Breviarium ad urbe condita

51쪽

Ι 12 16 BREVIARIUM.

variarum civitatum excidiis Carthago collegerat, et ornamenta urbium civitatibus Siciliae, taliae Africae reddidit, quae sua recognoscebant. Ita Carthago sep 3tingentesimo anno, quam condita erat, deleta est. Scipio nomen, quod avus eius acceperat, meruit, scibo licet ut propter virtutem etiam ipse fricanus iunior

vocaretur.

latorim in Macedonia quidam Pseudophilippus arma XIIImovit et Romanum praetorem . Iuventium contra 10 o missum ad internicionem vicit. os eum Q. Caecilius Metellus dux a Romanis contraiseudophilippum missus est et xx milibus eius occisis Macedoniam recepit, ipsum etiam Pseudophilippum in potestatem suam redegit. 15 Corinthiis quoque bellum indictum est, nobilissi XIV mae Graeciae civitati, propter iniuriam legatorum Romanorum. Hanc Mummius consul cepit et diruit. Tres igitur Romae simul celeberrimi triumphi fuerunt: Africani o Ahica, ante cuius currum ductu est HaA-20 drubal, Metelli ex Macedonia, cuius currum praecessit Andriscus, idem qui et seudophilippus Mummi ex Corintho, ante quem signa aenea et pictae tabulae et alia urbis clarissimae ornamenta praelata sunt. Iterum in Macedonia seudoperses, qui se erae XV 2 filium esse dicebat, collectis servitiis obesavit et, cum sedecim milia armatorum haberet, a Gemellio quaestore superatus est.

Eodem tempore Metellus in Celtiberia apudinis XVI panos res egregias gessit. Successit ei Q. Pompeius. 23 Nec multo post Q. quoque Caepio ad idem bellum missus est, quod quidam Viriathus contra Romanos in Lusitania gerebat. Quo metu Viriathus a suis imteriectus est, cum quattuordecim annis Hispanias adversus Romanos movisset Pastor primo fuit, mox 35 latronum dux, postremo tantos ad bellum populos concitavit, ut adsertor contra Romanos Hispaniae putaretur Et cum intersectores eius praemium a Cae 3

52쪽

EUTROPII 16-20pione consule peterent, responsum est numquam Romanis placuisse imperatores a suis militibus interfici. XVII Q. Pompeius deinde consul a Numantinis, quae Hispaniae civitas fuit opulentissima, superatus pacem ignobilem fecit. Os eum C. Hostilius Mancinus consul iterum cum Numantinia pacem fecit infamem, quam populus et senatus iussit infringi atque ipsum Mancinum hostibus tradi, ut in illo, quem auctorem foederis habebant, iniuriam soluti foederis vindicarent 2 os tantam igitur ignominiam, qua a Numantinis bis 10 Romani exercitus fuerant subiugati, . Scipio Africanus secundo consul factus et ad Numantiam missus est. Is primum militem vitiosum et ignavum exedicendo magis quam puniendo sine aliqua acerbitato correxit, tum multas Hispaniae civitates partim cepit 15 partim in deditionem accepit, postremo ipsam Numantiam diu obsessam same consecit et a solo eve tit, reliquam provinciam in fidem accepit. Xum Eodem tempore Attalus, rex Asiae, frater Eumenis, mortuus est heredemque populum Romanum re 20 liquit Ita imperio Romano per testamentum Asia

accessit.

XIX Mox etiam D. Iunius Brutus de Callaecis et Lusi- tanis magna gloria triumphavit et P. Scipio Africanus de Numantinis secundum triumphum egit quarto de 25 cimo anno postquam priorem de Africa egerat. X Motum interim in Asia bellum est ab Aristonico, Eumenis filio, qui ex concubina susceptus fuerat. Hic Eumenes frater Attali fuerat. Adversus eum missus P. Licinius Crassus infinita regum habuit auxilia. 30Nam et Bithyniae rex Nicomedes Romanos iuvit et Mithridates onticus, cum quo bellum postea gravissimum fuit, et Ariarathes Cappadox et Haemenes Paphlagon. Victus est tamen Crassus et in proelio interfectus festi Caput ipsius Aristonico oblatum asest corpus Smyrnae sepultum. Postea Perperna comsul Romanus, qui successor Crasso veniebat, audita

53쪽

IV 20 26 BREVIARIUM. 31bolli fortuna ad Asiam celeravit et acie victum Aristonicum apud Stratonicen civitatem, quo confugerat, samo ad deditionem conpulit Aristonicus iussu en tu Romae in carcere strangulatus est. Triumphari enim de eo non poterat, quia Perperna apud ergamum Romam rediens diem obierat. L. Caecilio Metello os . Quintio Flaminino con XXIsulibus Carthago in Ahica iussu senatus reparata est, quae nunc manet, annis duobus et viginti postquam 10 a Scipione fuerat versa. Deducti sunt eo cives Ro

mani.

Anno sexcentesimo vicesimo septimo ab urbe com XXII

dita C. Cassius Longinus et Sex. Domitius Calvinus consules Gallis transalpinis bellum intulerunt et si 15 Vernorum tunc nobilissimae civitati atque eorum duci Bituito, infinitamquo multitudinem iuxta Rhodanum fluvium interfecerunt. raeda ex torquibus Gallorum ingens Romam perlata est. Bituitus o Domitio odit atque ab eo Romam deductus est, magnaque gloria

2 consules ambo triumphaverunt.

M. Porcio Catone et Q. Marcio Rege consulibus XXIII sexcentesimo tricesimo et tertio anno ab urbs condita Narbono in Gallia colonia deducta est annoque post a L. Caecilio Metello sit Q. Mucio Scaevola confusibus ustas Dalmatia triumphatum est. Ab urbe condita anno sexcentesimo tricesimo quinto XXIV C. Cato consul Scordiscis intulit bellum ignominioseque pugnarit. C. Caecilio Metello et Cn. Carbone consulibus duo XXV a Metelli fratres eodem die, alterum ex Sardinis, alterum ex hracia, triumphum egerunt, nuntiatumque Romae os Cimbros o Gallia in Italiam transisse. Ρ. Scipione Nasica et L. Calpurnio Bestia consu XXVIlibus Iugurthae, Numidarum regi, bellum inlatum est, a quod Adherbalem et Hiempsalem, Micipsae filios se tres suos, reges et populi Romani amicos, interemisset. missus adversum eum consul Calpurnius Bestia,

54쪽

corruptus regis pecunia, pacem cum eo flagitiosissimam fecit, quae a senatu improbata est. Ostea contra eundem insequenti anno Sp. Postumius Albinus prosectus est. Is quoque per fratrem ignominiose contra

Numidas pugnavit. XXVII Tertio missus os Q. Caecilius Metellus consul. Is exercitum a prioribus ducibus corruptum ingenti severitate et moderatione correctumJ, cum nihil in quemquam cruentum faceret, ad disciplinam Romanam reduxit. Hugurtham variis proeliis vicit, elephantes 10 eius occidit vel cepit, multas civitates ipsius in ded, tionem aecepit. Et cum iam finem bello positurus esset, successum est ei a C. Mario. Is Iugurtham et Bocchum, Mauritaniae regem, qui auxilium Iugurthae ferre coeperat, pariter superavit. liquanta et ipse 15

Oppida Numidiae cepit belloque terminum posuit capto Iugurtha per quaestorem suum Cornelium Sullam, ingentem Virum, tradente Boccho Iugurtham, qui pro eo ante pugnaveratJ A M. Iuni Silano collega Q. Metelli, Cimbri in Gallia victi sunt et a Minucio 20 Rufo h Macedonia Scordisci et Triballi, o a Servilio Caepione in Hispania Lusitani subacti Aeti sunt et duo triumphi de Iugurtha, primus per Metellum, Secundus per Marium Ante currum tamen Mario. gurtha cum duobus filiis ductus est catenatu et mox 25 iussu consulis in carcere strangulatus est.

I Dum bellum in Numidia contra Iugurtham geritur, Romani consules M. Manlius et Q. Caepio a Cimbris et eutonibus taugurinis et Ambronibus, quae erant Germanorum et Gallorum gentes, victi sunt iuxta sonumen Rhodanum etJ ingenti internicione etiam castra

55쪽

Sua et magnam partem exercitus perdiderunt. Iimoris Romae grandis fuit, quantus vix Hannibalis tempore Punicis bellisJ, ne iterum Galli Romam venirent. Ergo darius post victoriam Iugurthinam secundo consul est factus, bellumque ei contra Cimbros et eutonas decretum est. Iertio quoque ei et quarto delatus est consulatus, quia bellum Cimbricum protrahebatur. Sed in quarto consulatu collegam habuit Q. Lutatium C tulum. Cum Cimbris itaque conflixit et duobus proe- 10 liis cc milia hostium scidit, xxx milia cepit et

ducem eorum eutobodum, propter quod meritum absens quinto consul est factus.

Interea Cimbri et eutones, quorum copia adhuc Iinfinita erat, ad Italiam transierunt. Iterum a C. M 15 rio et Q. Catulo contra eos dimicatum est, sed a Catuli parte felicius. Nam proelio, quod simul ambo gesserunt CXL milia aut in pugna aut in fuga caesa sunt LX milia capta. Romani milites ex utroque ex 2ercitu trecenti perierunt. Iria et triginta Cimbris 20 signa sublata sunt ex his exercitus Mari duo reportavit, Catuli exercitus XXXI. Is belli finis fuit triumphus utrique decretus est. Sex. Iulio Caesar et L. Marcio hilippo consuli IIIbus sexcentesimo quinquagesimo nono anno ab urbe

2 condita, cum prope alia omnia bella cessarent, in Italia gravissimum bellum icentes, Marsi PeligniquemoVerunt, qui, cum annis numerosi iam populo Romano obedirent, tum libertatem sibi aequam adserere coeperunt Perniciosum admodum hoc bellum fuit. 30 . Rutilius consul in eo occisus est, Caepio, nobilis iuvenis, orcius Cato, alius consul. Duces autem adversus Romanos Picentibus et Marsis fuerunt T. Vobtius, Hierius Asinius, . Herennius, A. Cluentius. A Romanis bene contra eos pugnatum est a C. Mario, 3 qui series consul fuerat, et a Cn. ompeio, maxime

tamen a L. Cornelio Sulla, qui inter alia egregia ita Cluentium, hostium ducem, cum magnis copiis fudit,

56쪽

ut ex suis unum amitteret. Quadriennio cum gravi tamen calamitate hoc bellum tractum est. Quinto domum anno finem accepit per L. Cornelium Sullam consulem, cum antea in eodem bello ipse multa strenue, sed praetor egisset. IV Anno urbis conditae sexcentesimo seXagesimo Secundo primum Roma bellum civile commotum est, eodem anno etiam Mithridaticum. Causam bello civili C. Marius sexiens consul dedit. Nam cum Sulla consul contra Mithridate gesturus bellum, qui Asiam et 10 Achaiam occupaverat, mitteretur, isque exercitum in Campania paulisper teneret, ut belli socialis, de quo diximus, quod intra Italiam gestum fuerat, reliquiae tollerentur, Marius adsectavit, ut ipse ad bellum Mithridaticum mitteretur. Qua re Sulla commotus cum X 15ercitu ad urbem venit. Illic contra Marium et Sulpicium dimicavit. rimus urbem Romam armatus

ingressus est, Sulpicium interfecit, Marium fugavit, atque ita ordinatis consulibus in futurum annum Cn. Oetari s L. Cornelio Cinna ad Asiam prosectus est. 20 Mithridates enim, qui onti rex erat atque Armeniam minorem et totum onticum mare in circuitu cum Bosphoro tenebat, primum Nicomeden, amicum populi Romani, Bithynia voluit expellere senatuique mandavit bellum so ei propter iniurias, quas passus 25 fuerat, inlaturum senatu responsum Mithridati est, si id faceret, quod bellum a Romanis et ipse pater 2 tur Quare iratus Cappadociam statim occupavit te ea Ariobaraanen, regem et amicum populi Romani,

fugavit. Mox etiam Bithyniam invasit et aphlago 30niam pulsis ex ea regibus, amicis populi Romani, Pylaemene et Nicomede. Inde Ephesum contendit et

per omnem Asiam litteras misit, ut ubicumque inventi essent cives Romani, uno die occiderentur.

VI Interea etiam Athenas civitas Achaiae ab Aristono 35 Athoniensi Mithridati tradita est inserat enim iam ad Achaiam Mithridates Archelaum, ducem suum, cum

57쪽

centum et viginti milibus equitum ac peditum, per

quem etiam reliqua Graecia occupata est. Sulla Ar 2 chelaum apud Piraeum, non longe ab Athenis, obsedit, ipsas Athenas cepit. Postea commisso proelio contra 5 Archelaum ita eum vicit, ut ex xx milibus vix decem Archelao superessent, ex Sullae exercitu XII tam tum homines interficerentur. ac pugna Mithridates cognita septuaginta milia loctissima ex Asia Archelao misit, contra quem iterum Sulla commisit. Primoi proelio quindecim milia hostium interfecta sunt et filius Archelai Diogenes secundo omnes Mithridatis copiae extinctae sunt, Archelaus ipse triduo nudus in palmssibus latuit. Hae ro audita Mithridates iussit cum Sulla de pace agi 15 Interim eo tempore Sulla etiam Dardanos, cor VII discos, Dalmatas et Maedos partim vicit, alios in fidem accepit. Sed cum legati a rege Mithridate, qui pacem

petebant, venissent, non aliter se daturum Sulla esse respondit, nisi rex relictis his, quae occupaverat, ad 20 regnum suum redisset. Fostea tamen ad colloquium ambo venerunt. tax inter eo ordinata est, ut Sulla ad bellum civile estinans a tergo periculum non haberet Nam dum Sulla in Achaia atquo Asia Mithri 3 date vincit, Marius, qui fugatus erat, et Cornelius

25 Cinna, unus ex consulibus, bellum in Italia reparaverunt et ingressi urbem Romam nobilissimos o senatu et consulares viros interiecerunt, multos proscripserunt,

ipsius Sullae domo versa filios et uxorem ad fugam conpulerunt Universus reliquus senatus ex urbe fu 430 giens ad Sullam in Graeciam venit, orans, ut patriae subveniret. Blo in Italiam traiecit, bellum civile gesturus adversus Norbanum et Scipionem consules. Et primo proelio contra Norbanum dimicavit non longe a Capua. Iunc sex milia eius cecidit, sex milia cepit, 35 xxiv suos amisit. Inde etiam ad Scipionem se comvertit et ante proelium totum eius exercitum sine sanguine in deditionem accepit.

58쪽

UI Sod eum Roma mutati consules essent, Marius, Mari filius ac apirius Carbo consulatum accepissent, Sulla contra Marium iuniorem dimicavit et XV milibus eius occisis ccc de suis perdidit. Mox etiam urbem ingressus est Marium, Mari filium, raeneste 5 persecutus obsedit et ad mortem conpulit. Rursus pugnam gravissimam habuit contra Lamponium si Carinatem duces partis Marianae, ad portam Collinam. Lxx milia hostium in eo proelio contra Sullam fuissε dicuntur. XII milia so Sullae dediderunt, ceteri in 10 acie, in castris, in fuga insatiabili ira victorum com sumpti sunt. in quoque Carbo, consul alter, ab Arimino ad Siciliam fugit et ibi per Cn. Pompeium imtersectus est, quem adulescentem Sulla atque annos unum o viginti natum cognita eius industria ' exedi 15 citibus praefecerat, ut secundus a Sulla haberetur. IX eois orgo carbono Siciliam ompeius recepit. Transgressus inde ad Africam Domitium, Marianae partis ducem, et tardam, regem Mauritaniae, qui Domitio auxilium serebat, occidit. Ῥost haec Sulla uod Mithridato ingenti gloria triumphavit. Cn. etiam Ρompeius, quod nulli Romanorum tributum erat, quartum et vicesimum annum agens de Africa triumpha- vit. munc finem habuerunt duo bella funestissima, Italicum, quod et sociale dictum est, et civile, quae 5

ambo fracta sunt per annos decem. Consumpserunt ultra L milia hominum, viro consulares XXIV pra torios VII, aedilicio LX, senatores fere c.

LIBER SEXTUS.

I M. Omilio Lepido Q. Catulo consulibus, cum 30 Sulla rem publicam conposuisset, bella noVa XWSerunt, unum in Hispania, aliud in Pamphylia et Cili-

59쪽

cia, tertium in Macedonia, quartum in Dalmatia. Nam Sertorius, qui partium Marianarum fuerat, timens o tunam ceterorum, qui interempti erant, ad bellum commovit Hispanias. Missi sunt contra eum ducea

Q. Caecilius Metellus, filius eius, qui Iugurtham regem cit, et L. Domitius praetor si Sertori duce Hirtulei Domitius occisus est. Metellus vario successu contra Sertorium dimicavit. Ostea cum inpar pugnae solus Metellus putaretur, Cn. Pompeius ad His- 10 panias missus est. Ita duobus ducibus adversis Sertorius fortuna varia saepe pugnavit Octavo demum anno per suos occisu est, et finis ei bello datus per Cn. Pompeium adulescentem et Q. Metellum iumatque omnes prope Hispaniae in dicionem populi Ro-15 mani redactae.

Ad Macedoniam missus est Ap. Claudius post con Usulatum. aevi proelia habuit contra varias gentes, quae Rhodopam provinciam incolebant, atque ibi morbo mortuus est. Missus ei successor C. Scribonius Curio 2 post consulatum. Dardano vicit et usquo ad Danuvium penetravit triumphumque meruit et intra triennium bello finem dedit. Ad Citieiam et amphyliam missus est . Servi mlius ex consule, vir strenuus. Is Ciliciam subegit, 25 Lyciae urbes clarissimas oppugnavit et cepit, in his Phaselida, Olympum, Corycum CiliciaeJ Isauros quoque adgressus in dicionem redegit atque intra triemesum bello finem dedit. rimus ommum Romanorum in auro iter fecit Revertens triumphum accendi et

3 nomen Isaurici meruit.

Ad Illyricum missus est C. Cosconius pro consule. IVMultam partem Dalmatiae subegit, Salonas cepit et conposito bello Romam post biennium rediit. Isdem temporibus consul M. Aemilius Lepidus, s Catuli collega, bellum civit voluit commovere, intra unam tamen aestatem motus eius oppressus est. Ita 2 uno tempore multi simul triumphi fuerunt, Metelli ex

60쪽

Hispania, Pompei secundus ex Hispania, Curionis ex Macedonia, Servili ex Isauria. VI Anno urbis conditae sexcentesimo septuagesimo sexto L. Licinio Lucullo et M. Aurelio Cotta consilibus mortuus est Nicomedes, rex Bithyniae, et per testamentum populum Romanum fecit heredem Mithridates pace rupta Bithyniam et Asiam rursus voluit invadere. Adversus eum ambo consules missi variam habuere sortunam. Cotta apud Chalcedona victus ab eo acie, etiam intra oppidum coactus est et obsessus 103 Sed cum so inde Mithridates Cyricum transtulisset, ut Cygie capta totam Asiam invaderet, Lucullus ei, alter consul, occurrit. Ac dum Mithridates in obsidiono Cyzici commoratur, ipse eum a tergo obsedit fameque consumpsit et multis proeliis vicit, postremo Byzan 15tium, quae nunc Constantinopolis est, fugavit. Navali quoque proelio duces eius Lucullus oppressit. Ita una hieme et aestate a Lucullo centum sere milia regis

ρxtincta sunt.

VII Anno urbis Romae sexcentesimo septuagesimo 20 octavo Macedoniam provinciam M. Licinius Lucullus accepit, consobrinus Luculli, qui contra Mithridaton bellum gerebat Et in Italia novum bellum subito commotum est Septuaginta enim et quattuor H diatores ducibus Spartaco Crixo et Oenomao effracto 25 Capua ludo fugerunt et per Italiam vagantes paene non levius bellum in ea, quam Hannibal moverat, paraverunt Nam multis ducibus et duobus simul

Romanorum consulibus victis sexaginta fere milium armatorum exercitum congregaverunt, victique sunt 30

in Apulia a M. Licinio Crasso pro consule, et post multa calamitatos Italiae tertio anno bollo huic est finis inpositusti VIII Sexcentesimo octogesimo primo anno urbis com ditae, . Cornelio Lentulo et Cn. Aufidio Oreste con 35sulibus duo tantum gravia bella in imperio Romano erant, Mithridaticum et Macedonicum Haec duo