장음표시 사용
51쪽
4o Hortulustinentur proprietates quarto modo, & accidentia inseparabilia; quare vetum est de his, non de illis.
Quinta diuisio, differentiae, est in disserentiam
desidentem genus, ut rationale, S irrationale, Min eam, quae constituit speciem. Vbi obseruandum est, summa genera, habere tantlim differentias diuidentes; ut substantia, habet corpoream, & incorpoream : infimas vero species, habere tantlim differentias constituentes; ut homo, per rationale constituitur: at genera interiecta, habent, tam differentias diuidentes,quim constituentes, diuersa
tamen ratione; ut sensibile, una cum insensibilii diuidit vivens, & sensibile constituit animal. Porphyrius, in posteriori parte capitis de differentia , tradit quinque definitiones differentiae. Prima est, differentia dicitur, qua species stuperae genus; ut homo , superat animal per rationale, quoniam animal , non includit distincte rationa IQ; ubi docet, differentias non esse actu in genere, sed potestate tantum. Secunda est, differentia est, quae
de multis specie differentibus in quale quid enunciatur : quam postremam particulam , in quale quid, declarat ex modo interrogandi in quale quid. ad quem respondetur differentia: Deinde quia di ferentia proportione, respondet formae, sicut genus, materiae. Quemadmodum enim statua componitur ex aere, tanquam ex materia, & ex figura,
ut ex forma : sic species, ex genere, & differentia: unde differentia praedicatur in quale quid , tanquam pars ellentialis respondens formae. Tertia
definitio est, differentia dicitur, quae diuidit genus. Quarta differentia est, qua singula differunt.
52쪽
Quinta differentia, est qua una speci cs differt ab altera; de ad cisentiarn illius speciei pertinet. Vulgo autem sic definitur; Differentia est uniuersale, quod enunciatur de multis specie , vel numero differentibus, in quale quid. Est enim duplex differentia, Vna generica , quae praedi eatur de multis specie differentibus ;ve sentiens ; altera specifica, quae enunciatur de multis numero differentibus in quale quid; ut rationale, de singulis hominibus. Triplex est autem differentiae munus, diuidere genus; ut rationale, & irrationale . diuidunt animal; constituere speciem, ut eaedem constituunt hominem & brutum; don: que facere differre speciem a qualibet alia; ut rationale , distinguit hominem a belluis. De Proprio.
Duplex est acceptio proprij generalissime sumpti, prior est, qua sumitur proprium, pro eo quod non est commune, quo sensu, res possessa dicitur . propria: posterior est, qua sumitur proprium, pro
eo, quod non est extraneum, & accidentarium ; &certum est quidem usurpatum fuisse proprium, in hac posteriori significatione, a Porphyrio, cap. de proprio, non in priori; quia hic agitur de proprio,
quatenus est uniuersale, Δ praedicabile, proindeque commune multis; sumptum ergo proprium, quatenus significat id, quod non est extraneum, &omnino accidentarium rei, quadripartito a Porphyrio diuiditur; ait enim proprium dici: Primo, illud, quod uni soli speeiei sed non toti, id est, non
omnibus eius inferioribus, acciditi ut esse Medicum , vel este Geometram, soli homini conuenit, non tamen singulis hominibus. Secundo, quod
53쪽
42 Hortulus toti speciei conuenit, non tamen soli; ut homini bipedem esse. Tertio, quod omni & soli, sed non semper, ut canescere soli quidem homini, & omni
conuenit, sed tamen in senoctute duntaxat. Quarto, quod toti, soli,&semper; ut homini elleri s bilem. Quae quidem diuisio, originem traxit ex variis modis, quibus proprietates assiciunt naturam specificam, quam consequuntur . nam in primis sunt quaedam proprietates, quae, licet conueniant ex senaturae specificae, in aliquo tamen indiuiduo impediri possisnt: huiusmodi sunt, qualitates elementorum in summo gradu; quamuis enim soli igni conueniat habere summum calorem, & aquae summum frigus, fieri tamen potest, ut aliqua eorum indiuidua, non habeant: sic etiam, licet conueniat homini tale Philosophum, fit tamen, ut non omnes evadant Philolophi , quia non omnes applicant animum ad studium Philosophiae: unde hae proprietates dicuntur , conuenite soli speciei, sed non omni, id est, non omnibus indiuiduis illius. Secundo, aliae proprietates ita comveniunt naturae specificae, ut in omnibus eius indiri uiduis sint, nec in aliquo possint impediri, quia tamen illis non conueniunt, ratione principii propris elicitae sed ratione alterius superioris & communis , hinc fit, ut aliis etiam convcniant i ut esIesensus capacem homini', & illuminare igni tribuuntur, dicunturque conuenire omni, sed non soli. Tertio, aliae sent, quae conueniunt omnibus.& solis indiuiduis naturae specificet,quoniam oriuntur ex principio proprio, & determinato, non tamen a primo ipserum ortu, sed certo quodam tem ε
54쪽
pore, unde dicuntur conuenire omni, & soli, ted non semper , ut homini, usus liberi arbitrii, & ca ne stere in senectute. Quarto denique aliae sunt magis internae, quae proximE manant ab essentia rei, conueniuntque omni, soli, & temper, unde appellantur proprietates quarto modo, dc praecipuae; a Porphyrio κυρίως rahae , id est, proprie propria ; ut homini esse risibilem, id est, habere aptitudinem ad ridendum. Caeterum obseruandum est , Porphyrium desumpsisse hanc diuisionem, ex I. Top. cap. . MS. TOp. cap. I. ubi eandem tradit Andhoteles, liceo aliis verbis, ait enim, aliud esse proprium ablolute, aliud proprium aliquado, aliud proprium ad aliud : proprium absolute, dicitur uubd non indicat naturam rei, soli autem inest & conuersim praedicatur; estque idem, cum proprio quarto modo Porphyrii. Proprium aliquando , est idem cum proprio
tertio modo Porphyrii,diciturque conuenire omni , de seli, sed non semper: tandem proprium ad aliud, dicitur quod secudum se commune est aliis,
si tamen subiectum cui inest, conseratur cum aliis. dicitur proprium; ut bipes , absolute non est proprium homini, sed tantum quatenus comparatur
cum equo. Ad hoc autem reuocantur communiter duo propria, primo & secundo modo Porphyrii, quamuis videatur solum complecti, id, quod
omni, sed non soli, conuenit. . - . Porris licet tam variis modis proprium usurpe tur; aduertendum tamen est, solum proprium absolute, vel quarto modo constituere quartum praedicabile , ut risibile, per quod, non intelligitur actus ridendi, sed aptitudo tu potestas adriden-
55쪽
dum , qua nullus hominum carere potest, licet enim, ut testantur historiae, dicantur quidam nunquam risisse, ut refert Plin. lib. 7. naburalis hist. cap. I9. dc Ciceros. de finibus, de Crasso & Heraclito, qui idcirco appellati sunt όγελα ι, habuerunt tamen aptitudinem naturalem ad ridendum. De Lincidente. Quoniam Accidentis nomen ambiguum est, idcirco vallat eius acceptiones traduntur ab Aristote. le I, Metaph. Cap. 3. Primo enim interdum sumitur pro eo, qu ad fortuitum est; ut fodientem inuenire thesauroen. Secundo, pro eo, quod habet incertam causam ; ut nauigantem in Indiam, tempe . state alio abripi. Tettio, dicitur, de cuiuslibet rei proprietate ; ut triangulum habere tres angulos aequales duo jus rectis ; praeter quas acceptiones, aliae quoque ire periuntur. Nam quarto interdum significat, qaidquid non es h de alterius essentia: quomodo cap. de relatis, Aristoteles ait, hominem,' esse accidens respectu relationis, quae est inter dominum & sevuum ; quia scilicet, homo non est de essentia restationis illius. Quinto, ut differt 1 substantia , si, o ut dignificat , quidquid non est
substantiae, quounodo nouem categorias accidentium, dc proprietatem complectitur; quae omnes acceptiones ad hunc locum minime spectant. Sexto, sumitur aliquando accidens, quatenus disi
tinguitur a proprio, id est, quatenus significat, id
quod sta aduentilium est, ut nec subiecti essentiam attingat, nec ab ea fluat, vocaturque commune ac cidens, sed constituit quintum Vniuersialς. . Quod vero atticiet ad illius diuisiones, tres praecipuae constitui solent: prima sumitur, ex vario
56쪽
enunciandi modo; vel enim accidens praedicatur de subiecto; ut cygnus est candidus; vel subiectum de accidente; ut candidum est cygnus; vel accidens de accidente ; ut candidu m est dulce. secunda est in accidens Metaphysicum id est, secun-dhm rem sipectatum ; ut candor, quatenus est tale
accidens; Sc logicum, id est intentione, quod quidem, si conferatur cum suis inserioribus in abstracto, erit genus, vel species; Vt color, decandore, & atro re, candor de hoc, & illo candore; si vero in concreto, cum subiecto cui inest comparetur , erit quintu uniuersale, quomodo hic trais' ctatur de accidente;vt candidum cum nive, M olore. Tertia est, quae traditur a Porphyrio cap. de accidente in accidens separabile , ut est eandor,
respectu parietis; & inseparabile, ut cicatrix in facie, de nigror in coruo.
Tradit autem Porphyrius tres definitiones A cidentis : Prima, accidens est, quod adest δc abest sine subiecti interitu; ut candor, qui potest parieti
adesse, &abesse, salua manente parietis natura. Secunda, abidens dicitur, quod inelle eidem, de non inesse potest. Tertia, quod nec genus est, nec species, neclaifferentia, nec proprium, seinperque in subiecto inhaeret. Quatenus autem Vniuersale est, sie definiri solet; accidens, est uniuersale, quod predicatur de multis,in quale accidentarium, non reciprocum: sic enim distinguitur a proprio, quod est uniuersale, cum specie reciprocum, &conuertibile; quodque de illa, de eius inferioribus enunciatur in quale necellarium, non tamenellentiale, sed accidentarium.
57쪽
Hortulus INTERVALLvM III. De nomine Categoriae , variae acceptiones , utilitas Categoriarum, definitio ,
Κ Λ γεία, Ost Graecum nomen, quod signifi
cat publicam accusitionem , &-, accusare: ab Aristotele vero vereeunde. ab usu rensi, ad scholas est transatum ad significandas
attributionos rerum, propter quandam, incereas,& accusationes, analogiam ; quia in attributionibus, superiora videntur quodammodo accusare inferiora; & quemadmodum in iudiciis , accusator dicere selet contra defensorem ἱ ita etiam prima genera eam vim habent, ut de omnibus dicantur, quamuis etiam Ammonius,praefatione in Porphyrium, 'Gς κώ- νεία, dictas putet, paulo immutato
vocabulo , quasi ar πιών, de quibundam attributiones , & enunclationes , mi σωγs ούω ζ q modo Vocabulum illud proprie , &non figurate usurpabitur. Caeterum categoriae nomen, apud Philosophos , tribus modis sumitur. Primo, pro attributo simplici cuiuslibet enunciationis , licet rarius ; sicut per congregationem , vel conuentum , intelligimus homines congregatos , & per conceptionem, ea quae animo concepimus. Itaque nomen id est, prae dicationis, sumitur interdum , Οἴν Π πιώνου, id est, pro eo, quod praedicatur de aliquo: se
58쪽
Diuus Augustinus in libello suo categoriarum, vocat animal categoriam substantiae, S discipli
nam categoriam qualitatis ; sicque apud Graecos idem est aliquando, atque η πρώρμα, id est, praedicatum; apud Latinos tamen, praedicatio . tant lim significat actionem illam praedicandi,& praedi Samentum , vel pi aedicatum, rem ipsam
quae praedicatur. Seeundo silinitur, pro tota aliqua serie, & coordinatione multorum alitibuto.
rum eiusdem ordinis, inqua, quaedam sunt superiora, quaedam media, & quaedam inferiora. Te tio , pro summo genere cuiusque categoriae, hoc
autem loco tam itur in secunda & tertia significatione, ita Vt, decem categoriae, nihil aliud sint, quam decem classes, & ordines, in quibus sunt decem capita, quae de inferioribus dicuntur,&nulis lis subiiciuntur : quarum quidem utilitatem, si paucis scire desideras: notabis, tria esse quae nos
impediunt, ne res cognoscamus. Primum, est infinita prope rerum multitudo. Secundum , earumdem obscuritas, latent enim nos differentiae, &proprietates rerum. Tertium, confusio earum; in eodem enim, verbi gratia, homine permixtae sunz,& confusae res omnium categoriarum, quae qui dem tria, tolluntur maiori ex parte per cognitionem Categoriarum ; nam & omnem multitudinem , ad decem capita reuocat, & res eius lem ordinis , in singulis categoriis reponit. & quae sit natura cuiusque categoriae, quae species & proprietates eiusdem, abunde explanat. Est igitur praedi- κcamentum, siue , series plurium generum , ac specierum , quae seb uno rupremo genere, ordine quodam sunt digesta; ut substantia,cor-
59쪽
pus, Vivens, animal, homo , Petrus. Sunt autem decem, scilicet, substantia, quantitas, qualitas relatio, actio, passio, Vbi, quando, situm ei Ie, Sc ha bere . & quia nouem posteriorum, quae accidentis nomine appellantur, lubiectum est: stubstantia idebprima est omnium.
De Substantia. Vt intelligamus, quo sensu hic agatur de substantia , & quae sit prima eius ratio , seu natura: obseruandum est, nomen substantiae, Graece Meosora, variis modis v serpari. Primo enim interdum significat essentiam rei , quae definitione explicatur, quomodo non minus conuenit accidentibus , quam substantiis. Secundo aliquandovium itur, pro omni re quae non est accidens ; hoc sensu sumpsit Aristoteles ,r. Physic. cap. 6. & diuiditur in substantiam finitam & infinitam, perfectam dc imperfectam, completam & incompletam. Secundum quam acceptionem , nomen substantiae potest tribui Deo, de partibus substantiae, quae non suot per se & directe in categoria substantiae. Tertio, sumitur, pro substantia completa persecta ex potentia & adhu , quo sensu hic a nobis usurpatur, & hanc categoriam constitust. Quarto, sumitur aliquando pressius pro solis primis substantiis, ut apud Aristotelem 7. Metaph. cap. 13. ubi ' negat genera & species substantiarum ello substantias, scilicet, particulares, quae significant hoc aliquid. Quarum significationum prima est communis I secunda, propria i tertia imagi s p ro -
60쪽
pria; quarta, maxime propria ; ex quo intelligi mus, rationem formalem huius categoriae in eo consistere, quod sit substantia finita & completa. siue sit composita physicE, & ex materia & forma. sue non, sed tantum metaphysice, ex genere dedissetentia substantiali, vel ex potentia &actu Ataque generalis substantiae descriptio haec esse poῶtest, ut sit ens per se, & completὸ existens. Dixi descriptionem , non definitionem, quia summa genera non possunt accurate definiri, cum non habeant genus supra se, alioqui non essent suprema, neque differentiam , cdm ab Aristotele dicantur, primo diuersa, & se ipsis totis distingui, non per aliquam differentiam: vel sic definiti potest substantia categorica, siue potitis describi, ens reale completum , finitum, aptum per se existere. Dicitur primo reale, Ut excludantur entia rationi qua videntur esse substantiae, & non sent; ut chimaeras hippocentaurus. Dicitur secundo eompletum, ut excludantur partes, exempli ca a, caput , manus pes. Terti δ dicitur finitum, ut excludatur Deus a categoria. Quarto additur aptum per se existere;ve excludantur accidentia, quae tantum sunt apta exa stere in alio naturaliter. ubi notabis nos dixisse, aptum per se existere quia non est necessirium,ad hoc ut aliquid sit in categoria substantiae, ut actu,
per se existat, per suam propriam subsistentiam ρsed satis est, vi sit aptum subsistere, si relinctuere
tur suae naturae: uam reuera humanitas Christi,
nullam habet subsistentiam propriam, & tamen non desinit esse in categoria substantiae , quia est apta per se existere, nisi praeueniretur a subsisten