장음표시 사용
371쪽
DE ELECTRICIT AT E. electriea. Sed elaritat s , dc disti actionis gratia re-,cepta vocabula teneamus.
xor. Aliud etiam deplehensum est inter corpora electrica & non electrica discrimen , quod scilicet eorpora origine electrica frictione electricitatem ex- eitent , ab aliis tamen excitatam non accipiant in sese, neque transmittant f si v. g. globo gyranti , atque electriticato corpus aliud origine etiam elemctri eum admoveas , S ad contactum adducas ; secundum hoc Corpus mater am electricam a globo in te non aecipit , neqve in alia transmittit : corpora autem origine non electrica electricitatem quidem non excitant, ab aliis tamen excitatam facile reeipiunt, & ad alia eorpora transmittunt. Et hine, si .eorpus non electricum ut ab electricis omni ex parte circumdatum , eorumque aliud ν. r. globum g Drantem . & electrificatum taneat, illud quidem materiam electricam in sese colligit, de servat . Cum aer feeus sit corpus origine electricum , Omniaeor ra v. g. nubes aere suspensae , dc undequaque ei reumdatae electricitatem , si quam habeant, servant , novam etiam accipere possunt , atque collectam secvare; cum sint corpora, ut barbare dicitur, i Oiata . Si tamen aer sit pluvius , aut humidus , ad carpora non electrica ab electricis separandum aptus non est. Ex hae aeris proprietate , dc materiae electri eae indole fulgurum, de fulminum phaeno inena, naturam, & effectus in loco deduxὶmus .
aos. Corporibus iam in Eleintea Ae non Electrisadistinctis, dubitatio facile suborta est, essent necne
priora corpora aequaliter electrica y Re experimentis probata, compertum est, innumeros esse in iis eorporibus electricitatis dc virium intensionis gradus, immo Electrieitatem in diversis corporibus gradatim sere , & ordine deereseeve usque ad eorpora non Hectriea, in quibus nulla est hujusmodi virtus . quodnam inter caetera corpora iit magis electricum,
definire adhue non possumus ; indubium tameis est
372쪽
adamantes, gemmas , Nitrum , crystallum inter priora loeum habere.
betur, cum vitrum inter cot miti maxime elcctilea Numeretur , nuuoque ne otio ex huJusmodi mat ria globi, cylindri, aut alia cujuscumque magnitudinis, Si figurae corpora pare tur e quod ex gem mis, aut adamantibus fimi nullia modo poss t. aos. Tentando igi ur ad id paullatim de ventum est , ut & vitrum ad vim electr cam excitandam aliis omnibus materiis praeferremus , ct in globum conformaremus , qui ope mach nae circa pι prium taxem convolvi facile posset . Frictione enim opus esse, tentando com ei tum fuerat; et prius quidem nudi manu, tit divi, mira uiam machinam cyl n drus si tactus excit an dat electi ieitatis gratia pers Cambatur: cum tamen id & esset per se mei m modum, ct ad vim exeirandam non latis emeax merium ex uel steret: facile fuit machinam cxcogitare, atque eo seruere, qua vitreo elobo velocissi e convoluto ma. gna obtineretur frictio. i 2
act4. χ' Lieet hactenus ignoremus, quodnam eκ electricis eorporibus intensiorem vim frictione a 'Mirat . constat tamen vitrum saei lius, citiusque e lectrificari, quam eaetera omniλ corpora, dummod rei qua sint paria. Ex rerimentis compertum est, ct millies confirmatum, duo praecipue esse v. rtutis electricae , e jusque effeltuum impedimenta , quibus stantibus , quam tum vis corpora electi ita Dicemus , vis hujusmodi non excitatur, S alitea jam ex eitata delirui itur, seu dissipatur: ea proinde in ex e i mentis et e tricis instituendis , & solio iter prolequendi S sin,
dulo cavenda sunt . Pr mum est hum intara Νi eor P a nimirum eleel riea sint humida , qu im tum vis frictimem pridequamur, aut nulla , aut tenuissim R1olummodo virtus exeitatur. Et cum corpora ab ambiente aΘ ' pro ej is temt e rei, dc Hatus rationaei
maxime assiciantur si expetimenta pluvio caelo , humi.
373쪽
humi go aere, aut vento etiam non latis seco ipiis rante, capimus; infeliciter o mora succedunt; conistra vero iere uia caelo, ar.do fluente vento , oc siem aere circumstante res optime vertunt, eoque telia eius procedunt, qui, caeteris paribus, m talor oc institandis corporibus , ct in amotente aere liccitas
fuerit . Similitet si corporum frictione piaecedente, intenta jam virtute excicata, globum exsul stando , a. t qua 'umque at ia ra i One humeetes . excitata virtus. ejuique effectus illico cessabunt . Huic causae reserendum est, qu d in te nulli mis aest..tis caloribus in se liciter procedant tentata hujusmodi experimen ta , eum intenti calo, es copiosos vapores e corsor hus elevent, iisque aerem humectem. Hinc etiam est, a quod eo facilius, & emeacius excitabitur eis lectricitas, quo sicciora sint corpora ; ad ignem is circo admoventur , ut omnis humiditas exhaletur . Nihilo melius cor rum scietio peragitur, quammat,ibus humanis bene aridis , aut ex liceato solio chartae armatis, qua scilicet & frictio peragitur, ochumiditas omnis exsugitur. aos. 3 Alterum Electricae virtutis impedime tum est ignis: si flamma candelae , aut carbone ac eenso, ferro rubescenti , & aliis hujusmodi globum jam electricum tangas , aut illa globo proxime a moveas; tota illico excitata iam virtus dissipatur. Aliqua hie esse videtur inter vim electricam , at que magneticam analogia, cum utraque igne desint rui videatur . Res tamen in electricitate eo mira hilior esse potest , quod haec materia aliud ab Eleismeniari Igne este non videtur. De eo tamen in se rius erit dicendi locus : interim notasse is meiat flammam, res quamlum vis levit ima, ab electricis corporibus non attrahi.
aos. r. Globi s vitreus supra deseriptus rapide cirea axem gyrans, & aridas manuum palmas ejus aequatorem prementes fricans intra brevissimum
tempus electricitatis indicia, & effectus edit, levia scilieet eor pulcula ad dista iam usque trium p dum
374쪽
dum attrahit, aut repet it e quae tamen distant7a , iste ut etiam motuum vivacitas varia est pro diverso lci globi, di aeris , & Dieantis eorporis statu. Quam diu durat ei, bi elicum volutio , ct frictio , durat et iam electricitas .ao7. 2 ' Si interim saeἰem gyranti globo eomm, rnus admoveam is ἔ levissimae materiae e globo ema nantis sensum percipimus: quasi fellieet delieati D rmum veIum in iaciei super fietem eaderet, eamque a tange i et . Utrumque hoe observatur phaenomenon, quandiu volventis globi si ctio perseverat , ea au' tem cessante paullatim etiam observata haee phaeno imena, hoc est, electricitas langueteit , minuitur, adi evan eicit. ao8. I' Globo praediista ratione gyrante , vis ele' ictri ea, & relata modo phaenomena semper perseve rant, quamvis unum , aut plura eorpora electrici globum quaeumque ex parte tangant. Quod si glo hus electri eus a eorpore aliquo non electrico tang. 4tur, puta ab aliquo metallo , homine , vegetabili quocumque die. tota virtus illieo destruitur, si eois pus istud non electricum eum terra comuniceto
llo'. Hateria , seu virtus Electrisa est veνum cere r
Cum mἰhi ipsi statuerim materἰκ Electrieae pro prieta es ab experimentis deducere & per illa tan- ltum do demonstra e; illo ordine theoremata pi in lPonemus, quibus probantis experimenta praemiseri- imus. Supet vaeaneum tamen mihi esse videtur , in lina eriae Bicisti leae existentia demonstranda tempus terere . id enim est, quod a nemine in di bium vincatur, atque a relatis jam expeti me itis , di ab aliis quam plurimis i. sta adflueendis , S a nemine igno' Tat s demon iratur. Iisdem experimentis non mo do Electricii akem in natu a ex ille e evincitur , eddefinit onis mam si' perius da ae veritas osten d tur; eum ex iis omn a it a phaenomena , ct psoprietates in ma e la electri ea demonstrentur , όuibus illam deii n v. mus. Dubitari solum aliquo modo posset , e ter
375쪽
tre ne electDeitas verum corpus i alteriam igitur veritatem probem .s.sio. Propolitio ex relatis modo experimentis, de ex inferius etiam afferensis demoni iratur. Μateria ieiliret electrica corpora impellit , dc repellit ; in faciem Lbservantas tanquam subtile velum impi git, velum lue tactus & impactions senium efficit: ipsa mei materia seu vis electilea lucet, si iidet, in fiammat , in corpora violenter irrumpit , dolores vel vehementissimos ereat, ut multiplici experimen to statim reserendo eo nitabit et luculeat illimis igitur phaenomenis, eflectibus, ct sensuum testimoniis eonifat, vim e ectricam esse verum corpus . Ultro fatemur aliquas in haece materia obtervari propri lates , quas in i ullo alio corpore deprehendimus ;id tamen minime obstat, quominus eam verum esset torpus statuamus , cum omnes corporum caracteresia sese habeat. rara Ad ea, quae sequantur,e'perimenta recte intellitenda, observanduin est corpora non electrica duis Iliei modo, quod ad rem praetentem artinet, dispoinai poste in machinis electi icis: vel enim ita stat untur ut immediate, aut mediantibus solum corporibus non eIectritis terram cont3ngat l, vel Ita aptan
tur , ut ab omni parte sola corpora electrica immea diate tangam. Cum hoc secuti do modo disponuntur, dei possunt separata, propterea quod sint ab aliis eorporibus non electricis penitus sejuncta. ala Separari amem possunt tota machina, homotlobum fricans , conductor , seu eatena , Ac homo eunductorem, catenam vel g Obum ex emundi cau sa tangens; vel unum, aut aliqua solum ex is; interimque fecundum omnes separandi combinationes experimenta institui . Ratio corpora hujusmodi s parandi est etiam diveria: eonductor seu catena , quae levior pletumque est,&ad magnas distantias at quan do extenditur, vel supra vitreos cylindros, vel cho es tericas, quae electricae sunt, sus inetur. Homites, eum ab at is non electiicis ex erim ei torum gratia separa adi iunt, supra quadia as, aut cylindricaspicis, cerae, relinae aut sulphurIs massas aliquot pose Iiees alias tele sulunt
376쪽
a 4 conductor in re piae lanti dieitur illud torpus
communcatione Et ctricum L Ε , cuius beneficio vis eiectrica a globo aut cylndio ad asta corpora trans. mittitur. Dicitur secundo corductor i te tubus hori. zontaliter dit pisitur , ex unaque parte globum ierellan k en S, quo vim electricam ad plurima ex reri me tain liriuendum acc/pimus. quin eam ad alia e rpora trai l mittere velimus: Utrovis sensu accii ta ut coa
doctor, aebet esse a cos poribus non electricta di junctus, at ter vim omnem de pei dei et, iiique clam mu nica. et ἱ filis ixi ut let ieis vel supia vir. m &c. su sinem S ab iis i mediate lotum contingi debet. a 4 3 . Conductor ex materia per communicatio nem solummodo electrica heri debet v. g. aqua, metallis, homnibus, aut aliis animalibus et baee e vim sola sunt, quae electricitatem perfecte tranimit tum; omnia vero alia magis vel minus impediunt, Pro ut sunt magis vel minus per metonem eiecti i- ica. I . Conductor sit forma cylindrica, quantum fidi iri possit, levigatus , nullisque angulis, Prominea Ilis die. p aeditus: per culpides enim di angulos ma teria electrica ei fluit, dilli patur, S. ad quae flatu, mus cos P ra non pelvem L, ut par erat. Haec duoi L numeris experimentas probata in causa sunt, ut conductores fiant metalliei, & cylindrici. De con ductoribus duo etiam haec experimentis demonstrantur. Primum, Quod illius longitudo virium essicaciae, dc transmissioni non em lai; eonductorem jam Is pedes longum aliqui pararunt, quia ex eo aliqua in electricitate obse ivaletur diminutio ia . Utrum Ve' Tia Idem lem ier eveniet, quaec Liraque tandem sit con' ductoris lingitudo, puta si ad unam, duas, aut pia fies leucas extende ietur, id non niti post piae misi exierimenta, ct accinatas observationes pronuntian diam e i. Secundum Qv d major vel minor condu eloiis m les in actionis in te. litatem non influat,
377쪽
tantumque virium per vectem ferreum, quam Perlubtile eiusdem metalli filum transmitti ta .ar 6 inamvis haee omnia eum primi, tum se a.di etiam generis eondinoribus aequa eo venianti nihilominus eum postremi non ad vim electricam transemittendam , sed ad seintillas exeitandum , diversaqu Experimenta instituendum comparentur , se intillae rue eo vividiores habeantur. quo major fuerit eon ustoris moles, seu diameter, ut quotidianis experimentis edocemur, estque apud omnes certum ; hinet hujusae generis eoadu.ores parandi sunt, quorum moles sit notabilis. Qui eommunius ad id muneris adhibentur, sunt tubi serrei grandiorum selope torum proprii. D. Frank in tubum ebar taceum decem pedes longum, & unius padis diametri, aurata cha ga eoopertum adhibebat, cujus erassitiem plura spis. solis ehartae folia seu laminae gomponebant. ar I vis electriea eadem est, sive magni, sive parvi , aut subtilas sint eoaductores a phaenomena tame Ratirastionis de repulsionis, seintillarum efficacia , vivacitas , & intensitas a mole pendent: quam tamen Tationem. massae, an superfieiei , edita hujusmodi Phaenomena sequantur, non Deila definies . Sunt qui superfiat erum, sunt & qui massarum rationem servari autument, omnesque rem experimentis con firmare adnituntur. Nullam earum rationum exact
observari, ex ipsismet observationibus facile dedu
M Ut a ei reum voluto globo ad ex ductorem pertranseat electrieitas, ita disponitur eo ductor, ut aliquo modo globum physiee tanrat; vel minimaiorer utrumque sit distantia. Quoniam tamen si eo ductor, durum stitieet plerumque corpus, globum
mntingeret, magna inde oriretur resistentia, quae de globum, de . rem totam pessumdaret; ut utrique ea Vratur malo, eonductor aliquanto altius, quam glo bus statuitur, atque ab illius extremitate globum res pie iente aliauae chartae fimbriae in filamenta desinen tes demittuntur, quae gyrantem globum contingant quin ullam sensibilem reus eat iam opponant . Μοη .PbiI. m. VI. Λ a En R
378쪽
2I9 '. Corpora electriea globum pyrantem, di
electrificatum tangentia non solum vim globi et e ctricam non imminuunt, ut diximus, ted i pla pro terea nullum electrieitatis indicium, attractionis tela licet, Tepulsionis, seintillationis edunt. Similitet si coaductor globum tangens lit vitreus v. g. aut alie rius materiae .lectrica, vim electracam neque in νlo. ho imminuit, neque in se recipit, aut ulla ejus phae nomena prodit. Eis aQ. Si tamen eonductor globum electrieum tangens sit non etiaricus, ut pleium quo fit, F. e. virga, aut catena metalli ea; sequeutia ob ervantur: 10. Si hujusmodi eonductor non sit 1. ρ r tDI, vim electrieam globi extinguit, leu recipit. rulium t man electricitatis effectum prodet. E . Si eum telut ure omnino non comunicet, globum electraeitate sua non spoliat , ipseque conductor eandem virtu- tam aequirit, levia corpuscula attrahit, repellit, digitique extremitate attactus se intillatur . . Quods eonductorem ita electrificatum homo terrae immo diate insistens, aut eatena ad terram usque pei linis gens tangat, ita ut aliqua tandem ratione eonductor cum terra eo municet; tota illica ejus electrieitas diseraret, dc extinguitur, etsi interim globus rapidissi. me volvatur, tum solumodo apparitura, eum, ecim munieatione interrupta , globi frictio continuetur. v. Si tamen homo aut quodeumque aliud eorpus aeon eDEricum conductorem tangens sit etiam ipse
separatus i tum non solum electricitatem conductori non adimit, sed fit etiam ipse electricus, & vulga ria electricitatis phaenomena edet: idque paliter fiet, etsi plures sint homines conductorem tangentes , dummodo sint omnes deparati. Hoc autem lecundum dupi iei modo fieri potast, vel enim singuli i medias econductorem tangunt, vel manibus sese prehende
tes continuam componunt eatenam, primusque lan gam onducto em tangit. s. . Si huiusea conductoris
non electri ei extreaeitati corpus aliquod electricum
379쪽
v. g. vitrum, sulphur ete. appendatur, ita ut condu- eor maneat separatus ἰ eonductor quidem fiet et stricus, & phaenomena electricitatis edet; nihil tam ea hujusmodi in appento eorpore observabitur. ε, . Quod si conductorem seu corpus non electricum non manu, sed vitro aut alio corpore electri eo tangas, nihil de conductoris electricitate dissipabitur,
213 Lieest ad aliquos uaturalis Electricismi efestus
ulla requiratur reeitatio ; ad EDErieVmum tamen σrtificialem , ct praeeipua etiam naturalis phaenomena habenda excitat one opus es. Propositio experimentis plane tonsa tr Suecinumst Electrum natura atque ingenio suo, nullaque prae paratione , aut arte praevia ad se e levia corpustula
attrahunt. Hujulmodi tamen effectus sunt tenuissi mi, di paucissimi. Omnia aIia Electrieitatis phaen mena umquam obtinemus, nisi corpora ipsa arte, M liquo nimirum ex supradictis modis tractemus, ut hucusque explieavimus. Et hine lieet eorpora pluri mum materiae electri eae in sese habeant, quamdiu ta men illa non exeitetur, nullos esseetus producunt. Quae in hae propositione diei mus, iis non opponun tur, quae superius deduximus. a a Ratio Electrieitatem ex eitandi multiplex est. tquo pro eorporum varietate diversa: IOC.- unius corpora oriri ne electri ea frictione excitantur, hujusmodi sunt vitrum, pix, sulphur, resina die. '. Aliqua etiam sunt, ad quorum electricitatem eπ- vitandam non sumeit in Ia frictio, sed aliquam cale sectionem praecedere opus est, qualia sunt marmoras dentes, & plurimae animalium partes, atque exuvi di . . Sola fusione eleδrifieatur sulphur: eontact . tendem electri ea fiunt omnia eorpora origine non e lectrica. Cum de naturali electri eitate loquimur , D'ix
illam hie intellit imus, quam in ali sphaera, ct inster illam atque tellurem ex illere, in loco demonstra
mur, sed de electio tantum , & iis: esrporibus ori liae leu Batura electri eis, a quibus aliquos edi esse Λaa ctus
380쪽
ctus eitra ullum artis adjutorium, hac propositione
223 Eorpora origine electriea materia elasine reinsistunt, eamque ab auia non accipiunt, neque transmit euam, corpora vero noa electri ea b ulmodi materiae on nouuatur, eam in se ab aliis corporibus faelis recipiunt, transmistini, fiamque prolude communιcatio ne electrica .
Propositionem allata experimenta. & mille aliae ejusdam generis observationes iamnibus notissimae dein monstrant , licet alioqui videri posset taeredibilis.
Corpora naa electriea globum t agentia, si eum temra communicent , illum electri gitate spoliant; si eum tellure non comunicent, fiunt electrica, Ac phaen mena electricitatis perinde edunt atque globus ipse relectricitatem etiam aliis quibuleumque corporibus non electricis , quibuseum cum municent, facillima, dc aequo transmittunt, ae in se ipsis produnt, aut iaglobo deprehenditur: in quocumque igitur casu verum est, hujusmodi eorpora materiae electricae impe dimanto non esse, eam in se recipere, perque ipsa corpora electricitatem in alia transmitti.aa Seeunda propositionis pars iisdem experimen iis constate Corpora electrica gl hum aut conducto rem electrifieatam undecumque & quomod umqv tangentia. neque ulla in se ipsis electrieitatis indiis cia, aut phaenomena edunt, neque globi aut eondu.ctoris Wirtutem minuunt, neque tandem per ipsa vis electrica aliis cujusvis teneris corporibus, quae immediate eontingant, communieatur,& iransmittitur: quin imo si eonductor tubo vitreo v g. committatur, qui alium item eonductorem non electricum ex eipiat . frustum illud vitri in ea usa erit, ne ulla electrieitas in sequentem conductoris partem eommunicetur: satis ieitur eonstat secunda propositionis pars.llas Et hi ne universa, quae tractamus, corpora diei vere possunt dc suae, electrica, di νersa tam amodo, hoc est, origine malis ommunieatione st quae oririgiae non sunt elearica, commilaicat.One stam vim