Laurentii Vallae Elegantiarum Latinae linguae libri sex. Eiusdem De reciprocatione sui, & suus, libellus. Ad veterum denuò codicum fidem ab Ioanne Raenerio emendata omnia

421쪽

uis, nemo prorsus intelligat,sed addam ex rege, aut ex maariti, fortasse intelligatur esse gravida. Ita apud VergiLEclog.r Marte grauis, prosemine Martis implata Graue,planum. Verg. Non insueta graueis tentabunt pabulafoetus. Si acciupitfoetu pro grauidas, superuacaneum est exponere Graisneis pro planus. Per illud enim quod pretnantessunt,plinae esse intelligutur.Graues uero esse,per epitheto appositu est: quippe grauidae omnes graues,ut ipsa quoque uox indicat: num a Grauis fit Grauidus. Sin accipit Foetus pro his,quae pepererunt, ut puerperas mulieres, quae proximis diebus matres unifactae graues lacte dicemus, quo onustas non quasi planas durum sit nanque appestare oves cupra ue planae lacte,sed ubera plana acie,ut est apud eudem per trans Gς0x 3 Iationem grauida: Elgraui superant uix ubere Iimen. Q nod si quado reperiatur grauis pro planus,hoc tamen in loco non ita accipitur. Hunc eundem quem ego protuliueris sum,Cr ilia fert,quasi degravido,e nodegrauisit quo Deelama.ii Ho poitae modo,ueris etiam oratores e loquuntur:

ut Quintil. Luctantur intra uiscera mae, G uterum Duneribusgrauidum in os agunt. Sed adgraue reuertamur. Aeneid I Grauis inquit,planus.Verg. Tum pietate gravem umeriatis forte uirum quem conspexere sent. Virum pium,CTbene meritum,appellare planum pietate,σ planum meritis quis audeat Non ergo ita exponendum est, ut nec est,tenudum. In quo paulo post meam sententiam ostendam Graue,

Aeneid.s inquit Grandaevum Vergilius, Hicgrauis Entellum dictis cassigat Acestes. Item potius accipio grauis prudentia, CT moribus, quomodo proxime grauis pietate, Cr meritis dicebatur. Nusta praeaeterea gnificata dat huic eide nomini,qu. profectoforent insinit i

422쪽

ELEGANTIARUM LIB. Ir is infinitas ad illum modu,poetaru omniu exponamus exempla. Quod longe abest tum ab utilitate discentium, tum abi a re natura. Etenim Graue suapte natura ponderosum significat:utgrauefaxum,grauis sarcinagrauia arma gravescutum, quodscilicetvarat nos inferedo, C quod aegre e e molastia fertur. inde per abusione transferimus ad I nectute,ad morbu,ad laboreri dolore quia hi,qui molestia senectute,morbo,caeters I sentixnt,quasi onere intolerabili premuntur, quod cupide,uelutgraue pondus,ife uellet deponere. Neq;solum ad molestis corporis translatio haec sit,uerum etiam ad mesestis animi t, Gravis contumelia, grauis iniuriagrauis moeror avis iactura, quae animum genere quodam ponderis premsitata , unus modus est,quae corpori,aut animo molesta sunt,eaq, grauiaappellare Eoj nolestia a mole, id est,a re magna magnis oderis uociutata est. Alter modus est,quod quemadmodugrauia saxa, ergrades truci non facile loco mouetur, sed ad omne teporis mutabilitate haeret ita homines costates ac praeditisupietia

merito per figuram Graues uominatur,qubd nec precibus, nec minis,nec uanitate, nee promi is ab aequo, C iusto sua movetur ut bifaciut,quos leues uocum',qui in similitudine

pulueris,e palearu ad omne aura uentilatur.Sciamus aram Grauis tunc regere datiuu,cum est in priore significato: Di,Tu es grauis mihi Quare non probe quida legunt apud cis deos. Quod aetati tuae esset aptissimum,C autoritati Lib i proin meae grauisimu Nam hoc Graui simu superuacuum est caeterum quid mirer,si in his quae fiunt altioris intelligentiaeralitur,cum lauioribus,atq; apertis hallucinetur Marcellus

In eundem, de inficiator CAP. I x.

1Njiciatores, inquitonifalsi criminis obiectores ut cicide Orat. lib. i. visi ille infici r probasset iudiciante

s ait m

423쪽

ηr LAURENTII PALLAE petitisin esse pecuniam,quam esse coepta deberi Hoc de reo

dictum elici cicerone, nec reo criminis,sed pecuniaru ille vero accepit no tantam pro eo, d pro uctore etiam, Crucαca sutore falysi crimenti Vli enim pecunia,et petitor nomiα natur,ibi nulla e steriminatio Inficiator igitur is ignifica a tur,qui negat se uel dilere quod actor petit, uel commisisse quod accusator ob cit. Unde Statu couecturalis dicitur Inficialis , in quo I per reus injiciatur, uel inlicias it instincturi enim, C id quod dixi, inficias ire, est verbo negare Adhe; a g r sqἰiquando etiam facto ut vergilius: Egregi forma,sed queis fortuna negaratra patriam reditus Veto notum est aliud esse,quam Nego, Cr ut breuiter ignem contrarium est illuumpero, erlubeo. No est aute huic nomini nil taccusatium casaue,et nauerbii Eo, is,it,de Inficies loquor cui simile est Suppetias, Ociij q*x ς' pro eo quod est auxilium ut in Q i. Commen. Cas Et nuntiabantur auxilia magna equitatus oppidanis suppetias eunire. Et in eodem, Suisque rebus timens,elephantissis

relictis suis inibus,oppidi' suppetias profectus est. Et iterum in eodem Atq; uesfugientibus suppetias ire cotendit. p . Suetiae PupasLegatum insuper diriae Ualaresuppetias ferentem,rapta aqvilafugauerui. Plaut. in Epidic. Sed in mento,si quid saeuiant senes uppetias mihi cum fororeferare. Idem in eadem,nominatiuo j nsus: Avxilia mihi, 'suppetiaesunt domi.

Ncisis,inquit quase s ut cicati Ora. Haec quidem duo binis pedibus incisem, deinde membratim dicere solebas. Quid magis cotrurru,quam incisim id est,minutatrix, Cpsitimui. quod est colunctim quasi sciamus,quid intcoti,co- muta, periodi, de quibita cicero pluribus in locis dispus

424쪽

ELEGANTIARUM' LIB. I. 27 tui appellans uincisionem,membrum,circuitu siue amα bitum lue comprehensionem ille continuationem, Me cisis c scriptionem cuius ultimi quod multis nominibus cic. vocat a genera Quint.facit: priora autem sic definit Lib- .c P Incisum, est ferisus non explato numero conclusus, plerisque pars membri ut, Domus tibi deerat scit habebis pecunia superabat ut egebas. Fiunt autem ex singultis uerbis incisa. membrum,ssensus numeris conclusus,sed a toto corpore

abruptus, G per se nihil ejiciens.

Quid ergo i nihil ne bene dixit Marcellus simo uero

aliquid,atq; udeo multa, sed nunc bene dictis non est lacus,tametsi in his,quae laudari queunt,nonnihil interdum desedero ut, Candet,ignitu est. M. TGOfli candente cari Lib.1. bone bi adurebui capillum candet,candidum est. Vergil

Aen. IIII cadentis vaccae media inter cornuafundit.Sed

hic ut dixi nonnihil de dero. Nam excandescere homianem dicinitas,qua uehemeter irascitur. Praeterea ostendenata est poli causa, quamobre unum uerbum plura signifαcet,ut in hoc: O enim ignis obstatia exuperat,acfumum vincit,candorem flammae concipit,vel quod Sol quanto candidior tanto ardentior ita animus dum ira cocitatus est,inflammatus, incensus,et excandescens dicitur uti quod mare inentis cor actum, G in morem aquae ebullientis in lebete,

uel ipsa aqua labetis ebulliens, pumus albentes ciet ita uniαmui inniti perturbatione percitus, excandescere dicitur, ut tanta commotio metis gnificetur,quanta est uel maris,stelaquae ad igne iam albescentis:quod ex unius aragintiliano Lib.8.cap. 1 expositi uocabuli patefice exemplo: Vertex inquit est conα torta in se aqua, uel quicquid aliud militer uertitur Inde propter I um capillorum,pars umina capitis ex hoc ina . . is ri

425쪽

qua in montibus inenti simum recte dixeris haec omnia vertices proprie tamen unde initium duxit. Quare nemini debet mira uideri, cur interdum una uox plurasignificet.

In Seruium de Laetus CAP. ' XII.

seru in illud I Aetum seruio placet multa ignificare,foecundu,pinum tu, tria si Ggμςigrci id m, pulchrum, uiride, Crinulta alia id, liqua quassati pi dxςV- modo: qVodsi alios quoque poeta exposivisset te legii men adhuc alia multusignificata adiecit et Sed ipse rationem

ac in illudi redda,cur in uariossensus abutamur, in unu natura En

rue is G μdcre,proprie est intrinsecu3, Laetari extrinsecus.Recteque inloei, igitur animata dictitur laeta,quotiestatutur. Et quia naturi multi, sic coparatu est,ut quae bona corporis habitudine sunt,alaacriora quae uer) debili tristiora finireo sit,ut pinguia uoceamus uta,ut uti oves, tos greges,lata armenta.Transseaerimus hoc ad similia,ad segetes,ad uites ad oliveta, ac caeteaer urb. Vnde sicut ex illissuperioribus domini percipiat stuctus,et quemadmodum illa ita haec quoq; qualia snt,dea clarat aspectus: appetanturq; latae segetes, tae uites, tu oliueta, ta arbusti,ta quide magis,quod multi uolunt haec animata esse Uel Laeta dicimus ab efectu, qu)d nos tosfacitit ut Locu tutu,quia nos tutos efficit. Ideoq; no appellatur homines lati ob foecudituia pinguedine,pulchritudine, grauitatem,e2 similia sed tutum ea quae in nostros usus eadunt,aut si ita contingat in nostra delectatione, titia nobis voluptatemq; parietia Hac igitur regula tenetibus,hoc nomen eTapud autores inuentusucile intelligetur,e mutitifariam sine ambiguitate in utendo suppeditabit.

In eundem,de Accuso de Incuso. CAP. XIII.

Sem in illud a cusare ut idem cum multis alijs uolui: est maioris 3 5en Talib. Iride minore: incusare est minoris de maiore, uel paris de pari:

426쪽

ELEGANTIARUM LIB. I. as de pari:quorum singularis inscitis uehementer est castigan incusat,gresia Apud quem enim autorum obseruatio ista reperietur Nonne apud ueteres adolescentuli solebant probitatis sita diu er eloquetiue laudem capessere ex magnorum uirorum accusationea Atque ut ait M.Fabius erediti sunt etiam Lib.I2.ca.7. clari iuuenes obsidem Reip. dare malorum ciuium accuseaetionem quod significauit cis quum dixit: Quam est illa mi

sera, quam dura feruitus adolescentibus paulo loquaciori , bus seruiendum est. Nunquid Demosthenes quum tutores suos adolescentula in iudicium uocauit ut Cic.quum Verrem reum fecit, praetorium uirum ipse quaestorius non deescusauit maleq; loquuta est,dicens accusationem suum semper,nunquam incusationemsEt hoc quidem de Accusando. Quid autem de Incusandos certe i illud non est de maiore in minorem, neq; hoc erit de minore in maiorem et aIioqui nullo unquam in iudicio auditum est nomen Incusationis: quid porro extra iudicium 'Vergilius inquit Aenei Li. Quem non in faui amens hominumve, Desimae' Dii quidem maiores Aenea sunt,mines uero Troiani duis taxat minores. At est apud Terent pater ad filium loquens: Q nidine incusas Clitipho Hoc enim isti exeplum ponunt, i t Ru acti

caeterorum exempla omittunt, que contra eos faciunt, quae' ' φ'

sunt infinita ut Gesar Commetario pri)7io,Haec quum amα maduertisset caesur,convocato consilis,omniumq; ordinum ad ideon silium adhibitisceturionibus vehementer eos in cusauit. Sed ne multis morer) Accus re,est vel apud iudiesces,uel apud alium queuis, etia apud illum ipsum,quem acoeuses, significare, atq; ostendere aliquem peccasse: Incusure

vero reprebedere mores alterius, C plerunq; cum quereati,qu)d ab zo iniuria sis affectus. Et ita apud Verg.Terratium, caesarem, terisit, autores accipiendum est.

427쪽

In eundentide Barba,&Barbar. , CAP. x IIII.

Seran illud D Arba,idem inglut hominis est: Barbae uero quadrispe α.Aen. qua tu dum.sed non o barba lanim hominum,neque barbα lente mi V tantum quadrupedum: quiner barba quadrμpedum, συδή ςQR obae hominum utiq; multorumciicuntur.Η oratis εἰ

22 h. th lupi barbam uariae cum dente colubrae

nes,&i nil Abdiderintfurtim terris Plinilib. xxviii. Rabiem lud 3-Georg hircoru, si mulceatur barba, mitigari eadem praecisa, non Neς minu re , tibi alietium gregem.Namillia Vergiliangm,

heth urtiaque impexu induruit horrida barbis: menta. mugu de hominibiu dictum est,quon de hircis. Et illud:

Sat.8.li I. Se Nec minus interea burbus,incanaque menta

on by tondent hirci o. Ad multos hircos refertur,perinde ucsi diceremus crudes: Georg 3 . quam tamen stinguia 'gulis hircisset,itu C barbis. Sunt etiam C Barbae alior quam quadrupedum ut Plinius in Cap.Ii XX X. Q lium Geminos niti sit sol, cristis, C auribus, Crunguibus gallinaceorum. Si luna,rasis barbis eorum.

. In eundem,de Nuntius &Nuntium. SCAP. xv.

seru in illud Vnlius, inquit idem est,qui nuntiat, quod autem una Verg. -Aζ0 tiatur cet neutro dicatur,tamen inuenitur et masit 'IRPli Pi mi lib. Misopita dixerit. Ego quidem nusquam ho Ni Au,' tium Iegi: at ne ipse quidem,lit opinor quum Festa Pomαgo,ac de in peius, uetustior eo autor ta scribat res Antius C resi milludiante π persona dicitur.

plet Nutius. 4 cereide ait e prolabere. sed mihi uidetur potitu CL e uelare,ne accedat hi,qui uentuta uno septem unati annos arcuit Troianos ab Italia,quam ubi coligerunt,

non arcebat ab ea amplius,sed in ea spe prohibebat.Transifertur

428쪽

n LEGANTI ARV m LIB. V q3i fertur ut pleraq: de corporeis ad incorporea cla in P radox. Q nae uis enim est,quae magis arceat homines ab irmae probitate quὰmsi senserint nullum in delictis esedi erit 3 cotraritοῦ huic uerbo est Aligere quod figi usicut a loco fugare, atque expellere ut Abige muscas a facie meustribentis: abige canes a popina tua: abigesturnos fouitu a ginea.

Osrint. Ibo in litus miser, planctibuς aueς abigam I pec Declam. 6 ribus uero idem,quod de caeteris animalibus accipiendu est, quaesi nobis odiosa fiunt,abigimus id est expellimus ut oves, eapras asellos,ab hortis, a vinetis, ratis quod si ita non sit,sedfurto tollimus utiq; gregitim abigere aliud signi' eat id est farto tollere,aut etiani latrocinio ut apud I dem. Adbuc otia transeuntium, π abacti pecorumgreges ubhoe titulo defendebantur. Unde abactores vocantur pecua rioru animaliumfures lairticuliue Hos quidam abigeos vocant.Ulpian. autem inquiti biget roprie hi habentur qui pecora ex pascuis vel exarmentis subtrahunt, e quodamodo depraedantur, c abigendi studisi quasi artem exercenti equos de armentis,uel oues degrebibis abducetes. Caeterus qui ouem oberrante, uel equos in solitudine relictos abis duxerit,non est abigeus sed fur potius. Hic ubigeum a non ab eo distinguit loco,non numero claudius numero,non

loco inquies Qualitas discernit fare ab abigeo. Na qui una suem surripuerit, uisu coercebituri.qui gregeat absterra. Mie furem ab Abigeoseparat ut superiorfecit Macer non separat,cti ait Abigeatus crime publici iudicii non est quia furtum magis est sed quia pleruq abigei Cr ferro utuntur, si deprehendantur,ideo grauiter puniri eoru admiJum fo-let. nomodo autem hi iurisconsulti intersecoueniunt,aut non conueniant, nihil ad hoc tempus. Hoc tantum dixerint, non modo furessi furtim illiqui solent abigere armenta,

429쪽

η; LAURENTII VALLA Euel greges,sed etiam latrunculi, quifactu praedonum manu

in alienum agrum incursionem exercentes,pecora etiam inisterdum κbigunt,C abige nominari possunt Praestare quo uerbo saepe Criurisconsulti Cr oratores utuntur est proahibere ne alicrifiat aliquid incommodi,Crs non prohibuerint,satisfacere:ut,Venditor debet praestare uitiu rei quaruuenditud est,prohibere,atq; efficere,ne emptor damni quid Iab-3- faciat alioqui satisfacere. Neq; illud in ulter modo,uerum etiam in nosipsos cicero in Tusc. mum id quod ab homiis ne non potuerit pruesturi ut non eueniret,eueneritia est,cauueri, CT prohiberi.

1mocuus, inquit Servius, est cui non nocetur. Innoxius qui non nouit nocere. Vellem exempla recitastet, quibus ostenderet eam expositionem Innocui uerum se Namque illud vergilianum quod eum impulit in hane opinionem: Aeneid i* Done rostra tenenifccum, CTsedere carinae omnes innocuae.Non est accipendum, quod ubsederunt tales,ut eis nihil nocereturi.sed uel more poetico,quod nihil peccauerunt,quas innocentes homines Noeentes enim uni cuicunque ab honesto recedunt, etiamsi nemini noceant uel quod non nocuerunt neque bijpsis, neque uectoribus,

aut nautis.

In eundem, de Instar C A P. v I M.

Reneid. i. . Nstur montis equum diuina Palladis arte. Instur,id est ad militudinem, Seruius ait. Quid similitudinis equo ad montem quod si etiam milis esset,no tam eum magnu potius,quam paruum esse,quod verssenserit,intelligeremis. Archimedallegeometricus globu ad similitudinem oelifabricativi est,in quo effigies coeli aderat,magnitudo non aderat.Idem fide tabula illa depicta ad militudine orbis tem

rarum

430쪽

ELEGANTIARUM , LIB. VI. 336 ,gram non ausim dicere depictam initi orbis terra- τλ Nes Hia multa huiusmodi ut, Ichi Antoni ambulas, instar patrisscribis instar Uguidisedensed ad similitudine,

vel insimilitudinem,uel in modum,uel in morem, Miscuti, similia. Instar tius ignificat ad aequiparatione, uel ad 'ης φω urum ut apud Te et Argolici chpei t Phorb tim ver Aeαii. mis instariCic Hexametrorum instar uersuum Nam illud Volat atrivia eosdem: Instar mortis putatici Turbinis instar signa turbinis impcataequiparationem dolaris in morte,ta impetvi ex urbi R G Qnddsiquando reperiatur proxime accedere ad signi, cationem similitudinis,admonitisimus,ut nimiam utendi licentiamdevitemus. Nam ego 'auderem uix uti,ut serui familiari simus Macrobius cusepe alias,tu statim in prooe. Satura. ta inqgiens. Ut quae indistinctἡ,atq; promiscue ad subsidium memoriae annotaueramus,in ordine instar mem

brorum cohaerentia convenirent. In eundem de Passim, ique 3c 'uam p. in I x.

PAIlim,inquit,significat ubique Mihi autem aliuduid sbis in illat tur Vbit,quam Pactim. Naq; in prato ubiq, est herba, Uer.Geor.I. nop im coiri expallim pascit,potivi qua ubiqςqui Et passim ri' pe aliquid interuallis inter pecude,Crpecude no ita inter surrenti herbam G herbam. Gaute pa)givi, quasi pisi distate, uel ' ' φῖ ς sparsim, quemadmodum dicimus pactis manibis, C pactis crinibus Quod accipisolet etiam pro crebro um de rebius mentisti quimur. Et antius tamen pro Ubiq; accepit,cum Lib.1.cap. . inquit creditur ei pallim tanquam cognitae ueritati. Qeq; solum pro ubique,sed etiam quod usitatius est pro Undiq; idem Lactant accepit Cainq, is numerMcodendae urbi pa tram idoneus esse uideretur, eostituit af,lam e)νη imeon P 7'fugerunt ex nitimis locupe limi quiqi,sine ullo conditioomi discrimis, Uiram, duo haec potius significat,in loco,

simia