장음표시 사용
321쪽
veluti effervestentia non distinguunt . Respondeo
igitur , ea fluida , quorum partes minimae, dc in sensi biles praedicta ratione agitantur, esse PIOculdu bio calida absolute, aut relative; Cal ,r enim , dc frigus, ut diximus, sunt qualitates respectivae , re late scilicet ad sensum, Ac antaeam ἔ motus intesti nus vibratorius partium insensibilium est calor ca
salis; Sed quo minor est motus, minus ealidum est corpus; immo frigidum relative ad aliud magis calidum , seu eujus insensibiles particulae praedicto
9 - Quoties igitur manus, aut cujuslibet alterius .rgani , seu membri sanguis, spiritus vitales, & a
ni malos veloeius motu intestino moveantur , quam
ii liquores, quos manus ipsa tangit ; relato ad manum sunt ii liquores frigidi , seu minus calidi, mae nus calorem imminuunt , & positive refrigerant , manus seu anima ope manus liquorem frigidum esese sentit: quod si manus alia e gelu, aut Media enive educta in eundem liquorem introducatur sen-sbilem in eo ea lorem experietur: hujul modi igitur liquores positivum habent calorem; nee, nisi rela te ad calidiora eorpora, reputantur frigidi . Equidem pisces , pluraqua alia animantia intra aquam suidam, etsi illa nobis frigidissima videatur, genialiter vivunt: vivere autem non possent, nisi piu
1imus ejusmossi in mediis esset calor ad animalium
I. Adde, iplam nivem , gelu frigidissimum , de
ut verba dicam, omnia eorpora, in quibus expersementa instituere licet , aliquam semper habera calorem: ab iis siquidem plurimi semper vapores M- rumpunt ἰ eum de voluminis , & ponderis aliquid semper laeeessive amittant , eodem manento friginrst sal; deinde sub ipsas etiam aquas, ex intra nivem arbores et eseunt, quod sine calore fieri nequit r eis rumpere autem, nisi rarefacti, dc rarefieri, nisi pere lorem, non possunt vapores r eum id primus sieignis, & caloris character. Deinde intra quaecumque corpora fluida aut firma constituatur thermo me
322쪽
trum ἔ suas illic variationes patitur; indubium I a.
tentis ea loris indici. im. At, anquis, ei dato inere di bila et , marinos fluctus vehementillii me non emielcere: continuo enim & veneme assime in se invicem, de in rupes tin pacti, violent illime move tur. Respondeo, Calorem nequaquam in magna haeingentium mallarum mutua irruptione , concussione, ct motu, les in in te itino solumodo , de perturbato insensibilium particularum motione eontistere : test a u.em stare primum, quin exit at secundum. 96. Oppones iterum: eadem S lignis, do ein Ioris, dc lucis materia est : calor igitur in pertur-hato, oc expaniivo particulariam motu stare nequire Probo a natura . oc aetio lucis in vibrationibus , ocimpulsionibus rect lineis conlisiit, iuxta inferius diaeenda: eadem autem materia uequiti Intellino pem turbatoque moveri motu ψ in limulque rectilineis iis pulsionibus agitari r Respond. Nego hoc ultimum; eadem quippe materia plurimis limul m tibus mcim rem gerere potest et equidem in omnium sententia aqua vehementer fervens magno , di perturbat i stimo particularum motu eietur ἔ id tamen non prohibet, quominus aeris columnae supra aquae super fiaetem directa, de perpendiculariter impendentes , iuraries fundi, quibus responden , directa , dc perpendi eulariter gravitent, oc preinant ; haec autem pressio, ait io, atque impullio per easdem aqua particulas perturbato , dc intestino motu agitatas transfertur; ipsaeque in fundum direeto, de perpen. dieulariter premantur, dc impelluntur I partieulae igitur perturbato , dc intestino motui obsequentes rectit ne is directionibus non repugnant. 97. oppones tertio. Ignis Elementaris, Ac primi. tivi materia neque ad primum, neque ad secundum elementum spectat . Respondeo . Nos de Carintelianorum elementorum numero natura , geneti .& divisione parum sollicitos propositam dissiculta tem irridere . 98. Opp nes quarto. Plurimae sunt fermentationes aliquorum liquorum permixtione factae , in quibu¬ bilis eri, oc intellina minimarum particularum ei ter veicemia , seu Per. urbatus motus ἐ dc tamen sunt
323쪽
sunt frigidae: eum immisium in eas therm metrum descendat, ct plerumque enormiter: ergo calor non consistit in perturbato, intestino , & expansivo insensibili utri particularum motu . Antecedens ex pla rimis experimentis eonstate Primo enim si sem i uninciae salis volatilis urinae tias unetis aceti dili illatiastundas; Esset vescentia oritus adeo frigida , ut thermosci pii intra eam mixturam immitti liquor a 4 ad 33 gradum daseenderit . Secundo. Tribus olei vitrioli drachmis uneta salis volatilis urinae inofundatur, & permiseeatur; in enervescantem permixtum liquorem immisIO thermo metro , a εο ad
44 gradum deprimitur liquor ain . Plurima alia similia praetermitto, quae videri possunt apud Gulie minum bὶ , in actis academiae Regiae ad annum II oo. , & in a I iis passim. 93. Respondis Nero minorem , cujus probatio vera est, sed rem non eonficit . Sunt quidem plurimae fermentationes calidae , eae nimirum , in quibus oleosi liquores, aut spiritus potissimum habent Iocum: hae aute in , & calidae in se sunt sensibiliter, idi sensibiles etiam ea loris effectus producunt: A liae tamen sunt soli potius dicuntur frigidae , eae scili-eet, in quibus sales copiosius, quam reliquae mate riae existunt. Omnes tamen huiusmodi fermentationes sunt in se iplis ealidae, & majorem , vel mino
rem habent calorem, licet in thermometris eosdem,
at ue frigus , effectus exhibeant ; quod explic indae
jam causae reserendum est . Frigidas , quae dicuntur, sermentationes suum habere calorem , & esse In re calidas, inde Inanifeste probatur, quod plurimus, copiosissimus , ct calidissimus ex iis erumpat fumus, ut insigni experimento deprehendit Mulcben broeh et duo enim thermometra adhibuit ἰ quorum
primum intra liquorum efferve seantium mixtionem, secundum intra erumpentem ax ea fumum collocavit; hoeque notabile diserimen animadvertit, quod prioris liquor Ia gradus descenderet; per Io vero in' ca Vide Μ eb. Comenti in expen acad. de Cimento
324쪽
in secundo iliermo metro asscenderet : porro Hulm
di mixtio ex duabus solumodo salis amoniaci , &tribus olei viti ioli drachmis cor. stabat. Ioo. Calidae icitur sunt fermentationes adductae in argumentum ἔ i. h:lzez;uus tamen thermo metri liquor refrigeratur, & deseendit; quia salinae parti culae effervescentia , & calore hine inde agitatae a se invidem divisae per vitri poros penetrant, conten tum in eo liquorem ingrediuntur, ejus partieulas s Iutas & mobiles h matis uncinofis, & ramosis cus pidibus prehendunt, detinent, fixant, alias in alias Contrahunt, dc coarctanti imminuto igitur mota subsidunt, refrigerantur; minuitur calor , contrahitur voluman , quid tamen inde tontra proplisiti Rem λxor. Attamen huiusee effectus non quasi per se ,
sed velut per aeeidens a ea lole essicitur ἔ per se enim omnis calor movet , rarefacit , dissolvit . luna
tamen eorpora , quorum .partes ea donantur figura,
textura, & ordine , ut a quibusdam caloris , aut ignis particulis , a quibus pervaduntur , detinean tur , ac implicentur; ipsumque corpus eoaguletur dccontrahatur: haec tamen contractio, Ac coagulatio non est aucti frigoris argumentum, ut visitur in ovi album ine & aliis similibus, ut obiter hane et i tandi meultatem expediamus , quod antea liquidum , calori applicatum ipso calore concreteit, ob eandem quam modo dedimus rationem. Unde lieet illa sit caloris, & ignis propria lex , ut ealescentia & d, Iatentur , ic solvantur; sua tamen legi exe eptio. Ioa. oppones s. Si calor in praefato motu consistit, omnia corpora dura dissolventur , dum calescunt pneque enim fusio aliud est , nisi . durae massae di viasio , & intestinus insensibilium mus particularum
motus; at plurima sunt eorpora, ut metalla v. g. , quae licet maxime calescant, di igni antur , non tamen solvuntur: Respondeo. Ignem . & ealorem ad corporum fusionem te dere , non semper assequi e tenacius enim & sortius aliquando suae ab invicem separationi resiliunt particulae , quam ut a lubiem, calore possint lepararie eum igitur ignescunt , noa
laudae eorum partes , ted contenta ia ipsorum poeria
325쪽
ris materia vehementissime agitatur, dc sort issima parietes impellit , Ac eoneutit . Immitte in trigidam aquam ferrum , aut quodcumque ma allum candens: aquam illico efferveseere agitari, Ac cal Dere deprehendes; motum autem non Communieat, nisi eo donetur corpus r sed tamen metalla vehementissi ino ea lore solvuntur, ut nemo ignorat.
I 3. Oppones tandem . Perieulo saepius facto a Domino ΜHebenbroeh, compertum est , in plui ibus diversorum liquorum mixturis calorem insigniterfuisse auctum , nulla efferveseentia , aut in tostino motu oblemato δ sit pro millibus unum tribus olei vitrioli drae limis par aquae pluviae affusa fuit copia e Nulla autem ea in mixtione effervescentia observa- ,hatur; immersi tamen in ea thermo metri liquor a 48 ad sa gradum ascendit Ac similiter in aliis ploximis r ergo sine ullo motu est calor . Respondeo dil inguendor Sine ullo partium sensibilium, & quae Observari possint, motu stat calor, concedo; sine ullo partium insensibilium motu, nego. Primus , non secundus motus deprehendi sensibus potest e Primum item , non secundum , in praedictis observationibus desiderari, deprehendera tantum pos
ro/. calor in anima est quidam doloris , aut ga dit sensus, ae perceptis: eausa immedrata hujusce δε- Ioriri ινν gaudii , seu calor in corpore est intensor, vel νemissor Dotivarum nostri est oris , puta nervo rum, fibrarum, mustulorum motus ope Dirituum an malium auEus , communicatus , ef tro uctus ἰ causa vero originalis hujusce motus , seu calor s in corrore , ει sensus in anima Iuni veI particulae ignis Elem euinearis in corpus introductae , Θ ad motum excitatae, vel aliquid illius inteflixi, ω vibratorii part euiarum motus, qui, fi nimiam intendererar, ignem mixtum ess
Prima propositionis pars satis patet ex iis , quae diximus, cum qualitatum pςrceptiones in anima , seu
326쪽
seu rationem , qua anima qualitates pereipiat. e. Posuimus sa) . . . tros. Λliae duae partes ex dictis hactenus sunt Itorius manifestae. Porro si diversos flatus corporisumani a summo frigore ad summum calorem, seu ignem sueeessive , & sensim transeuntis consider mus; rem ipsam observando , *el etiam experiando , & sentiendo confirmabimus . Corporis frigora rigentis partes prorsus hebetes , ct inertes corri. Piuntur, amissoque motu concrescunt, dc gelascunt: admoto igne , vel perfricto , concusso , agitatoque corpore primus sensim membrorum torpor minui tur, partibusque corporis paulatim evellatis, di sese movere incipientibus , gaudii in anima sensus ine rit. Igne tamen vel nimium, vel diuturnius admoto, & agente, vel violenta etiam corporis agitartione , frictione , atque motu per longius quam par est , tempus continuato, nimium etiam insensibiles nostri corporis partes agitantur . moventur ,
rori re eluduntur , sudor erumpit , ct incommodum doloris sensum in anima percipimus.
Io K. Potest igitur eorpus aliquod calidum , hoe est, cujus temperamentum est calidum, dc plurimo e sementari igne abundans , frigescere , ct gelari , et smodi sunt pIurima eorpora , quibus in alimentum utimur , quorum quidem temperamentum est calidum, ob plurimas, quas in se continent , elemmentaris ignis particulas . quae dum intra corpus irretitae latent , a nulla externa causa excitatae sub sidunt, neque actualem ullum calorem ei liciunt; il- .lico autem, ac in stomachum mittuntur , naturali stomachi calore excitatae magnopere calescunt; sunt que proinde corporibus aliquando nocivae eκ adve so au em etiam sunt plurima eorpora, maxime ca le ccn ia, aut calefacta , quae tamen naturali eorum
temperamento spectato sunt frigida ; licet enim ab externa causa in eum calefactionis statum adducan- - PGfitea G ev. t. r. l. r. , atque raΙam in Metapis,
327쪽
, P ΗΥ sICA.tur, sib7 tamen commissa in nativum frigiditatis
Ior. Eiusmodi sunt plurima, quae indieantur . defraescribuntur ad nimium stomachi , ct corporis e orem temperandum, remedia quae , tiliora sunt .s ealefacta hauriantur: sit in exemplum aqua comis munis , qua utilius calida, quam si frigida sit , ad nimii caloris remedium utimur e Calore emin agitatae illius particulae sese invicem extricant, subtilius dividuntur, hae illae impetu propellantur ;facilius igitur in stomaehum missae sanguinis massae immiscentur, intimas & reconditiores corporis venulas, poro fit, canaliculos subeunt mailam languis nariam refrigerant; igneos spiritus toto eo pore diffusos sedant , secum abripiunt , expellunt oce. De corporibus calidis, seu calore primitivo, & elementari nihil est , quod ulterius addendum censeam et de calore in secundo sensu usurpato, seu calefactio
IO8. Intensitas ea loris in quaeumque corporis parte rationem habet compositam ex densitate , se amassa particularum intestino motu sese moventium, ct rapiditate ejusdem intestini motus ἰ Sequitur ecdictis supra, eum de igne disputavimus . In eo enim stat intensitas ealoris , in quo stat quantitas motus, qui propriam caloris naturam esse it. Hi ne calidius multo sentitur ferrum, quam lignum, ad solem per idem temporis spatium expositia, pro ma jori in ferro , quam in ligno partium moventium densitate
Probatur. Quo maior est massa , Ddiu densitas ;m jor item est motus intellia , dc percurbari , boc est s
328쪽
est, ea loris quantitas; at quo maior est motus quanistitas, caeteris paribus, major etiam motus communicatur, ut eli ex la notum . Dixi , li cartara sint Paria, potest enim aliquando rarius corpus , ob mis orem ill us partieularum motus rapiditatem , intentiorem communieare calorem , quam aliud densius eorpus , cuius tamen particulae non adeo celeriter mousantur. Corporis etiam, cui communieatur ea-lor, attendenda est densitas, partium mobilitas, &dispositio . Iro. Ipsa etiam experientia propositionem dein monstrat . Ferrum enim candens ligno aequali a dentius , eique applicatum m orem illi calorem communi eat , quam ferro in iisdem et rcumstantiis
Communicaret lignum ardentius . Similiter deperditur ealor in ratione massae aut densitatis ejus co Poris , eui communicatur . Sit vulgare. Exem
plum ; sensibilius refrigeratur manus , si ferrum , quam si lignum aequaliter frigida contingat; eat
nus autem refrigeratur , quatenus calorem suumam mittit, & eorporibus communicat; e duobus eo
foribus homogeneis aequalibus aeque calidis supra Mia aequalia, sed raritate dissimilia eorpora impositis, illud plus ealeris amittit, quod densiori corpori imponitur . Ratione etiam eadem suadetur u Titas multo enim plures in serro quam in ligno Partes tangit manus I plures igitur ad motum concitat in serro, quam in lignor at quo plus comm uicat motus, hoe est, ea loris, minus retinet. Dr. Cum duo corpora homogenea utcumque inae.
rualia,& inaequaliter calefacta permiscentur ; ita iv ditur & sese attemperat Xalor , ut totalis , &Permixtus liquor remissa us uno, intensius alio liquo re fimplici ealeat ; eorpus enim , seu liquor magis calefactus aliquid de suo ea lore amittot , & alteri communieat, divisa sci ieet ea loris, aut motus dil-
serentia secundum rationem massarum , aut voluminum; ad eum modum, quo superius disseruimus in lectionibus de motu in communi. udae enim ibi trad dimus, ad alorem, peculiarem mutus speciem, applicanda sunt,
329쪽
EI t. Calor a corpore quoeumque ealido bise inde distulas Merestit in ratione dupligata reciprota distantiarum ab ipso corpore calido , seu in ratiene inversaeuadratorum distantiarum a corpore .
Probatur; Sit quodcumque corpus calefactum, ea Iorem ei reumquaque diffundens et ejusmodi calor , seu motus per corpora vicina sphaeriee diffunditur, di communieatur: illius igitur intensitas decrescit in Oadem ratione, qua augetur I at um, seu corpus sphaericum, cui communicatur; eo enim minor est, ct remissior motus , quo majori corpori communieatur: at spatia haec, seu circumseientiae sphaeriee crescentes sunt inter se inverse , ut quadrata dintantiarum, seu radiorum a centro sal et ea lores igitur in iis superficiebus , seu lpatiis diffusi sunt ut .quadrata distantiarum a corpore calido inverse. Corinpus calidum supponitur . esse centrum , seu quasi centrum, a quo utrimque diffunditur calor. 1r 3. Licet propositio , ejusque demonstratio ab solute semper teneant, in aliquibus tamen easibus,& circumstantiis datur exceptioni loeus . Primo e nim ob eircunflantis aeris pressionem , major calo. xis copia sursum, quam deorsum , aut lateraliter dinfunditur; facilius enim sursum elevantur particulae calidae . Seeundo non omnia circumllantia eorpora actionem ignis, ct caloris aequaliter admittunt: cum angustiores rarioresque alia reae aliis habeant poros, neque eandem , aus fimilem partium tenacitatem.
Ir4. Duo igitur , aut plura eorpora eatefacta aequalia, & eadem caloris intensione praedita ad eandem , aut aequalem distantiam eundem producunt calorem. Quod si aliud sit alio intensius ; intenti rem in eadem distantia calorem eniat et . Similiter quo propius ad eoi pus calidum ae odimus; intentio-Μοnt. u. Tom. VI. X rem
330쪽
rem semper calorem sentimus : cuius quidem angmentum fit secundum rationem quadratorum idu- tantiarum reciproce; ida v. g. ad 4. pedum distam iam calorem , ut quatuor, elle intensum; ad di μtantiam a pedum erit calor intensias , ut i 6 iunt enim distantiae di recte 4 ae earum quadrata inveri se I 6, 4 omnia haec vel manifeste ex propositione deducuntur, vel ab experientia demonstrantur.
Caloris exeitatio, effectus de aliqua
Phaenome ad oos. Eodem prorsus modo excitatur ignis, 4r ealor; eum eadem utriusque fit natura ; sedem etiam utriuμε e fons effectus , hoe una HIcrimine , quod seMνιδε re a igne, quam in ealore existant . Guae igitur I pra de te e retulimus , eatori etiam referenda sunt rquoties igitur duo, aut plura eorpora ita percutiu tu et confricantur, ut aliquae eorum particulae insen'biles inversimode agitentur , separentur , ρrrturbate moveaa tur; excitatur ealor, seu calorem concistit corpus οῦ eo AEutem erit intensor, quo plures , mobiliores , oe densiores particulae rurius moveantur . Ubi notandum , plerumque comora incalescere ob perturbatum earum particulaνum motum, quae intra eorum poros rilites-cuat. Dicta modo ratione fi manus frigida manum eonfricat, utraque incalescitra raone enim , atque con
ficatione ει sanguIs, o Diritus animates , et proxiamae ad cutem partes excutIuntur , agitantur , inter se
ras. Iuod fi aliquo tandem pacto ejusmodi motus
impediatur, aut perturbetur ; non excitabitur caloris si manus, inquit Regia auli su jure ex coni a Grρa expresso linias; earbones accensor tractare , oe arde ii , Iuloque plumbo easdem diluere ροteris impun . . Ignem etiam manu tractant, aut in os impune immittant, qui manum , o os prius mixtu a quadam Ia vant , quam Disitas a sulphure, a sale ammoniaeo, ab