장음표시 사용
21쪽
xs Da suMMA ARTIS CRITICIE DIFFICULTA ratum deliberatumque iam est , quodvis potius subire discrimen , quam temere susceptum munus abjicere. V. Et vero, nulla interposita mora, ore ad severitatem composito , censoriam virgam distringunt, & n scio qua amentia, sive potius furore correpti , And batarum more , quos clausis oculis digladiari consuesse accepimus , in quoscumque , nullo discrimine , sive illos fors obiecerit, sive ipsi sese obtulerint, invadunt, impetum faciunt, tundunt, caedunt, nullus pulsandi finis, nullus plagarum modus, donec eos male acceptos
mulctatosque dimittant. Hunccine spiritum i hanccine insolentiam atque intemperantiam e Efficiam profecto , si modo isti paulisper triste illud horridumque superci lium deponere , & se mihi nunc dociles ac morigem ros praebere velint, ut spiritus illi immoderati , quibus insolentius esseruntur , si non ex toto residant, aliqua saltem ex parte detumescant. Discent ex me ,
quandoquidem hanc discendi opportunitatem nacti sunt , cuiusmodi ars illa sit, quam profitentur; quam plena negotii, plena laboris, plena molestiarum , plena per culorum quo explicatio, satis facile cuique erit coniiucere , quibus ingenii, doctrinae , iudicii, moderationis adiumentis instructus is esse debeat, qui sibi Critici munus arroget; quorum si unum aliquod isti in se deprehenderint , non repugnabo , quo minus is huc ipsum , quod tantopere expetunt, sibi habeant; si vero his ip-ss adiumentis, omnino spoliatos se nudatosque cogno-
22쪽
Acrio NIs I. LIBER I. is rint, reliquum erit , ut aut , quod stulte susceperunt , absiciant, aut si id recusabunt, assuescant saltem & de se moderatius sentire, & alios in Sosterum honori si,
VI. inam in omnibus artibus libero homine dignis
summam inesse difficultatem vel experti novimus, vel expertis credamus necesse est ; hanc certe in arte critica longe gravissimam reperiemus, si ad eius naturam propius inspiciendam contemplandamque accedamus . Ete
nim , quid aliud Criticus (i 3 est, nisi judex Z quid aliud
ara critica, nisi ars quaedam caste integreque sudicandi put Proinde , quod in bene constituta civitate Judex est , id in litteraria republica Criticus sit. Diversis quidem vocabulis Criticum , & Judicem appellamus; sed unam eandemque significationem , diversa vocum usurpati ne , complectimur. apropter judicis, & Critici dignitas omnino par, idem omnino munus, idem off-cium ; maxima in utroque obeundo , ct munere , dc OS sicio , difficultas. Quae quidem cum ex pluribus capistibus repeti potest , tum ex eo praecipue , quod , sicuti a Iudice legum perfectam absolutamque notitiam quaerimus ; ita a Critico rerum , quae sciri possunt, plenam cumulatamque cognitionem postulamus, quam dem
c oreta vox u tetrvos, deducta quales Aristarchus , st Aristophanes
est a voce n raras , quae nihil aliud Grammatici fuerunt; dicti Oro quam judicem fignificat . Et xpieti- κγιmr, id est iudicibus , qui must- ρ poematum judices ae censores cis agonibus , id est , scenisis Pr 'aliorum operum olim dicti sunt , erant,
23쪽
sto Da suMMA ARTIS CRITICAE DIFFICULTATanique , labore plurimo maximisque contentionibus , cum uterque fuerit assecutus, poterit ille , cognita causa, sententiam ferre , iste , oblata occasione , censo
VII. Videtis opinor, Florentini, me, iam inde ab ipso aditu ac vestibulo huius primae actionis meae, pau- eis oppido verbis , immensium quiddam comprehendicse, qui a Critico rerum , quae sciri possunt, non circumforaneam quandam , atque a triviis arreptam , sed eximiam , atque a propriis, unde emanat, fontibus haustam scientiam requisiverim . Ita plane est , nec sane video unde maior, non huius solum , qua de nunc agimus , verum etiam omnium liberalium artium repetidissicultas possit. Quid enim laboriosius p quam tot ac tanta , tam longe lateque dispersa , quae sapientissimi ubri in omni doctrinarum genere scriptis prodiderunt suis , ingenio pervestigare , cognitione assequi, memoria sepire . Quid operiosius quam recondita illa ac retrusa sve Philosophorum , sive Mathematicorum adyta penetrare , scrutari arcana , atque inde latentem veritatem struere , in lucemqne proferre . Quid impeditius quani totam antiquitatem, multiplicibus annalium monumentis consignatam , evolvere atque explicare . Quid de nique , ne singulas artes percurrat oratio , tam arduum tamque dissicile , quam vel unam tantum saeuitatem ita scientia tenere , ut de ea non callide solum sciteque di-
putare i sed etiam , cum opus fuerit, in sapientissi
24쪽
ACTIONI s I. LIIER Imorum virorum consessu, tanquam arbiter ac iuder ,
sedere possis pVIII. Et sane , si rem a vero rectoque sensu aestimare velimus, aliud est, animi ergo , & suavissimae illius
voluptatis percipiendae causa, quam secum bonarum aristium studia afferre solent, alicui facultati operam dare ;aliud eo consilio ad eandem incumbere , ut aliorum non magister solum &doctor, verum etiam censor & suis
dex evadas . Alio scilicet modo gladium distringere , versare corpus, ictus infligere, petitiones declinare addiscitis , qui otii ac pacis amans nunquam fortasse cum inimico , nedum cum hoste concertabit; alio . qui umbrae & quietis impatiens in solem , in pulverem , in aciem prodire velit. Ille id unum ferme propositum habet , ut, si quando sit ei ad pompam educendus e vagina gladius, illum non inconcinne tractare existimetur; hic vero non concinnitatem solum in tractando gladio ac venustatem quaerit; sed, qui sibi de vita dimicaniadum esse intelligat , eo artis potissimum cognitionem
dirigit, illud contendit, ut certum ictum infligat, &se provocantem sternat atque conficiat.
IX. Quamobrem, si qui sunt, qui eo consilio litteris vacent, ut ex illis aut in vita ornamentum , aut
in otio dignitatem , aut in senectute perfugium qua rant , fruantur sane , per me licet , liberalissima illa occupatione , quam sibi prae caeteris propriam esse vCluerunt, suis sese litterulis totos abdant, eas impensius
25쪽
aa DE sUMMA ARTIS CRITICIE DIFFICULTATE excolant, diligant, ament; me nunquam certe interpellatorum habebunt . Sinam eos, remotis arbitris;
liquidissimo illo dulcissimae voluptatis sensu perfundi,
qui ex vera germanaque sapientia, tanquam gratistamus aliquis succus , exprimitur . Quin potius, videte quaeso, quam minime gravis & molestus iis futurus sim ;tantum aberit , ut illis quidquam negotii creem , si non omnia , quae eius artis sunt, cui se potissimum dediderunt , sibi discenda arbitrentur, ut etiam eos illa ipsi in arte non pauca ignorare aequo animo patiar; siqua in re offenderint, ignoscam , si quid erraverint, non irascar. Iti satis erit, in ea facultate , quam caeteris praeoptarunt , multa nosse , quae sunt praecipua non nescire 1 reliqua vero , ut etiam ulterius progrediar , facile permittam , si ita velint, ut negligant, & inertiae largiantur suae ; laudandi propterea, quod multa sciant, neque tamen idcirco vituperandi , quod aliqua nesciant. His hominibus tantum de nuncio , rem hanc ipsam esse dissicilem; multum iis, ut, quos quaerunt, iu- eundissimos illos suavissimae voluptatis fiuctus percipere possint, contendendum , sudandum multum , non laboribus , vigiliisque parcendum ; hac una in re ipsis
fortasse molestus ero , caetera condonabo .
X. At vero cum de censere, cum de Critico agitur, alia res est , Florentini, alia ratio , & plane diversa . Cum his acriter, dure ac severe plerunque agi somlet; nihil ex more communi, nihil propemodum ex
26쪽
Acrio Nis I. LIBER I. aghumanitatis iure , nihil benigne, nihil liberaliter. Cotti guntur, reprehenduntur, gravissime castigantur, si quid forte peccant, propterea quia sibi illud , contra ius fasque omne , arrogarunt , ut alios corrigerent, reprehem,
derent , castigarent. Quid P tute tibi illud sumas, uepro tuo libito , atque adeo libidine , hunc falsitatis at-guas , illum mendacii insimules , qui, quid falsitas, quid mendacium sit, quid differant inter se, turpiter
ignores, Sc unum pro altero indiscriminatim usurpes pDistinguenda sunt ista, nec temere, uti facis , co fundenda . In falsitate error; in mendacio improbitas deprehenditur. Errare humanae infirmitatis est; quapropter neque mirum, neque inusitatum videri debet , si homines , docti caeteroquin ac graves , aliquid interis dum humani patiantur, & vel nolentes aliquando alios in errorem inducant. Contra vero mentiri, improbi
veteratoris habetur , pravi subdolique ingenii est, aliter ac sentit aliquid enunciantis , ct aliorum vel ignor tione , vel credulitate per summam impudentiam nequiatiamque abutentis. Qti in loquacissimis hisce rabulis os, obstruimus 3 linguam praecidimus 3 itaque importunam loquacitatem funditus tollimus, ac radicitus extirpamus e Quin eos saltem ad Pithagoreum gymnasium amand mus p ubi cum tacere didicerint, tum demum recte i qui incipiant.
27쪽
t. Da suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICOITAraveruntamen , ut mihi videtur, aequissima. id enim magis iniquum excogitari potest, quam ab altero rationem eorum , quae forte in aliqua facultate quispiam peccarit, repetere illum , qui hanc ipsam facultatem
penitus non cognoscat, in eoque persaepe erret, in quo alterum corrigere vult e Eum certe accusatorem , nemo aequo animo ferre potest, qui , cum ipse aut ambitiosus, aut rapax , aut maleficus sit, alterius ambitum , furta ac maleficia in iudicio persequatur. id pnonne vel privato objurgatori irasci solemus , & vehementer stomachari si , quibus ipse implicetur, ea in nobis vitia perstringat ac notet 3 Qui sibi hoc concedi volunt, non a crimine Elum , sed vel ab ipsa suspieione criminis quam longissime absint, necesse est. XII. Jam vero, quid de Iudice dicendum putabimus e qui , quo maiori dignitate praestat, & caeteris antecellit, eo etiam acriora de se, si quid ab officii religione deflexerit, hominum iudicia experitur. A qui Criticum Iudicem esse , ut iam inde ab initio coostituimus, meminisse debetis. Conficitur ergo, summam in Critico illius facultatis , ut minimum requiramus, in quas bimet correctoris munus arrogat, scientiam esse opo tere ; summam dico, non vulgarem , non usitatam , non
in medio positam , non a quoquam facili negotio param
bilem ; sed eam , quam homini vigilanti , diligenti,
industrio, laboriosis , experrecta mens, ingenium acre , memoria tenax , diuturna exercitatio , usus denique
28쪽
Acrio NIs I. LIAE R I. non intermissus afferre solet. At hoc est difficile e imamo vero dissicillimum . Etenim , si , ut plurimum alicui facultati operam dederis , vix post summos labores , Sassiduam multorum annorum contentionem , id demum fueris assecutus , ut in ea tolerabilis inveniare ; quantae
illud dissicultatis erit 3 quam magnael quam incredibilis i ita praestare ingenio , excellere sapientia, erudimtione censeri, ut in litteraria republica tete immense hoc , ac prope infinito dominationis genere iactare possis. XIII. id vero , si non unius tantum , vel alterius facultatis cognitionem , quod quidem magnum est , sed
omnium praeterea facultatum scientiam in Critico esse oporteat e quantum haec ipsa augebitur dissicultas, de qua loquimur, ac prope in immensium exaggerabitur pVerum, cum id Critici munus atque professio, quae nullis fere terminis circumscribitur, requirere videam tur non utique faciam Critico iniuriam , si tantum illi
onus imponam , & tanta facultatum pene omnium , quarum ab eo cognitionem flagito, accessione praegramvem . Multa enim Criticus , ut dignitatem tueatur suam , sciat , multa teneat, multa cognoscat necesse
est; nihil pene illi ad perlaetam & numeris omnibus absolutam scientiam deesse debet; nihil propemodum ab ipso impune nesciri potest : nihil, sine gravi quodam , ut ita dicam , piaculo , ignorari. Omnino haec ars , si eius naturam spectes , magnum quiddam , ex
29쪽
ais Da sUMMA ARTIs CRITICIE DIFFICULTATRtraordinarium , exaggeratum , immensum prositetur ,
ut , quod ab eo postulatur, non ex ingenio cuiusquam atque arbitrio , sed ex ipsius artis natura atque indole postulari existimandum sit. XIV. Jam in hunc litterarium quasi censum tam amplum , tam copiosum tam locupletem venire, quam
arduum i quam dissicile i quam laboriosum erit i Quotus enim quisque reperietur , qui, aetate omni in litteris exacta , tantam doctrinae vim , tantam eruditionis copiam collegerit , & ita in promptu habeat , ut , cum res , & usus poscant , eam non ad inanem pompam , sed ad certum iudicium expromere possit atque explicare Ego quidem nunquam adducar , ut talem ac tam tum plurimarum ac reconditarum rerum instructum a que apparatum , aut in adolescente inconsulto , aut in
iuvene imberbi , aut vulgo in omnibus , qui Critici nomen sibi & munus vindicant , reperiri putem posse . Quare videant isti quo progrediantur; quid suscipiant
etiam atque etiam considerent. Doctrinam probe explorent suam , proprii quodammodo census a se rationem exquirant, & cum se tantas, quantas haec a suis cultoribus ars quaerit, opes congessisse deprehenderint , tum demum de hoc munere cogitent, & ad hanc tantam provinciam administrandam accedant.
XV. Quod si hoc , quod posui, nimium quiddam a que immensium videtur , ut re ipsa est , & ego quoque
non diffleor , facile isthuc ipsum illis a me remitti po*set
30쪽
- ACTIONI s I. Lia ER I. set & condonari, si ipsi minus sibi sumerent atque arrogarent . Cum vero quidquam in ulla facultate ignorare turpe ducant, cum nullis non de rebus disputare , cum de omnibus ferre sententiam audeant, cum per omnes artes liberius licentiusque vagentur, & non tam
per illas vagari , quam gras ari velint; quis mihi tandem poterit succensere, si plus , quam ratio ferat, &modus patiatur, ab iisdem ego in praesentia requiram pEgo vero , si recte volunt attendere , non aliud ab ipsis postulo, quam quod suscipiunt ultro ac profitentur . Discant ipsi primum moderationem in suis studiis adhibere , tum ego quoque ipsis moderabor, & postulata ipse mea , si eis videntur iniqua , contraham , & intra aequitatis terminos cohibebo . Si vero in proposito perstare volunt, perstabo & ego, nec erit cur me condemnent , si ego minime iis temperem , qui sibi temperare non didicerunt. Ferant igitur onus, quod , nullo cogente , humeris ipsi suis impossierunt, aut si ferre non possunt, illud abiiciant; vel si nolunt, & in hoc existimationem agi putant suam , eo, ut meriti sunt, opprimantur .
XVI. Sed , quo tandem cumque modo, quem ego nunc non definio, circumscribenda in Critico seientia sit, certum est hanc ipsam scientiam summam esse oportere, sine qua, cum dignitate , tanta sustineri provincia non potest. Ex summa autem scientia summam esse artis criticae difficultatem, efficitur necessario , & legitim