Disquisitio physicomathematica, gemina, de vacuo itemque de attractione quibus probatur, nullum in rerum natura dari, vel posse dari vacuum; ipsaque experimenta variorum, ... Autore Antonio Deusingio ..

171쪽

dimensio sine subjecto concipi queat. Ο--ia ergo permeans AEther, seu fhbstantia Ignis, quam Veteres Spiritum, ob summam tenuitatem,appellarunt, de quo egi D quisit oraced. Sest. I.) spatium aere evacuatum

replet. Utique, si Vacuum intus esset, cum lnon Entis nulla sit assectio,nulla vel vel resistentia, nihil sane causae foret quod Emboli, seu pistilli embolo instritisti motum simpediret : quippe , Velut ipsum vacuum

illud non detineret embolum, quo minuSeduceretur ; ita nec obstarent corpora ambientia, quin saltem si forte id quod in ipsis

tenuius est non postet per vitrum ipsum ad interiora , nempe in spatium illud vacuum , concedere) diffracto ip vitro, per compressionem ambientium corporum, vi valida trahentium obortam, cedere cogerentur: neque enim ratio ulla soret, cur non vi valida embolum trahentium, atque adeo ambiens corpus in aliud quodcunque spatium lpropellentium, posset vitrum confringi, nonnisi vacuo intus sumultum; neque vero aliter fieri posset, cum ab embolo tracto propulsum corpus ambiens in plenum succedere nequeat , nec penetratio dimensionum queat admitti. At revera ideo quod intus omnino vacuum nullum sit, sed potius e- contra omnia sint plenissima, ac densissimo scii constipatissimo corpore, st. aethere ira locum aeris exantiati ingresso, nullas omnino in se vacuitates aut particulas complica-

kiles , diu a , hinc ambientia

172쪽

corpora ut ut pressa aut propulsa,non habent quo cedant, nec aquabili compressione sua vitrum intus plenissimum , ac densissimo corpore abunde suffultum, valent diffringere : obsistit enim diffractioni, ne quae a compore aequabiliter comprimente contingat, ipse intus constipatissimus aether, undiqua que vitrum, globosiam ex aequo suffulciens, Hia ue renitiatia corporea muniens. Nec vero ipse aether ulterius, similiter atque aer , vi antliae elici vel extrahi potest : cum enim ipse sit sebtilissimum corpus, omnium aliorum etiam densissimorum corporum poros pervadens, ac citra difficultatem omnia permeans ; utique ex quacunque tandem materia pistillum seu emosius formetur, perindo tamen soret, ac si Cribro quis vellet aerem haurire, vel cribro haustum de loco in locum transferre : Cum ergo per embolum eximi nequeat contentus in Recipiente

ther, qui in locum aeris exhausti successit, nec aliud corpus crassustulum quale aer intus amplius sepersit, quod queat hauriri, adeoque educi ; nec adeo loeus intus dari

queat amplius, in quem ambiens aether concedat ; nequeantque ambientia corpora,

dum pistillum attrahitur pressa , in se ipsa

concedere, cum penetratio dimensionum;

simpliciter sit impossibilis; utique impossibile evadit, ulterius ambientia corpora loco, dimovere, ut extrahendo embolo cedant ,. nisi in quantum utcunque ulterius conden

sui insuper possum concedente identidem

173쪽

ad interiora, quousque embolus distrahitur , interfluo ambientium corporum aethere, eodemqtie identidem, dum repellitur ad ualeriora pistillu m, excedente.

Hinc jam patet, dissicilior farpi lilii extrorsum , Ncmpo sub initio

facilior extractio existit, dum aer qui intus est crassiusculus existens potesthauriri atque tractu emboli eximi, cedente interim facilius tunc tempolis ambiente corpore per sui comdictionem seu condensationem , utpote quod interfluus aether per poros undiquaque ad interiora Vitri in locum quem aer embolo liaustus derelinquit, se Ocyus insinuet: At ubi sensim corpus intus contentum exhaustis particulis crassioribus, evadit tenuis,

ut dissiculter quicquam possit hauriri, quod

non per emboli insensibiles meatus ad interiora relabatur, sicque ambientibus corporibus immixtus aether cedere nequest; tunc magis utiq; obsistunt ambientia corpora, utpote non invenientia quo mota concedant, ac non admittentia ulteriorem siti condensationem, dum aether ulterius cedere nescius, permanet particulis ambientium immixtus. Quamdiu autem aliquantillam intus est crassiorum particularum v. g. acris quod embolo queat utcunque hauriri, atque elici extrorsum, movetur quidem utcunque pistil- Ium, sed ambiens aer sensim constipatior redditus 'b aethera antea, eidem intersusim, at jam maximam partem post aliquam aeris evacuationem jam factam, ad interiora vitri

174쪽

vitri tran missum ) adeoque naturalem sevire statum affectans , validissimo expansionis nisii mox embolum repellit versiis interioraι non sine sonitu quodam, ex ita ad interna collisione contingente. Condensatur autem imprimis aer. ubi proxime , coarctatione facta, vim patitur,reliquo quantum fieri potest statum suum naturalem servante; sicque aer qui undiquaque vitro vicinsimus existit , prae reliquo distantiore per coporis intra viatrum contenti exantiationem, atque aetheris

in spatium illius ingressiam , quam maximε

condensatin . Dumque vitrum exantiatum

de loco in locum transfertur, is qui derelicto

spatio vicinus est aer, in naturalem statum per expansionis nisem se dentio vendicant veluti nave provecta assurgunt illico aquae partes paulo ante pondere navis pres,) aethere aliunde, quo nempe vitrum transfertur inter ejus particulas vicissim subeunte; sicque perpetuo circa vitrum ipsum quocunque transsatuiti condensatio corporis proxume ambientis major contingit, remotiore interim a violenta compactione, per insitum

quasi elaterem seipsium vindicante. Hinc ratio manisesta, cur via in ipsen, Recipientem aperta, post factam exantiationem, tanto cum impetu sive aqua sive aetin ejus capacitatem eruere deprehendatin Nempe corpus proxime ambiens expansib-nis conatu a condensationissur statu, ad sta tum naturalem adnitens, vi quadam irrum- . pit, eodemque conatu praecedentes particu-

175쪽

lae a subsequentibus propelluntur. Ex dissis itidem manifestum evaait, quamvis dissicile

existat omnem omnino Aerem e Recipiente per antliam praedicti, modo evacuare ; non esse id tamen simpliciter impossibile : nisi fortasse nonnullae ipsius aeris particulae sint adeo tenues, quae per embolum ipsiim cum aethere se insinuent, aut cum aethere peras sariorum aperturam, dum aer ipst extrahitur, ad interiora relabatur. At constat interea in ipse Recipiente non dari tamen Ua

cuum, utut aere penitus per antliam evacua- to, utpote cum aether revera omne spatium

ab alio quocunque corpore derelictum, plenissime adimpleat.

CAΡ UT II. Secundus Experimenti

IN plent totum Vas aqua, & cIa sum diligentissime imponunt orificio antliae pneumaticae, Ut antea, . aquis intra cuppam immersae , ibi- demque Grae; ac deinde agitata antlia extrahunt violenter aquam Evase, eadem in principio facilitate , dissicultate in fine, qua aerem e trahi divinua. . Nunquam tamen i

176쪽

DE VACUO. I 'tam aquam hactenus extrahere potuisse refert D. Scottus, vel dissicu

tate fractos, vel ut ipsi obtendebant, assarii non bene clausi vitro, nisi somte alia quacunque de causa.) Refigunt deinde ab antlia epistomium, &aquae imponunt usque ad collum, ut antea , & eundem effectum ingredientis & cum tumultu subiitantis aquae experiuntur, nisi quod copi sior spuma & plures bullae excita

tur. Nec tamen essicere possiant teste eodem, ut totum vas aqua iterum repleatur, ut antea erat.

CUr hie dissicilius omnis Aquae extrahe queat ὸ Recipiente, quaae in superiori

modo extrahebatur Aer, haec ratio esse vi- detur: quod aqua in Recipiente sensim per extractionem condensetur, aere qui intra quae particulas erat, evolante sursiam, explenteque Recipientis capacitatem, rarescendo cum admisse interius uestis particulis aethere : Hinc compamor ac constipistior reddita aqua dissicilius extrahitur, eademque sibi ipsi quodammodo obstaculoecst, quo minus-egridi queat ue quin M

177쪽

Πς VACUO. ωa rarescente intus acre particulis suis ramosis aethereae substantiae atque ipsius aquae exterioribus implicito, atque ad naturalem contractionis liatam annitente, vi ouadam detinetur. Et sane plus Aeris intus aetineri l ac rarescere, qui nempe ex aqua ipsa in vitri capacitatem migravit, hinc liquit, quod stib- eunte denuo in vas aqua, copiosibr spuma S plures bullae excitentur e quin , haec eadem caua est, cur essici nequeat, ut totum vas aqua iterum repleatur,ait ante erat. Posse tamen validiore ac diutius continuato molimine omnein aquam ac deinceps residuum quoque aerem e vase exantiari, a ra tionesnequaquam alienum videtur.

C A U T IIIo Tertius Experimenti modus.

CAc bum renerim constetim Eabent: liquot urnarum capacem, . undique bene occlusum, instructum insta epistomio atque versatili clave, supra vero tubo itidem vers tili clave sinstructo: Ac quo magis omnis aeris ingressus arceri queat superiori illi tubo adserruminata sunt duo alia V scula uterum supernet alterum. inser

178쪽

DE VACUO.' ne, quorum illo aqua repleto arceam tur aeris introitus ab orificio tuta si periore , altero aqua repleto m niatur clavis aquae immersa ab aeris

contactu. Cacabi hujus epistomium c quod inserius esse diximus) ins ritur anotae pneumaticae orificio, consimili modo quo Vas vitreum i seri diximus , ita ut totum vistin mium aquae intra cuppam ut immersiim. Clauditur deinde firmis.

sitae tubus superior , conVoluta clave; atque ut omne irrepentis sumtive aeris periculum aVertatur, 'utrumque vasculum praedictum repletur aqua , quo tum orificium tubi, tum clavis ipsa aquis l*atur. Agitata deinde per aliquot horas continuas antlia, evacuatur Cacabus non secus atque alias Recipiens evacuatur : Evacuatus diligenter comtra aeris ingressiim communitus servatur in adventum spectatorum,

Quibus praesentibus imponitur si perioris tubi orificio Recipiens

aqua.

179쪽

I61 DE VACUO aqua impletus, repletis prius Vasciniis tubo additis aqua , qua & Rec,pientis Epistomium obtegatur. Ap ritur deinde clavis Cacabi, tubum. Obturans, itemque clavis Recipien- . tis: incipitque statim aqua Recipientis in Cacabiim exantiatum desce dere , sed non sine conflictu quodam , atque ipsius aquae concitati ne , qua corpiascula quaedam sursum deorsumque agitantur, bullulae &quasi perlae parvae, eaeque lucidissimae & frequentissimae lateribus Recipientis adhaerescere; nec cessat ille' aquae descendentis, & bullarum ra- disriimve lucidorum conflictus,

quum diu durat aquae in subjeetum Cacabum sive lapsus sive attradi io: sicque ad horae spatium , quo aqua deorim vergit, continui quasi ra dii ac stricturae aeris aut tenuissimi alicujus corporis, & ceu flammulae visibiles , eaeque plures, per medium defluentis aquae, stirrum eluctantur , idque visibiliter , quae in i

180쪽

iDE VACUO, 3163 spumam ac bullas manifestas destia nunt , & ita superiorem Recipie tis regionem successive occupant. Post horam integram quo tempo re nondum delapsa vel detraeta est omnis aqua,) sii Recipiens removeatur, epistomio ejus prius clauso , &aquae limpidissimae, ut alias, impon tur , conVoluta clave seu aperto epia

stomio , aqua ipsa sontis instar i rumpit crem impetu & spuma,

Quamvis non tanta copia ut ante, quando per antliam est extracta aqua

e Recipiente, sed plus spatii ab aqua

liberum relinquatur. EPICRIS IS D.

Α Quae recipiente, in cacabum aere eV o cuatum atque ejus loco aetherea substa tia repletum, delabi non potest, quin in locum ipsius aquae aliud quodcunque corpus succedat : succedit autem aether e cacabo, atque per ipsam delabentem aquam consertim adeo ue visibiliter sursum adscendit, aquae delabentis ipsamque Vasis vitrei capacitatem deserentis locum subiens : hinc illaebuli