
243쪽
dat, ut postea dicetur. Verum hoc tamen contraria esticit; cordis enim actionem citat, calorem et ruborem in cutem evocat, cunctas excretiones, perspiration om praesertim,
ad auget, ac saepissime quidem causa ex si stit omnis morbi itissa minatorii. Contagio deinde, febrem pariens, est quoque perquam sedativa; systema autem humanum haud segnius irritat. Motus porro animi deprimentes ex casu etiam stimulare possint; timorque praesertim saepe et stimulat et to
Exinanitiones denique nimiae, praesertim rubri sanguinis, saepe graviores nisus ad convulsiones face sunt. Atoniam quoque, et debilitatem, saepe subsequuntur spasmi, in partibus praecipue affectis, aut consentientibus,
Equidem, super argumento tam obscuro ac dissicili explicatu, res solummodo memorare ausus sum, quas tot secula, eX experientia Compertas prodiderunt, et de quibus quisque, si quando unquam lubeat sese certiorem facere potest. Verum enimvero, conjecturas de potestate, tales motus directe ciente, proferre neutiquam audeo. For-
tasse in quibusdam casibus ipsa debilitas, quicquid solita organi actiones impedit, et plurimae istiusmodi causae
certa ratione et conditionibus stimulum satis validum dare
ς possint ).' Et fieri sorsan potest, ut posteri olim hanc
esse causam omnium istorum motuum, qui ex viribus, eo iadem plerumque sedantibus, proficiscuntur, pro explorato habituri sint. In praesenti satis sit dicere, a lege naturae, in corpore animato valentissima, eos pendere. Nihil sane dissicilius est in tota doctrina philosophiae mechanicae, quam quaestio de motus transitione in materia inerti Quid igitur mirum, si motus animati corporis usque adeo dilficiliores explicatu Drenti Satis certum est, multos horum este admodum salubres ac frugiferos; ideo medici fere omnes, quippe causae essicientis ignari, eos nominare a causa finali voluerunt. Hinc verba, quae per tot secula invaluerunt, Pis Naturae medicatrix ' Nec haec usurpata sunt, ut olim occultae qualitates, squamvis auribus quos uti iam idem sonantes ad speciem augmenti scientiae, sed ad inscitiae confessionem. Neque vero tam mirum est, si talia in corpore humano, miraculo divinae solertiae, CX-itent, quandoquidem machinae, vel ab hominibus fabricatae fuerunt, suis erroribus et injuriis sibi illatis medentes.
244쪽
Vis Nerussae Collapsum essicientia nonnulla.
Imo, HIC primum omnium liceat meminisse rerum diarecto, hoc est, prima sua operatione, sedantium, quae, nempe, imprimis sensum motumque minuere valent. Horum princeps est Narcoticorum genus.
Nonnulli quidem existimarunt, vim stimulantem simul cum sed ante his inesse; sed fortasse vis eorum stimulandi
potius ex humanae compagis reactione pendeat. Cum ista vero vocabula, sedans et stimulans, non qualitates medicaminum, sed effectus horum in corpora nostra, denotent, atque inter omnes constat, utrosque ex narcoticis gigni,
dijudicata lis est. Frigus quoque, sid est, caloris gradus aliquis infra sexaginta duo thermos copii Fahrenheltiani, cum Calor corporis est circiter nonaginta sex gradus ejusdem, vel minor secundum illius incrementum in diu continuatim directo sedat. Sensum certe motumque imminuit, stuporem, torporem, et moestitiam inducit, somnum invitat, plurimum prodest, cum sensus et motus morbidum in gradum adaugeantur; ut in phlegmasiis plerisque, in variola, et in haemorrhagiis plurimis. Valde auctum, vel si aliae res, tum
externae, tum corpori propriae, viribus ejus faveant, quam maxime sedat. Hinc saepe existit causa paralvsis, gangraenae, febris, malorum ventriculi, hypochondriasis, aliorumque, imo etiam mortis.
Diximus quidem, excitationem saepe frigus adhibitum sequi; verum hic est haud directus ejus e flectus, et minime ejusdem notae censendus, ac sedatio quam affert. Quidam etiam animi affectus, qui scilicet deprimentes audiunt, inter causas collapsus potentissimas enumerandi sunt. Istius generis praesertim sunt timor, et moestitia, et varii utriusque modi. Quae quidem depressio virium, animi demissio, torpor, sopor, nec non mors, interdum a C tutum, saepe pedetentim, sub eviri; perpetuus denique Ian quor haud raro comitatur r).
245쪽
Febris porro et Pestis contagium maxime sedat. Hod apparet ex magnis debilitatis signis, toto in corpore prae- , valentis inter hosce morbos, ex sensus diminutione, ex mentis infirmitate, atque ex aliis sedantibus, verbi causa, frigore, timore, incitatione nimia, &c. quae praesentia periculum et violentiam eorum a Ugent. Mephitici denique vapores, venena quaedam, atque alia bene multa, quae hic memorare longum foret, et non neqcessarium, ejuidem sunt sui norunt omnes) naturae. 2do, Praeterea sunt, quae collapsum, qud navis haud directo, pariunt ex invalidis excitandi et tribus, quibus prae
Hujus ratio patet. Animus hominis de suo non sussicit ad alendos sensus motusque corporis. Monet quoque Professor Cullenus: The want of sensatioris, or sensations indistinct and imperfect , are, by the law oi our nature, une asy and di sag ree able t).' Hinc tanta debilitas, tri ilitia, et languor, otia vitae desidis turbant infestantque. Vivere procul negotiis omnibus
fere est in votis. Ille graυem duro terram qui vertit aratro, Per us hic caupo, miles, nautaeque per Omnc Audaces mare qui currunt, hac mente laborent Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant,
Aiunt, quum Ai,int congesa cibaria.
HOR. Sat. Lib. i. 3O. Sed fac cibaria congesta; Quid tum 8 Nonne sentiunt
morbos, quibus antea prorsus vacabant, irruere, ac demissionem animi obturbare solitudinem diu exspectatam Z Requidem vera dissicile est dictu, utrum labores, pericula, strepitus, et luxuriae vitae actuosae, an otium ac desidia umbratilis et solitariae, malorum plus corpori pariant; quanquam haec saepius in sobrietate, et cum eo, quod satis est, degatur. 'Sanitatem certe pristinam hilaritatemque abeuntes repetierunt nonnulli, qui, fortuna labante, aut quavis
246쪽
quavis alia causa, iterum agiles facti mersantur civilibu ;unclis.' , Foeminae etiam, quae innuptae moerebant, et languescebant, nuptae, rerumque domesticarum cura occupatae, mirum in modum refectae videntur, et diu viguerunt, idque inter anxietatem, et causas imbecillitatis, atque incommodae valetudinis, quae liberos gestandos, et pariendos, et nutriendos comitantur.
Hinc universi quidem homines naturae lege in activitatem proclives sunt. Vel ipse insans in nutricis gremio quiescere nescit, sed subinde gestit manibus genibusve agitari. Ipsi quoque pueri, etiam quum cessant a disciplina, tum exercitatione aliqua ludicra delectantur. Imo etiam nugatores strenua exercet inertia su),' et qui hos spernant, e meliore luto ficti, per mare tamen, per saΣa, per ignes currunt, nulla ratione paris praemii habita. Absentia autem impressionum, utpote collapsum efficiens, nulli bi tam evidenter quam in somno apparet. Hicce status, jam diximus, exemplum est notabile vis nervosae diminutae. Quem quidem in plerisque penuria aut levitas impressionum per se quocunque tempore facere sat est. Fac membra super plumis stratos, ubi musculi plurimi quiescunt, fac lucem subductam, et silentia data, somni paratissimi sunt quavis diei hora. Idem quoque saepe accidit, dum etiam impressiones sentiantur, quando mens ab iis quoquo modo traducitur ad rem quandam, jucundiorem forsan, sed quae tamen ad attentionem animi aliquamdiu continuandam parum valeat sx . Hoc
ma re AEdificare casas, plostello adjungere mureS, Ludere par impar, equitare in arundine longa, Quosdam delectat barbatos. HOR. Sat. II. 3. 247. ) Libet iacere modo sub antiqua ilice, Modo in tenaci gramine :Labuntur altis interim rivis aquae; Queruntur in silvis aves; Fontisque lymphis obstrepunt manantibus, Somnos quod invitet leves. HOR. Epod. ii. 25. Fortunate senex, hic inter flumina nota, Et fontis sacros, frigus captabis opacum: Hinc libi quae semper vicino ab limite sepes, Hyblaeis apibus forem depasta salieti, Saepe levi somnum suadebit inire susurro. Hinc alta sub rupe canet frondator ad auras Nec tamen interea raucae, tua cura, palumbes, Nec gemere aeria cessabit turtur ab ulmo. VIR G. Eclog. i. Jῖ.
247쪽
nue denique annumerari potest, ut mihi videtur, Relaxatio. Fibrae musculosae in vivente animali a cunctis Hailleis in eo differunt, quod hae etiam contrahantur ab quovis easdem extendente. Haec extensio oritur ex partium pondere, ex antago Π istarum actione, ex eo, quod ossibus inseruntur, et plurimum e X connexu Cum dillenti gravitatibus. Harum primariae sunt vasa sanguinem vehentia, ex quorum plenitudine tensio musculorum haud parum pendet. Haec quoque ex illit unus ex potentissimis
nervosi sylleniatis stimulis; itaque, ut jam diximus, cere
hri excitatio plerumque tono fibrarum consonat. Quodcunque igitur fluida ex vasis derivat, tam excitationem quam tonum minuit. Hinc debilitas, torpor, tristitia, ventriculi mala, spasmi, &c. imo etiam mors, evacuationes, sive directo factas, ex vasis sanguinem vehentibus, sive ex illis excretoriis, quae in canalem alimentarium exeunt, tam saepe superveniunt. Hinc ferire venam, alvumque: e Vacuare, tono atque excitationi ad auctis qtiam plurimum
prodest. 3tio, Porro autem coIlapsus impro sponibus et viribus excitandi nimiis iuccedit. Has quidem omnes inducere somnum, satis constat. Exercitatio ni mra debilitatem parit, unde requies longior fit necesiaria, qua vires ad propria ossicia reparentur Vinum, ut olim Varro, hilaritatis dulce seminatium,
maximus cordi auxiliator, et causa nempe omnino excitationis valentissima, nimio copiolius hau itum homines impotes sui reddit. Libido immodica, praesertim s est secus, quam natura
fert, afficit summa imbecillitate tum Corpori S, tum animi. Sane assectus mites atque compositi animant excitantque ; ast vehementer commoti et diuturni debilitant, stangunt, atque interdum sternunt subita morte. Hinc ii, quibus affectus sunt lenes aut temperati, summa aequata imitate plerumque gaudent ; quibus autem vehementes aut perturbatiores, animo sunt mobiliores, et saepe atra bile et tristitia laborans. Acerrima atque attentissima cogitatio, praesertim si est ejusdem rei agitatio, eicitur exedere corpus, atque animam
Dolorem acerrimum ingens collapsus excipit; binc saepius sit syncope. Homines equidem novi, quibus acutus dentium dolor semper in dyspepsiam desiit. Nimia vasorum distensio, secundum nonnullos auctores V o L. IV. I i eximios
248쪽
eximios 3 , haud systema excitat, sed ejus actionem imminuit, atque omnia ligna debilitatis prodit, quod quidem
frequenter ex plet hora, morboque admodum inflammatorio, animadvertere liceat.
Atonia stona ac hi, in hoc illo ue dyspepsiae sympto male
apparens, edacitatis saepissime est estectus, nec non et ex vomitu frequentius repetito, ex assiduo tonicorum, aromaton, maxime autem vinossi liquoris usu, oriatur.
Vesica quoque ex nimia distensione fit paralytica, et alvus adstristior ex crebra ductione. Paralysis deinde generalis convulsiones aut nisus voluntatis extraordinarios excepit.
Ad summam, nihil omnino est tam stimulans, quin contrarium sit, quum plus nimio invalescat. qto, Deinde consuetudo etiam ad collapsum essiciendum nonnihil valet. Hujus certe imperium super multos corporis fensus longe dispar est ei, quod valeat in motibus. Hi quidem, ut diximuS, saepius excitantur a consuetudine ; ast contra illi plerumque, etsi eadem sint reapse objecta, exinde labe sactantur S . Hinc necesse est portionem medicamenti diu consueti, vinosii liquoris quotidiani usus, subinde aliquantulum au geri; adeo ut tandem multo plus alterutrius, quam quod olim exitio fuisset, tuto et sine metu adhiberi possit. Hinc fit, ut multi mortales dediti ventri, somno, libi cini, ν) It frequently happens that the pulse, even at the beginning of
Debili ty may proceed si om different causes. There is one hinctos debility whicli attends inflammatory severs in the heginning, and which is the consequence of oppression and ple thora. Here everrthing which would stimulate, and is cordial, instead of ad ling to thenervous power, tenus to mar iis energy; and the patient is most reli eved by large and even rei eated venestetions. Clinical Lentire
venher.' Autler's A fora, parti . cha p. s. et . ubi plura d consuetustine, et ad excitationem, et collapsum euiciendum valcate,
249쪽
dini, usque eo sagitiorum provecti, et inter appetitionem tantum satietatis ac fastidii patiantur. Hinc singuli quidem nostrum semper cupimus quid novi
et varii; quo negato, torpor ac tristitia subeunt. Puer fructus aetatis maturae legere ardet, et senex laudat tem pora acta se puero. Hinc denique voluptatem percipimus omnes, ex rebus minoris quidem pretii, at recens tamen partis, dum optima, qu ae diu habuerimus, sordeant et conta
Dolor quoque, pariter ac voluptas nostra, ex temporisionginquitate certe remittitur. Ratione quanquam et remediis aliis haud mitigatum, huic cedit. Dolores porro alieni sympathiam hominibus excitare desinunt, quorum oculis creberrime observantur; et hinc, ut aiunt, animis quorundam sabsit verbo invidia) certa vitae ratio callum quoddam obducit, Contagio denique ipsa, quo cuidam assuetior, eo minus assicit. Hinc recens in no conata illati saepe inficiuntur, dum medici et aegris assidentes mali expertes ver
Denique, quicunque loca laeta palustribus undis diutius coluerunt, haud sunt tam obnoxii febribus intermittentibus, quam advenae, qui perraro contagia vitent. sto, Denique, collapsus ex imitatrice smpathia oriri pol test. Cum oscitat, verbi causa, unus, fortasse prae somno: aut taedio, statim consensu oscitant videntes et plures; i imo vero certum scio, vel oscitantis imaginem spectatori-l bus bene multis, modo hilaritudine risuque gestientibus, i oscitationem lacessisse. Hoc quoque modo deprimentes animi affectus, quam i efferentes transiliunt. Unius quidem tristitia frontis saepe totum caelum gestiente laetitia privat.
Ita fentibus adflent Humani vultus: si Dis me sere, dolendum est Primum ipsi tibi.
Quis porro nescit multa inania belli t Metus caecus a duce, imo etiam a gregario milite quodam, in universum CXercitum transiit, et, nulla comparente idonea causa, Victores ces erunt victis lHactenus ego ille, qui neque disciplina satis, et ingenio parum possum, paucula de muneribus nervosi systematis conditionibusque, necnon et harum causa sari, ausus sum,
250쪽
Percupiebam equidem deinceps adumbrare modum, ovo noster Professor solertissimus suam pathologiam gener 'lem morbis, qui classem constituant Neurosiam, in suo proprio Systemate Nos logico, ad bibuerit. Hic certe eit, ubi et
zcumen, et non mediocris cogitationum utilitas superemi Dent. Verumtamen nunc, ne plus nimio longus sim, jucundissimam voluptatem, quam pendenS narrantis ab Org a Cepi, renovare prohibeor.
Ast scelus omnino soret, nisi lubens, hocce tentamine qualicunque Gemum perorato, vir OS egregios, qui me interit udii medici curriculum peculiati benevolentia prosecui, fidelibusque monitis laureae Apollineae artis candida turrisistere dignati sunt, publice memoria quam gratissima re
Debeo singulares imprimis gratias viro illustri T. Doc Gulielmo Hunter, quippe qui suis praelectionibus, et dul- ci et utili mirum in modum resertis, me ad medicinae studium provocavit, suisque amicis praeceptis, et hospitio, et cura me in sua scilicet domo aegrotautem, benigne adjuvabdi. NeC me unquam meminisse pigebit verissimi amici Gulielmi Cruit Laanli, A. M. Alii discipuli ejus peragant praeeonia laudum, ut consummati an atomici; mihi certe experto, d Um memor ipse mei, hic suo jure, M ob incoctum generoso pectus honesto,' semper carisimus erit. Nunc denique justissimas Prosessoribus Universis, qυialmam hanc Academiam ornant, ob doctrinam adhibitam, et benignitatis plurimum a singulis collatum, gratias ago
Seorsim vero habenda Culleno est gratia, non solum ob operam et studium mihi cum alii ε discipulis navata, 1ed ob amicitiam, qua me fuit dignatus; ob promptos aditus, et plurima consilia praestantistima, non austeritate tristi dictata, sed interposita obvia illa sermonis comitate, in qua
Plurimum porso me D. Volanet, artis Obstetriciae Professori, debere existimo. Huic quidem, doc ina nem p iatilissima suis prael edtionibus tradita, experientia deinde ira illi, parturientibus opem ferenti, suis scilicet auspiciis acquisita; liberalibus denique responsis redditis de arte, quam ipse Princeps apud nos, suo cum tanto honore com modisque publicis, effecit atque erudiit, huic, inquam; iliis beneficiis magnopere devii rictus sum. Denique, liceat officia, nec pauca nec parva, mihi in '