장음표시 사용
171쪽
At enim vero falsssimum est, malum in sola privatione conia sistere, &, si Moneta argumentandi ratio conssteret, tune optimi legislatores gravissimorum scelerum autores dici possent, quoniam, si leges non adestent, illae a facinorosis non violarentur, quod quam foret ridiculum, nemo est, quin videat. Neque etiam Deus, ille peccati osor & vindex, illud ens longe sanctissimum, siae summa impietate autor peccati per accidens, dici potest, cum vel in vita civili vir gravis & honestus de summa injuria sibi illata queri possit, si aquosam hominis nequam & nebulonis per accidens convicio proscinderetur. Cum, liberum aruitrium homini reliquum esse, negatient, contra quos Moneta dis putat, ille, homines ad- Pag. 6 s. huc hodie libero arbitrio gaudere, ostendere laborat. Fluit autem ex hac eius lententia prono alveo, hominem propriis viribus se poste convertere, & ad aeternam salutem perduincere, id quod iam in Pelatio, antiquo illo haeresiarcha, damnarunt veteris ecclesiae doctores. Tantum igitur abest, ut misnetae hac in re subscribamus, ut detestandam illam censeamus sententiam, cum praesertim a summo Gibero nostro, in praestantissimo libello, quem de servo arbitrio constria psit, haec doctrina optimis rationibus sit discussa. Multos quidem pro stabilienda libertate arbitrii S. Scripturae adduxit locos; nos tamen certissime, & ex vero, amrmamus, unum
quemque, acroamaticae Theologiae notitia instructum, statim, ex quo eos inspexerit, intellecturum esse, sine iudicio hos locos conscribillasse Monetain, nec quidquam eos ad causam ipsus defendendam facere. Notum profecto ei esse debebat, naturam humanam per peccatum Originis adeo esto depravatam, ut malum duntaxat appetat, Deum contra resque divinas ave setur. Unde sacile sequitur, hominem adeo corruptum libero arbitrio in spiritualibus plane carere, nec aliquid ad sui conversionem posse conserre. . Di tertis hoc verbis docet Paulas Phil. II, II, Deus es is, diccns, qui agit in vobis, s velis, s perficere, quem locum in partes suas obtorto ve-64. luti collo imprudenter trahit Moneta, addens, illum ita capiendum esse, ac si Deus modo auxiliaretur ad ejusmodi
172쪽
MENfIs MARTII A. MDCCXLVIII. P. II. Is 9
operationem. Addita autem haec sunt ex ingenio, & in ipso uti textu plane non exstant, uera hanc explicationem re-eensuisse, idem est, ac confutasse. Neque etiam distinguere novit inter actiones civiles,& eas, quae divina & spiritualia r spiciunt, cum in illis quidem, neutiquam vero in his, liberistas homini post lapsum sit reliqua, quemadmodum nec satis cogitasse videtur, Deum hominibus vires ad conversonem, quibus natura carent, suppeditare, dummodo non malitiose resistant. Haec enim omnia si animo volvisset, multos Scripturae locos, quos sine delectu corrast, rectius explicasset. Iam vero documenta sat certa dedit, quam longe nostri Theo. . logi Monetae similes post se relinquant. Apostolos ante & post passionem Christi miracula perpetrasse, ex variis Scriptur locis comprobat. Inde autem confici poste censet, solam Pag. aar Romanam ecclesiam esse veram ecclesiam; ipsam enim solam hanc potestatem retinuisse, & habere eam in aliquibus membris suis. Bone Deust quae e sequentia. Ponitur scilicet pro certo, de quo adhuc Vehementer ambigitur, an nimirum Romana ecclesia potestate miracula perpetrandi polleat. Et, quamvis Rev. Editor in nota, huic loco adjecta, illum desectuin quodammodo suppleturus, varios Autores eXcitarit, qui, Romanam ecclesam miracula facere, tradiderunt, illi tamen utique iublesti sunt, nec in propria causa pro fide dignis ponsent haberi, multoque propius ad verum accedit, quamplurimas fraudes hominibus superstitiosis pro miraculis solere obtrudi. Insuper plane nescivit Moneta, quid per Vocem ecclesae intelligendum sit. Cum .enim in sacris literis ea vox coetum vere credentium & sanctorum denotet; nemini potest esse obicurum, solam Romanam ecclesam hoc clogio ornari non posse. Huius autem generis ratiocinia innumera adhuc possemus afferre, si res ita ferret. Totum enim opus hisce colligendi rationibus scatet. Verum enim vero tem pus inutiliter consumeretur, si longius hisce rebus immora remur. Et, ne invidiosa fiat nostra recenso, plura non assidimus, cum ex allatis abi'se queat intelligi, quid de --neta sentiendum st. Genus dicendi, quo utitur, admodum
insulsum est, & barbariem seculi, quod vivendo attigit, abuti
173쪽
de prodie. Quam alienus etiam a iudicio critico & bonis literis fuerit, vel ex uet, quod Dion um de divinis no-. 37. minibus excitet, quem amen librum Di disium plane non agnoscere autorem, sed circa Seculum sextum a quodam tenebrione confictum esse, longe certissimum est. Quamvis etiam nonnulla in Monetae libro sic satis bona occurrant, uti v. c. sunt, quae de divinitate Christi, de humana ejus natura, de Danne, Christi praecursore, & huius generis alia, contra haereticos assert, ea tamen ab aliis multo meliori doctrina & ingenio sunt exposita, &, an illi, qui perperam his de doctrinis sentiunt, lecta Monetae disputatione ad meliorem se rem sint redituri, admodum dubitamus. Iniurius igitur filii Rev. Editor in lineas atque Nattas, quas huius operis ML tione esta sua defraudavit. Quodsi no lira qualiacunque consilia apud eum aliquid valent, autores ipsi sumus, ut praeclaros suos labores scriptoribus Moneta pretestantioribus in posterum impendat. Ita enim honori patriae, & orbis literati commodis, melius prospiciet.
amissis, Latine redditus interprete FO SEP HOTRAPP, S. T. P.
In hoc libro recensendo multi non erimus. De Anglicano MLtoni opere nota sunt omnia. Tranii nomen etiam ab edito Anacreonte & Virrilio Anglicano innotuit. Nupci ille granis di aetate, paulo post celebratas nuptias, solciani senibus amatoribus supplicio, periit. Quomodo autem hic principem Anglorum Poetarum interpretandi conatus ipsi cesserit, Lectores ipsi ex uno & altero, quod apponemus, specimine intelligent vel non admoniti. Forte patientur idem, quod nos post perlecta Praefationis non multa pol sumus. En eius specimen: isAd interpretationem meaP quod spectat, non sum nescius,
174쪽
MENfIS MARTII A. MDCCXLVII. P. II. r6r
versificationem non esse usquequaque iucundam & numero sim, sed, in quibusdam Orationibus praecipue, quin & insidescriptionibus nonnullis, asperam interdum atque hirsutam. AUerum quid faceres in materia tam dura, tam ineleganti, a, lictione poetica tantopere abhorrenti Z in materia penitus
theologica, scholastica, philosophica, mathematicat Frusistra hic quaeritur versificatio Virgiliana. Vnrisius ipse, si vir--bius esset, & Pararisum amissum in linguam suam trans ser
et, necesse haberet, ni vehementer fallor, numeros non risuos, sed Lucretiavos, imo Horatianos in Sermonibus, istis silocis identidem adhibere. ,, Veniunt nobis, haec describentibus, in mentem ista Pol xena ad Hecubam apud Euripidem , quae postet hic liber suo parenti acclamare, si vocem haberet: τι με δυσφημεῖς, πατερ, φροι λια μοι κακά. Sed pergit Noster: isIdem dictum velim de terminis artis, quos vocant, Hlogicis & metaphysicis. Eos aliquoties usurpare voluit Milistonus; & quis sum ego, ut ab illo audeam recedere λ Interia pres sum, non autor. Ille hisce terminis usus est; nos etiam Lutimur, & clignum est Patella operculum. Voces istae, non, iissiteor, nunquam sunt classicae, interdum vix Latinae; prae- isterea sonum edunt auribus neutiquam gratum. Sed rogo
Literum, quid faciendum 8 Verbo dicam: Si quis haec atque is his similia stilo Metiliano potest exornare; mentem Miltoni
eodem tempore eXPrimere, eiusque stili, quo etiam in his te locis utitur, imaginem e hibere, quod ut fiat, curare, Ame judice, ossicium est interpretis; do manus. Ego, fateor, non possum. is Haec eX Praefatione. E quibus, veremur, ne multi confirmatam in Nostro quoque deprehendant ejus proverbii veritatem, quod, Anglos Latinae linguae peritissimos esse, negat. En jam ipsus operis gustum. Initium hoc est: Primum hominis lapsum, vetitaque ex arbore fructus .
Avulses, quorum e gustu lethale venenum, Mortem, atque omne malum, quo plectimur, intulit orbi;
issa Mena, donee nqs asserat horto Unus homo major redimens, serique beata;
175쪽
Caelestis, eane, Musa, sacri quae culmine montis Secreto Horebis resaeens, vel culmine Sinae, Pasori inspirasi animum, qui tradFdit olim, Delectae soboli, is eorti tritasque profundo Emersere Chao, &c. Lib. I v. aol balaenam describit se
- - - bel a ponti Leviathan, vera inter quem sua cuncta creavit Maximum, in oceano quae tranant voti fluenta,
vipotens. Hunc fors dormitavem in sis spumeo Norvegia, rector fessae sub nocte biremis Esse aliquam ratus insulam, ut adiunt nautica pubes, S e tenax figit Aquamose in cortice ferrum,
Atque haeret lateri, ad littus; dum vox nigra vesit uor, re aurora lux exoptata morature &e. Quae in his traiecta sensum implicent, quaeve sensu careant, ipsi lectores deprehendent. Certe dormitabat Noster, quando dormitantem in sale spumeo Leviathanum faciebat. Impliciti sermonis exempla haud rara apud Nostrum. E. c. Lib. ID. No: Tendamus protinus sue, ex bis surgentes agitatis ignibus undis. Quid iungas τῶ agitatis 3 ignibusne, an undis p Nec satis illa eoae. Lib. v. s/: Spes par, eademque pericla, atque eadem iEupri conamine gloria in armis, Te socium iunxere mihi, intelliingimus. Quae Latinitas,facere alicui periculum, id est, bellum alicui intentare, in istis effusae Lib. v. 13 : Auerno fecere pericula Regi. Possent talia multa coacervari, si quis ingratam velit eam operam eXantiare. Apparet omnino, Musiam Nostro pectus agitasse aliam ab ea, quae Anti-Lucretii Autorem impulit. Id tamen non possiimus, ncque licet, dissileri, multos in hoc Anglico Miltono venustate & maiestate radiantes enitere locos, qualis ille est Lib. I v. aa & seq. :Protinus immanem, surgens de gurgite, molem Erigit; bine atque hinc ab atraque impulsa recedit Flamma manu resens, Pisasque obliquat acutarc
176쪽
Huriribus ; in medioque relinquitur horrida vastis. inne exporrectis se tollit in aera pennis, Remigio subigens, auraeque incumbit opacae; uuae gemit, insolitoque laborat pondere e donu
tiliore se Astis: s fas fit dicere littus,
God stiris ast, liquidis velut ignibus amnis. uualis ubi terra incissi vis intima venti Torquet divulsumve Peloro, AElnaeve tonantis E latere exeso, montem ; cui seta metasio, Materiemque intus saevae accendentia flammae, Viscera sublime erumpunt, ventisque volucres Dant rapidis alar, nigro tandem igne relinquunt Exustum, fumantem, s olentem sulphura, fundum snti, tam tetro, terra horruit tua colore; Talem inuisa Deo persensit planta quietem. Sed vel in his tamen forent quaedam animadversone digna; e. c. in v. ro, nisi liqvidus legatur pro liquidis, nullus lenius in- est; aut saltem vox undis deficit. Sic enim dici poterat: DE-aeis ignibus, velut amnis liquidis undis. Dubitamus etiam, num sit probum sit, cui sublime erumpunt, pro ex quo L. e. Illud vis in a venti pro summa, quae omnes suos nervos quasi in ' unum nodum contraxit, non admodum placet. Utcunquest, id ortum est, ad hunc Poetam Latinum legendum siquis accedat, illi stomachum durum & robustum, animumque attentum & patientem, qui saepius eadem relegere non festidiae, afferendum esse.
. ERHARDI OPPII, PROF. P. LIPS SYLLO-νe Epistolarum familiarium, quae inter Celeb. Baronem GOTHOR MILH. DE LEMNITT'Ecclesiaste intilicum Berotinensem, DAN. MN. FAMONSMUM,
aliosque doctos, praecipue de reconciliatione religionis Lu therames reformatae, de regia Boruo Societate Sciem
177쪽
tiari , aliisque rebus, ultro citroque misi e fuerunt
communicatae, ex ad yraphis bina cum annotati
nibus, ac novem Lemnitianis destinationibus,
protractae. Lipse, apud Bernii. Christ. Bretthopsium, II 4 , 8. Alph. I Plag. I 3. Non satigatur, nec succumbit moli, Cel. Dppius, quam ipsi amplificatio rei literariae in dies assere. Leibnitio patria obtigerat Lipsa. Lipsiente igitur decus, Xanius, de cive
suo bene voluit mereri, tantum Lipsae suae daturus, quantum gloriae undique ex scriptis ac destinationibus meritisque immortalibus Lei itii elucet. Huic Berotinensis siuentiarum societas debet originem, per Danielem Ernestum Iablons- tum consilia sua urgenti. Sophiae maristia. Borustorum Reginae, is tribuendus est honor, quod ipsa prima societati illi instituendae, ac condendae speculae astronomicae Berotinensi, ansam suppeditavit. Rex vero Fridericus I in id etiam incubuit, ut cultura linguae Germanicae in circulum sitientiarum adscisceretur. Pasciatis ac Dibnitius vocantur duo magna aetatis nos ornamenta in ephemeridibus Italicis, Gurnale de Letierati de Italia, quae Venetiis prodierunt A. III o, Tom. I pag. 3I1. Summus ipse Geometra appellatur a Polera in epistola ad D. Iacobum Hermannum. Hermannus ipse Ne tonum ac Leibnitium appellat duos magnos viros ac eruditos incompar hiles. Meoiso Concinae, Prosessori Metaphysices, Lei itius audit vir summus, vir ingeniosisssimus, mavorum gentium M thematicus. At vero minus probari potuit Pontificiis religio cui Leibnitius nomen dederat, Evangelico- Lutherana. Miramur itaque, qui fieri potuerit, ut Anonymus in Hi ria septem dormientium pag. IT GUnitium Vocaverit olim heter doxum, ac Botrittivs crediderit, eum in sinu Romanae ecclesiae obdormivisse, seu diem obiisse supremum. Videantur inlius inservationi sepra i Cimeteri in n. Martiri Lib. I Cop 38 pag. rIsi. At salva res est. Boliuntius tantum refert, s mam suisse disseminatam, Leibitium fidei Romano-cath licae Disiti od by GOrale
178쪽
MENSIS MARTII A. MDCCXLVIII. P. II. I 6s
sieae fuisse immortuum. Egregie senserunt de Dibnitis pe aeque Galli. Abbas de S. Petro, Iesulta Dominicus Parrenis in literis A. I 74o, io Sept. Pehino datis, & Voltatrius, eum suspexerunt, ac publice laudarunt. Syllogen hami epistolarum Cel. Dppius a Borustico Consiliario intimo, Carolo Stephano Iordano, Bero linensis scientiarum societatis olim Pro praeside, viro Iiteris Omnibus erudito, earumque patrono πολυ ράφ , A. iras per Astronomum Chri ridum Urchium, qui A. I 74o,0Mart. Berotini e vita decessit, aceepit. Drchii huius apud patrem God redum crebrum, celeherrimum atque Bero lini Astronomum , Leibnitius videtur epistolas illas reliquisse. Ex hoc thesauro Noster epistolas aliquot cum editore Epistolarum
nitianarum, Cel. Lortholio, communicavit, ab hoc evulgatas.
Idem Cel. Lappius Perili. Jordam, tunc adhuc viventi, publice pro hisce cimeliis secum communicatis gratias habet agitque debitas, easque omnino magnas. Descripsit pleraque ipse Gipotius, literas secundum ordinem chronologicum collocavit, summamque pnxfixit, nec non annotationes & iucundas, & rei congruentes, adiecit. Ipse A. II 4a, 8 Febr. recitavit publice Orationem He novis s adhue incognitis God redi Guili Ami Lethnitii, Viri jummi, in religione promeritis. Vindicat eum Cel. Vir denuo a sugillationibus, ac, religionis Christianae, ejusque evangelicae, exstitisse fautorem & sodalem, argu mentis firmissimis ostendit. Ipsi Leibnitio Theodicaeam suam visam fuisse instar ludi, negat idem Lappius ita, ut lectori facile exprimat assensum. Consenserunt cum ipso Moiasus, Burgetus, La Croete, Iesulta Turneminius, ac Dr-nus. Laudanda erat ea moderatio, qua Lelanitius utebatur in Theologia, & qua ab ambitioso sectae condendae studio erat disiunctus. Crescet ex hoc literarum similiumque commercio sensim edito plenior Leibnitia ac Iabisvstii vita, quam demum successu temporis exspectari posse, dubitandum non est. Promittit in ea Praefatione, quam hic sequimur, Cel. Editor 6e Commentator novam ineuitarum Epistolarum vib-m agrarunt,ciarumque Latinarum, collectionem. Si hane orbi literato quamprimum haud inviderit, omnes ipse honos sibi maxi-Σ 3 mopere
179쪽
ntopere habebit devinctos. Nam bis dat, qui cito dat, nis dat, qui munera tardat. Sylloge, de qua in praesens disserendum, complectitur centuriam epistolarum, ab A. x689 usque ad A. x Io 4 scriptarum. Accedunt histe novem Gib-nitii Consilia adhuc inedita, quae ad fundum societatis scientiarum, ad negotium irenicum, ad missionem sacram, ad Calendaria, a societate quotannis conficienda, ad moros prope Potadamium ae Copenicium serendas, ad observationes astronomicas instituendas, ad Codicem diplomaticum contiis nuandum, bc ad iura imperii ex archivis, historiis, ac documentis, custodienda, viroque euidam demandanda, sunt referenda. Operae pretium fecit Cassar Neumannus, qui primus suasit, ut indices eorum, qui singulis annis nascuntur & exisspirant, conficiantur, ac inde ratiocinando doctrinae colligantur. optato huic in terris Brandeburgicis paulo post e perimentum constitie. Docuit postea Uen. Praepositus Susis mileb, quid exinde lieeat ad diicere de ratiocinari. Confliarit aulici, D. Gerhardi Rabneri, Laurentius Begerus in Praefatione, suum Brandeburgico praemissa, incommode meminerat, viri optimi, qui thesauro frandeburgico miram veterum elmeliorum copiam intulerat. Scripsi proinde ad Lic. Ottonem Mene erium Lei itius A. i 696, ut Miseri, Assessoris in supremo Electoralis Pomeraniae dicasterio meritissimi, mentio fieret in Actis hisce satis honorifice. Id quod omnino factum A. 1υε pag. 6 . obiit Rabaerus A. IIo i, is Febr. 9- Epistola tertia Leibnitii spectat ad doctrinam Reformatorum de perseverantia sanctorum, ab iis omnino legenda, qui
Dibnitium inter irreligiosos homines numerant. Quinta exponitur de rumore, qui, confessionem peccatorum ecclesiasticam in terris Brandeburgicis sublatam esse, nuntiaverat, ac mentio injicitur de numo, FArbellensis victoriae Brandeburgicae teste ad A. i57s luculento. Praemisi huic de hoc numomentioni Cel. Xanius insignem annotationem pro more suo, quam per volumen omne continuat ac Prosequitur adeo, ut incertum sit, an volumen hoc ob ianianas dapes, an ob thesaurum epistolarum, inibi exhibitarum, potius sit emendum Diqitigod by Coral
180쪽
MENSIS MARTII A. MDCCXLVIII. P. II 16
dum ac perlustrandum. Multa profecto momenta historica, quae in illis epistolis vix digito attinguntur, lectorum plurimis forent obscura & tenebrosa, nisi Cel. Editor eis lampada praetulimet, & accendisset lucem. Legi dignae sunt Fabion Pag. 18 ii ae Dibnitii epistolae de praesentia corporis & sanguinis in
usu sacrae Coenae. Memoratur ibidem Teutamen irenicum,
a Lethnitio iam A. t 693 scriptum, quod in Cons is Latinis Phil. yac veneri mi ros legitur. Leibnitii sententiam de
illa praesentia vix exspectassent ab eo plurimi nostratium Theologorum. Certatim enim dudum in viri optimi manes solet a T. De viri. Z inglii sententiam Reformatis universis haud probari, Iablans ius & Lei itius docuerunt. Dblom tum A. -169η Episcopum fratrum Bohemicorum, in Polonia commorantium , fuisse renuntiatum, ex hac sylloge constat. Dolemus, vitam eius a nemine adhuc scriptam ex professo. Qui de D. seruit & Sculteti controversiis theologicis, de 44. Rich. Brettoi lite super epistolis Phalaridis, de Bernierit dubiis, certiores fieri mident, eorum est, animum huc appellhre.
De negotio reconciliationis Lutheranorum ac Resormatorum ad annum usque tro 3 Varia sunt tentata. Ieremias Sterchius 33.
A. t 18 Berolini obiit. Memorabilia sunt, quae de Pentateucho Judaeorum Chinensium asseruntur. Leonitium Perili. s T. de Fures voluit Pinendoso defuncto surrogare. De Notis G. 63. Sponhemii in Iulianum, ac de Christophori Hendreitati Pandectis Brandenhurgicis, disserunt duumviri. D.Joannis Mesibioris Go trii, ecclesiastae Halberstadiensis, epistola de consilis irenicis inseritur. Conqueritur idem de Superintendentis radersu 9s. opinionibus Pietisticis. Anonymi iudicium in capita de unione Protesantium in lucem profertur. Iablom ii literae ad
D. Ioannem Friderisum m rum, A. IIcio datae, inseruntur. De s 26. negotio Calendariorum, ad societatem BeroIinensem revocandorum, de confessione Polonica, de Mach. yusi Bretthanni carmine funebri in obitum D. Adami Gebsit, aliis- I4 que rebus haud sutilibus, disseritur. De rationibus societa