장음표시 사용
331쪽
pari quantitate comp. nunι. suis etiam , eodem Regn
auit referente a , D. Richarson ejusdem, aut alterius smilis liquoris beneflcio ferrum unitum manu , caris nem accensum lingua longo tempore Iervabat impune .
III. Calore dilatantur eouora, vapores ex se emit tant , leviora fans: inlexibilibus en m resoνis parri culis Biae inde concussis, a se iηvicem avulsis , ex ampliatis poris, eorum moles eadem manente massa crescrι, leviora fiunt , partes avolaat . Brne e 1ervente aqua perennis fumorum copia 'uum ascendit: e mamri, fluviis. Iacubus , paludosis locis infinita pene v porum copia exsurgit: eoeantvr aestivo tempore palum aes . deblIcunt terrae m. aaimantia omnia circa Ie i sa vastores semper emittunt, immo at perenni νυ rum armosphaera eruuntur; nativo enim calore eirc Ians per arterias et renas sanguis, eaterique humore in vobus contenti Iuee iis dilatantur , in subtilissi ma/. rarefactas . atque leves particulas dividuntur , et per apertos ob eundem eatorem poros perenniter effluunt , S invisibilam eirea eo us nubem efformant . Unde etiam est, quod eopiosiores ab Oumano , eatero rumque animantium eorpore vapores erumpant aestius ;quam Bberna tempore e quod vel ex stobili sudore , et insuavibus plerumque quorundam eorρorum odoribus mani esum .fl ; major enim aestatis calor vapores escis copiosius erumpere
rI1. Ad eandem etiam causam subterraneum stili. eet , ef Iolarem calorem referendum est . quod nutritusueci a terra in arborum , et fructuum radiees sese flauans per earum venas, et a natura ta id ipsum dispotos eanales per tru eum ascendant , in ramos . fores , ωlia , fructus dispertiantur . unde vel ia se eius, ac forum Iubsantiam convertuntur . vel in auri X a Fasiaὶ ινι.. ex Iournati desta valli Iolo. P. II.
332쪽
NI per preos eontinua evastoratrone erumpunt, vel ad terram iterum per cortieis eanales regrediuntur . Notabile diuνnae exbalatiouis exemplum in ipsis etram oleribus os floribus videre est , qui mane quidem ve geri, cadente sole ob maximam , quam interatu passunt, Partitalarum exbalationem marcescunt , ex flaci vi, storrugatique in terram eonvergunt a
I '. Aer quiescen , aut agitatus , er ventum esuriens in iisaeem et reum fautiis eundem babet eaus νem; neque enim aeris motus directus, oe violantus , in quo ventum eo sistere certum est, intestinum , oe per
turbatum particu arum motum auget , aut ἔmm
nuit. Id etiam tbermo metνi testimonio comprobatum' est , veI enim serens , or quieto aeri exponatur, mel iuoscillationes agatur, aut vento fouium oste , aut nat rati de eausa orto impellatur ; eundem semper c Ioris , aut frigoris gradum ostendit. Iuod si ventilabris uι plurimum , es vento alta quacumque νανione eitato refrigeramur ; id ex eo solummodo provenit , quod agitatus aer, qui plus, quam eorpus humanum, friget . evrem nostram lambens ealidos sudores, balitus, o vapores e eomore perenniter erumpentes, ex supra cutem , no alio impellantur , diffundendos, eamque ea Vore affecturas , expellar, er steum abripiat iis rerm salitibus praecipue re erendus est, quem I ntimus , ea ur, εν aestas: novus igitur semper aer Irigidus fuere- deus, er eum , quo tangimur, evellens , nos semper refrigerat . Id etiam ex eo constat , quod multoties adeo ealidus exsufflat ventus , ut eum ferre aegre valeamus: suandocumque igitur aer Mitatus, aut v
eus Aut in se ipsis frigidi; id non directis eorum agi ratio .ibus, sed iis particulis quas seeum ab humidis . aut frigidis locis asserunt, intestinoque earum Particu- Iarum motyi rcerri debet.
333쪽
ino. Notabile illud est eauris pδaenomeηvm , quod trilini errori Deum dedit r Iieet in aperto aere eo demque loeo idem fit calor ad aO, 3ο, A., P. ye des in altitudinem ; intra domos o palatia pluribus contignationibus distincta munum est diurno , nocturnoque tempore ealoris , ει θυονis discrimen inter superiores, inferioresque contignationes: media enim die, caelo Iereno , Θ jucente sole in ima contenario minus calida, media ealidior, suprema omnium ealidus ma pinversum tamen ordinem nocturno tempore servant ;contignationes enim eo magis externo ambienti , ealido
interdiu , noctu frigido , parent, quo altiores μηt; i ter diu igitur ealidiores , frigidiores sunt noEu superio Fes contignationes , sed tamen i Θ hoe notabiliuιὶ in Isma domus contignatio non est noctu . quam interdiu ealidior, quod iter mometro demonstrante paret : LAeet qui sese e fero in domum , aut e superiori in infreriorem con: ignationem recipit , majorem ill e caloremaeoctu, minorem interdiu experiri fibi videatur ; effuse modi eκim sensus fallacia ex eo ortum ducit, quia imrerdiu ὸ eatidiere in minus calidum , noctu autem σminus calido in magis ealidum locum sese reeipit I; idem igitur evenit, ae s manum dextram 8 frigida in tepidam, sinistram e calidissima in eandem tepidam
M. Eodem modo explicatur vulgare illud, Θ AD pbaenomenum, quod Antiparistasim dicebant antia qui , in subterraneis scilicet Deis , specubus , eavernis
intensorem noctu , quam interdiu , Gberno, quam . sivo tempore esse ealorem a loe vero ex tuu et sensus testimonio eo ciebant ἰ majorem enim proculdubio calorem Bbervo, quam aestivo tempore experiuntur, qui
ab aperto aere in speluneas ingrediuntur; quasi scilicet dicebant, ealον ad Θberni νigidiorisque frigoris velut ad infenfissimi hostis conspectum perterrefactus , e manas conserere impar in seram versus Ieh in Delam
cas, telut in Iecurissimum munimentum, atque aselum reciperet ; tanditique illis delitesceret , quoad aestivo rc ore appellente novus calis victo suppetias ager.
334쪽
ret. Festivam potius hane, ruam philosopb eam ideam
thermometrum ipsum salmatis arguit . Idcirco aurem calorem Meme, frigiditatem aestate subterraneis in is eis sentimus , cum in illa stilitet ab aperto aere cov. cedimus ; quia Θberno tempore e frigidori, aestate Dero e calidior aeste, o loco demigramur . Da enim , currente Meme eundem easu aliquo esse in atmo haera calorem, atque in aestate r idem ρroeul dubio 1rigus in cavernis eo te stre deprehendes, atque I per aes atem in subterranea ea loca te recipias .
ra . Aqlla in vase eontexta eum fervet i in iisdem tamen cireumstantiis ob inferius dicenda in , eundem semper babet ealorem , litet ad maiorem , aut mino Fem, ad intenserem, aut remissiorem anheetur ignem sa); ignis enim vel mediaeriter intensus aquam ita a 4irat, dividit, immuit, mou e , viamque sibi intra Mam ita aperit, ut, major licet intenssor anh-eetur ignis aut eatον, omnes tamen illius 'articulae preapertos Iam eanales facile erumstant , quia novas libivias facere, novumque motum imprimere sit opus et viade, quae dicimus, eum de aqua disserimus. ras. Vobis iMus supra ignem impositi , est aqua ν pisti fundus diversimode afficitur: aqua enim ad ebu sitionem usque ealescente, magis ealescit fundus, quam postquam te νveair extracto dein is ab igne vase , eum primus fervον cessat , magis iterum ealestit fundus, quam dum ferveret aquar Hujusce ρbaenomeni ratio est; quia igneae parti lae , quamdiu aqua non fervet , infundum potissimum arunt, adnituntur , iubaerent: i lius Ietheet poros ingressae , ω aquam impellentes, ab ilia arbue inreti, immobili, parisque etiam Oee vaes infundum iterum retunduntur, eumque vehementius agi
tanta fervente aqua , apertisque jam , Θ in μηδε ,
ω per aquam poris , facilius per eam penetrant, ab eaque erumpunt, ad fundum non reversurae : quampri mum deinde cesset fervor, perturbata iterum pororum. ει viarum dis o tione , ad suadum iterum retundum tur, eumque sortiter iterum exagitant , utrimque concutiunt , o ardentiori a ciunt calore.
335쪽
De Frigore air Rieus oppos a colori qualitas, vel est ab Γ solutum, vel relativum, seu minor ealor; atramque sensuum ministerio, S ex pluribus etiam effectibus agnoserinus. Ueteres Peripatetiei absolutam qualitatem ab omni sub antia distinctam fritus esse adstruunt. Sunt inter Reeentiores, qui eum Leucippo , Democrito , Epicuro frigus in quibusdam atomis, seu particulis salinis, quarum figura acumi nosa, prysmatica, tetra edi ea , pyramidalis, consist
re autumant, & propugnant. Cartesius tamen, Car
testani , & plures deinde nulli systemati addicti. eam qua Iitatem ea lori oppostam per insensibilium
par 'um quietem, ut calorem per intestinum earumdem mei partium motum explicant.
23 Frigus proprie aeeeptum non eo sistit in peevti νibus 9 isilibus atomis, aut particulis hamatis, uneia ηοφι , mramrdalibus , ramosis , prIImaricis, quales suae particulae salium elementarium, nitri, e Hism. Probatur primor Frigus est qualitas, seu corporum satus directe calori oppositus: at nullam eum eatore oppositionem habent particulae nitrosae, & salinat. Fecundo. Eiusmodi partieulas si motu intestino, expansvo, dc perturbato moveantur,ealidissimae esse possunt; immo calorem constituunt; ut ex supradictis patet: at diei nequit, meo saltem judicio, ealorem in frigore consistere: aut frigus esse calidum; potest eorpus plurimo nitro, & salibus abundare, & tamen esse ealidissimum. Tertio. Pr i-His particulis, di atomis opus non est, ut frigidorum corporum flictus, phaenomena, ipsiusque fria
roris nacura explicetur: aliunde nullum est fundamentum, ut frigus per eiusmodi particulas explice-
336쪽
tur. Haee propositio ax sequenti luculentissime eistiam eonfirmatur.
Ias Frigus verum, ρο proprium, ut est extra an mam , Et ab illius stadionibus , seu sensatione distinctum, nihil est aliud, quam insensibilium particularum quies,
o internae agitationis ipsarummet particularum v. g. nidis, ave etiam nostrorum corporum defectus , o aliqualis conglaciatio.
Probatur: Per id enim praecise intelliguntur, de explicantur omnia frigoris phaenomona. secundo. Frigus est corporum status calori directe oppositus: Cum igitur calor in perturbato, & intestino insensibilium particularum motu consistat; nihilque sit m tui magis oppositum, quam illius desectus, seu gais Tundetam et particularum quies; in ea quiete statui debet frigus. Tertio. Corpus per hoe praecise frigescit, quod calorem praecise amittat, ut ipsa ex Perientia edocemur: calorem autem amittere est ia- testinum,& perturbatum insensibilium particularum motum deperdere: ejusmodi igitur motus amissio, seu quies frigus constituit. 1 7 suarto. Da corpus, quod nullas habeat par. titulas nitrosas, aut salinas splurima hujusmodi r periuntur et quis ib t in fietas, posse id eorpus frigeseere, immo de facto frigore rigere. si nulla in. sensibilium partium agitatione pertu hetur λ Ergo in dependenter a salinis, & nitrosis partieulis stat hi-gus. suinto . Da, ut plerumque fit, eos sales δc ni trum intelline, perturbate, dc rapidissime moveri; habemus eorpus ealidissimum. ut ex supradictis eo sat et habebimus igitur frieus, seu frigidum calidissimum i id autem credat Iudaeus apella. Id ego nequaquam inficiar, praedictas nitri, & salium particulas angulares , pyramidales, ramosas, hamatas in causa frequanter esse, ut inducatur frigus, quatenus sellieet calidi eorporis particulas implicant, imple Mas detinent, sistunt, dc earum quietem, hoe est, frigus efficiunt ; dummodo tamen id ratum sit, frigus in praecisa partieularum quiete, undecumque
337쪽
ea proveniat, eonsistere; fit enim plerumque; ut ci tra ullum nitrosae aut salinae materiae plexu calidi corporis partes sensim subsidant, motum amittant, frigescant. Haec autem quies non est dicenda mera privatio; esse enim aliquid politivum , supra evici mus, oum de virtute inertiae sermo fuit. 3 Dieendum igitur est, nitrosos spiritus, & salinas particulas, quamvis frigoris naturam non constituant, cum calidissimae ipsae etiam existant ali. quando ; frigus tamen, plurimosque illius effectus multoties emcere. Interdum etiam eone retio, seu eontelatio indubius frigoris effectus, a calore ipso. seu calidis particulis Originem suam ducit, ut lupra explicavimus.119 Hic tamen, ut saepe alias, iterum est distin guendum frigus intra animam a frigore extra ani. mamz ponamus ex. gr. corpus nostrum nocte hyberna aperto aeri expositum esse, sensimque, ut fit paulatim rigere: quid in eorporibus externis ,&cir eum ambiente aere . quid in nostro mei corpore; quid in anima fili Deficiente igne elemantari,& mixto, qui sunt di motus, & motuum causa, deficiente etiam calore sensibili, qui est modica ignis elementaris,& mixti quantitas, & modi ei etiam intestini
motus causa, circumpositorum corporum partes momtum amittunt; aliae supra alias subsidunt; se eum i p- sis ob peeuliares figuras implicantur; 1 particου lissalinis irretiuntur, fixantur,pori constringuntur; vo lumen corporis minuitur, illiusque partes magis vel minus prehensae, & irretitae, magis, vel minus Etiam gelascunt: affr eircumstans maxima volatilium salium, nitri vero potissimum, particularum vi abundat, de impregnatur, easdemque paticulas tam quam comune vehiculum circum politis eorporibus eo- municat. Hoe illud est, quod frigescentibus eor poribus aeeidit; & quod voeam is frigus in corpor bus inanimatis, seu extra animam; idque ipsum v cari potest peculiaris corporum status: In hic vero duo distinguenda sunt, quies nimirun,& implicatio par tieularum corporis: & hujusce quietis, aut implicationis, conglaciationisque causa: seeundum hoe iadelectu ignis, aut caloris, di in particulis iplis sa
338쪽
Iinis tonsistit, atque frieoris causa existit: primum illud , hujuste causae esse tum, vocamus frigus verum, dc proprium. mo Partieulae in suppr nostri eorporis ob easdem causas quiescunt, irretiuntur, & conglaciari incipiunt: id ipsum est stigiis in eorpore, seu causa immediata sensus frigoras in anima: conglaciatis c.r poris partibus , puta nervis, fibris, nate tur in anima dolor , seu ineo modus quidam sensus , dc
Perceptio, quam frigus in anima nuncupamus. Po- Da vero partium corporis aliquali conglatiatione, facile concipies, quo paeto enaseatur animae dolor; si animadvertas, eo in statu impeditum ex parte esse spirituum animalium motum; animae Ze eorporis Co
mercium di mellius state, nervos, Ac fibras flexibi- Itiatem amitaeme, fierι ad motum ineptas , positaque conglaciatione partium, faei te in rat tibis i I sis minimis saetiones quasdam accidere, doloris citra dubium lausas.13t Dipones: In sensibilium par tum quies est Di goris effectis; quaerimus autem quid si frieus, non
uales illius effectus existant: Respondeo Negando ictum juxta datam modo expositi. nem. Dces. Estat qu-d physici m , & reale illud, eujus effectus sunt ei iam physet.& reales; at frigoris effectus tum reales S physe erro de frigus; sed insensib lium partium quies est aliquid pute negativum: ereo non et
frigus Res p. Parii eula um qu et em indu tam , dc
Conservatam per Wm thermae & spiritus etiam niat rosos, ac a Iinos non esse aliquid mere nee ativum,'
sed reale dc positium , a quo reales , dc physici esse clus produci mssint. rsa Et si iamen huia see insensibilium partium quietis causam in virtute inertiae, aut spiritibus ni
t fis constitu armis; ea tamen causa non inde diei debet frigus, aut frigo iis effectus i mediate produc Te; quemadmodum etiam vis ea, qua insensibilescol potas pata es ad m tum concitantur,& moventur, neque eu calor, sed caloris causa, neque caloris es' fectus pr ducit.
Igitur quod plurima corpora defieiente ea Iore inindurentur, rigeicane, fiant consistentia, id non inte- . si ini
339쪽
nini motus negationi praeei se est tribuendum, sed partium quiet I per Inertiam conservatae : peculiari particularis corporis figurae , sormis , ct et missuris , particulis denique nitrosis, ae salinis.
Irigelcit, ma Ius aequirit volumen: hoe per particularum quietem fieri nequit; sed per intromissos in a quam nitrosos, & latinos spiritus. Respondeo. Ιntumescere, seu augeri conere stentis asiae volumeno P urimas aeris bul Ias, quae in frigeseente aqua Impinguntur, & remanent, ut superius diximus δδες, nquis, Plurimae 8 glaeie evaporationes, S ha us erumpunt, quos, cum fluidi sint, perlurbate moveri necesse est; ergo in terrae glaeiei partes etiam cientur motu: est tamen glaeies frigida; ergo frigus Cum intensibilium particularum motu eo haeret. Respondeo. Aliquem intestinum motum in aliquibus laeter partibus , aliquetique proinde ea lorem exi-Itere, superius demonstravimus; maior tamen gla iei pars quiescit, & friget. Deinde frigore relalvo o natur glacies, quod per maiorem , minore motum explicatur, ac proinde cum calore etiam
Oppones: Cum seIgestens aqua eon relatur ἰtanta vi intumeseit, & dilatari nititur, ut nisi id li-dere politi effieere, fortissima etiam vasa dilatatio-Bem Impedientia disrumpantur, & in frusta dissiliant Unde autem eiusmodi aquae vis provenit ρ Eam' i qu ingenitam opus esse videtur, nee nisi a calore impediri r ea leseens enim aqua diolvitur et dissoluta ea virtute destituitur; ex alia tamen parte Σῆ' , intelligi e potest, quo moto ea lor, hoe est,
dieitinus particularum motus, eam vim destruere eati Fatendum igitur est, eam vim nullatenus
I ae inrepitam, neque a frigore induci, aut a 'x' ' 'pe ira posse; sed nitrosis spiritibus reseren- δ eit, in D sque frigoris natura eonstituenda . Rese pondeo Neque etiam intelligi, aut explicari potest, spiritus nitros , de salini in aquam ingreuientes enormem adeo vim, & sese dilatandi eo naum aqua impertiant. Λ qua etiam plurimo nitro,
340쪽
& latinis spiritibus impraegnata ea lesieri potest, fervere, eamque vim omnem deperdere ; ea qu ppe ,
dum fluida est , privatur: ab eiusmodi igitur spiritiobus notabilis illa vis,& phaenomenon provenire ne quit: Id igitur unum superest , ut eiusmodi esse-isus & bullarum aeris elaterio, & pirtium figurae, rigiditati, duritiei, firmitati tribuatur. Equidem aqua aere expurgata concrescens, neque dilatatur nemque vasa distringit a J.
III oppones experimentum celeberrimum Flore nistiae saepius pari semper successu repetitum . uixem 2dmodum calor in speculo rceeptus , & ad illius focum reflexus thermometri in foco dispositi liquo-Tem rarefacit, di tale facit ἱ ita si flammae loeo p Datur glacies, aut nix , thermometri in foeci existen iis liquor frigeseit, conden latur, & descendit: sicut igitur primum fit per ignearum particularum a spe culo ad focum reflexarum emissionem, ita etiam secundum per pariteulas frigor ficas, hoc est, nitro fas , di talmas peragitur: erro frigus in peculiari substantia consistit. Respondeo: Ipsorum met Floren
tinorum consessione nihil indubitati ex ejusmodi eκ- Perimento ad verius nostram sententiam concluditur; neque enim test constat, a spiritibus nitrosis in speculo reflexis condensari liquorem. Deinde id unum ab experimento deducitur; nitrosas, & salinas pa ti culas irigus. hcc est, particularum quietem elacere frigus tamen non esse.
I 6 Frigus non est qualitas aliqua absoluta in sensu Peripatetieo ab omni substantia diuincta, sed est ipsus substantiae modus, de assectio. Neque eit cur
in ea veritate elucidanda , aut enodandis, quae a P poni possunt, argumentis diutius immoremur et cum
ex supradictis abunde solvantur. a Re auis. t. q. Eniret. 6.