장음표시 사용
361쪽
i t. Ullum In Physica argumentum est .l quod hisce temporibus sit aeque com
mune, atque omni sere hominum generi atque notum , sam ii are , parique suillo cultum ae Electricitas, quam modo exponen dam aggredimur. Λrgumentum quidem, si nominis tantum rationem, aut prima rei ipsius fundamenta atque imperfectissimam ideam spectemus, antiquum, eum vis attractiva electri veteres philosophos non latuerit, ut statim reseremus ἔ rei tamen veritate novum: ex una enim parte nihil praeter nomen Electrici tatis, & vim attractivam electri , qua paleas aut levissima aliqua eorpuscula cirea se posita ad se
attraheret , veteres agnoverunt ex alia vero e
quo vivimus sale ulo tot a philosophis detecta, pro bata, ct demonstrata sunt nova , mirabilia , utili que Electricitatis phaenomena, eoque res est perducta, ut non philosophi tantum in privatis musaeis , atque auiis εx per menta Elemica instituant , pro moveant, examinent, & studiose prosequantur , v rum quam plurimi etiam sint ex omnibus ordinibushυmines, qui privatis domibus eadem experimenta Μοar. Piri. Tom. VI. Z repet
362쪽
re petant . In omnibus iere eonversationibus de hiissee renus sermo instituitur . hominetque iunt , qui Electriea maehina tibi comparata provincias, & ei vir ites circumcursant , atque in frequentioribus uobium soris pacta mereede Electrica spectacula populo exhi.,ent. & eommunia experimenta Ficatim et an repetunt aa 3 a. Ne igitur Physim in ope e Physicum hoe ,
novum, & celeberrimum argumentum omnino de- fideretur , rem ea qua potero maritate exponam τbravitatis tamen gratia minutiora prater millam , cum ad rem plane altequendam non fiat necet arta , at
que fae illime haberi possint ex plurimis , quae cir .ca Electri ei a tem edita sunt, seii pris. Methodi ea sa duplici lectione rem totam comprehendam : in quarum prima qaid Euctricitatu . ct Matretae Ele ctracae nomine intelligamus , hujusce studia progi eulum, & praee pua omnia experimenta, phaenomena, ct proprietates, quas hactenus in re praesenti agnoscimus, in medium afferemus. In secunda autem quid . circa eorumdem ess ctuum causam tenendum iit , aut Philosophi hactenus cogitaverint, expi Demus , totiusque rei theoriam in compendium rediremus, ct phaenomena seeundum ejusdem theoliae principia explicabimus.
De Elictristiaris, et materiae E ct leae notiora,Pbaenomenis . Proprietatibus.
II. Materiae Electrisa nomine intellirimus su tilissimam quamdam, fluidissimam, atque mobili ilimam materiam , cui immediate referuntur omnia 'Phaenomel a , atque effectus Electit i atis, quae sei licet attrahit , repellit, lucet. scintillat , eare acit , ineendit, inflammat, o Iundit etiam ror pota. H iusmisdi sunt ei Iectus . q os multiplici experiment ab illa materi. pioduci ediscimus, ut. 1la. im ordi
363쪽
ne prosequemur . Eamdem praeterea materiam e me ubique diffusam , omniaque ferμ eorpora faeillime pe uadere , ex ipsismet experimentis edoeemur. Modo definitionem tantummodo damus, quam pos lea veram esse demonstrabimus, eum & huiusmodi materiam existere , & proprietates omnes modo relatas habere evincamus . Materiam Electri eam nisi per proprietates atque essectus definire non possumus, cum si aliunde penitus ignota.
38 . Electricitas duo potissimum signifieat , effectus nimirum, & actiones materiae seu uirtutis et strieae, Et vim ipsam, qua corpora electri fieata, seu materia electri ea praedictos effectus producit . Qui sint hujusmodi effectus, modo recensuimus, Ec insem rius demonstrabimus. Electrieitas in posteriori sensu est eommunis illa plurimorum corporum Pro prietas, status, atque virtus, qua ipsa corpora, cer ta quadam praeparatione praemissa , omnes relatos effectus Produeunt . Electrineare igitur eorpora est materiam electri eam eorporibus communieare , aut in iis excitare , seu eorpora ad eum statum adduineere , quo Electricitatis phaenomena edere possint . Alios terminos hujusce rei proprios post sequentem observationem subiungemus.
a s. Ambarum, Sueeinum , seu Electrum minata aliqua et levia eoNustata v. g. paleas, pennas oe altas milia aae se attrahe, e, oe a se repellere veteres ran verunt , eamque vim a Graeco ἔδεκτρου nomine Electria ςitatem nuncuparunt. Unus ylle erat sectus , quem bujusmodi υι tribuerent antiqui , eoque nomine signf- carent , oe cum rem inam euνDjus non indu
rent, neque everimentis promoverent, non modo resim
vos omnes Electνicitatis sectus ignorarunt , sed ipsos etiam latuit, δέ modi virtutem alias ab electro eor poribu/ c venire . Per plar ma igitur saecula mirabi-
364쪽
sis bae Pses eae pars Iaeuit inculta . eum nulluM ad eam
aut uum auιma iverteret , aut speeulationibus suis dignam xvirmaret . Fraeastorus praedictam Electri pro ρνι tatem curi sus, ct data Uera contemplare c it,
Parum tamen ρrogressus eam provineram o gloriam aliis teliquit. Primus igitur rem hane pro dignitate Naressus fuit G Iberius m didus Anglus, oe egregiu3 ρι, 6υbus, qui argumentum sedulo tractando quampluria
primus destrebendit non modo ambarum , succinum aer electrum , sed quamplurima alta corpora electrici rate, seu vi minuta eo, pora attrahendi esse Praedita , uominatim vero illam animadvertit in adamantibus .m omnibus fere aliis gemmis, laico, gummi , arseni Co , sulphure , resina . Dum haec omnia euriose , ct scruρuisse observabat, duo erram animadvert ι, praedicta ter licet corpora non tantam paleas , aut plumas , at de Ambaro . seu Electro erediderant antiqui , ve rum etiam omnia asa eo ora levia iis admota attra here et Corpora deiηδε esectrica , in quibus nimirum vim attrabendi δερνrbenaeerat , non aequalem semper , atque eonstantem vim habere facile obstrvavit: eoque tandem tentando , oe observanda venit , ut cognosceret mora electrica, in quibus factum tuerat periculum , frictione opus babere, ut vim suam exercerent , atqueris .ctus electricos producerent; eoque intensiorem esse eo rundem coryorum virtutem l si caetera essent paria ὶ
t86. Ροβ G ibertum idem a gumentum tractaviter non parum promovit Gueri se , qui Iu*bureum g. hum parawt, eoque frictione excitato atque revoluto , prima machisae electricae fundamenta posuit. Huium in globo praeter alia obtervavit eomora electraficata
non tantum attrahere, Ied etiam repellere r corpuscu-
Ium a globo attrastum, post contactum repent . 6 si
'dum restellitur in erepvs non electracum impingit , iterum ad globum attrabi . 3. Globum electit uatum , axi ad horizontem ρemendiculari, ster ea meνam defe- νἐbat , qui quidem globus leve corpusculum in aere sustinens una secum circumducebat . Dumque tandem in Gilbertas de Magnetε ι. a. cap. R.
365쪽
ex riendi arrtia diversa tornora globo admovebat, iaetiris comperat, vim electrisam a globo per corpus i admotum ad ulme distantiam transm 'tri. III. Eodem freme tempore D. B y'e hane Pineae partem coluit. Hutque potus mum assi. vitate , labore ,
rueηio compertum est, primo , ere ora uom qualicum
que calore electe Mari , sed frictione, seu ealore ex frictione geniis . Secundo Comus iam ab igne ea Dum longe facilius , atque e cacius electrieum fieri , vimque electricam in illo excit ari , quam si frigidum
ritetur. Tertio, vim mectricam etiam in vacuo estu servari , suo que illis effectus edire . Qii arto denique vim electricam ab ali s ad alia corpora immediate ινοη mitti . ae eommunieari, re eo mora vim illam ita accipientia etiam attrahere, restenere oee. salrt . Florentinis etiam Academicis aliqua debemus experimenta . Compertum ab iis fuit Ambarum ρ riter attrahere. oe attrahi , repellere es νepelli , minraa que proinde esse electricorum eorporum actiones ει effectus , ab eodem ambaro trahi fumum , non tamen fammam: eius virtvtem a frigore nos destrui; omneFque tandem sequores ab ambaro attrabi. 19. Omnia phaenomena lucusque relata a temnuo Domini Boyli PMfiscis omnibus erant nota . electriaevatis tamen stadrum extra privata eorum musaea n
produeebatur, dieique ilia possunt ρ-ima Electricitatis Iundamenra, atque motha . Vulto post tempore dem studio animum antimis D Hauh beὸ , Londia xens socius , antiqua exsterimenta, o nota p,aeηome M iterum , oe diligenis e quidem examinavit , inbelle mult/s correxit, quamplurima antea penitus ignota ebservavit , e, totum boe argumentum mirum is modum promovis r Auno 37o9. tν actatum de Electriis
citate edidit, in quo plurima amaenissima , ef ingeni sa experimenta a se ipso instituta proposuit, quibus de
re Posica bene meretur. Post mu rbeum magne aniamstrum ardore eadem experrmenta instituerunt quam
366쪽
Ie Monter, Musehembroelc. Gordon, Buze, leROJr, ef innumer re alii, qui per omnem fere Europam maximo studio rebus Electricis veram navant. I; . Petuliari tamen eomendatione dignus est D. Beniamin Franklin , qui Philadela, ae in amelea omnium bactenus indusνiam busterauri r ρlurima nova atque mirabilia invenit, praecipue vero maximam amnalogiam inteν materiam Electrieam , ει materiam fulminum, aliorumque meιbeoro. uneorum , quorum natura, eausae, origo , ω ρbaeclomeus ex altis princis piis hactenus petebantur . Cum nova brae in νειμ cam, er eaWas naturales bominibus plerumque coxias lux oriretur, eaque stro ter Electricitatis studium nare jam ab hominibus existimaretur tamquam abstracta , di pura naturae eontemstlatio , pbilosophis digna , bu-manae societati infrukifera, atque inutilis, sed ab ominnibus tandem bominum arduibus tanquam argumentum hamanae foetetati utile ; mirum est quonam ardore Frankliniana experimenta, oe nova inve ta in Europa etiam instituerint, o rem ulterius promoυere stu
dueνint Paristis quidem Domini Rufon , ων , Dali-varae, Italiae P. Reccaria sis bisce rebus V ime me-νitus in is alibi alii quamplurimi , quibus etiamnum
Lee studia inluniter promovcatur . Is r. Ex materiae Electricae proprietatibus , phaeus- .menis, atque effectibus, quos modo agnoscimus , Hur ma quidem ea ui fortuito , ut plerumque fit , multa aliam pHLeorum industriae, ει Ioertiae debemus . Μateriam Electricam esse verum ignem , aut saltem es eis Eus ignis produeere, steriade etiam agere, ac materi fulminis, ad mimum ordinem pertinent; quomodo a tem hujusmodi virtus excitetur, quo pacto transmittatur , atque comunicetur , intendatur , remittatur , ex destruatur, quae corpora fiat Electrica , qua buiusmo- M virtute ea east, oe alia ejusdem generis multa ad
367쪽
εν eommunicatam tra itti, satile fuit eam tuten re, es construere maebinam , qua maximo laboris aseque temnoris eo endio eois nora friearentur , iisque alia afungerentur, quibus vim eledricam tνansmittere passemus. Puersei prima ad expisimenta Electriea imis ituen a vitreum tu Aum adbib bant. cuius longitudo erastu um circit e pedum . diameter unitis. ρο seras eum di midio, erasitudo duarum fere lineartim i eumque ma as bene ex Peata, ex arida secandum longitudinem Di cabant. Laboris tamen , ω molestiae vitandae, er tem poris comρendii causa is locum vitrei tuba manu si-pliciter tractandi globum eadum urtνeum , aut casta cistrem auum eiusdem materiae tubum, ve mariana tisiciter cireumvolvendum adhibureunt , cujus inquar ra manus anticantuν i diameter globa est unius circim
es dum earum eoueavum globo Mugiter gyranti supra σqsatorem applicaνi debent, ur eum illo eourvant . Catera quae M machinam ει multiplicem illius diis. nouem, partes , partiumque munera , ef us , ratis ηem spe ant, ordine dabimur. Pννηs tamen animad terto, everimsuta , quae afferam , intumpta potas
368쪽
Non melius nos rerum Eloctriearum ideam tyroni philosopho dabimus, qtiam si phaenomena ipsag adatim, eoque ordine proponemus , quem Philo sopiti in tentaminibus suis , atque experimentis in Bituendis , natura , & ratione ducibus , tenuere: Prius scilieet simpliciora illa tentamina , experiamenta, atque Phaenomena proponendo, quae huma nae menti veritatem quaerenti primum suamet simplicitate oecurrerent, atque ad alia ra seni m viam sternerent. Hoc enim modo non solum vim Electri cam, ejusque proprietates , atque phaenomena ediscemus, quod caput est , verum etiam ipsum methumanae mentis in rebus hisee inveniendis progressum animadvertemus. 33 . Primo igitur eum non tantum Electrum , sed aliqua alia corpora vim electricam habere animadversum tuit; in animum subiit in omnibus corin roribus perieulum faeere , ut quae tandem corporaujusmodi propriεtatem haberent, est ploraretur . Corporibus igitur, aliis & aliis paullati si ad perieu Ium adductis, manuque, aut alia ratione affrictis , mpertum est, ν' aliqua esse corpora', pavea illa quidem , quae effectus electri eos a tractionis ei tra ulis Iam frictionem e Jerent, cujusmodi est Electrum , Ambarum. Sureinumr quae rria lieer ab aliquibus eoa- fundantum, sunt ramea natura diversa ι Ex prima hae observatione, quae antiquissima esti duo immediate inferuntur; Primum, vim Electraeam natura Iem , prout vim attractracem corporum signifieat , reapse exissero im natu a e Seeundum , frictionem c rporis non esse absolute necessariam ad vim elemctricam, ejusque effectus aliquos saltem in exeitandos , & prodocen)os ; de aliqua insimul ei Ie corpo Ta, quae citra ullam. hominum artem, di industi iam
369쪽
DA x LECTRICITATE. r s. a' Ana eor ora frictionis ea pacia i si pauea
mox indieanda exeipiamus in esse electrica . vim ta men , S phaenomena electricitatis non .edere, nisil meentur: huiusmodi in specie , ct nominatim sunt omnes pret , si lapdes, adamantes, Carbunculi, sa-Hbri oee. Vitrum, Chrystallus, corpora omnia vitri fireata, Matthae vitreae, omnia bassama , resinae , pices,tηmmi, cera , bitum ira , Iu bur , gagates , Hobaltes , flam stricum, animalium pennae . erinjs, lana , ea.
pilli & om tum ahimal in m stili Acc. haec, inquam ,& plura alia eor pdra electrica esse deprehenduntur, eam tamen virtutem solum post frictibnem exerin
t; . t Aliqua tamen sunt eorpora quae neque
indole . atque ingenio ino , neque calore , & simctione excitata , Ar tractata elictrieitatem at quam edunt, eaque sunt hinnia metalla iam persecta quam imperfecta , ct om fila fere mineralia v. g. I aspis , marmor, magues, agat . a , ardo , sexu, antimonium,etiscum, aqua, Ac bmnes a l. liquores ebnsistentiae.& frictioni impares: omnia animantia praeeipuaequae illorum productiones, aut pa tes, rura MD, dentes. 'evia , mrgamenum , ebur , cornua , squaminae , eonebi-har omnes denique plantae viventes , & plurima ab iis provenientia, qualia sunt ρυννvs , tela , flum, ebarce. ει alia hujusmodi , quae omnia quantum vigeale seant, & fricentur, aut nullum omnino i quod
eommunicis est aut vix sensibile electri itatis indi-
T. Hate tamen corpora, quae nullam ea tela-ctione . aut frictione electricitatem acquirunt , sit illius indiei a. effectusque edunt , ab aliis corporibus, quae frictione electrificantur , vim etiam electri ei talis aecipiunt, illamque in alia eorpora trans mittunt, si illis, dum fricantur, sint contigua. r98. 3' In eorporibus citra ullam frictionem eI ctri eis haee diis observantur; Primum 2 eorum vim atque effectus: quandiu frictione , aut calefactiona non ex tantur, esse debilissimos , eum ad levissimas solum paleas, & alia similia attrahendum oκ- isndantur et Secundum, facile tamen eorum electria
370쪽
rata in duplici ordine & elasse ponenda lunt , im , --π distιnpuenda est electricitas, alia qui
iter alia sunt uatura , AT oragrus electrica . alia ἄν-
Suin eorum aliquod praeeedat. '
n erantur ae proinde eorpora omnia in electrica
di non absolute distinem ius t prim3 n quibuS electricitas frictione, aui ea lore :κ ei ta-