Disquisitio physicomathematica, gemina, de vacuo itemque de attractione quibus probatur, nullum in rerum natura dari, vel posse dari vacuum; ipsaque experimenta variorum, ... Autore Antonio Deusingio ..

231쪽

DE VACU vase inclusi. Sit aqua 3c aer in eodem vase clausis. Rarestat aqua insta ae rem posita: jam non potest non condensari aer. Id se probare hac ratione existimat-: A qua Ta- refit , inquit, ex hypothesi : Ergo occupat plus loci quam ante: Ergo occupat aliquam partem , in

qua ante erat aer: Ergo datur penetratio aquae & aeris, vel aer contra

xit se ad anoustius sinatium. Atqui

non datur penetratio: Ergo aer aciminorem locum se reduxit. Ergo condensariis est. Rursum Condensetur illa eadem aqua in vase. Jam occupat minus spatium quam ante.

Ergo deseritit aliquam partem spatii prioris. Ergo illa pars deserta vel manet Uacua, Vel occupatur ab aere. Atqui non manet vacua; quia nulla est hic violentia quae inducat Vacuum.

Ergo aer occupat illam partem; &tamen non deserit ullam partem prioris spatii. Ergo jam occupat ma jus spatiurn quam ante .Ergo est rarefactus

232쪽

sectus & condensatus absque frigore

& calore, ad Elam condensitionem& rarefactionem alterius. Idem via dere est in Thermometro, cui instacuppa adhaeret aeris plena.Nam si aer in superiore cuppa calefactus rarestat& dilatetur,tunc liquor qui in tub lo ereeho siispensiis haerebat,demssim tendit, & consequenter aerem qui in inseriore cuppa clausa continetur, comprimit, & in angustiorem locum

retrudit. - Ε Ρ Ι C R I S I S Bb. AD 3. Argumentum dicent πι-

cuistae: Si in eodem Vase aqua infra aerem posita rarescat, inter aquae particu las rarefiendo diductas, ipsum aerem si inire, . . adeoque hoc argumento condensationem aeris quae citra stigus contingat) nequa

quam probari.Similiter cum denuo eonae satur Oadem aqua, emigrare particulas aereas. interfusas, atque ad aerem rupereminentem se denuo recipere, sicque nec vacuum ob risi, dum aer emigrans occupat otium ab aqua derelictum,nec tamen aerem raresceresa. Potest etiam aeris rarefactio contingere per tractiomm aliquarum

233쪽

partium. Appone os ad fistulam ex altera parte clausam, & aliquam aeris inclusi partem exsugendo attrahe;

non tamen ideo totam fistulam ev cuinis. Ergo partes remanentes,

etiam spatium extracti aeris jam occupant. Ergo mi us spatium jam o

cupant quam ante. Ergo sunt rarefactae tractione. Item, reple lagenu- lam argenteam aqua ad summum, omni aere excluso, eamque firmissime occlusam tene , ne quicquam

possiit egredi. Tum malleo ventrem gibbosum tunde, ut introrsum Ver gat. Jam necessario condensata fuit aqua , quia minus occupat spatii quam ante. Deinde partem intro sus vergentem forcipe, aut alio in strumento, iterum in pristinum rotundae figurae statum revoca. Jam aqua est rarefacta, quia occupat plus Ioci quam ante. Ergo potest rare actio fieri per tractionem. Idem est expet 'mentum , si lagena tantum aeris sit plena. Demium aer qui ex

234쪽

DA VACUO Cacabo evacuatorio de quo ante in Recipientem emergit sursum, est . rarefactus ', cum aperto epistomio aquam ad se violenter trahat. Et tamen nihil ibi intercessit calefacti nis , sed Qta extracto est adhibita. Ergo per extractionem aer rarescit. E P 1 C R I S I S Ce.'PLacent hae rationes ; ac maxime evidens est prima: In eo duntaxat hallucinaturco Q, quod rarefactum acrem ex metqui in Recipientem e cacabo per antliam evacuato emergit: sed de hoc quoque sup rius dictum.

3. Potest etiam aer rarefieri per celsi sationem condensationis , compres onis Histentae, quae praecesse at. Ita . contingit in sonticulis mensalibus artificiosis quibusdam, quando nia

mirum aer sollibus violenter in vas . undique clausum trusus comprimiatur. Solet enim tunc cessante ea insufflatione premere aquam in fundo sis quiescentem, eamque per siphonem

235쪽

116 DE VACUO. phonem e lando erectum sursum c gere. Non autem aliter premit quam, quam se rarefaciendo, &ad pristinum statum suae raritatis se r

Vocando , cum interea tamen non

calefiat, sed potius ab aqua frigida

frigefiat. Ergo dilatatio & rares ctio aeris aliter etiam quam a calore& igne contingit. Item habe vesicam aeris densati plenissimam : Hanc manu comprime, & densabitur compressione aer e ΜοX manum amoVe,& videbis eodem tempore vesicam ad priorem modum turgere. Ergo sola compressionis cessatione aer &aqua rarent&rarifieri potest. Ε P I C R I S I S Dd.

ET hoc argumentum admittimus.

. Potest are vel -ua rarefieri , hementi frigore se congelatione , &defacto contingit. Eccur enim Vas vitreum vel fictile humore plenum, si humor telet, diffringitur, non aliter . l

236쪽

ter atque diffringitur olla vel Iagena vitrea pisis aridis plena, quibus d inde aqua, ut inflentur, affunditur;

nisi quia frigore intensis rarescitqCur si vas sortius sit, quam ut dis-fringi tam facile possit, aqua gelans in medio assurgit in clivum; nisi quia rarescens plus spatii poscit; quod

cum intra vasis margines non conc

datur, supra illud quaerit ' Praeterea, aqua gelata sive glacies, etsi sit ejus

dem ponderis cum aqua ex qua genita est, tamen aquae innatat; &quamvis illam pertica deorsum tr das , tamen Ocyus in altum resurgit dc navigat. Cujus rei nulla alia est causa , nisi quia glacies est rarior quam aqua. Rem autem ita se ii here usu manifesto se comprobasse

refert Cornaem. Accepi, inquit,libras glaciei r ad bilancem accuratissime expensas : Deinde eandem glaciem ego ipse, ad socum assidens, ne quis quicquam adderct aut demeret, observavi, donec paulatim liquata

237쪽

218 Da VAC vexin undam selveretur. Nec mora, ad eandem bilancem sedulo & exacte pendi, & reperi ne vel pilo uno plus minusve ponderare. Denique gelu aquam non stringere, sed dii tare & augere, ita expertus sui. Gl bum vitreum , cui oblongum coletium & strictum adhaerebat , aqua ad aliquam usque colli partem repleVi , eumque aquae marginem filo

apposito diligenter signavi, & aeririgido, cum gelaret, exposui. Nec sesellit exspectatio. Quam primum enim ingruente gelu aqua gelaVit; ad latitudinem digiti unius supra silum notatum astiirrexit , idque non semel , sed quinquies & sexies repetitum experimentum eodem pro itis eventu. Quin etiam idem vitrum igni paulatim cum eadem aqua admovi, & notavi, non minus cal ire etiam quam gelu illam ebullire & assurgere.

238쪽

I Uxta Platonem in Mmao, dum ex aquae, emigrat aer & ignis, consistit aqua &fit glacies: Ergo ex illius sententia, condensatione aquae , non vero rarefactione , glacies subnascitur. cartesius eleganter Glaciei genesin exponit. Meteor. cap. I. f. I. S. 8. ubi vi frigoris pasticulae materiae submtilissimae quam nos theream sebstantiam dicimus,) paulo majores E poris aquae ex

cluduntur, remanentibus duntaxat particu

qis tenuioribus , quibus sat roboris non sis ad aquae particulas inflectendas & agitandis

snterim, cum particulae, ex quibus aq a communis constat, ob materiae subtilissimae particulas minus tenues exclusis, omnino cessant ab eo motu qx i eas flectit, quique adeo aquam liquidam servat, hoc est, cum jam in glaciem aqua conversa est,) non potandum esse monet N obilissi. carpestas, par- 'ticularum aquearum quas longas , laeves , & lubricas , parvarum anguillarum instar esse docet,) naturam exigere I ut omnes in rectum instar sunci porrigantur, sed in multis, ut potius, hoc vel illo modo curvatae sint : hinc fieri monet , ut tuia non possint seipsas ad tam anoustum spatium contrahere, quam dum materia subtilis satis virium habens ad illas quomodo libet inflectendas, semper ipsiarum figuras ad mensuram locorum quibus insunt accommodat: K i Nota

239쪽

Notandumque monet , cum haec materia 'subtilis multo plus virium habet quam ad hoc requiratur , cum nempe particulas aquae validius quidem , inflectit, sed ob tenuitatem suam motum earundem continua- ire non potest,) illam contraria ratione eia' 'sicere , ut in majus spatium se diffundant. l d facile erit, inquit Cartesus , CXperientia cognoscere, si aliquod vas longi fatis & angusti colli calida repletum aeri ex ponamuS , cum gelata, haec enim aqua , inquit, sensim subsidet, usque dum perve- merit ad certum aliquem frigoris gradum ;1nde iterum paulatim intumescet & surget , usque dum gelu vincta consistat : atque ita idem frigus , quod initio illam coget Sccondensabit, paulo post eandem rarefaciet.

X quibus omnibus colliges, inquit comaeus, reete a nobis dici , aerem in globo Recipiente,

cum extrahitur, non totum e

trahi , sed partes remanentes avulsione illa violenta suarum compam ilium dilatari ac rarescere , quoad earum natura pati potest.

240쪽

se rarescere, etiam sine calore ac in ipso Recipiente, post partis alicujus extractionem revera rariorem existere: nequa quam tamen , quod existimat cornaus , rarefactum tandem non ulterius educi, seu non

posse totum educi, sed ad ultimum aliquem raritatis gradum perductum, sic remanere in vase, atque sua substantia interea vas totum implere, similiter largimur.

CAPUT V ΙΙΙ.

In 'ud ct siqvioribus Aerem inclusum eqst, velexhalationem c ut vocant. θ

stra non est plane pura, sed multum

mixta & impura : Impuritas autem illa non consistis in alia re , quam in permixtione aeris & terrae , i quit , & mixtorum aliorum. 2.riim ut vocant in aquis acid

iis , qui etiam in poculis ad latera ad

K ue instar